19.03.2013r.
Rektyfikacja wyroków
Rektyfikacja to sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia wyroków. Czynności te należą do sądu,
który wydał wyrok  jest to dopuszczalny przez ustawę wyjątek od zasady, że sędzia który wydał
wyrok przestaje być sędzią w sprawie.
Przepisy te dopuszczają możliwość pewnej ingerencji sądu który wydał wyrok w jego treść.
Sprostowanie wyroku
Sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie, rachunkowe lub inne
oczywiste omyłki. Sprostowania dokonuje sąd na posiedzeniu niejawnym, wzmiankę o tym
sprostowaniu należy umieścić na oryginale wyroku, a jeśli strony otrzymały już wypisy wyroku, to
także na tych wypisach. Sprostowania wyroku sądu I instancji może dokonać też sąd II instancji z
urzędu, jeżeli akta sprawy tam się znajdują. Sąd dokonuje sprostowania mocą postanowienia, na
które przysługuje zażalenie.
Sprostowanie nie może zmieniać istoty rozstrzygnięcia.
Uzupełnienie wyroku  art. 351 (było już poruszane)
Wykładnia wyroku:
Art. 352.Sąd, który wydał wyrok, rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści. Postanowienie w tym przedmiocie sąd
może wydać na posiedzeniu niejawnym.
Rozstrzygnięcie wątpliwości co do treści wyroku następuje najczęściej na wniosek stron. Taki
wniosek może złożyć również np komornik sądowy, wtedy kiedy treść orzeczenia budzi wątpliwości
co do sensu, istoty rozstrzygnięcia. W związku z tym można wystąpić do sądu w każdym czasie o
wykładnię wyroku. Sąd postanowieniem dokonuje wykładni wyroku.
Drugim rodzajem orzeczenia co do istoty sprawy są nakazy zapłaty. Są one wydawane tylko w tych
wypadkach, o których przepis wyraz
nie stanowi  w postępowaniu nakazowym, postępowaniu
upominawczym oraz w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym i w elektronicznym postępowaniu upominawczym
może wydać również referendarz sądowy.
Do nakazów zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks o danych
kwestiach nie stanowi.
Postanowienia
Postanowienia sądu, to orzeczenia które zapadają znacznie częściej niż wyroki.
Sąd wydaje postanowienie, jeżeli kodeks nie przewiduje wydania wyroku lub nakazu zapłaty  art.
354.
Ta regulacja oznacza, że sąd wydaje postanowienie w tych kwestiach, w których nie orzeka
wyrokiem lub nakazem zapłaty. Ponieważ wyrokiem lub nakazem zapłaty sąd rozstrzyga kwestie
merytoryczne, co do istoty sprawy, to z tego należy wywodzić, że postanowieniem sąd orzeka
kwestie niedotyczące istoty sprawy. Wszelkie zaś kwestie niedotyczące istoty sprawy odnoszą się
do postępowania, czyli mają charakter proceduralny, dotyczą kwestii proceduralnych.
Postanowień w postępowaniu cywilnym wydaje się więcej niż wyroków. Jeżeli wez
miemy
modelowy proces cywilny, który kończy się wydaniem wyroku, to wyrok rozstrzyga co do istoty
sprawy. Po drodze zaś będzie wydane kilka postanowień, np postanowienie dowodowe  sąd
dopuści dowód, sąd zawiesi postępowanie, sąd podejmie zawieszone postępowanie  to wszystko
będą postanowienia.
Żeby zrozumieć istotę postanowień, ich sens, dokonujemy ich klasyfikacji.
1) Rozróżniamy postanowienia według znaczenia, jakie mają one dla postępowania,
2) Pod względem ich zaskarżalności,
3) Co do sposobu wydania,
4) Co do wykonalności;
Ad. 1 Znaczenie dla postępowania:
W tym zakresie rozróżniamy:
- postanowienia kończące postępowanie w sprawie zamykające drogę do wydania wyroku. Takim
postanowieniem będzie np postanowienie o umorzeniu postępowania, odrzuceniu apelacji,
odrzuceniu powództwa, etc.
- postanowienia nie kończące postępowania w sprawie  wszystkie inne postanowienia, które nie
zamykają drogi do wydania wyroku, np przekazanie sprawy sądowi właściwemu, nadanie wyrokowi
rygoru natychmiastowej wykonalności, zawieszenie postępowania, etc.
Ad. 2 Ze względu na zaskarżalność:
Wyróżniamy postanowienia:
- zaskarżalne zażaleniem  wszystkie postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w
sprawie oraz postanowienia nie kończące, które są wymienione w ustawie (art. 394).
- niezaskarżalne
Art. 394. (Należy znać zasadę z art. 394 + kilka postanowień)
ż1. Zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a
ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:
1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania
w innym trybie,
2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy
prawnego lub ich odwołanie;
3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie
wskutek uwzględnienia opozycji;
4) rygor natychmiastowej wykonalności;
4 (1) wstrzymanie wykonania prawomocnego orzeczenia do czasu rozstrzygnięcia skargi o wznowienie postępowania;
4 (2) stwierdzenie prawomocności orzeczenia,
5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i
aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia,
6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
9) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie
kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty oraz
wynagrodzenie biegłego i należności świadka;
10 oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
10 (1) zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem;
11) odrzucenie zażalenia;
12) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.
ż2. Termin do wniesienia zażalenia jest tygodniowy i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie
przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia.
ż3.Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego
postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby
nowych faktów i dowodów.
Ad. 3 Sposób wydania i doręczenia
Te postanowienia sądu, które są wydawane na posiedzeniu jawnym, które są niezaskarżalne
zażaleniem, sąd wydaje bez spisywania odrębnej sentencji, np postanowienie dowodowe 
dopuszczenie dowodu albo odmowa dopuszczenia dowodu - jeżeli sąd wydaje postanowienie
dowodowe  dopuścić dowód z opinii biegłego, to wówczas nie spisuje się odrębnej sentencji, tylko
protokolant wpisuje to do protokołu. Tak się to postanowienie wydaje.
Jeżeli natomiast sąd wydaje postanowienie zaskarżalne zażaleniem, to wówczas musi nastąpić
spisanie odrębnej sentencji. Czyli spisanie i ogłoszenie.
Uzasadnienie  postanowienia niezaskarżalne sąd uzasadnia tylko na żądanie strony. Termin do
zgłoszenia tego żądania, to jest termin tygodniowy. Sąd sporządza wówczas uzasadnienia i doręcza
stronie postanowienie z uzasadnieniem.
Jeżeli chodzi o postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym, sąd doręcza w zasadzie z urzędu
obu stronom. Jeżeli to postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym, czyli bez udziału stron,
sąd doręcza stronom, to powinien doręczyć to wraz z uzasadnieniem. Razem z z tym doręczeniem
postanowienia i jego uzasadnienia wydanego na posiedzeniu niejawnym, sąd powinien pouczyć
stronę występującą w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego o terminie i sposobie wniesienia
zażalenia na to postanowienie.
Ad. 4 Pod względem wykonalności
Rozróżniamy:
- postanowienia wykonalne  nadające się do wykonania. Mogą być wykonane w drodze egzekucji
sądowej albo w innej drodze, np. jeżeli sąd zasądzi zwrot kosztów postępowania od powoda na
rzecz pozwanego albo odwrotnie, to to rozstrzygnięcie w zakresie tych kosztów będzie podlegać
wykonaniu w drodze egzekucji sądowej. Jeżeli sąd mocą postanowienia skaże stronę, biegłego,
świadka, na karę grzywny, to to postanowienia podlegać będzie wykonaniu w drodze egzekucji
(jeżeli nie zostanie dobrowolnie zapłacona).
Natomiast niektóre postanowienia ze względu na ich treść podlegają wykonaniu ale w innej
drodze. Np sąd wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy sądowi właściwemu. Takie
postanowienie też podlega wykonaniu, ale nie w drodze egzekucji. Sekretariat sądowy prześle akta
sprawy sądowi właściwemu i postanowienie zostanie w ten sposób wykonane.
- postanowienia niewykonalne  jeśli sąd np wyda postanowienie o nadaniu wyrokowi
natychmiastowej wykonalności, to ono nie podlega wykonaniu  samo przez się wywołuje skutek.
Jeśli sąd odrzuci zażalenie, to takie postanowienie nie nadaje się do wykonania  sąd po prostu
odrzuca zażalenie.
Kwestia wykonalności orzeczeń
Jest to cecha, właściwość orzeczenia, polegająca na jego zdatności do wykonania. To wykonanie
może nastąpić w drodze egzekucji sądowej albo w innej drodze. W związku z tym w nauce,
doktrynie prawa postępowania cywilnego wyróżnia się wykonalność sensu largo - w drodze
egzekucji sądowej albo w innej drodze i wykonalność sensu stricte  wykonalność polegająca na
zdatności orzeczenia do jego wykonania w drodze egzekucji sądowej.
W cechę zdatności do wykonania w drodze egzekucji sądowej wyposażone są tylko orzeczenia
zasądzające świadczenie, a więc cechy tej nie mają orzeczenia, wyroki ustalające stosunek prawny
bądz
prawo i wyroki kształtujące stosunek prawny bądz
prawo.
Świadczenie może być różne  dare, facere, non facere, pati. Wszystkie te świadczenia tu w
rachubę wchodzą. Takim najczęściej spotykanym wyrokiem jest wyrok zasądzający określoną kwotę
pieniężną. Ale mamy także wyroki o wydanie rzeczy, o opróżnienie pomieszczenia, etc.
Z jakim momentem orzeczenie staje się wykonalne? Otóż w zasadzie orzeczenie staje się
wykonalne z chwilą uprawomocnienia się. Orzeczenie prawomocne, to orzeczenie, które nie będzie
podlegać zmianie w drodze zwyczajnych środków zaskarżenia.
Wyjątkiem od tej zasady, że wykonalność jest wynikiem uprawomocnienia się wyroku jest tzw
natychmiastowa wykonalność orzeczeń, która powstaje przed jego uprawomocnieniem się. Mamy
tutaj do czynienia z orzeczeniem, które może być egzekwowane, mimo że nie jest jeszcze
prawomocne. Ale to jest wyjątek. Ta natychmiastowa wykonalność orzeczeń, czyli datująca się w
zasadzie od wydania orzeczenia, może wynikać z mocy ustawy lub z mocy orzeczenia sądowego.
Art. 477 (6).
ż1.Wyrok sądu pierwszej instancji zasądzający świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do
którego sąd drugiej instancji oddalił apelację zakładu pracy, podlega natychmiastowemu wykonaniu także w części, w której sąd
nie nadał mu rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477(2).
ż2.Przepis ż 1 stosuje się również do wyroków sądu drugiej instancji zasądzających świadczenia na rzecz pracownika lub członków
jego rodziny.
ż3.Sąd drugiej instancji nadaje z urzędu wyrokowi, o którym mowa w ż 1 i 2, klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia wyroku i
wyrok zaopatrzony klauzulą wydaje uprawnionemu
Z mocy ustawy natychmiast wykonalne są postanowienia:
Art. 360.Postanowienia stają się skuteczne w takim zakresie i w taki sposób, jaki wynika z ich treści, z chwilą ogłoszenia, a jeżeli
ogłoszenia nie było - z chwilą podpisania sentencji.
Mocą ustawy natychmiast wykonalne są nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym:
Art.492.
ż1. Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Kwota
zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika do depozytu sądowego wystarczy
do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej
wartości przedmiotu sporu.
ż2. Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może
ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. Przepis art. 742 oraz przepisy o ograniczeniu zabezpieczenia przeciwko Skarbowi
Państwa stosuje się odpowiednio.
ż3. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie
terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie
nakazu. Przepisy o ograniczeniu wykonalności w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się odpowiednio.
Natychmiastowa wykonalność może wynikać z mocy orzeczenia sądowego. Z mocy orzeczenia
sądowego natychmiast wykonalne są wyroki zaopatrzone przez sąd rygorem natychmiastowej
wykonalności. To są wyroki, w których w jednym punkcie sąd zasądza świadczenie, a w drugim
punkcie pisze -  wyrokowi w punkcie pierwszym nadać rygor natychmiastowej wykonalności .
Rygor ten nadaje się mocą postanowienia.
Wyrok opatrzony takim rygorem jest natychmiast wykonalny, mimo że do jego uprawomocnienia
może upłynąć kilka miesięcy  bo może być apelacja, zażalenie, etc.
Do tych wyroków, które są natychmiast wykonalne z mocy orzeczenia sądowego należą wyroki
zasądzające alimenty.
1) Rygor natychmiastowej wykonalności (4 wypadki obligatoryjnego nadania):
Art. 333.
ż1.Sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli:
1) zasądza alimenty - co do rat płatnych po dniu wniesienia powództwa, a co do rat płatnych przed wniesieniem powództwa za okres
nie dłuższy niż za trzy miesiące;
2) zasądza roszczenie uznane przez pozwanego;
3) wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny. --> Obligatoryjnie
ż2. Sąd może nadać wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli zasądza należność z wekslu, czeku,
warrantu, rewersu, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie została zaprzeczona, oraz jeżeli
uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania. --> Fakultatywnie
ż3.Sąd może również na wniosek nadać wyrokowi nadającemu się do wykonania w drodze egzekucji rygor natychmiastowej
wykonalności, gdyby opóz
nienie uniemożliwiało lub znacznie utrudniało wykonanie wyroku albo narażało powoda na szkodę. -->
Fakultatywnie
Art. 477(2).
ż1. Zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor
natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Przepis art. 334
ż 4 i art. 335 ż 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio; nie stosuje się przepisu art. 335 ż 2.
ż2. Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na zakład pracy
obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy.
2) Sąd może nadać z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności  par. 2 i 3 art. 333 (wyżej).
W pewnych wypadkach sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez
powoda stosownego zabezpieczenia  np złożenie odpowiedniej sumy pieniężnej do depozytu.
Po co to zabezpieczenie jest potrzebne? Otóż może zdarzyć się tak, że zaopatrzymy wyrok rygorem
natychmiastowej wykonalności, wyrok zostanie wyegzekwowany od dłużnika, a następnie ten
wyrok zostanie uchylony - sąd II instancji stwierdzi, że świadczenie powodowi się nie należy.
Wówczas dłużnik ma roszczenie do powoda o zwrot tej wyegzekwowanej kwoty. Tylko potem się
może okazać, że dłużnik stanie przed problemem wyegzekwowania tej kwoty.
Art. 334.
ż1. Sąd może uzależnić natychmiastową wykonalność wyroku od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia.
ż2. Zabezpieczenie może polegać również na wstrzymaniu wydania powodowi rzeczy odebranych pozwanemu lub sum pieniężnych
po ich wyegzekwowaniu albo na wstrzymaniu sprzedaży zajętego majątku ruchomego.
ż3. Sprzedaż lub przejęcie na własność zajętej nieruchomości wstrzymuje się z urzędu do czasu uprawomocnienia się wyroku.
ż4. Zabezpieczenie nie może być zarządzone co do należności alimentacyjnych w granicach, w jakich sąd nadaje wyrokowi
zasądzającemu te należności rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu.
W pewnych wypadkach kpc wyklucza możliwość nadania rygoru natychmiastowej wykonalności
nawet za zabezpieczenie:
Art. 335.
ż1. Natychmiastowa wykonalność nie będzie orzeczona nawet za zabezpieczeniem, jeżeli wskutek wykonania wyroku mogłaby
wyniknąć dla pozwanego niepowetowana szkoda. Przepisu tego nie stosuje się do wyroków zasądzających alimenty w granicach, w
jakich sąd nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu.
ż2. Natychmiastowa wykonalność nie będzie również orzeczona nawet za zabezpieczeniem w sprawach przeciwko Skarbowi
Państwa.
Rygor natychmiastowej wykonalności nadaje się mocą postanowienia. To postanowienie o nadaniu
wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności jest najczęściej wydawane razem z wyrokiem i
wówczas to postanowienie tworzy jeden z punktów w sentencji wyroku.
Rygor obowiązuje od chwili wydania postanowienia.
Przykład - Sąd zasądził alimenty i zapomniał nadać rygor - może się zdarzyć. Wówczas trzeba wydać
w formie uzupełnienia wyroku postanowienie o nadaniu rygoru. Ta możliwość póz
niejszego
zaopatrzenia wyroku w rygor natychmiastowej wykonalności jest zwłaszcza aktualna, kiedy powód
po uzyskaniu wyroku zasądzającego świadczenie zgłosi póz
niej wniosek o nadanie wyrokowi rygoru
natychmiastowej wykonalności.
Sam wyrok nie nadaje się do wykonania. Temu wyrokowi musi być nadana na zasadach ogólnych
klauzula wykonalności. Wyrok zaopatrzony rygorem podlega zaopatrzeniu klauzulą wykonalności i
wówczas powstaje tytuł wykonawczy, który jest podstawą egzekucji sądowej.
Nie należy zatem mylić rygoru natychmiastowej wykonalności z klauzulą wykonalności. Są to dwie
różne instytucje.
Wygaśnięcie natychmiastowej wykonalności wyroku  istotny problem pojawia się wtedy, jeżeli na
podstawie wyroku natychmiast wykonalnego została przeprowadzona egzekucja, a następnie sąd
uchylił ten wyrok natychmiast wykonalny albo uchylił postanowienie o rygorze natychmiastowej
wykonalności. W świetle orzeczenia sądu świadczenie wyegzekwowane nie należy się powodowi.
Jakie kpc przewiduje rozwiązania?
Pojawia się instytucja orzeczenia restytucyjnego.
Art. 338.
ż1. Uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka
w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu
poprzedniego stanu.
ż2. Przepis paragrafu poprzedzającego nie wyłącza możliwości dochodzenia w osobnym procesie naprawienia szkody poniesionej
wskutek wykonania wyroku.
To orzeczenie restytucyjne wydaje się tylko na wniosek pozwanego, nie z urzędu. Jeżeli nie ma
wniosku, nie ma restytucji. Nie pozbawia to w żaden sposób pozwanego możliwości domagania się
takiego orzeczenia w póz
niejszym czasie  nie było wniosku o restytucję, sąd uchylił wyrok,
pozwany może wytoczyć powództwo o zasądzenie zwrotu już wyegzekwowanego orzeczenia. Tutaj
też będzie orzeczenie restytucyjne. Tutaj przepisy o zwrocie bezpodstawnego wzbogacenia będą
miały zastosowanie.
W trybie tej restytucji nie można dochodzić naprawienia szkody poniesionej wskutek wykonania
wyroku. Należy wytoczyć o to odrębne powództwo, ta kwestia nie jest rozstrzygania w tym
orzeczeniu restytucyjnym.
Prawomocność orzeczeń
Jest to problematyka uregulowana w 4 artykułach  363  366.
W nauce rozróżnia się prawomocność formalną i prawomocność materialną. Trzeba tutaj
podkreślić, że niezależnie od tego doktrynalnego rozróżnienia - sam kodeks posługuje się
określeniem prawomocność tylko w znaczeniu formalnym.
Na ogół mówimy tak  orzeczenie jest prawomocne = jest niezaskarżalne. Jeśli jest niezaskarżalne,
to jest prawomocne. Wynika to po części z postanowień art. 363.
Art. 363.
ż1. Orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia.
ż2. Mimo niedopuszczalności odrębnego zaskarżenia nie stają się prawomocne postanowienia podlegające rozpoznaniu przez sąd
drugiej instancji, gdy sąd ten rozpoznaje sprawę, w której je wydano.
ż3. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba
że sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.
Niezaskarżalność orzeczenia jest tylko przesłanką tej prawomocności formalnej. Prawomocność
orzeczenia w istocie rzeczy, to niemożność uchylenia lub zmiany orzeczenia w drodze zwyczajnych
lub szczególnych środków zaskarżenia. Czyli prawomocność wynika z niezaskarżalności.
Pomijamy tu problematykę nadzwyczajnych środków zaskarżenia, bo przysługują one od orzeczeń
prawomocnych, mają wyjątkowy charakter?
Kiedy zatem orzeczenie jest niezaskarżalne?
1) Gdy ustawa nie przewiduje zaskarżenia danego orzeczenia.
Tak np od wyroku sądu II instancji nie przysługuje żaden środek odwoławczy ani szczególny środek
zaskarżenia. Jest ono zatem natychmiast prawomocne.
2) Gdy wniesiony od niego środek zaskarżenia nie doprowadził do jego zmiany lub uchylenia.
Przykład: od wyroku sądu I instancji została wniesiona apelacja i ta apelacja została odrzucona. Jak
apelacja zostanie odrzucona, to koniec kropka  odrzucenie sądu I instancji staje się prawomocne.
Przykład: od wyroku sądu I instancji została wniesiona apelacja i ta apelacja została cofnięta.
3) Gdy środek zaskarżenia nie został wniesiony w terminie  z chwilą upływu terminu orzeczenia
staje się niezaskarżalne, staje się prawomocne, nie można już go zmienić.
Są pewne wyjątki wskazujące na to, że mimo że orzeczenie jest niezaskarżalne, to nie jest
prawomocne:
ż3. Jeżeli zaskarżono tylko część orzeczenia, staje się ono prawomocne w części pozostałej z upływem terminu do zaskarżenia, chyba
że sąd drugiej instancji może z urzędu rozpoznać sprawę także w tej części.
Art. 380. Sąd drugiej instancji, na wniosek strony, rozpoznaje również te postanowienia sądu pierwszej instancji, które nie podlegają
zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
Prawomocność formalna to wynikająca z niezaskarżalności niemożność zmiany lub uchylenie
orzeczenia w drodze zwyczajnych lub szczególnych środków zaskarżenia.
Ta prawomocność o której tutaj mówimy, jest przesłanką wykonalności oraz prawomocności
materialnej. Jeżeli chodzi o wykonalność, to mówiliśmy że wykonalne są orzeczenia prawomocne
formalne.
Prawomocność materialna jest to moc wiążąca orzeczenia prawomocnego formalnie.
Art. 365.
ż1. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy
administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
ż2. Kodeks postępowania karnego określa, w jakim zakresie orzeczenia sądu cywilnego nie wiążą sądu w postępowaniu karnym.
Istoty wyroku, sensu tej prawomocności nie można upatrywać tylko w niezaskarżalności, chodzi
nam o pewne skutki, jego moc wiążącą.
Prawomocność materialna ma pewne granice:
- przedmiotowe  są określone przez rozstrzygnięcie, a więc przez przedmiot rozstrzygnięcia i
podstawę tego rozstrzygnięcia
- podmiotowe  określone są przez podmioty, na którą rozciąga się moc orzeczenia. Podmiotami są
strony, sąd który wydał orzeczenie, inne sądy, inne organy + inne osoby jeśli ustawa o tym mówi
(prawomocność materialna rozszerzona jeśli inna osoba).
Przykładem takiego przepisu szczególnego jest art. 435:
Art. 435.
ż1.Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich.
ż2.Nie dotyczy to części orzekającej o prawach i roszczeniach majątkowych poszukiwanych łącznie z prawami niemajątkowymi.
Zatem wyrok rozwodowy X i X ma skutek w stosunku do Pana Y. Pan Y i Pani X mogą się spiknąć na
legalu.
Prawomocność materialna oznacza, że w tych granicach podmiotowych i przedmiotowych musimy
przyjmować, że dana kwestia ma się tak, jak to zostało przyjęte w orzeczeniu.
Orzeczenia kształtujące stosunek prawny albo prawa i pewne wyroki ustalające  wiążą w
postępowaniu karnym. Pozostałe orzeczenie w postępowaniu karnym nie wiążą.