19.02.2013r.
Podmiotowa zmiana powództwa polega na wejściu do procesu, obok dotychczasowej strony,
innego podmiotu w tym samym charakterze. Przepisy regulujące podmiotową zmianę powództwa
to art. 194  198 kpc.
Zmiana ta może występować po stronie powodowej i pozwanej.
Jeśli chodzi o zmianę powództwa po stronie powodowej, to następuje ona w drodze przystąpienia
do sprawy podmiotu zawiadomionego przez sąd, o toczącym się procesie. To przystąpienie
następuje w następstwie zawiadomienia osoby trzeciej, która nie bierze udziału w procesie, i od
woli tej osoby, od jej decyzji zależy czy ona wstępuje do sprawy w charakterze powoda, czy też nie.
Zmiana po stronie pozwanej zachodzi, gdy sąd wzywa do wzięcia udziału w procesie w charakterze
pozwanego. To wezwanie zastępuje klasyczne pozwanie przez sąd, a ponieważ jest ono
dokonywane dodatkowo, obok wezwania przez sąd, którego powód dokonał w stosunku do
dotychczasowego pozwanego, to to pozwanie określamy mianem  dopozwania - dodatkowe
pozwanie.
Przypozwanie to co innego, łączy się z instytucją interwencji ubocznej.
Strona Powodowa:
Art. 196.
ż1. Jeżeli okaże się, że powództwo zostało wniesione nie przez osobę, która powinna występować w sprawie w charakterze powoda,
sąd na wniosek powoda zawiadomi o toczącym się procesie osobę przez niego wskazaną. Osoba ta może w ciągu dwóch tygodni od
doręczenia zawiadomienia wstąpić do sprawy w charakterze powoda.
ż2. Osoba zawiadomiona, która zgłosiła przystąpienie do sprawy w charakterze powoda, może za zgodą obu stron wstąpić na
miejsce strony powodowej, która wówczas będzie od udziału w sprawie zwolniona. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony
powodowej pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie dotychczasowych kosztów od osoby,
która poprzednio występowała jako powód.
Par 1  jeżeli termin 2 tygodni minie bezskutecznie, to nie można wstąpić do procesu. Jest to
termin o charakterze przywracalnym  osoba dokonuje czynności + składa wniosek o przywrócenie
terminu.
Par 2  Jeżeli osoba zawiadomiona wstąpi do procesu w charakterze powoda, to wówczas mamy po
stronie powodowej dwóch powodów i postępowanie będzie toczyć się z ich udziałem, chyba że
strony wyrażą zgodę, aby strona która przystąpiła do sprawy, weszła w miejsce dotychczasowego
powoda, wówczas on będzie z udziału w sprawie zwolniony.
Strona pozwana:
Art. 194.
ż1. Jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na
wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie. Osoba wezwana do udziału w sprawie na wniosek
pozwanego może domagać się zwrotu kosztów wyłącznie od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny.
ż2. Osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce
pozwanego, który wówczas będzie zwolniony od udziału w sprawie. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony pozwanej, pozwany
może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów od strony powodowej, niezależnie od póz
niejszego
wyniku sprawy.
ż3. Jeżeli okaże się, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują
w sprawie w charakterze pozwanych, sąd na wniosek powoda może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie.
Trzeci wypadek podmiotowej zmiany powództwa przewiduje art. 194 par. 3.
Wypadek czwarty:
Art. 195.
ż1. Jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest
konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby nie biorące udziału w taki sposób, by ich
wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora.
ż2. Sąd wezwie osoby nie zapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Osoby, których udział w sprawie w
charakterze powodów jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch tygodni od doręczenia
zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów.
Artykuł ten reguluje wypadek, kiedy po jednej lub po drugiej stronie procesu powinno występować
kilku współuczestników koniecznych, a proces wszczęto z udziałem tylko niektórych z nich. Przepis
ten daje możliwość przekształcenia tego procesu w ten sposób, że na skutek wezwania lub
zawiadomienia do procesu wstąpią pozostali współuczestnicy konieczni, którzy do tej pory udziału
nie brali. Brak udziału wszystkich współuczestników w procesie, powoduje oddalenie powództwa.
Przepis ten jest zatem dosyć istotny.
Kiedy te przepisy art. 194-196 mają zastosowanie? Najczęściej wtedy, gdy powództwo zostało
wytoczone nie przez właściwą osobę, albo nie przeciwko właściwej osobie.
Jeżeli chodzi o skutki wytoczenia powództwa w stosunku do podmiotów zawiadomionych o
toczącym się procesie, tych po stronie powodowej  skutki wytoczenia powództwa następują z
chwilą przystąpienia ich do sprawy w charakterze powoda. Wynika to z postanowień art. 198 par. 2.
Art. 198.
ż1. Wezwanie do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego, dokonane przez sąd zgodnie z artykułami poprzedzającymi,
zastępuje pozwanie. Osobom wezwanym sąd doręczy odpisy pism procesowych i załączników.
ż2. Skutki prawne, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa, w stosunku do osób zawiadomionych w myśl artykułów
poprzedzających następują z chwilą przystąpienia tych osób do sprawy w charakterze powodów.
ż3. Osoby wezwane do wzięcia udziału w sprawie, a także osoby zawiadomione w myśl artykułów poprzedzających o toczącym się
procesie, które w terminie zgłosiły swe przystąpienie do sprawy w charakterze powodów, mogą przy pierwszej czynności procesowej
żądać powtórzenia dotychczasowego postępowania w całości lub w części, stosownie do okoliczności sprawy.
ż4. W stosunku do osób wezwanych do wzięcia udziału w sprawie i osób zawiadomionych, które zgłosiły przystąpienie do sprawy,
stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie.
Natomiast skutki doręczenia pozwu w stosunku do tych osób, następują z chwilą powiadomienia
strony pozwanej o ich przystąpieniu  art. 198 par. 3.
Jeżeli chodzi o skutki wytoczenia powództwa w wypadku zmiany podmiotowej po stronie
pozwanej, to skutki te następują z chwilą wydania przez sąd postanowienia o wezwaniu ich do
udziału w sprawie. Natomiast skutki doręczenia pozwu następują z chwilą doręczenia im tego
postanowienia sądu o wezwaniu do udziału w sprawie.
Art. 198 par. 4  to nie jest współuczestnictwo, te relacje podmiotu biorącego udział i tego, który
przystąpił, stosujemy odpowiednio przepisy o współuczestnictwie procesowym.
Podmiot, który przystąpił do procesu, zarówno po stronie powodowej, jak i pozwanej, może przy
pierwszej czynności żądać powtórzenia dotychczasowego postępowania w całości lub w części,
stosownie do okoliczności sprawy  np ponownego przesłuchania świadków, dokonania
dodatkowego postępowania dowodowego w całości lub w części, itd. Jeżeli takiego żądania nie
zgłosi, to postępowanie w tej sprawie będzie toczyć się dalej, a dokonane wcześniej czynności
zachowują oczywiście swoją moc.
Czy zawsze ta podmiotowa zmiana powództwa jest dopuszczalna?
Tutaj musimy pamiętać o tym, że podmiotowa zmiana powództwa może nastąpić tylko przed
sądem I instancji.
Art. 391.
ż1.Jeżeli nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed sądem drugiej instancji, do postępowania tego stosuje się
odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Przepisy art. 194-196 i 198 nie mają zastosowania.
ż2. W razie cofnięcia apelacji sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu.
Gdy cofnięcie apelacji nastąpiło przed sądem pierwszej instancji, postępowanie umarza sąd pierwszej instancji.
Wyraz
ne wyłączenie przepisów o podmiotowej zmianie powództwa w postępowaniu apelacyjnym.
To oczywiście dotyczy postępowania zażaleniowego również. Przed SN podmiotowa zmiana
powództwa również nie jest dopuszczalna.
Art. 398 (21). Jeżeli nie ma szczególnych przepisów o postępowaniu przed Sądem Najwyższym, do postępowania tego stosuje się
odpowiednio przepisy o apelacji, z tym że skargę kasacyjną cofnąć może również sama strona, a termin na sporządzenie
uzasadnienia orzeczenia przez Sąd Najwyższy wynosi miesiąc.
Stosujemy odpowiednio art. 391, który wyklucza możliwość podmiotowej zmiany powództwa. Nie
ma szczególnych przepisów, jeżeli chodzi o postępowanie przed SN, dopuszczającym jakiekolwiek
przekształcenia podmiotowe.
Po wytoczeniu powództwa, po przeprowadzeniu tych wszystkich czynności z uzupełnieniem jego
braków formalnych, uiszczeniem należytej opłaty, doręczeniem powództwa stronie przeciwnej, sąd
przystępuje do rozpoznania sprawy. Rozpoznanie sprawy następuje na rozprawie (w zasadzie).
Rozprawa wiąże się z zasadą ustności, obowiązująca w postępowaniu cywilnym, i na rozprawie
strony ustnie przedstawiają sądowi orzekającemu ich stanowiska co do istoty sprawy.
Najczęściej odbywa się to w ten sposób, że przewodniczący pyta  czy powód popiera powództwo?
Powód  popieram. Jakie jest stanowisko pozwanego w sprawie? Pozwany  wnoszę o oddalenie
powództwa.
Mimo, że postępowanie cywilne obrosło dokumentacją, to obowiązuje zasada ustności w
postępowaniu, bo rozpoznanie sprawy odbywa się na rozprawie. Wydanie wyroku następuje
również po zamknięciu rozprawy.
Ta rozprawa jest również prawnym przejawem zasady kontradyktoryjności, sporności. Strony
zajmują tutaj swoje stanowisko, wyrażają swoje opinie co do istoty sprawy.
Rozpoczęcie rozprawy następuje z chwilą odezwania się powoda. Na sali sędzia najpierw otwiera
posiedzenie, potem przewodniczący mówi o tym kto przeciwko komu.
Przed sądem II instancji i przed SN, rozprawę rozpoczyna głos sędziego sprawozdawcy. Sędzia
sprawozdawca zabiera głos. Po jego głosie, sąd udziela głosu stronom.
Dalej, po zajęciu stanowiska przez strony, powód mówi  popieram, pozwany wnosi o jego
oddalenie, dalszą częścią rozprawy jest postępowanie dowodowe, czyli ten fragment rozprawy, w
którym prezentuje się środki dowodowe  przedstawia dokumenty, przesłuchuje świadków,
wysłuchuje się opinii biegłych. Następnie przewodniczący udziela głosu stronom, które odnoszą się
do przedstawionych dowodów, następuje zamknięcie rozprawy, sąd udaje się na naradę.
Zasadą jest rozpoznanie sprawy na rozprawie, jednakże istnieją wyjątki od tej zasady polegające na
tym, że w pewnych określonych przez ustawę wypadkach, rozpoznanie sprawy może nastąpić na
posiedzeniu niejawnym. Pierwszy taki wypadek  wydanie wyroku zaocznego.
Art. 341. W razie nienadejścia dowodu doręczenia na dzień rozprawy sąd może w ciągu następnych dwóch tygodni wydać na
posiedzeniu niejawnym wyrok zaoczny, jeżeli w tym czasie otrzyma dowód doręczenia. Wyrok taki wiąże sąd od chwili podpisania
sentencji.
Żeby te wyrok zaoczny został wydany, musi być w aktach sprawy dowód doręczenia pozwanemu
doręczenia zawiadomienia o terminie. Ponieważ zdarza się tak, że w chwili rozpoczęcia rozprawy,
dowodu doręczenia zawiadomienia o terminie rozprawy nie ma, a ten dowód przychodzi do sądu
następnego dnia, to jeśli coś takiego przyjdzie za jeden dzień, dwa dni (do 2 tygodni), to wówczas
sąd na posiedzeniu niejawnym może wydać wyrok zaoczny.
Kolejny przypadek rozpoznania sprawy nie na rozprawie:
Art. 374. Sąd drugiej instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym w razie cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo
jeżeli zachodzi nieważność postępowania.
W postępowaniu kasacyjnym:
Art. 398 (11)
ż1. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, chyba że w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, a skarżący złożył w skardze kasacyjnej wniosek o jej rozpoznanie na rozprawie. Sąd Najwyższy może także rozpoznać
skargę kasacyjną na rozprawie, jeżeli przemawiają za tym inne względy.
ż2. Sędzia sprawozdawca przedstawia na rozprawie zwięz
le stan sprawy, ze szczególnym uwzględnieniem podstaw i wniosków
kasacyjnych.
ż3. Udzielając głosu stronom, przewodniczący może ograniczyć czas wystąpienia, stosownie do wagi i zawiłości sprawy.
ż4. Jeżeli w rozprawie bierze udział Prokurator Generalny lub upoważniony przez niego prokurator, przewodniczący udziela mu głosu
po wysłuchaniu stron.
Zasadą jest tu rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, wyjątki  paragraf 1.
W postępowaniu upominawczym:
Art. 497 (1)
ż1. Postępowanie upominawcze należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych.
ż2. Sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym.
ż3. Zarządzenia może wydać także referendarz sądowy.
To samo mamy w postępowaniu uproszczonym.
Jeżeli chodzi o rozpoznanie sprawy na rozprawie, to trzeba zaznaczyć że w kpc występuje coś
takiego jak jedność rozprawy. W postępowaniu cywilnym kolejne rozprawy zachowują pewną
ciągłość, odroczenie rozprawy nie skutkuje rozpoznaniem jej od nowa, tak jak ma to miejsce w
prawie karnym.
Jeżeli chodzi o termin rozprawy, to termin rozprawy wyznacza przewodniczący. Jednocześnie z
wyznaczeniem rozprawy, przewodniczący zarządza doręczenie pozwu pozwanemu.
Zawiadomienie o terminie rozprawy  7 dni przed, chyba że sprawa pilna, wówczas można
ograniczyć do 3 dni.
Od aktywnej roli przewodniczącego zależy to, czy na pierwszej rozprawie cały materiał dowodowy
zostanie przedstawiony, co może prowadzić do załatwienia sprawy na pierwszej rozprawie 
najbardziej pożądane.
Stawiennictwo stron na rozprawie nie jest obowiązkiem. Jeżeli powód nie pojawi się na rozprawie 
zawieszenie postępowania. Jeżeli pozwany  wyda się wyrok zaoczny. Oczywiście tego skutku
niekorzystnego dla powoda zawsze można uniknąć, jeżeli się zgłosi w pozwie wniosek o
rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność.
Stawiennictwo osobiste do sądu stron jest obowiązkiem, jeżeli sąd wezwie. Jeśli tylko zawiadomi,
to nie trzeba się stawić.
Odroczenie rozprawy jest oczywiście możliwe, regulują to art. 214 i 215 kpc.
Nieobecność niegdyś można było usprawiedliwić, np zaświadczenie lekarskie. Dzisiaj to
usprawiedliwione niestawiennictwo z powodu choroby  lekarz sądowy.
Po zakończeniu postępowania dowodowego sąd udziela głosu stronom i następnie zamyka
rozprawę i udaje się na naradę celem wydania wyroku.
Istotną częścią każdej rozprawy jest postępowanie dowodowe, ale o tym następnym razem.
Ugoda sądowa
Art. 10. W sprawach, w których zawarcie ugody jest dopuszczalne, sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ich
ugodowego załatwienia. W tych sprawach strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem.
Jeżeli chodzi o ugodę, to ta ugoda w świetle postanowień kpc może być zawarta w trojaki sposób:
1) Przed wytoczeniem powództwa w tzw. postępowaniu pojednawczym  art. 184  186.
Art. 184. Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu.
Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do
obejścia prawa.
Art. 185.
ż1. O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie
właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięz
le sprawę.
ż2. Postępowanie pojednawcze przeprowadza sąd w składzie jednego sędziego.
ż3. Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, osnowę jej wciąga się do protokołu. Strony podpisują ugodę;
niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.
Z tej możliwości w praktyce sądowej się często korzysta. Dlaczego cieszy się to dużą popularnością?
Po pierwsze dlatego, że ono niewiele kosztuje. Jeżeli mamy wierzytelność dużą, to zamiast 5% od
wartości przedmiotu sporu, można zapłacić (chyba) 200 zł i mieć ugodę.
W sprawie rozwodowej nie można zawrzeć ugody.
O zawezwanie do próby ugodowej należy zwrócić się do sądu rejonowego właściwego przeciwnika.
Jeżeli nie stawi się przeciwnik, nie dojdzie do ugody, sąd stwierdza że do ugody nie doszło i na tym
kończy się postępowanie.
2) W trakcie procesu  sąd powinien w trakcie rozprawy skłaniać strony do zawarcia ugody. Jeżeli
do tej ugody dojdzie, to wówczas również treść tej ugody wprowadza się do protokołu. Jeżeli
dojdzie do zawarcia ugody przed sądem, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania (na
podstawie art. 355  wydanie wyroku stało się zbędne).
Charakter prawny ugody sądowej - ugoda sądowa ma podwójną naturę prawną (SN)  z jednej
strony ugoda w rozumieniu prawa cywilnego (art. 917, 918 KC), z drugiej strony ma charakter
czynności procesowej  jest zawarta w protokole, wywołuje skutki procesowe, etc. Ta teoria jest
najbardziej racjonalna.
3) Ugoda zawarta przed mediatorem  mediacja uregulowana jest w art. 183 (1)  183 (15).
Art. 183 (1)
ż1. Mediacja jest dobrowolna.
ż2. Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji. Umowa
może być zawarta także przez wyrażenie przez stronę zgody na mediację, gdy druga strona złożyła wniosek, o którym mowa w art.
183 (6) ż1.
ż3. W umowie o mediację strony określają w szczególności przedmiot mediacji, osobę mediatora albo sposób wyboru mediatora.
ż4. Mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku spraw.
Jeżeli mediacja skończy się zawarciem ugody, to ugoda zawarta przed mediatorem po jej
zatwierdzeniu przez sąd ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. To zatwierdzenie ugody
następuje przez nadanie tej ugodzie klauzuli wykonalności i w ten sposób ugoda staje się tytułem
wykonawczy, nadającym się do wykonania w drodze egzekucji.
Jakie skutki ma ugoda sądowa, czy ta zawarta przed mediatorem i zatwierdzona przez sąd, jeśli
chodzi o przyszły proces, który był przedmiotem ugody? Normalnie mamy powagę rzeczy
osądzonej, pozew trzeba odrzucić. Instytucja res iudicata dotyczy rzeczy osądzonej.
Podnosząc zarzut rzeczy ugodzonej, sąd nie może odrzucić pozwu, dlatego że przesłanki odrzucenia
pozwu są wyliczone enumeratywnie  tam nie ma czegoś takiego jak powaga rzeczy ugodzonej. Co
ma w takim przypadku sąd zrobić? Mamy już ugodę, to teraz do tego wyrok?
W takich wypadkach, jeżeli ten zarzut rzeczy ugodzonej zostanie podniesiony, to trzeba powództwo
oddalić, nie odrzucić, a podstawą oddalenia powództwa w takim wypadku będzie brak interesu
prawnego w jego wytoczeniu.
Doprowadzenie do ugody sądowej  kwestia ta leży w zasadzie w osobowości sędziego. Sędzia,
który potrafi w rozmowie ze stronami zachować się w taki sposób, by wzbudzić u tych osób
zaufanie, szacunek, to może te strony doprowadzić do ugody. Jeśli to będzie byle jak, no to ugody
nie ma. Ugoda jest niewątpliwie rzeczą cenną.
Zagadnienia związane z dowodami
Są to zagadnienia, które są przedmiotem ćwiczeń, ale z tymi dowodami są problemy na egzaminie,
no to troszkę sobie o nich pogadamy.
Z punktu widzenia praktycznego, jest to bardzo istotny element postępowania. Nie wystarczy mieć
rację  do swoich racji należy przekonać sąd. Brak uzasadnienia swoich twierdzeń skutkuje tym, że
sprawę przegrywamy.
Co jest przedmiotem dowodu?
Art. 227. Przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.
Tu jest pewien skrót myślowy, bowiem dowodem są twierdzenia o faktach.
Można krótko powiedzieć, co oddaje istotę rzeczy  powód przychodzi do sądu z twierdzeniami i
musi przed sądem udowodnić, że jego twierdzenia są prawdziwe. To samo z pozwanym. On
również twierdzi i te twierdzenia musi udowodnić.
Twierdzenia o jakich faktach? O faktach mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.
Przede wszystkim sąd musi, prowadząc postępowanie dowodowe, wyselekcjonować te fakty, które
mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Sędzia powinien zadawać pytania dotyczące tezy
dowodowej.
Jeżeli mówimy o tych faktach, to sąd musi ustalić istnienie tych faktów. To ustalenie, czyli
weryfikacja twierdzeń stron może nastąpić w zasadzie poprzez udowodnienie. Jeżeli powód
twierdzi, że zawarł z pozwanym umowę o dzieło, to musi to udowodnić, jak? Pokazać umowę,
złożyć w aktach sprawy.
Jeżeli żona zeznaje, że mąż bije, to udowodnić należy poprzez obdukcję, zeznania sąsiadów, etc.
Udowodnienie nie jest jedynym sposobem, sąd może przyjąć za prawdziwe twierdzenia stron na
podstawie notoryjności (art. 228 kpc).
Art. 228.
ż1. Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu.
ż2. To samo dotyczy faktów znanych sądowi urzędowo, jednakże sąd powinien na rozprawie zwrócić na nie uwagę stron.
Ustalenie prawdziwości może nastąpić w drodze domniemania  domniemania faktyczne, czyli
poszlaki:
Art. 231.Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można
wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne).
Ustalenie faktów mających istotne znaczenie dla sprawy może nastąpić przez:
1) Udowodnienie,
2) Notoryjność,
3) Domniemanie faktyczne - czyli poszlakę,
4) Na podstawie przyznania:
Art. 230. Gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy,
może fakty te uznać za przyznane.
Pojęcie dowodu
Pojęcie dowodu w kpc występuje w różnych znaczeniach, dlatego nie należy przywiązywać do tego
wielkiej wagi.
Ciężar udowodnienia  onus probandi.
Jeśli chodzi o ciężar udowodnienia, to tę kwestię reguluje art. 6 KC. Według tego przepisu ciężar
udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
Dlaczego mówimy o ciężarze, a nie o obowiązku? Tego udowodnienia nie można w żaden sposób
wymusić. Strona, która wywodzi jakieś skutki prawne z pewnego faktu, to powinna to udowodnić.
Jeżeli tego nie chce, albo nie może, to narazi się na niekorzystny skutek w postaci oddalenia
powództwa. Powództwo okaże się niezasadne.
Jeżeli mówimy, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z tego skutki
prawne, to mówimy o tym, że ciężar udowodnienia spoczywa zawsze na twierdzącym. Twierdzę, że
zawarłem umowę  muszę przedstawić umowę.
Żona w procesie rozwodowym  mąż mnie zdradza  zdradę trzeba udowodnić.
Kiedy mamy do czynienia z domniemaniami prawnymi, które mają charakter wzruszalny  strona
która zaprzecza, gdy mamy domniemanie, musi to udowodnić.