09.04.2013r. - Zastępstwo z prof. Kunickim.
Podstawa apelacji
Podstawę apelacji stanowią jej zarzuty. Ustawa nie ogranicza podstaw apelacji, nie wylicza tych
podstaw. Odmiennie jest np przy skardze kasacyjnej.
Zarzuty, które stanowią podstawę apelacji mogą dotyczyć wszelkich wadliwości, które skarżący
dostrzeże.
W szczególności przedmiotem zarzutu może być naruszenie zarówno prawa materialnego, jak i
prawa procesowego. Spośród zarzutów dotyczących prawa procesowego można podać nieważność
postępowania, nieważność istoty sprawy, niewyjaśnienie stanu faktycznego, wadliwa ocena
dowodów.
W apelacji skarżący może również powołać nowe fakty i dowody.
Pewne wyjątki dotyczą postępowania uproszczonego. Tam mamy określone czego mogą dotyczyć
zarzuty apelacyjne  naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, albo jego
niewłaściwe zastosowanie, tudzież prawa procesowego, jeżeli mogło mieć ono wpływ na wynik
sprawy.
1. Nieważność postępowania  najsurowsza sankcja wadliwej czynności procesowej w
postępowaniu cywilnym. Żeby ona występowała musi być przewidziana w przepisie prawa i
przepisy te, regulujące przyczyny nieważności, to art. 379, 1099 i 1113 kpc.
Art. 379.Nieważność postępowania zachodzi:
1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna,
2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela
ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany,
3) jeżeli o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już
prawomocnie osądzona,
4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z
mocy ustawy,
5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw,
6) jeżeli sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Art. 1099.
ż1. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji
krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek, z zastrzeżeniem art. 1104 ż 2 lub art. 1105 ż 6.
ż2. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania.
Art. 1113. Immunitet sądowy sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia istnienia immunitetu
sąd odrzuca pozew albo wniosek. Rozpoznanie sprawy z naruszeniem immunitetu sądowego powoduje nieważność postępowania.
Jeżeli osoba, przeciwko której albo z udziałem której wszczęto sprawę, uzyska immunitet sądowy w toku postępowania, sąd umarza
postępowanie.
Nieważność postępowania w granicach zaskarżenia sąd bierze pod uwagę z urzędu.
W doktrynie występuje pojęcie nieważności bezwzględnej  niebyłość, nieistnienie orzeczenia bądz

postępowania. Będzie ona zachodziła w sytuacji, gdy orzeczenie wyda podmiot, który nie jest
sądem, albo gdy wydano to orzeczenie w procesie, mimo braku jednej ze stron, czyli gdy proces nie
miał charakteru dwustronnego, a jednostronny.
Jeżeli mielibyśmy do czynienia z wyrokiem wydanym w postępowaniu nieistniejącym, to wyrok taki
nie może być zaskarżony, bo nie istnieje, nie można od niego wnieść apelacji, a gdyby została
wniesiona, sąd powinien ją odrzucić. Natomiast podmiot mający interes prawny może wytoczyć
powództwo o ustalenie nieistnienia (bądz
istnienia) stosunku prawnego stwierdzonego takim
wyrokiem.
Kolejnym elementem apelacji jest wniosek apelacyjny. Wniosek ten może opiewać na zmianę albo
uchylenie wyroku. Sformułowanie wniosku jako wniosku o zmianę albo o uchylenie wyroku, zależy
od treści zarzutów, od tego jakie zarzuty zostaną podniesione. Jeżeli zarzut dotyczy naruszenia
prawa materialnego albo niewłaściwej oceny dowodów, uzasadniony jest wniosek o zmianę
wyroku. Wtedy sąd II instancji nie ma w zasadzie co ustalać, tylko zastosuje prawidłowo prawo
materialne, prawidłowo oceni dowody. Jeżeli natomiast zarzuty dotyczą uchybień proceduralnych,
w szczególności nieważności postępowania, to uzasadniony jest wniosek o uchylenie zaskarżonego
wyroku.
Profesor Broniewicz przyjmuje, że wniosek o zmianę wyroku ma szerszy zakres, niż wniosek o
uchylenie, bowiem zmiana wyroku oznacza również uchylenie tego poprzedniego wyroku  prof.
Kunicki się z tym nie zgadza.
Sformułowanie w apelacji zarzutów, jak i wniosku apelacyjnego, to warunek formalny. Przede
wszystkim, jeśli chodzi o ten wniosek, to on nie wiąże sądu, ponieważ sąd II instancji powinien
postąpić w taki sposób (uchylić albo zmienić orzeczenie), w zależności od tego co ustali.
W ogóle zarzuty podniesione przeciwko zaskarżonemu wyrokowi mogą się nie potwierdzić, czy to
postępowania dowodowego, czy to przy rozważaniu kwestii prawnych i w konsekwencji sąd
wówczas oddali apelację.
Istotne jest natomiast określenie zakresu zaskarżenia wyroku, a zatem napisanie expressis verbis,
że zaskarża się wyrok w całości, a jeśli nie  trzeba zawrzeć wyraz
ne określenie części.
Istotne jest to, że wyrok w części niezaskarżonej uprawomacnia się z upływem terminu do jego
zaskarżenia i w konsekwencji wyklucza to możliwość uchylenia bądz
zmiany tego wyroku przez sąd
II instancji - co do zasady, bo są pewne wyjątki.
Sąd II instancji może rozpoznać sprawę tylko w granicach apelacji  zasada (są wyjątki).
Granice apelacji mają charakter przedmiotowy i podmiotowy. Granice przedmiotowe określane są
przez zakres zaskarżenia wyroku oznaczony w apelacji i tym samym odpowiadający mu zakres
wniosku apelacyjnego, przy czym skarżący musi sformułować wniosek + może zgłosić wniosek o
rozpoznanie postanowień sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a
miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy.
W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi
roszczeniami, ma ono bowiem służyć przede wszystkim kontroli rozstrzygnięcia sądu I instancji.
Wyjątek zachodzi, gdy następuje zmiana okoliczności sprawy - w takim wypadku można żądać
zamiast pierwotnego przedmiotu sporu  jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o
świadczenia powtarzające się, można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze
okresy.
Problem z podmiotowymi granicami apelacji powstaje w wypadku współuczestnictwa
procesowego po co najmniej jednej stronie procesu - jeżeli skarżący obejmie apelacją wszystkich
współuczestników  nie ma problemu. Jeżeli skarżący obejmie tylko niektórych współuczestników
występujących po stronie przeciwnej, w stosunku do pozostałych współuczestników wyrok
uprawomacnia się. W konsekwencji sąd nie może rozpoznać sprawy przeciwko współuczestnikom,
wyjątek stanowi jedynie współuczestnictwo konieczne. W nauce i orzecznictwie przyjmuje się, że
wniesienie apelacji przeciwko niektórym współuczestnikom koniecznym, należy traktować jako
wniesienie przeciwko wszystkim.
Jeżeli współuczestnictwo zachodziło po stronie skarżącej, czyli po tej, po której występuje
wnoszący apelację, jeżeli ta apelacja nie obejmuje wszystkich współuczestników, skutki kształtują
się rozmaicie w zależności od rodzaju współuczestnictwa. Przy współuczestnictwie formalnym
wniesienie apelacji przez jednego czy kilku współuczestników formalnych nie wywiera skutku dla
pozostałych, czyli wyrok uprawomacnia się w stosunku do pozostałych i sąd nie może rozpoznać
apelacji w stosunku do pozostałych, chociażby było to zasadne.
Jeżeli po stronie skarżącej zachodziło współuczestnictwo materialne jednolite, to wniesienie
apelacji przez jednego z takich współuczestników, jest skuteczne wobec pozostałych (art. 73 kpc).
W konsekwencji sąd musi rozpoznać sprawę w stosunku do pozostałych i wyrok się nie
uprawomacnia.
Jeżeli jest współuczestnictwo zwykłe, to skutki również kształtują się rozmaicie, w zależności od
tego która z postaci tego współuczestnictwa zachodzi w sprawie. Jeżeli wynika ono ze wspólności
praw lub obowiązków, wniesienie apelacji przez jednego czy niektórych, powoduje wstrzymanie
uprawomocnienia się wyroku względem pozostałych, ponieważ sąd II instancji może z urzędu
rozpoznać sprawę w stosunku do wszystkich współuczestników, aczkolwiek tylko w granicach
zaskarżenia przedmiotowego  jeżeli zaskarżono jedno rozstrzygnięcie z wielu, to tylko w stosunku
do tego rozstrzygnięcia.
Jeżeli współuczestnictwo zwykłe wynika z tożsamości podstawy faktycznej i prawnej, zaskarżenie
przez jednego nie wywiera skutku dla pozostałych.
W tych wypadkach gdy sąd może bądz
musi rozpoznać apelację wobec współuczestników, są oni
uczestnikami postępowania apelacyjnego, należy ich zawiadamiać o terminach rozprawy,
dostarczać pisma, etc.
Apelację wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok, a adresuje się do sądu II
instancji.
Postępowanie apelacyjne zostaje wszczęte przez samo wniesienie apelacji, nie zaś po przekazaniu
apelacji sądowi II instancji. W konsekwencji pierwszy etap odbywa się przed sądem I instancji,
gdzie bada się przesłanki dopuszczalności apelacji, w szczególności zaś zachowanie terminu do
wniesienia apelacji, formy apelacji, czy jest podpisana, czy została złożona odpowiednia ilość
odpisów, bada również kwestię opłacenia tej apelacji.
Jeżeli pismo zawierające apelacje jest dotknięte brakami, skarżący jest wzywany przez
przewodniczącego wydziału do usunięcia braków formalnych.
Jeżeli strona nie usunie braków, do usunięcia których została wezwana, bądz
braki mają charakter
nieusuwalny, apelacja podlega odrzuceniu przez sąd I instancji.
Jeżeli apelacja jest dopuszczalna, nie ma żadnych uchybień w tym zakresie, sąd I instancji doręcza
apelację pozostałym uczestnikom postępowania. Po doręczeniu apelacji sąd I instancji przedstawia
akta sprawy sądowi II instancji. Osoby występujące po stronie przeciwnej mogą wnieść w ciągu 2
tygodni od doręczenia apelacji odpowiedz
na tę apelację wprost do sądu II instancji.
Jeżeli sąd II instancji przystąpi do rozpoznania sprawy, zasadą jest rozpoznanie apelacji na
rozprawie i w składzie trzech sędziów zawodowych. Natomiast na posiedzeniu niejawnym można
rozpoznać apelację, jeżeli np sąd dostrzeże nieważność, wówczas nie musi wyznaczać rozprawy.
Stawiennictwo stron na rozprawie nie ma znaczenia, rozprawa może być przeprowadzona mimo
niestawiennictwa jednej lub obu stron.
Sprawozdanie przedstawia sędzia sprawozdawca, sprowadza się ono do zwięzłego przedstawienia
stanu sprawy.
Jeśli chodzi o skład sądu wydającego postanowienia w postępowaniu apelacyjnym, to w składzie
jednego sędziego sąd II instancji wydaje postanowienia dotyczące postępowania dowodowego,
oraz może wydać postanowienia o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych, o
odmowie zwolnienia od tych kosztów, o odrzuceniu wniosku, o zwolnienie o nałożeniu obowiązków
na stronę uiszczenia kosztów i o skazaniu na grzywnę.
Sąd II instancji nie rozpoznaje sprawy, jeżeli pojawi się pytanie prawne - przekazuje SN, sam
odracza sprawę. Rozpoznając tą sprawę SN działa jako Sąd II instancji, wówczas wydaje
postanowienie.
Odpowiedz
na pytanie prawne następuje w postaci uchwały. Jeżeli zaś odpowiedz
na pytanie
prawne stała się zbędna  SN może umorzyć postępowanie wywołane pytaniem prawnym.
Jeżeli sąd odpowiedział na pytanie prawne, to uchwała rozstrzygająca to pytanie wiąże w danej
sprawie, czyli zarówno sąd pytający, jak i sąd I instancji, gdyby sąd II instancji uchylił.
Wyrok może być uwzględniający bądz
oddalający apelację.
Wyrok uchylający zaskarżony wyrok  wyrok kasatoryjny.
Rozstrzygnięcia sądu II instancji mogą być częściowe. Sąd może w części oddalić apelację, w innej
części uchylić zaskarżony wyrok, częściowo zmienić zaskarżony wyrok.
Wyrok reformatoryjny może zapaść np gdy sąd wadliwie ocenił materiał dowodowy.
Wyrok kasatoryjny może być wydany po pierwsze w razie stwierdzenia nieważności postępowania,
w takim wypadku oprócz uchylenia sąd znosi postępowanie przed sądem I instancji w zakresie
dotkniętym nieważnością i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Zniesienie postępowania oznacza, że w dalszym postępowaniu nie uwzględnia się dokonanych
czynności objętych tym zniesieniem, czyli np jeśli był przesłuchany świadek, to trzeba ponownie go
przesłuchać.
Jeżeli zachodzi podstawa odrzucenia pozwu, albo podstawa umorzenia postępowania, czyli gdy te
podstawy zachodziły już w postępowaniu I instancji, sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok i
odrzuca pozew albo umarza postępowanie I instancyjne.
Gdy wydanie wyroku co do istoty sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w
całości lub w części, a w postępowaniu uproszczonym i w europejskim postępowaniu w sprawie
drobnych roszczeń, jeżeli zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie
dają wystarczającej podstawy do zmiany wyroku, wówczas sąd II instancji uchyla zaskarżony wyrok
i przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd I instancji któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, musi rozpoznać ją w innym
składzie niż poprzednio  sędzia, który wydal zaskarżony wyrok nie może ponownie rozpoznawać
sprawy.
Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku drugiej
instancji wiążą sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd II instancji przy ponownym
rozpoznaniu sprawy.
To związanie nie ma jednak zastosowania, gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego.