19.03.2013 Wykład
19 marca 2013
17:21
Jeziora są zjawiskami krótkotrwałymi.
- Jeziora eutroficzne - mają dobrze natlenioną wodę.
- Jeziora oligotroficzne - tlen na wszelkich powierzchniach od powierzchni po dno, zwykle nie ma roślinności
- Jeziora dystroficzne - ubogie w tlen, pozbawione życia.
1) Typowa dla jezior jest sedymentacja ciemnych mułów z dużą ilością szczątek obumarłej roślinności. Szczególnie
bogate w te szczątki muły określa się mianem gytii.
2) Innym "produktem" jezior, typowym dla nich osadem jest kreda jeziorna (określana też jako margiel łąkowy) -
jest to to efekt ubytku CO z wody nasyconej węglanem wapnia.
2
<-Efekt strącania się węglanu wapnia na łodygach ramienic (rodzaj glonów)
Proces ten często jest obserwowany na łodygach glonów zamieszkujących dna jezior. Strącający się węglan wapnia
powoduje obumieranie glonów.
3) Torfy i wqęgle - organiczne skały palne, stanowiące produkt akumulacji bagiennej
Gnicie polega na rozpacie substancji organicznej na CO , CH , SO i H O, możliwe jest tylko w warunkach natlenienia.
2 4 4 2
Gdy nie ma wystarczającej ilości tlenu, gnicie zastąpione zostaje butwieniem, które prowadzi do przeobrażenia
roślinności w związki humusowe określane powszechnie próchnicą. Następuje względne wzbogacenie w węgiel, w
przeciwieństwie do gnicia nie jest procesem egzotermicznym.
Rozwój torfowisk polega na stopniowym zarastaniu jezior od brzegów ku środkowi. Towarzyszy temu następstwo
charakterystycznej roślinności:
- Glony, lilie wodne
W warunkach tropikalnych rozwijają się lasy namorzynowe.
Węgle:
- Autoktoniczne
Proces uwęglenia polega na względnym wzbogacaniu osadu w pierwiastek węgiel. Względne wzbogacenie polega na
tym, że coraz mniej jest substancji, w której jest rozproszony węgiel (zanika wszystko, a pozostaje węgiel)
Dwa etapy powastawania węgli:
- Stadium biochemiczne
Geo fiz - wykłady Strona 1
- Stadium biochemiczne
- Stadium geochemiczne
Stadium biochemiczne obejmuje czas od rozwoju obszaru bagiennego do momentu jego zasypania.
Węgiel brunatny jest efektem zaawansowanej diagenezy torfu.
Kolejne stadia przeobrażeń substancji węglowych
- Torf
- Węgiel brunatny miękki (wraz z rozwojem procesów diagenezy) - silnie zdiagenezowany torf, który pod wpływem
nadkładu, wzrastającego ciśniania traci zawartość wody, wymaga głębokości 200-400m
- ,& .
- Węgiel koksowy
- Węgiel chudy
- Antracyt
Gdyby następował dalszy wzrost ciśnienia i temperatury, powstałby grafit.
Węgiel kamienny powstaje w zakresie 120-205�C, antracyt wymaga temperatury 235�C
Skały metamorficzne.
Istnieje podział węgli ze względu na rodzaj materiału wjściowego:
- Humolity (z roślinności lądowej)
- Liptobiolity (pozostałości węgli, w których większość celulozy została zniszczona) , np. bursztyn
- Sapropelity (spora ilość substancji roślinnej) np. gagat
Jeśli zawartość substancji w minerałach będzie większa niż 40%,m to mówimy o łupkach palnych.
Na Ziemi znane są 3 okresy maksymalnej węglotwórczości:
- Karbon (24% ogólnych zasobów)
- Perm (17%)
- Jura (4%)
- Paleogen (54%)
Węgiel kamienny znany jest głównie ze złóż karbońskich i permskich, za wyjątkiem karbońskiego złoża węgla
brunatnego zagłębia podmoskiewskiego.
Węgle brunatne poza wspomnianym wyjątkiem są wieku paleogeńskiego. Wyjątkiem jest paleogeńskie złoże węgla
kamiennego w Japonii, na sachalinie Korei i na Filipinach, co związane jest z wysokim wulkanizmem tych stref
Złoża powstające w pobliżu zbiorników wodnych określane są jako paraliczne (Górnośląskie zagłębie węglowe, zagłębie
ruhry, zagłębie donieckie)
Złoża typu jeziornego to złoża limniczne, np. złoża dolnośląskie, złoża w środkowej Francji.
SEDYMENTACJA MORSKA
Ponad 70% powierzchni wody zajmują oceany.
Poznanie ich den stało się możliwe dopiero w latach 60, dzieki wynalazkowi echosondy.
Morfologia den oceanicznych:
- Szelfy
- Skłony (stoki) kontynentalne
- Równia abisalna (abysalna) - równia denna
- Grzbiety oceaniczne
- Rowy oceaniczne
- A
uki wysp wulkanicznych
- A
ańcuchy podmorskich wulkanów
- Pojedyncze stożki wulkaniczne
Szelfy i skłony kontynentalne stanowią przedłużenie kontynentów (szelf to ta jego część, która zalana jest przez wodę,
skłon to krawędz
kontynentu). Zbudowane z skał kontynentalnych. Szelfy mogą mieć różne długości, np. u wybrzeży A.
Płd. szelfy są znikome. Skłon kontynentalny charakteryzuje stosunkowo duży kąt nachylenia. Głębokość kanionów
dochodzi do 2000m. Stanowią one drogę transportu osadu z kontynentów ku głębinom. Osad deponowany u podnóża
Geo fiz - wykłady Strona 2
dochodzi do 2000m. Stanowią one drogę transportu osadu z kontynentów ku głębinom. Osad deponowany u podnóża
skłonu kontynentalnego tworzy wzniesienie przykontynentalne.
Rowy oceaniczne mają kształt łuku, są głębokie na ok 2000m więcej niż równie abysalne.
A
uki wysp oceanicznych, jeśli występują przy brzegach, oddzielają wody, tworząc morza.
Morze ochockie oddzielone wyspami, morze Japońskie oddzielone wyspami japońskimi, może Wschodnio-południowo-
chińskie.
Gujoty - pojedyncze stożki wulkanów podmorskich.
A
ańcuchy wulkaniczne, np. Hawaje.
W środkowych partiach oceanu dno stopniowo wznosi się ku górze, wraz ze zbliżaniem się do grzbietów oceanicznych.
Stanowią one długie pasmo od oceanu arktycznego, skręca ku wschodowi okrążając Afrykę, przy Madagaskarze się
rozwidla (jedno z rzadkich trójzłączeń), krótsza gałąz
dochodzi do morza czerwonego, dłuższa gałąz
przechodzi na
południe od Australii, przechodząc w Grzbiet wschodniopacyficzny, kończąc się u ujścia zatoki kalifornijskiej. Długość to
ok 60000km, wysokość nad równią abysalną to ponad 2500m.
Grzbiety przecięte są dolinami ryftowymi, przecinającymi je równolegle do ich osi.
Ponadto są one prostopadle poprzecinane głębokimi dolinami nawiązującymi do rozłamów transformacyjnych,
prostopadłymi do osi grzbietu.
Głębokości tych dolin to ok 2000m, przy szerokości do 30m.
Wyróżniane są następujące strefy głębokości dna oceanicznego:
- Litoralna
- Batialna
- Abisalna
- Hadalna
Ze względu na odległość od brzegu i związany z tym wpływ na rodzaj deponowanych osadów wyróżnia się następujące
środowiska (strefy) sedymentacji:
- Nerytyczną
- hemipelagiczną
- Pelagiczną
Strefa litoralna (w wąskim znaczeniu) obejmuje obszar dna między linią średniego przypływu, a linią średniego odpływu
(strefa eulitoralna). W znaczeniu szerokim obejmuje obszar dna o linii maksymalnego przypływu i fal burzowych po
krawędz
szelfu. Dzieli się ona wówczas na podstrefę supralitoralna, podstrefę eulitoralną (między strefą przypływu a
odpływu), podstrefę sublitoralną.
Podstrefa sublitoralna dotyczy zakresu głębokości dna od zasięgu odpływu do krawędzi szelfu. Środowisko wód nad
dnem w strefie sublitoralnej (nad szelfem) to środowisko nerytyczne.
Skład deponowanych osadów nerytycznych związany jest z oddziaływaniem lądów.
Strefa batialna to część dna odpowiadająca skłonowi oceanicznemu (gł. Do około -4000m). Środowisko wód nad
skłonem to środowisko hemipelagiczne. Skład mineralny deponowanych osadów związany jest z oddziaływaniem
zarówno lądu jak i morza.
Strefa abisalna (4000 - 5500m) dotyczy dna równi abysalnej.
Strefa hadalna (poniżej 5500m) to strefa dna rowów oceanicznych
Środowisko wód nad strefą abisalna i hadalną to środowisko pelagiczne. W tym środowisku wpływ lądu na rodzaj
tworzących się osadów jest znikomy.
Geo fiz - wykłady Strona 3