16.10.2012r.
Sąd, jeżeli stwierdza, że zachodzi dopuszczalność drogi sądowej, to przystępuje do dalszej
procedury - nie wydaje żadnego postanowienia w tej sprawie. Kolejna kwestia to to w jakim trybie
daną sprawę rozpoznać - w trybie procesowym, czy też w trybie nieprocesowym.
Sąd rozpoznaje zasadniczo sprawy w procesie, to jest zasada.
Art.13.
ż1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje
sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.
ż2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że
przepisy szczególne stanowią inaczej.
Podział ten nie ma charakteru wyłącznego. Pewne sprawy mogą być rozpoznawane zarówno w
postępowaniu procesowym, jak i nieprocesowym, np. sprawa o zniesienie współwłasności.
Z przepisów kpc wynika, że sprawa o zniesienie współwłasności jest rozpoznawana w trybie
nieprocesowym, natomiast sprawa o stwierdzenie własności (np. nieruchomości), to sprawa, która
jest załatwiana w trybie procesowym. Jednakże w art. 618, poświęconym właśnie zniesieniu
współwłasności, jest powiedziane:
Art. 618.
ż1. W postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo
własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Rozstrzygając spór o prawo żądania
zniesienia współwłasności lub o prawo własności, sąd może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne.
Kolejny przykład  podział majątku wspólnego małżonków po ustaniu wspólności majątkowej.
Z przepisów kpc wynika, że te sprawy należą do trybu nieprocesowego. Art. 58 par. 3 KriO stanowi,
że w postępowaniu o rozwód może być również załatwiona sprawa o podział majątku wspólnego
małżonków, jeżeli nie spowoduje to przewlekłości postępowania (jest to warunek). Wówczas w
trakcie procesu o rozwód załatwiana jest także sprawa podziału majątku, mimo że teoretycznie
należy ona do trybu nieprocesowego.
Kolejna kwestia  sprawę załatwiamy w trybie zwykłym czy w jednym z trybów odrębnych?
Sąd musi czuwać nad tym, by rozpoznanie nastąpiło w trybie właściwym dla tej sprawy.
Rozpoznanie sprawy w innym trybie prowadzi do naruszenia szeregu przepisów, dlatego że
stosujemy dla danej sprawy inny tryb postępowania. Skutki tego naruszenia mogą być różne, nawet
prowadzące do nieważności postępowania. Uchybienia te mogą zatem stanowić podstawę do
wniesienia środka zaskarżenia od wyroku wydanego w niewłaściwym trybie.
Art. 201.
ż1. Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o
postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza
posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.
Postępowanie cywilne a przepisy prawa pracy:
W sprawach z zakresu prawa pracy stosujemy przepisy kpc. Sprawy ze stosunku pracy, to są różne
sprawy. Nas interesują głównie sprawy, które dotyczą pracowników. Pracownik może skorzystać z
sądu lub z komisji pojednawczej. Przysługuje mu przemienność dróg dochodzenia swych roszczeń,
jeżeli w jego miejscu zatrudnienia taka komisja została powołana. Przed skierowaniem na drogę
sądową pracownik może żądać rozpoznania sprawy przez komisję pojednawczą. Złożenie takiego
wniosku przed komisją powoduje niedopuszczalność drogi sądowej. Pracownik wybrał komisję
pojednawczą  nie może pójść do sądu. Dopiero gdy zrezygnuje z postępowania przed komisją
pojednawczą (w każdej chwili może z niej zrezygnować), otwiera się możliwość podjęcia drogi
sądowej.
Postępowanie pojednawcze zmierza do zawarcia ugody. Ono nie może zakończyć się jakimś
orzeczeniem komisji pojednawczej. W sądzie sprawa kończy się wyrokiem.
Zawarcie ugody przed komisją między pracownikiem a pracodawcą zamyka postępowanie
pojednawcze. Zawarcie tej ugody jest obwarowane pewnym terminem. Kodeks pracy stanowi, że w
sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunków pracy, postępowanie
pojednawcze powinno doprowadzić do zawarcia ugody w ciągu 14 dni, natomiast w innych
sprawach 30 dni. Jeżeli w tym czasie nie dojdzie do zawarcia ugody, to postępowanie kończy się z
mocy prawa. Termin liczy się od złożenia wniosku przez pracownika.
Jeżeli ten termin upływa bezskutecznie, nie doprowadza się do zawarcia ugody, komisja
pojednawcza na wniosek pracownika przekazuje jego wniosek sądowi pracy. W tym wypadku ten
wniosek pracownika o załatwienie sprawy przez komisję ma takie samo znaczenie jak pozew.
Jeżeli zatem postępowanie przed komisją pojednawczą zakończy się pozytywnie, w tym sensie, że
pracownik i pracodawca zawrą ugodę, to można powiedzieć, że sprawa cywilna jest załatwiona.
Jeżeli pracownik przyjdzie do domu, żona mu powie, że ta ugoda jest do niczego, to pracownik
wtedy może wystąpić do sądu o uznanie tej ugody za bezskuteczną.
Art. 256 kp stanowi, że pracownik może wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia
ugody o uznanie jej za bezskuteczną, jeżeli uważa że ugoda narusza jego słuszny interes.
Ugoda ta zawarta przed komisją pojednawczą stanowi tytuł egzekucyjny w świetle przepisów kpc,
który po zaopatrzeniu przez sąd klauzulą wykonalności może być podstawą egzekucji sądowej.
Jednakże w trakcie tego postępowania klauzulowego sąd bada ugodę pod kątem zgodności z
prawem i zasadami współżycia społecznego.
Postępowanie cywilne a postępowanie karne:
Na pozór wydawać by się mogło że między tymi dwoma postępowaniami nie ma żadnych
związków. Postępowanie karne służy załatwienie spraw karnych. Natomiast postępowanie cywilne
służy załatwianiu spraw cywilnych. Jednakże ten podział nie ma charakteru bezwzględnego,
albowiem postępowanie cywilne może służyć załatwianiu spraw karnych i odwrotnie.
Jeżeli chodzi o wypadek, gdy wyjątkowo postępowanie cywilne służy załatwianiu spraw karnych, to
przykładowo  egzekucja orzeczonych w postępowaniu karnym grzywien, kar pieniężnych odbywa
się według przepisów kpc.
Z bardziej rozbudowaną normatywnie sytuacją mamy do czynienia, kiedy w postępowaniu karnym
załatwiane są sprawy cywilne. Po pierwsze mamy tutaj na uwadze powództwo adhezyjne, czyli
powództwo cywilne w postępowaniu karnym, regulowanie w kpk. Po drugie  zasądzenie
odszkodowania z urzędu na rzecz pokrzywdzonego. Po trzecie  odszkodowanie za niesłuszne
skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.
1. Powództwo adhezyjne musimy tutaj zacząć uwagi od art. 12 kpc:
Art. 12. Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w
ustawie przewidzianych w postępowaniu karnym.
Chodzi tutaj tylko o roszczenia majątkowe (roszczenia niemajątkowe mogą być dochodzone tylko w
postępowaniu cywilnym). Mamy tu zatem do czynienia z przemiennością postępowania. Jeżeli
pokrzywdzony wystąpi z powództwem o te roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa przed
jednym lub drugim organem (postępowanie cywilne lub postępowanie karne) to z chwilą
doręczenia w jednym z tych postępowań pozwu sprawcy szkody powództwo w drugim
postępowaniu jest niedopuszczalna, zachodzi zawisłość sporu, lis pendens.
2. Odszkodowanie zasądzone z urzędu jeżeli osoba poszkodowana wytoczy powództwo w
postępowaniu cywilnym, sąd nie może zasądzić odszkodowania w postępowaniu karnym.
Natomiast jeżeli toczy się postępowanie karne i w tym postępowaniu istnieje procesowa możliwość
zasądzenia odszkodowania z urzędu, to ta możliwość zasądzenia odszkodowania z urzędu nie
stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania cywilnego. W takim wypadku najwyżej sąd cywilny
zawiesi to postępowanie do czasu zakończenia postępowania karnego.
Wpływ wyroku karnego na postępowanie cywilne  istotna kwestia.
Jeden czyn ludzki rodzi skutki na płaszczyz
nie różnych dziedzin prawa. Klasyczny przykład 
kradzież. Z punktu widzenia prawa karnego kwalifikujemy to jako przestępstwo (w zasadzie).
Z punktu widzenia prawa cywilnego jest to czyn niedozwolony. W prawie karnym powstaje problem
pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, w prawie cywilnym powstaje problem pociągnięcia do
odpowiedzialności cywilnej  naprawienia szkody. W związku z tym powstaje zagadnienie relacji
między zapadłymi orzeczeniami sądów w tych sprawach.
a) wpływ orzeczenia karnego na orzeczenie cywilne  dualizm skutków prawnych bez ingerencji
ustawodawcy w zakresie sądów cywilnych i sądów karnych może doprowadzić do takich
wypadków, że sąd uzna sprawcę kradzieży za winnego popełnienia przestępstwa i skaże go. W
postępowaniu cywilnym sąd może stwierdzić, że kradzieży nie było, dysponuje takimi dowodami.
Może dojść do wydania 2 wyroków, które będą ze sobą sprzeczne.
W związku z tym ustawa wprowadza do kpc tzw. instytucję mocy wiążącej wyroków karnych w
postępowaniu cywilnym, albo inaczej  mocy prejudycjalnej. Wyrok sądu karnego traktowany jest
jako pewien prejudykat przy rozstrzyganiu sprawy cywilnej. Ta moc wiążąca wyroków karnych w
postępowaniu cywilnym przewidziana jest w art. 11 kpc:
Art. 11. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą
sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na
wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.
Nie wiążą zatem wyroki nieprawomocne, wyroki uniewinniające, wyroki warunkowo umarzające,
postanowienia, a także wyroki w który sąd odstąpił od wymierzenia kary.
Wiążą sąd cywilny ustalenia co do popełnienia przestępstwa. Te ustalenia zawarte są w sentencji
wyroku karnego. To związanie oznacza, że sąd cywilny musi przyjąć to, co ustalił sąd karny, a więc
że pozwany popełnił przestępstwo przypisane mu tym wyrokiem, zatem nie może ustalić czego
innego, chociażby istniejące dowody na to wskazywały. Ta moc prejudycjalna powoduje, że nie ma
w postępowaniu cywilnym swobodnej oceny dowodów.
Samo rozstrzygnięcie w wyroku karnym, co do orzeczonej kary nie ma w postępowaniu cywilnym
żadnego znaczenia.
Zdanie drugie art. 11 dotyczy powoływania się na okoliczności wyłączające lub ograniczające
odpowiedzialność cywilną osoby, która nie była oskarżona. To przepis dotyczący sytuacji, kiedy
sprawcą szkody jest kto inny, a odpowiedzialność ponosi kto inny, np. małolat okrada kiosk, on
podlega środkom karnym, a odpowiedzialność spada na rodziców. W postępowaniu cywilnym
pozwani będą rodzice, sąd będzie musiał przyjąć, że młody okradł i spowodował takie a takie
szkody. Rodzice natomiast będą mogli wnosić o ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności.
W teorii najpierw toczy się postępowanie karne, zapada wyrok, potem toczy się postępowanie
cywilne o odszkodowanie, wówczas sąd cywilny dysponuje wyrokiem sądu karnego. Najczęściej
jednak jest tak, że te dwa postępowania toczą się jednocześnie. Te postępowania mogą się ze sobą
łączyć. W takich sytuacjach sąd cywilny najczęściej zawiesza postępowanie.
Art. 177.
ż1. Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;
2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej,
4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy
cywilnej;
5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy
powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu
pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.
ż 2. Jeżeli postępowanie karne, dyscyplinarne lub administracyjne nie jest jeszcze rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od wniosku
strony, sąd wyznaczy termin do wszczęcia postępowania, w innych wypadkach może zwrócić się do właściwego organu.
Sądy cywilne bardzo chętnie z tego przepisu korzystają.
Jeżeli doszło do wydania wyroku karnego i na tej podstawie sąd cywilny zasądził odszkodowanie, a
następnie doszło do uchylenia tego wyroku karnego, to wówczas w sprawie cywilnej może dojść do
wznowienia postępowania.
Art. 403.
ż 1.Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:
1) wyrok został oparty na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
2) wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa.
ż2. Można również żądać wznowienia w razie póz
niejszego wykrycia prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku
prawnego, albo wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z
których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.
ż3. (uchylony).
ż4. Można żądać wznowienia, jeżeli na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na
podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub z ustawą, uchylone lub zmienione zgodnie z art. 4161.
Jaki wpływ na postępowanie karne ma orzeczenie sądu cywilnego?
Art. 365.
ż1. Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy
administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.
ż2. Kodeks postępowania karnego określa, w jakim zakresie orzeczenia sądu cywilnego nie wiążą sądu w postępowaniu karnym.
W zdaniu drugim tego przepisu jest powiedziane, że kpk określa w jakim zakresie orzeczenia sądu
cywilnego nie wiążą sądów karnych. Art. 8 kpk stanowi, że w postępowaniu karnym wiążące są
rozstrzygnięcia cywilne kształtujące stosunek prawny lub prawo.
Z punktu widzenia treści orzeczeń wydanych w postępowaniu cywilnym wyróżniamy orzeczenia
zasądzające świadczenie, ustalające istnienie bądz
nieistnienie stosunku prawnego lub prawa oraz
orzeczenia kształtujące. Według tej procesowej systematyki orzeczeń wykładnia art. 8 kpk powinna
zmierzać w tym kierunku, że orzeczenia sądu cywilnego zasądzające i ustalające nie wiążą sądów
prawnych. Taka wykładnia prowadziłaby nas jednak w złym kierunku.
Wyrok kształtujący to wyrok nawiązujący stosunek prawny, zmieniający stosunek prawny i
rozwiązujący stosunek prawny. Takim wyrokiem jest wyrok rozwiązujący małżeństwo. Według art. 8
kpk taki wyrok wiąże sąd karny. Teraz taka sytuacja pan x został oskarżony o popełnienie
przestępstwa bigamii. Jest sprawa karna. Ten oskarżony broni się w ten sposób, że przedkłada
sądowi wyrok rozwiązujący jego pierwsze małżeństwo przez rozwód (wyrok kształtujący). Trzeba
zatem człowieka uniewinnić zgodnie z art. 8 kpk. Sąd karny nie ma tu nic do powiedzenia, wiąże go
wyrok sądu cywilnego.
Inna sprawa o bigamie  oskarżony broni się w ten sposób, że przedkłada wyrok ustalający
nieistnienie pierwszego małżeństwa. To co, sąd karny może powiedzieć, że go to nie obchodzi, bo
wyrok sądu cywilnego nie jest kształtujący, tylko ustalający? Takie postępowanie sądu karnego
byłoby niewłaściwe. W związku z tym musimy uznać, że pewne orzeczenia ustalające stosunek
prawny lub prawo wiążą sąd karny w postępowaniu karnym.
Wbrew literalnemu brzmieniu art. 8 kpk przyjmować musimy, że również inne orzeczenia sądu
cywilnego wiążą sąd w postępowaniu karnym.
3. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie zatrzymanie, tymczasowe aresztowanie Nie
omawiane na wykładzie.
Relacja postępowania cywilnego z postępowaniem administracyjnym:
Postępowanie cywilne służy załatwieniu spraw cywilnych, postępowanie administracyjne służy
załatwieniu spraw administracyjnych. To rozgraniczenie nie ma charakteru bezwzględnego. Może
być jednak tak jak w przypadku relacji postępowania cywilnego i postępowania karnego  można
przekazywać sprawy cywilne sądom administracyjnym oraz sprawy administracyjne sądom
cywilnym.
Na tle stosunku tych dwóch postępowań powstają spory kompetencyjne który organ jest właściwy
do rozpoznania danej sprawy:
- negatywne  żaden z organów nie uznał się za właściwy
O kompetencji organu decyduje uznanie się przez inny organ za niewłaściwy.
Art. 199 (1). Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub
sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.
Analogiczne regulacje znajdziemy w kpa i ustawie prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi.
Jaki wzajemny wpływ mają orzeczenia cywilne i decyzje administracyjne?
Jeżeli chodzi o orzeczenia sądowe, zarówno cywilne, jak i administracyjne  one są wzajemnie
wiążące.
W przepisach obowiązującego prawa nie znajdziemy przepisu, który by mówił, że decyzje
administracyjne wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Istnieje duża różnorodność decyzji
administracyjnych, do tej pory nikomu nie udało się utworzyć normy prawnej, które by tą kwestię
regulowała.
Przyjmuje się, że skoro pewne sprawy są załatwiane w drodze decyzji administracyjnej, to w tych
sprawach niedopuszczalna jest droga sądowa. Czyli  jeśli decyzja administracyjna kreuje jakąś
sytuację prawną, sąd cywilny nie może na nią wpłynąć z uwagi na niedopuszczalność drogi
sądowej. Zatem przy rozpoznaniu sprawy przez sąd cywilny, sąd ten jest związany tą właśnie
decyzją.
Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy cywilnej zależy od decyzji administracyjnej, wówczas sąd również
może zawiesić postępowanie.
Art. 177.
ż1.Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:
1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;
2) jeżeli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
3) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej,
4) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy
cywilnej;
5) w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy
powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
6) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu
pozwanego lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.
ż2. Jeżeli postępowanie karne, dyscyplinarne lub administracyjne nie jest jeszcze rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od
wniosku strony, sąd wyznaczy termin do wszczęcia postępowania, w innych wypadkach może zwrócić się do właściwego organu.
Jeżeli mówimy o relacjach między postępowaniem cywilnym a postępowaniem administracyjnym,
to trzeba pamiętać, że przepisy kpc mają zastosowanie w postępowaniu administracyjnym. Szereg
przepisów zwłaszcza o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nawiązuje do przepisów kpc.
Tam w tych przepisach jest powiedziane, że o sposobie doręczania wiz przez pocztę, o
postępowaniu w sprawach obrotu zagranicznego przed sądami administracyjnymi mają
odpowiednie zastosowanie przepisy kpc.
Zagadnienie czasowego zasięgu mocy obowiązującej prawa postępowania cywilnego:
Znane są trzy systemy uregulowania tego zagadnienia:
1. System jednolitości postępowanie
2. System stadiów postępowania
3. System czynności postępowania
Ad 1 postępowanie traktujemy jako całość i ustawodawca przewiduje, że postępowanie toczy się
do jego zakończenia według tych samych przepisów.
Ad 2 dzieli postępowania na określone stadia oraz przewiduje, że postępowanie toczy się
według przepisów, pod rządem których zostało wszczęte, ale tylko do zakończenia pewnego
stadium, np. do zakończenia postępowanie przed sądem I instancji.
Ad 3 postępowanie toczy się od najbliższych czynności według nowych przepisów.
Na tle czasowego obowiązywania przepisów jest sporo zamieszania, bo to czy stosujemy stare czy
nowe przepisy, to jest bardzo istotne zagadnienie, można przegrać, wygrać, zarobić więcej i mniej.
Jeżeli chodzi o pierwsze dwa systemy, to jeden z nich będzie obowiązywał wtedy, gdy ustawodawca
w przepisach wprowadzających wyraz
nie o tym powie. Najgorzej jest jak ustawodawca nic nie
powie. Wtedy nie wiadomo co robić. Jeżeli ustawodawca nic nie mówi, to to oznacza, że następna
czynność dokonana po wejściu w życie nowelizacji dokonana musi być zgodnie z nowymi
przepisami.