HIGIENA, ĆWICZENIE 3, 16.10.2012
Udział lekarza dentysty w edukacji prozdrowotnej jednostki i społeczeństwa. Metodyka edukacji zdrowotnej.
Edukacja zdrowotna- hasła:
·ð profilaktyka
·ð piramida zdrowia (piramida żywnoÅ›ciowa + aktywność ruchowa)
·ð program zdrowotny
Cel edukacji zdrowotnej
- uświadomienie pacjentów
- ę! wiedzy pacjentów
-  + zachowanie prozdrowotne
Å‚ð czÄ™stsze wizyty u stomatologa
Å‚ð szczotkowanie: techniki, czÄ™stość, pasta, rodzaj szczoteczki
Å‚ð dieta
Å‚ð wyperswadowanie palenia tytoniu
- ę! umiejętności
PROFILAKTYKA= PREWENCJA
·ð I faza
·ð II faza
·ð III faza
Prewencja pierwotna= I faza profilaktyki
Prewencja wtórna= II i III faza profilaktyki
Terapia
Promocja zdrowia Prewencja= Profilaktyka
Pierwotna= I faza
Wtórna= II fazy
Matafilaktyka- 3 fazy
Dokument- Karta Ottawska-  promocja zdrowia jest to ulepszanie zdrowia
Prewencja pierwotna
ðð Wobec osoby zdrowej, potencjalnie zagrożonej chorobÄ…, umacnianie zdrowia
- zapobieganie nieswoiste (edukacja zdrowotna i wychowanie zdrowotne)
oraz
- zapobieganie swoiste (np. szczepienie ochronne, zapobieganie zanieczyszczeniom środowiska, nadzór
epidemiczny nad produkcją żywności i jej dystrybucją)
Prewencja wtórna
ðð Wczesne wykrywanie chorób i ich przyczyn oraz diagnozowanie np.:
- czynne poradnictwo
- badania przeglÄ…dowe
- bilanse zdrowia
- profilaktyka przeciwnowotworowa
- profilaktyka miejsc pracy
BADANIA SCREENINGOWE= BADANIA PRZESIEWOWE
W medycynie to rodzaj strategicznego badania, które przeprowadza się wśród osób nie posiadających
objawów choroby, w celu jej wykrycia i wczesnego leczenia, dla zapobieżenia poważnym następstwom choroby
w przyszłości.
Badania przesiewowe wykonuje się w całej populacji lub tylko w tzw. grupach wysokiego ryzyka (dotyczy to np.
profilaktyki cukrzycy, nowotworów piersi). Zamierzeniem badań przesiewowych jest wykrycie choroby we
wczesnej fazie i dzięki temu umożliwienie wczesnej interwencji, która zredukowałaby zarówno śmiertelność, a
także cierpienia pacjentów w danej chorobie. Testy używane w programach przesiewowych muszą wykazywać
się dobrą czułością, przy akceptowalnej swoistości, zwłaszcza w przypadku chorób o niskiej zapadalności.
- Swoistość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie,
jest stosunkiem wyników prawdziwie ujemnych do sumy prawdziwie ujemnych i fałszywie dodatnich.
Swoistość 100% oznaczałaby, że wszyscy ludzie zdrowi w wykonanym teście diagnostycznym zostaną
oznaczeni jako zdrowi. Test o wysokiej swoistości posiada niski błąd drugiego typu.
- Czułość w badaniach naukowych, na przykład testach diagnostycznych stosowanych w medycynie, jest
stosunkiem wyników prawdziwie dodatnich do sumy prawdziwie dodatnich i fałszywie ujemnych.
Czułość 100% oznaczałaby, że wszystkie osoby chore lub ogólnie z konkretnymi poszukiwanymi
zaburzeniami zostaną rozpoznane. Pojęcie interpretuje się jako zdolność testu do prawidłowego
rozpoznania choroby tam, gdzie ona występuje.
Najwięcej ich jest w obszarze onkologii
- cytologia
- mammografia
- badanie na krew utajonÄ… w kale
Czułość- wychwytuje osoby rzeczywiście chore np. ~80 % tzn. na 10 osób chorych u 8 osób potwierdza, że
choroba występuje
Swoistość- test nie powinien wskazać u osoby zdrowej, że jest chora np. ~60 %- jeśli test ma złą swoistość tzn, że
może pokazywać, że zdrowe osoby są chore.
Narzędzia przesiewowe
- badanie ciśnienia tętniczego
- kontrola poziomu cukru we krwi
Profilaktyka- 3 fazy
Działanie wobec samej choroby, która zaistniała, rozwinęła się i w związku z tym istnieje np.:
ðð zagrożenie trwaÅ‚ego upoÅ›ledzenia czynnoÅ›ci danego narzÄ…du, niepeÅ‚nosprawność lub kalectwo
Edukacja zdrowotna ma na celu np. przygotowani osoby do normalnej formy aktywności fizycznej np. po
zawale.
Podstawowe pojęcia:
·ð wiedza
·ð nawyk
·ð przekonania
·ð postawy
·ð ksztaÅ‚towanie umiejÄ™tnoÅ›ci
·ð zmiany zachowaÅ„
Cele i oczekiwane efekty:
 Wiedza bez działania jest pusta, ale też działanie bez wiedzy jest ślepe (Jensem)
Modele edukacji zdrowotnej:
·ð W promocji zdrowia wg. Z. SÅ‚oÅ„skiej
- chorobÄ™
- czynniki ryzyka
- zdrowie (pokazywanie dobrej strony zdrowia)
·ð W szkole M.Demela- model optymalny
Metodyka w edukacji zdrowotnej
Cel: kształtowanie umiejętności dobierania metod edukacji zdrowotnej w zależności od:
ðð wieku
ðð stanu zdrowia
ðð stopnia posiadanej wiedzy
ðð zapotrzebowania na wiedzÄ™
ðð warunków i miejsca pobytu osoby lub grupy
ðð motywacji jednostki rodzin, Å›rodowisk objÄ™tych edukacjÄ… zdrowotnÄ…
Etapy planowania programu edukacji zdrowotnej
1. Co chcemy osiągnąć
- Ä™! wiedzy
- nowe umiejętności
- sprawdzić czy edukacja trafiła do słuchającego
2. Co zamierzamy zrobić?
3. W jaki sposób sprawdzimy czy osiągnęliśmy sukces.
Model planowania
·ð Etap 1- diagnoza potrzeb uczestników
Metody badania potrzeb:
ðð model PROCEDE- PROCEED (Przed- Po)- Green & Kreuter (1991): 5 aspektów diagnozy
ðð metody iloÅ›ciowe (np. dane epidemiologiczne) i jakoÅ›ciowe (np. obserwacje, wywiady, badania
fokusowe) + opinie 2 grup! + intuicja- Gilmore & Campbell (1996)
ðð  szybka ocena z uczestnictwem (WHO)
- indywidualne wywiady
- grupy fokusowe
·ð Etap 2- ustalanie celów i zadaÅ„:
ðð jeden cel ogólny
ðð cele szczegółowe= zadania:
- poznawcze
- afektywne
- behawioralne
Badanie fokusowe- badanie w grupach osób z reprezentantami grup do których mamy zamiar zgłosić się w
sprawie.
Charakterystyka celów:
·ð realne
·ð mierzalne (dajÄ…ce siÄ™ zmierzyć)
·ð precyzyjnie sformuÅ‚owane
·ð Etap 3- dobór metod i technik-
üð przekazanie informacji= faktów
ðð wykÅ‚ad, prelekcje
ðð dyskusja
ðð plakaty, plansze
ðð broszury
üð ksztaÅ‚towanie umiejÄ™tnoÅ›ci podejmowania decyzji
ðð zadania do wykonania poza zajÄ™ciami
ðð demonstracja umiejÄ™tnoÅ›ci
ðð odgrywanie ról
üð ksztaÅ‚towanie umiejÄ™tnoÅ›ci komunikowanie siÄ™: werbalne i niewerbalne
ðð obserwacja osób przemawiajÄ…cych => analiza ich zachowaÅ„
ðð analiza filmów
Dobór metod i technik zależy od:
- wielkości grupy
- wieku uczestników i ich specyficznych cech
- warunków prowadzenia zajęć
·ð Etap 4- identyfikacja zasobów, zasoby ludzkie, zasoby materialne, czas
·ð Etap 5- planowanie ewaluacji proces u i wyników (ustalić przez rozpoczÄ™ciem programu)
·ð Etap 6- opracowanie planu realizacji programu: jakie zadania- kto kiedy jak i gdzie, zestaw scenariuszy
·ð Etap 7- realizacja programu, ewaluacja
Zasady układania scenariusza zajęć:
1. Określić cele- cel ogólny i cele szczegółowe i oczekiwane efekty oraz oczekiwania uczestników.
·ð Część wstÄ™pna
- przedstawienie siÄ™
- cele
- reguły
·ð Część wÅ‚aÅ›ciwa
- treści merytoryczne + ćwiczenia integrujące grupę, relaksujące, zwiększające
koncentrację i aktywność uczestników
·ð Część koÅ„cowa
- podsumowanie + ewaluacja
KWESTIONARIUSZ
I. Część metryczkowa
1. Płeć
2. Wykształcenie
3. Wiek
4. Miejsce zamieszkania: miasto/ wieÅ›
5. Stan cywilny
Umiejętności komunikacyjne:
üð 7 % werbalne (zwroty proste, krótkie zdania)
üð 60 % niewerbalne (kontakt wzrokowy, gesty, ubiór, umiejÄ™tnoÅ›ci sÅ‚uchania, pozycja ciaÅ‚a)
üð 33 % para-lingwistyczne (ton mowy, szybkość/ tempo mowy, gÅ‚oÅ›ność mowy)