PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA I SPOA
ECZNA
Dr Piotr Krzywicki
Wykład I  07.10.2012
Literatura:
1. Strelau. Psychologia. III tom.
2. L.J. Aronson i inni  Psychologia społeczna  serce i umysł
3. Aronson. Człowiek istota społeczna.
4. Cialdini. Wywieranie wpływu na ludzi.
5. B. Wojcieszke. Człowiek wśród ludzi.
6. Zimbardo. Psychologia i życie.
Zagadnienia:
Przedmiot psychologii wychowawczej i psychologii społecznej.
Psychologiczne konteksty doboru treści i metod nauczania i wychowania.
Proces uczenia się. Uczenie się jako czynność i uczenie się jako proces.
Czynniki wpływające na proces uczenia się.
System oceniania ucznia oraz to w jaki sposób stosować kary i nagrody zarówno w procesie
nauczania i w procesie wychowania.
Grupa społeczna jako przedmiot zainteresowań psychologii. Metoda poznawania relacji
panujących w grupie społecznej, relacji emocjonalnych, zależności między członkami grupy.
Socjometria. Konformizm, normy grupowe. Typowe trudności wychowawcze.
Negocjacje. Przyczyny konfliktu. Sposoby łagodzenia konfliktów.
Podstawowe pojęcia stosowane w psychologii wychowawczej.
Strona
1
Psychologia wychowawcza - bada podstawy psychologiczne nauczania i wychowania człowieka
w różnych okresach życia. Dotyka obszaru dydaktycznego i wychowawczego.
Bada i opisuje czynniki wewnętrzne czyli psychologiczne i zewnętrzne czyli środowiskowe, które
determinują rozwój umysłowy, uczuciowy i społeczny jednostki, oraz które wpływają
na kształtowanie się jej osobowości.
Bada również wpływ rozmaitych środowisk wychowawczych na psychikę dzieci i młodzieży.
1. Rodzina  tak.
2. Żłobek  nie.
3. Przedszkole  tak. Współpraca, rywalizacja, wzajemna zależność. Początek życia społecznego.
4. Szkoła  tak.
5. Domy dziecka.
6. Ośrodki wychowawcze.
Psychologia społeczna  obejmuje zagadnienie, które dotyczą człowieka jako członka grupy
społecznej. Bada zachowanie jednostki pod wpływem grupy, zajmuje się zasadami funkcjonowania
różnych grup, np. klasy szkolnej, zespołu pracowniczego, itp., oraz takimi zagadnieniami jak postawy,
uprzedzenia, konformizm, negocjacje, rozwiązywanie konfliktów, itd.
Jednostka a społeczeństwo.
Jak grupa wpływa na społeczeństwo. Jak jednostki wpływają na zachowanie tłumu.
Psychologia wychowawcza to taka dziedzina, w której dokonuje się najsilniejszy związek psychologii
z pedagogikÄ….
Co jest wspólne dla pedagogiki i psychologii:
- wspólny podmiot  człowiek,
- zmienia się jedynie przedmiot tych nauk  w psychologii są to różne aspekty zachowania człowieka,
a w pedagogice jest to wychowanie.
Wychowanie jest wspomaganiem rozwoju człowieka, jest jednocześnie zjawiskiem moralnym,
społecznym, kulturowym, biologicznym i psychologicznym.
- w obu tych dyscyplinach zachodzi również ścisła zależność między teorią a praktyką.
Strona
2
 W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to,
ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał. Aby więc poprzez wszystko to co ma, co posiada, umiał
bardziej i pełniej być człowiekiem, tzn. ażeby bardziej był nie tylko z drugim ale i dla drugiego.
Jan Paweł II.
Wychowanie to proces podejmowany przez osobÄ… wychowujÄ…cÄ… w stosunku do osoby
wychowywanej lub jej otoczenia, którego celem jest wywołanie zmian zgodnych z założonym
programem czy planem.
Wychowanie jest pewną interakcję między dwoma podmiotami.
Mamy dwa rodzaje relacji.
1. Osoba-Osoba. Mama-Dziecko. Wychowawca-Uczeń. Nauczyciel-Uczeń. Psycholog-klient.
2. Osoba-Grupa. Nauczyciel-uczniowie. Szef-Pracownicy. Dyrektor szkoły  Rada Pedagogiczna.
Wychowanie pełni dwie zasadnicze funkcje.
1. Adaptacyjna  socjalizacyjna. Rozwijanie kompetencji umożliwiających właściwe pełnienie ról
społecznych.
2. Wyzwalająca (emancypacyjna)  wyzwalającą rozwijanie swojego indywidualnego potencjału.
Zasadnicze zadania psychologii wychowawczej to:
1. Konstruowanie ofert wychowawczych, które z jednej strony uwzględniają oczekiwania
społeczne, a z drugiej strony dostosowane są do poziomu kompetencji osób, do których
sÄ… adresowane.
2. Kształtowanie gotowości osób, grup i instytucji do przyjęcia i realizowania ofert
wychowawczych.
3. Dopasowanie ofert wychowawczych do specyficznych potrzeb adresatów oraz warunków
w jakich będą realizowane.
Psychologia wychowawcza ma za zadanie określić prawidłowości procesu wychowawczego czyli
opisuje psychologiczne mechanizmy wywierania skutecznego wpływu wychowawczego.
Współcześnie używa się dwóch pojęć: psychologia wychowawcza oraz psychologia wychowania.
Strona
3
Psychologiczne konteksty doboru treści i metod nauczania:
1. Dobór i układ treści wychowania i nauczania
Dobór treści musi uwzględniać szereg czynników:
Musi być dostosowany do społecznych celów.
Musi zawierać podstawowe wiadomości w doborze treści potrzebne uczniowi do realizacji
jego przyszłych zadań w warunkach jakie zaistnieją gdy będzie te zadania realizował.
Konieczne jest dokonywanie wyboru wiadomości tzw. podstawowych, które będą użyteczne
w jak największej liczbie sytuacji.
Układ treści:
Odpowiednie treści muszą być wprowadzone w zależności od momentu rozwoju, etapu rozwoju.
Powinna być uwzględniona zasada stopniowania trudności, czyli przestrzeganie kolejnych
etapów.
2. Doskonalenie metod nauczania i wychowania.
Wiedza psychologiczna w zagadnieniach metodycznych również jest potrzebna a nawet
niezbędna. Różne metody pedagogiczne mogą być skuteczne lub nie, w zależności od, np.:
·ð poziomu rozwoju umysÅ‚owego ucznia,
·ð od jego motywacji,
·ð poziom wiedzy, którÄ… posiada.
Niektóre metody stosowane tylko doraz
nie, mogą być skuteczne lub nie, np.: metoda surowych kar w
wychowaniu, albo metoda mechanicznego wkuwania.
3. Metoda skutecznego uczenia się w nauczaniu indywidualnym. Metody które są skuteczne w
nauczaniu indywidualnym, nie zawsze będą skuteczne w nauczania zbiorowym.
Stosując określone metody pedagogiczne należy uwzględnić:
üð Aktualny stan psychiczny ucznia,
üð Jego stan uczuciowy,
üð Aktualne potrzeby i pragnienia,
üð Pozycje wÅ›ród kolegów,
Strona
4
üð Stosunek emocjonalny do nauczyciela.
Wyniki uzyskiwane przez nauczyciela zależą od wyżej wymienionych czynników.
Strona
5