H 1.2

Irena Sosin

Metody i techniki usprawniające
koncentrację uwagi

Umie jęt ność sku pia nia uwa gi, po dob nie jak wszyst kie zdol no ści umy słu, pod da je się
tre nin go wi. Naj waż niej sze jest jed nak re gu lar ne ćwi cze nie uwa gi po przez sys te ma tycz -
ne wy ko ny wa nie za dań wy ma ga ją cych jej sku pie nia. O tym, jak wiel kie zna cze nie
dla suk cesu ucznia w szko le ma do bra kon cen tra cja, nie trze ba ni ko go prze ko ny wać.
Na wet dzie ci o wy so kim po ten cja le in te lek tu al nym mo gą osią gać mier ne wy ni ki w na -
uce tyl ko dla te go, że nie po tra fią do sta tecz nie do brze sku piać uwa gi na wy bra nej ak -
tyw no ści. Pra wi dło wa kon cen tra cja, umie jęt ność sku pie nia się mają wiel kie zna cze nie
dla pa mię ci. Ale war to pod kre ślić, że za so by uwa gi są ogra ni czo ne. Je śli pro ce sy kon -
cen tra cji nie są za bu rzo ne, to se lek tyw ność uwa gi „od fil tro wu jąc” to, co nie istot ne,
czy li szum in for ma cyj ny, po zo sta wia wię cej ener gii dla głów ne go, wy bra ne go za ję cia.
Do dat ko wo pro ces se lek cji in for ma cji przez mózg wzmac nia te sy gna ły do cho dzą ce
z ze wnątrz, któ re są po trzeb ne czyn no ści, nad któ rą ak tu al nie pra cu je my. In for ma cje
istot ne są więc wzmac nia ne, przez co le piej je za pa mię tu je my.

Dla efek tów pra cy szkol nej waż ne jest nie tyl ko to, ile in for ma cji za pa mię tu je my,
lecz także, jak ro zu mie my i prze twa rza my te in for ma cje.

Waż ne więc jest, aby no we

wia do mo ści zo sta ły po wią za ne z ty mi, któ re wcze śniej zo sta ły za pi sa ne w pa mię ci. To
jed nak wy ma ga uży cia więk szych za so bów pa mię ci, po nie waż mózg mu si prze twa rzać
nie tyl ko no we bodź ce, lecz tak że wy do by wać z pa mię ci sta re in for ma cje. To dla te go na -
wet nie wiel kie za kłó ce nia kon cen tra cji uwa gi mo gą spo wo do wać za le gło ści i unie moż -
li wić suk ces ucznia w szko le. Bo wiem zła kon cen tra cja uwa gi to lu ki per cep cyj ne, a lu ki
per cep cyj ne to nie peł ne in for ma cje, któ re ku mu lu jąc się, ob ni ża ją har mo nij ny roz wój
funk cji psy cho mo to rycz nych oraz znacz nie pogarszają funk cjo no wa nie szkol ne ucznia.

Ćwi cze nia kon cen tra cji uwa gi:

€

Ćwi cze nia w kon cen tra cji uwa gi po le ga ją na pra cy nad so bą, na prze ła my wa niu ne -
ga tyw ne go na sta wie nia do spraw i na bie ra niu za ufa nia do wła snych zdol no ści, na roz -
wo ju rów no wa gi we wnętrz nej, do sko na le niu sa mo or ga ni za cji i sa mo dy scy pli ny.

€

Tre ning kon cen tra cji uwa gi to tre ning świa do me go spo strze ga nia. To uspraw nia nie
funk cji wzro ko wych, słu cho wych, czu cio wo -ru cho wych oraz ich aso cja cji.

€

To tak że tre ning umie jęt no ści pra cy z tek stem, tre ning uczą cy stra te gii za pa mię ty wa -
nia i od twa rza nia in for ma cji, aby po pra wić tech ni kę czy ta nia ze zro zu mie niem, po -
pra wić umie jęt ność ucze nia się i za pa mię ty wa nia, bo wiem kon cen tra cja uwa gi jest

ści śle po wią za na z roz wo jem pa mię ci (świe żej, od ro czo nej i se kwen cyj nej, we wszyst -
kich re pre zen ta cjach – wzro ko wej, słu cho wej, ru cho wej).

€

To rów nież na uka prze ła my wa nia blo kad emo cjo nal nych i kształ to wa nia pra wi dło -
wych, słu żą cych roz wo jo wi na wy ków men tal nych i czyn no ścio wych. Wy bra ne tech -
ni ki pra cy po znaw czo -be ha wio ral nej są spraw dzo nym spo so bem pra cy nad zmia ną
dez adap ta cyj nych, nie przy sto so waw czych, utrud nia ją cych funk cjo no wa nie sche ma -
tów po znaw czych. Ele men ty pra cy po znaw czo -be ha wio ral nej moż na wpro wa dzać
już u ma łych dzie ci, po win no się to jed nak od by wać za wsze przy udzia le i pod kon -
tro lą te ra peu ty dzie cię ce go.

H 1.2

H 2

Irena Sosin

Ćwiczenia wzmacniające koncentrację

uwagi

€

Uważ ne pa trze nie I

n

Ce le:

kon cen tra cja uwa gi wzro ko wej, ćwi cze nie umie jęt no ści do kład ne go spo -

strze ga nia, ćwi cze nie świe żej pa mię ci wzro ko wej.

Usiądź ze swo im uczniem wy god nie przy oknie i po patrz na nie bo po kry te chmu ra mi.
Skup uwa gę dziec ka na chmu rach, kon tem pluj z uczniem zmien ne kształ ty chmur, ich
ruch i bar wę. Nie po zwól, aby uczeń się roz pra szał, nie po zwól mu kie ro wać wzro ku
na in ne obiek ty, za chę caj, aby opo wia dał o tym, co wi dzi. Je śli trze ba, po móż mu do -
bie rać od po wied nie sło wa. Za chwy caj się tym, co mó wi, oka zuj du że za in te re so wa nie.
Póź niej po proś dziec ko, aby na ry so wa ło oglą da ne przez sie bie nie bo.

€

Uważ ne pa trze nie II

n

Ce le:

kon cen tra cja uwa gi wzro ko wej, ćwi cze nie umie jęt no ści do kład ne go spo -

strze ga nia, ćwi cze nie świe żej pa mię ci wzro ko wej.

Po zwól, aby dziec ko wy bra ło je den przed miot z wie lu znaj du ją cych się w ga bi ne cie. Na -
stęp nie po proś, aby opi sa ło szcze gó ło wo: wiel kość, kształt, ko lor, fak tu rę (po wierzch -
nię). Nie po mi jaj cie żad ne go szcze gó łu. Je śli trze ba, zwróć uwa gę dziec ka na róż ne
od cie nie bar wy, na każ de za ła ma nie i każ dą ry sę, sło wem – na każ dy de tal. Je śli Ty sam
masz kło pot z ta kim do kład nym pa trze niem na przed mio ty, wy bierz przed za ję cia mi ja -
kiś obiekt i sam prze pro wadź jego do kład ną ana li zę, a po tem ćwicz ra zem ze swo im
uczniem. Na stęp nie po proś, aby dziec ko usia dło wy god nie, za mknę ło oczy i opi sa ło
do kład nie ten przed miot. Po móż dziec ku za cho wać wła ści wą ko lej ność opi su – za wsze
od ogó łu do szcze gó łu.

€

Uważ ne pa trze nie III

n

Ce le:

kon cen tra cja uwa gi wzro ko wej, ćwi cze nie umie jęt no ści do kład ne go spo -

strze ga nia, ćwi cze nie świe żej pa mię ci wzro ko wej, ćwi cze nie se kwen cyj nej pa mię ci
wzro ko wej.

Po proś ucznia, aby usiadł przy swo im sta łym miej scu pra cy i ob ser wo wał do kład nie
oto cze nie. Niech zwró ci uwa gę na wszyst kie przed mio ty do oko ła. Naj pierw te, któ re są
po je go pra wej stro nie, po tem na wszyst kie po je go le wej stro nie. Na stęp nie po proś,
aby za mknął oczy i przy wo łał z pa mię ci wszyst kie przed mio ty, je den po dru gim w tej
sa mej ko lej no ści, w któ rej o nich opo wia dał. Se kwen cja po win na być na stę pu ją ca:
1) ob ser wa cja przed mio tów po pra wej stro nie,
2) na zy wa nie ob ser wo wa nych przed mio tów,
3) przy wo ły wa nie z pa mię ci ob ser wo wa nych przed mio tów,
4) ob ser wa cja przed mio tów po le wej stro nie,
5) na zy wa nie ob ser wo wa nych przed mio tów,
6) przy wo ły wa nie z pa mię ci ob ser wo wa nych przed mio tów.

Po wta rzaj z uczniem ćwi cze nia uważ ne go pa trze nia wie lo krot nie, kie ruj je go uwa gą,
na ucz go pre cy zyj ne go oglą da nia. Ćwicz rów nież wie lo krot nie przy wo ły wa nie ob ra -
zów w wy obraź ni. W mia rę roz wo ju tej umie jęt no ści wy dłu żaj czas mię dzy eks po zy cją
a przy po mi na niem so bie ob ra zów.

€

Co wi dzę

n

Ce le:

kon cen tra cja uwa gi wzro ko wej, ćwi cze nie umie jęt no ści do kład ne go

spo strze ga nia, ćwi cze nie świe żej pa mię ci wzro ko wej.

n

Po mo ce:

al bum ze zdję cia mi.

Przebieg ćwiczenia:

n

Po proś, aby uczeń otwo rzył al bum na do wol nej stro nie i uważ nie na nią po pa trzył
przez 5 se kund.

n

Na stęp nie po proś, aby za mknął oczy i przy wo łał z pa mię ci ogól ny wi dok stro ny,
a tak że jej szcze gó ły.

n

Gdy by miał pro ble my z przy po mnie niem so bie te go, co wi dział, mo że po now nie
po pa trzeć na tę stro nę, ale tyl ko przez 2 se kun dy. Czy te raz przy po mniał so bie
wię cej?

n

Znów po proś, aby przez 2 se kun dy po pa trzył na stro nę i po now nie za mknął oczy.
Niech uzu peł ni ob raz w swo jej wy obraź ni o do strze żo ne de ta le.

H 2

n

Po now ne pa trze nie na stro nę przez 2 se kun dy po wta rzać moż na wie lo krot nie, tak
dłu go, do pó ki uczeń nie na bie rze prze ko na nia, że za pa mię ta ny ob raz od po wia da
już w peł ni zdję ciu w al bu mie.

€

Co sły szę

n

Ce le:

kon cen tra cja uwa gi słu cho wej, ćwi cze nie se kwen cyj nej pa mię ci słu cho wej.

n

Po mo ce:

czar ne po jem ni ki z two rzy wa sztucz ne go (np. po kli szach fo to gra ficz -

nych), pro duk ty do na peł nia nia po jem ni ków, ta kie jak: cu kier, gru ba ka sza ty pu
pę czak, owo co we grosz ki, spi na cze biu ro we, ku lecz ki pa pie ro we lub ze sre ber ka.

Przebieg ćwiczenia:

n

Na peł nij ra zem z dziec kiem po jem ni ki przy go to wa ny mi pro duk ta mi.

n

Po zwól, aby dziec ko po trzą sa ło ni mi i wsłu chi wa ło się w ich dźwięk.

n

Na stęp nie de mon struj dziec ku dźwię ki w róż nej ko lej no ści, niech zga du je, co znaj -
du je się w każ dym z po jem ni ków.

n

Te raz po proś, aby z za mknię ty mi ocza mi bar dzo do kład nie wsłu chi wa ło się w pre -
zen to wa ne przez Cie bie dźwię ki, po proś, aby za pa mię ta ło do kład nie ko lej ność
eks po zy cji.

n

Przy za bu rze niach se kwen cyj nej pa mię ci słu cho wej pre zen tuj dziec ku dźwię ki, za -
czy na jąc od se kwen cji dwu ele men to wych, stop nio wo zwięk sza jąc licz bę dźwię ków.

€

Błę dy w tek ście

Do po niż sze go tek stu za kra dły się błę dy – za miast li te ry [b] jest li te ra [m]. Prze kreśl
wszyst kie nie po trzeb ne li te ry i wpisz po praw ne.

$

Po kój Mar ka jest mar dzo ko lo ro wy. Mar dzo do mrze też się w tym po ko ju miesz ka.

W ką cie stoi mrą zo we łóż ko przy kry te mrą zo wą na rzu tą. Za sło ny w oknach są

mia ło-mrą zo we, na pa ra pe cie sto ją w do nicz kach mia łe pe lar go nie, któ re

zdo bią okno. W wa zo nie na miur ku stoi mu kiet żół tych żon ki li z fio le to wym mzem.

$

H 2

€

Czy pa mię tam?

(karta pracy: H 3, strona 7)

n

Ce le:

tre ning kon cen tra cji uwa gi, ćwi cze nie pa mię ci.

n

Pomoce:

karta pracy: H 3, strona 7.

Po le ce nie dla ucznia: przy wo łaj z pa mię ci wy szcze gól nio ne in for ma cje i za no tuj wy ni ki.
Nie spiesz się, uak tyw niaj pa mięć tak sku tecz nie, jak tyl ko po tra fisz.

€

Szy fro wa nie słów

n

Ce le:

tre ning pa mię ci se kwen cyj nej słu cho wej, ćwi cze nie pa mię ci ope ra cyj nej,

do dat ko wo ćwi cze nie ana li zy słu cho wej.

Po le ce nie dla dziec ka:

n

Bę dzie my te raz ba wić się w szy fro wa nie słów. Aby za szy fro wać do brze sło wa, które
po dam, mu sisz do każ dej sy la by do dać sy la bę [mu]. Na przy kład – sło wo ta ca skła -
da się z dwóch sy lab [ta] oraz [ca], gdy je za szy fru ję, bę dzie brzmia ło mu ta mu ca.
Ro zu miesz? Je śli tak, to spró buj za szy fro wać sło wo ro sa.

n

Je śli dziec ko do brze zro zu mia ło po le ce nie i do brze za szy fro wa ło po da ne sło wo,
roz po czy na my za ba wę w szy fro wa nie, po da jąc sło wa od naj prost szych struk tu ral -
nie do bar dziej skom pli ko wa nych. Moż na sko rzy stać z ma te ria łu słow ni ko we go
(Ewa Ku ja wa, Me to dy 18 struk tur wy ra zo wych, WSiP, 2005).

€

Do tyk

n

Ce le:

tre ning kon cen tra cji uwa gi, ćwi cze nia zdol no ści spo strze ga nia, uspraw nia -

nie zmy słu do ty ku.

n

Po mo ce:

chust ka do przy sło nię cia oczu, skraw ki tka nin róż nej gru bo ści i o róż -

nych fak tu rach.

Ćwi cze nie to nie na da je się do tre nin gu uwa go we go dla uczniów z za bu rzo ną
ana li zą słu cho wą.

Uwaga!

H 2

H 3

Kra snal i cień

Tyl ko je den z trzech cie ni do kład nie od po wia da po sta ci kra sna la. Czy wiesz,
któ ry to cień?

1

H 3

Po łącz w pa ry

Na tym ry sun ku prawie każ dy ko tek wy stę pu je dwu krot nie. Ale je den nie
ma pa ry. Któ ry? Jeśli go znalazłeś, po ko lo ruj wszyst kie kot ki. Pa mię taj, że
pa ry mu szą być iden tycz ne.

1

H 3

Ja kich cyfr bra ku je?

To sia wy bie ra się do Ali, po nu me ro wa ła dla niej pra wie wszyst kie ba lo ny.
Ale nie ste ty nie do koń czy ła. Czy wiesz, ja kich cyfr bra ku je na ba lo nach?

1

H 3

Ja ka to po stać?

Po łącz ko lej ne punk ty, a uka że Ci się po stać z baj ki.

1