„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Izabela Kocieniewska

Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń
chemicznych 311[02].Z1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr Urszula Ciosek-Rawluk

dr Robert Rochel

Opracowanie redakcyjne:

mgr Jolanta Łagan

Konsultacja:

mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 311[02].Z1.02,

„Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń chemicznych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik analityk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1.

Edycja tekstów chemicznych

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2.

Tworzenie schematów i rysunków technicznych

18

5.2.1. Ćwiczenia

18

5.3.

Zastosowane arkuszy kalkulacyjnych w analityce i technologii chemicznej

22

5.3.1. Ćwiczenia

22

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

29

7. Literatura

43

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Zastosowanie technik komputerowych

do obliczeń chemicznych”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie technik analityk 311[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami

nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

samokształcenia kierowanego,

−

tekstu przewodniego,

−

ć

wiczeń laboratoryjnych,

−

gier dydaktycznych,

−

metody projektów,

−

dyskusji dydaktycznej.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni uczeń zobowiązany jesteś przestrzegać przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz Regulaminu Pracowni Komputerowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[02].Z1

Podstawowe czynności

preparatywne oraz pomiary

parametrów procesowych

311[02].Z1.01

Stosowanie zasad bezpiecznej

pracy w laboratorium

311[02].Z1.02

Zastosowanie technik komputerowych do

obliczeń chemicznych

311[02].Z1.03

Zastosowanie technik laboratoryjnych do

sporządzania preparatów chemicznych

311[02].Z1.04

Wykonywanie pomiarów

parametrów procesowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

interpretować prawa i pojęcia z zakresu analityki i technologii chemicznej,

−

obsługiwać system Windows XP,

−

posługiwać się w stopniu podstawowym edytorem tekstu Word,

−

posługiwać się w stopniu podstawowym arkuszem kalkulacyjnym Excel,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wybrać i zastosować program komputerowy do realizacji określonych zadań
obliczeniowych,

−

wykorzystać arkusz kalkulacyjny do obliczeń technologicznych,

-

zastosować specjalistyczne programy komputerowe do sporządzania rysunków
technicznych,

-

przygotować proste programy obliczeniowe do celów analitycznych,

-

wykorzystać bazy danych zawierające wyniki analiz,

-

przygotować sprawozdanie z badań analitycznych, opis analizy zawierający tekst,
rysunki, tablice z danymi, wzory chemiczne i matematyczne,

-

wykonać obliczenia analityczne i technologiczne z wykorzystaniem programów
komputerowych,

-

sporządzić i wypełnić karty kontrolne,

-

sporządzić wykresy i diagramy ilustrujące wyniki obliczeń,

-

odczytać i sporządzić rysunki techniczne i schematy technologiczne,

-

dokonać analizy graficznego przedstawienia koncepcji procesowej określonych procesów
technologicznych,

-

przedstawić wyniki analiz w formie schematów blokowych

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Technik analityk 31[02]
Moduł:

Podstawowe czynności preparatywne oraz pomiary
parametrów procesowych 311[02].Z1

Jednostka modułowa:

Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń
chemicznych 311[02].Z1.02

Temat: Wykorzystanie edytora równań do edycji tekstów chemicznych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności edytowania wzorów i równań chemicznych

w edytorze równań.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

uruchomić i korzystać z programu Equation – edytora równań,

−

porozumiewać się z komputerem w czasie korzystania z edytora równań,

−

edytować wzory i równania reakcji w programie,

−

kopiować poszczególne wzory cząsteczek do edytora tekstu Word lub innych aplikacji.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Środki dydaktyczne:

−

rzutnik multimedialny,

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Word 2003,

−

materiały ćwiczeniowe przygotowane przez nauczyciela.

Uczestnicy:

−

uczniowie technikum kształcący się w zawodzie technik analityk.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:
1.

Czynności organizacyjne:

−

sprawdzenie listy obecności,

−

sprawdzenie stanu technicznego pracowni komputerowej,

−

przygotowanie komputerów do pracy.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Plan zajęć:

−

przedstawienie przy użyciu rzutnika multimedialnego podstawowych zasad
korzystania z edytora równań matematycznych - pasek narzędziowy, pasek menu, pole
robocze programu,

−

uczniowie wykonują zadane ćwiczeń,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Ć

wiczenie 1

Napisz poniższe wzory chemiczne.

[ ]

[ ] [ ]

[ ]

c

k

AB

B

A

c

c

k

RT

E

A

k

M

d

C

d

M

C

m

m

mol

g

M

m

n

gdzie

dm

mol

V

n

K

C

C

C

C

dys

a

oa

I

a

p

m

m

p

r

s

p

m

=

=

=

⋅

−

=

⋅

⋅

=

⋅

⋅

=

⋅

=









=









=

−

+

α

*

log

303

,

2

303

.

2

log

%

100

%

100

%

%

100

3

Napisz poniższe równania reakcji:

( )

(

)

(

)

2

3

2

3

3

3

2

4

4

2

3

3

NO

Zn

Pb

NO

Pb

Zn

NaCl

OH

Fe

NaOH

FeCl

H

MgSO

Mg

SO

H

+

→

+

+

→

+

↑

+

→

+

O

H

SO

CuSO

SO

H

Cu

S

e

S

Cu

e

Cu

O

H

SO

CuSO

SO

H

Cu

2

2

4

4

2

4

6

2

0

2

2

4

4

2

0

2

2

1

/

2

/

2

1

/

2

/

2

+

+

→

+

→

+

→

−

+

+

→

+

+

−

+

+

−

−

nauczyciel dba o bezpiecze

ń

stwo pracy przy komputerze oraz o przestrzeganie

ustalonych reguł pracy w pracowni komputerowej,

−

nauczyciel koordynuje prac

ę

uczniów.

4.

Podsumowanie

−

utrwalenie umiej

ę

tno

ś

ci poprzez wł

ą

czanie wzorów do tekstu,

Ć

wiczenie 2 (

Ć

wiczenie 2 p 5.1.1.)

−

podsumowanie i ocena pracy uczniów.

5.

Sprawdzenie poprawno

ś

ci wykonania

ć

wicze

ń

i ich omówienie.

Zakończenie zajęć

−

podsumowanie poznanych tre

ś

ci zaj

ęć

,

−

ocena indywidualnej pracy uczniów przez nauczyciela.

Praca domowa

Przygotuj w edytorze Word referat na temat: Reakcje utleniania i redukcji. W swojej pracy

wykorzystaj funkcje edytora równa

ń

.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

karta ewaluacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania: Technik analityk 31[02]
Moduł:

Podstawowe czynności preparatywne oraz pomiary
parametrów procesowych 311[02].Z1

Jednostka modułowa:

Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń
chemicznych 311[02].Z1.02

Temat: Edycja wzorów chemicznych w programie ISIS Draw.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności edytowania wzorów i równań chemicznych

w programie ISIS Draw.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

korzystać z programu ISIS Draw,

−

porozumiewać się z komputerem w czasie korzystania z programu,

−

edytować wzory chemiczne i równania reakcji w programie,

−

zachować dokument na dysku,

−

kopiować poszczególne wzory cząsteczek do edytora tekstu Word.

Metody nauczania–uczenia się:
–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Środki dydaktyczne:

−

rzutnik multimedialny,

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie ISIS Draw,

−

materiały ćwiczeniowe przygotowane przez nauczyciela.

Uczestnicy:

−

uczniowie technikum kształcący się w zawodzie technik analityk.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Przebieg zajęć:

1.

Czynności organizacyjne:

−

sprawdzenie listy obecności,

−

sprawdzenie stanu technicznego pracowni komputerowej,

−

przygotowanie komputerów do pracy.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Część właściwa:

−

omówienie podstawowych zadań programu ISIS Draw – strona główna pasek narzędzi,
pasek menu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

uczniowie wykonują ćwiczenia w pisaniu wzorów chemicznych zgodnie
z otrzymanymi od nauczyciela instrukcjami – Ćwiczenie 1 (Ćwiczenie 3 p.5.1.1.),

−

nauczyciel dba o bezpieczeństwo pracy przy komputerze oraz o przestrzeganie
ustalonych reguł pracy w pracowni komputerowej,

−

nauczyciel koordynuje pracę uczniów.

4.

Podsumowanie:

−

uczniowie wykonują ćwiczenia do samodzielnego wykonania.

Ć

wiczenie 2

Przygotuj poniższe wzory strukturalne oraz równania reakcji:

C

C

N

C

C

C

N

H

H

H

H

H

N

C

C

C

C

C

C

C

C

C

N

H

H

H

H

H

H

P IR Y D Y N A

C H IN O L IN A

C

C

H

H

H

H

H

H

N

N

O

H

H

O

INDYGO

F e

N

N

N

N

C H

3

C H

2

C H

2

C O O H

C H

3

C H

C H

2

C H 3

C H

3

C H

C H 2

H E M O G L O B IN A

O

+ Cl

2

O

Cl

+ HCl

O

+

NH

O

O

NH

O

O

O

O

R

R

+

C

C

CN

CN

O

R

R

R

R

C

C

CN

CN

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

N

+

NH2

N

H

NH

2

N

NH

2

+ H

O

2

H

+

n

2

CH

H

+

O

2

CH

+

H

NH2

NH

2

NH

NH

2

2

n

5.

Sprawdzenie poprawności wykonania ćwiczeń i ich omówienie.

Zakończenie zajęć

−

podsumowanie poznanych treści zajęć,

−

ocena indywidualnej pracy uczniów przez nauczyciela.

Praca domowa

Za pomocą edytora ISIS Draw przygotuj wzory następujących cząsteczek: alaniny, fenolu,

kwasu benzoesowego, chlorofilu oraz równania reakcji: otrzymywania benzenu i nitowania
benzenu.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

karta ewaluacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Edycja tekstów chemicznych

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Utwórz tabelę pokazaną poniżej:

Ośrodek

rozpraszający

Substancja

rozproszona

Rodzaj

koloidu

Przykłady

Nazwa

szczegółowa

koloidu

Gaz



Nie istnieje

Ciecz

Mgła, chmury

Aerozole

ciekłe (mgły)

Gaz

Ciało stałe

Aerozole

Dym, kurz

Aerozole stałe

(dymy)

Gaz

Piana

Piany

Ciecz

Mleko, białko

Lizole, emulsje

Ciecz

Ciało stałe

Zole, roztwory

koloidalne

Zole tlenków

metali,

wodorotlenków

Zawiesiny

koloidalne

Gaz

Pumeks

Piany stałe

Ciecz

Kwarc

mleczny

Piany stałe

(emulsje stałe)

Ciało stałe

Ciało stałe

Dirozole

Szkło rubinowe,

perły fosforowe

Zole stałe

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Word 2003 i zapisać go pod nazwą
Tabela.doc. Dokument powinien być wyświetlany w widoku Układ strony,

2)

wyświetlić okno Wstawianie tabeli za pomocą menu Tabela/Wstaw/Tabela,

3)

określić liczbę kolumn na 5 oraz liczbę wierszy na10. kliknij przycisk OK,

4)

zaznaczyć całą tabelę (opcja Tabela/Wybierz/Tabela),

5)

wybierać opcję Tabela/Właściwości tabeli,

6)

w oknie Właściwości tabeli przejść na kartę Wiersz i określić wysokość wiersza na 1 cm,
a następnie przejść na kartę Kolumna i określić jej szerokość na 3cm wybrane ustawienia
potwierdzić klikając przycisk OK,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

7)

zaznaczyć trzy komórki tabeli, w których ma pojawić się tekst gaz (poprzez obrysowanie
ich myszką z naciśniętym lewym klawiszem), a następnie wybrać opcję Tabela/Scal
komórki, analogicznie należy postąpić z komórkami tabeli w których mają się pojawić
napisy: ciecz; ciało stałe; aerozole; zole, roztwory koloidalne; dirozole,

8)

zaznaczyć cała tabelę i wybierać opcję Format/Obramowanie i cieniowanie,

9)

w oknie dialogowym Obramowanie i cieniowanie na karcie Obramowanie i wybrać styl
obramowania – linia ciągła a jej szerokość dla ramki 1,5 pkt natomiast dla linii
wewnętrznych 0,5 pkt, ustawienia potwierdzić przyciskiem OK,

10)

zaznaczyć pierwszy wiersz tabeli i wybierz opcję Format/Obramowanie i cieniowanie,

11)

w oknie dialogowym Obramowanie i cieniowanie na karcie Cieniowanie wybrać
wypełnienie 15% szary, natomiast na karcie Obramowanie ustaw grubość linii dolnej
krawędzi na 1,5 pkt, zatwierdzić ustawienia przyciskiem OK,

12)

ustawić szerokość krawędzi linii oddzielających wiersze scalone na szerokość 1,5 pkt,

13)

zaznaczyć całą tabelę i ustawić czcionkę: Times New Roman, rozmiar 12 pt,

14)

wybrać na zaznaczonej tabeli opcję Tabela/Właściwości tabeli w wyświetlonym oknie
dialogowym na karcie Komórka wybierać Wyrównanie w pionie - Do środka, potwierdzić
klikając OK,

15)

wpisać w odpowiednie komórki tabeli tekst tak jak na rysunku,

16)

zapisać zmiany wprowadzone do dokumentu Tabela.doc poprzez wybór opcji
Plik/Zapisz.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Word 2003.

Ćwiczenie 2

Utwórz dokument przedstawiony poniżej:

STAŁA DYSOCJACJI

Jeżeli podczas rozpuszczania substancja ulega dysocjacji według reakcji:

AB

A

+

+ B

-

To stała równowagi nosi wówczas nazwę – stała dysocjacji.

[ ] [ ]

[ ]

AB

B

A

K

−

+

⋅

=

jeżeli:

[AB] + [A

+

] = c

AB

[AB] +[B

-

] = c

AB

wówczas:

[ ]

[ ]

+

+

−

=

A

c

A

K

AB

2

wyznaczając [A

+

] otrzymujemy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

[ ]

1

4

1

2

−















+

⋅

=

+

K

c

K

A

AB

stopień przereagowania rozważanej substancji zwany jest stopniem dysocjacji i wyraża się wzorem:

[ ]

AB

AB

c

AB

c

−

=

α

ze wzoru tego można obliczyć:

[ ]

(

)

AB

AB

AB

c

c

c

AB

α

α

−

=

−

=

1

(*)

zatem

[ ] [ ]

AB

c

B

A

α

=

=

−

+

(**)

podstawiając równanie (*) i (**)do równania na stałą dysocjacji otrzymuje się:

(

)

AB

AB

c

c

K

α

α

−

⋅

=

1

2

2

Strona 1

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Word 2003 i zapisać go pod nazwą
Wzory.doc. Dokument powinien być wyświetlany w widoku Układ strony,

2)

wybierać menu Widok/Nagłówek i stopka, wyświetli się pasek narzędziowy,

3)

w nagłówku strony wpisać tekst: STAŁA DYSOCJACJI i podkreślić linią,

4)

wybrać przycisk

następnie na pasku narzędziowym co spowoduje przejście do stopki

strony,

5)

wpisać tekst: Strona 1w stopce, a następnie kliknąć myszką w obszar poza polem
edycyjnym, aby powrócić do dokumentu,

6)

wpisać przedstawiony w ćwiczeniu tekst,

7)

kliknąć na ikonkę na pasku narzędziowym

co uruchomi edytora równań,

8)

wpisać wzór, a następnie kliknąć myszka w obszar poza polem edycyjnym aby powrócić
do dokumentu,

9)

zaznaczyć tekst i wykonać następujące czynności formatujące:

−

wyrównać tekst do lewej,

−

otworzyć okno czcionka w menu Format/Czcionka i w oknie dialogowym na karcie
czcionka ustawić: czcionka – Times New Roman; styl – normalny; rozmiar – 12,

10)

sformatować obiekty z wzorami wybierając: Wyśrodkuj tekst,

11)

zapisać zmiany wprowadzone do dokumentu Tabela.doc poprzez wybór opcji Plik/Zapisz.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

H

C

O

H

C

O

R

1

C

H

O

C

O

R

3

H

C

H

O

C

O

R

2

A

B

R e a k c ja e s try fik a c ji

H 2S O 4

O

+ H 2

+

C H

3

O

O

C

2

H

5

H

O

C

2

H

5

C H

3

O

O

H

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Word 2003.

Ćwiczenie 3

Przygotuj wzory strukturalne: cząsteczek aspiryny, witaminy C i kofeiny; równanie reakcji

estryfikacji; schemat ze wzorem strukturalnym tłuszczu. Korzystając z aplikacji ISIS Draw.

O

O

OH

OH

H CH

2

OH

OH

witamina C

N

N

N

N

CH

3

O

CH

3

O

CH

3

kofeina

aspiryna

COOH

O C

O

CH

3

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie ISIS Draw i zapisać go pod nazwą Wzory skc,

2)

wybrać ze zbioru narzędzi wskaźnikiem myszy symbol

reprezentujący rysowanie

pierścienia aromatycznego i nacisnąć lewy klawisz myszy,

Schemat wzoru strukturalnego tłuszczu

Reakcja estryfikacji

aspiryna

witamina C

kofeina

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

3)

naprowadzić wskaźnik na środek ekranu, nacisnąć lewy klawisz myszy i trzymając go
naciśniętym przesunąć wskaźnik w prawo i w dół, aby rozwinąć strukturę pierścienia,
wtedy zwolnić klawisz myszy. Przesuwając wskaźnik wokół punktu startowego uzyskuje
się różne ustawienia pierścienia,

4)

wybrać ze zbioru narzędzi symbol reprezentujący rysowanie wiązań

i naprowadzić

wskaźnik na narożnik pierścienia aromatycznego, do którego ma być dołączony
podstawnik (w tym miejscu pojawi się mały czarny kwadracik). Nacisnąć lewy klawisz
myszy i trzymając go naciśniętym wskazać punkt na ekranie, w którym ma być
umieszczony podstawnik,

5)

narysować linię wiązania do drugiego podstawnika,

6)

utworzyć łańcuch wiązań dorysowując kolejne wiązania do wiązania narysowanego
uprzednio,

7)

utworzyć wiązanie podwójne poprzez danego wiązania po raz drugi,

8)

umieścić wskaźnik na początku linii znajdującej się pod paskiem menu i naciśnij lewy
klawisz myszy. W linii tej napisz „COOH”, spowoduje to pojawienie się wzoru
podstawnika,

9)

wybrać ze zbioru narzędzi symbol

reprezentujący dodawanie symboli do szkieletu

i wskazać wskaźnikiem miejsce, w którym ma być dopisana grupa,

10)

podobnie dopisać symbole „O” i „C”,

11)

wpisać „CH3”, cyfra „3” automatycznie umieszczona zostanie w indeksie dolnym,

12)

wybrać ze zbioru narzędzi symbol

reprezentujący dopisywanie tekstu do rysunku

poza szkieletem wiązań. Wskaż odpowiednie miejsce na ekranie i wpisać „aspiryna”.

13)

powtórzyć odpowiednie operacje dla struktury witamin C, rysując pierścień

pięcioczłonowy z pomocą opcji

, oraz dla struktury kofeiny z pomocą narzędzi

rysowania pierścieni sześcio i pięcioczłonowych:

,

14)

wybrać z menu File opcję Save As... ukaże się wtedy okno dialogowe,

15)

wpisać nazwę „Wzory” zamiast domyślnego „*.cw 2” i wybrać przycisk OK

−

reakcja estryfikacji,

16)

narysować szkielet wiązań dla cząsteczki alkoholu i kwasu,

17)

dodać opisy symboli atomów lub wzorów grup,

18)

wybrać ze zbioru narzędzi symbol

reprezentujący dodawanie do rysunku strzałki

i umieść strzałkę w odpowiednim miejscu na rysunku,

19)

narysować wzór estru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

20)

wpisać korzystając z opcji

nad strzałką tekst „H

2

SO

4

” , oraz „ + H

2

O” , a także znak

„+”. Indeksy dolne wpisać korzystając z opcji Style/Subscript,

21)

dopisać tytuł rysunku,

22)

wybrać narzędzie

nacisnąć lewy klawisz myszy i trzymając go naciśnięty przesuwać

wskaźnik do pierwszej opcji z lewej strony przedstawionego zbioru. Narysować dwie
nachodzące na siebie ramki,

23)

narysować na tle narysowanych ramek wzór strukturalny cząsteczki tłuszczu,

24)

przesunąć elementy rysunku wskazując je tak, aby wzajemnie się uzupełniały,

25)

dodać strzałki i litery schematu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Word 2003.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

5.2. Tworzenie schematów i rysunków technicznych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Utwórz przedstawiony poniżej schemat blokowy produkcji sody kalcynowanej metodą

Solvaya korzystając z programu MS Word 2003.

Absorpcja

Karbonizacja

NH

3

CO

2

CO

2

Wypalanie

wapienia

CaO

Gaszenie

Regeneracja NH

3

CaCl

2

NaHCO

3

Kalcynacja

Na

2

CO

3

Oczyszczanie

solanki

Ca(OH)

2

H

2

O

Na

2

CO

3

NaCl

(solanka)

Schemat blokowy produkcji sody kalcynowanej metodą Solvaya

Filtracja

Ca(OH)

2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Word 2003 i zapisać go pod nazwą
Schemat.doc,

2)

wywołać pasek Rysowanie przez kliknięcie w ikonę

, która jest dostępna na pasku

narzędziowym standartowym lub wybierając opcję Widok/Paski narzędzi/Rysowanie,

3)

rozpocząć tworzenie rysunku od narysowania prostokąta wybierając z paska narzędzi

rysowania ikonę

,

4)

wybrać strzałkę – ikona

i narysować ją w odpowiednim miejscu na rysunku,

5)

wybrać ikonę

w celu narysowania linii,

6)

rysować kolejny prostokąty odrębnie lub skopiować ten prostokąt, który został już
narysowany (zaznaczyć narysowany prostokąt wybierać opcję kopiuj, a następnie wklej
i przenieś element we właściwe miejsce),

7)

wybierać z paska Rysowanie ikonę

i narysować koło,

8)

zaznaczyć linię w celu zmiany stylu linii z linii prostej na przerywaną, a następnie wybrać
z paska narzędziowego Rysowanie odpowiedni rodzaj kreskowania,

9)

wstawić tekst do poszczególnych elementów schematu – wybierać odpowiedni element,
a następnie kliknąć na nim prawym klawiszem myszy, z menu podręcznego wybierać
opcję Dodaj tekst i wpisać właściwy dla elementu tekst – czcionką Times New Roman,
rozmiar 10,

10)

wpisać tekst nad lub obok strzałek używając pola tekstowego – ikona

,

11)

sformatować pole tekstowe: bez wypełnienia i bez linii,

12)

wpisać polem tekstowym również tytuł rysunku,

13)

zapisać zmiany wprowadzone do dokumentu Schemat.doc poprzez wybór opcji
Plik/Zapisz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Word 2003.

Ćwiczenie 2

Korzystając z programu ChemSketch utwórz schematy następujących zestawów

laboratoryjnych: sączenia pod zmniejszonym ciśnieniem; destylacji prostej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie ChemSketch i zapisać go pod nazwą Zestawy.sk2,

2)

wyświetlić okno dialogowe programu za pomocą menu Templates/Template Windows,

3)

wybrać w wyświetlonym oknie z listy Lab Kit a następnie kliknąć w kolbę stożkową,

4)

ustawić kursor myszy w odpowiednim miejscu pola roboczego i kliknąć co spowoduje
wstawienie kolby,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5)

wybrać kilkakrotnie opcję Temptates/Template Windows i z wyświetlonego okna
pobierać kolejno: korek do kolby stożkowej, lejek, ssawkę,

6)

ułożyć poszczególne elementy według następującego schemat:

7)

wstawić zestaw do destylacji prostej korzystając z gotowego szablonu znajdującego się
w programie,

8)

wybrać opcję Temptates/Template Windows i w wyświetlonym oknie przejść na drugą
kartę,

9)

wybrać w wyświetlonym oknie – klikając – zestaw do destylacji prostej i umieść go
w odpowiednim miejscu w polu roboczym programu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie specjalistyczne ChemSketch.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.3. Zastosowane arkuszy kalkulacyjnych w analityce

i technologii chemicznej

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych zawartych w poniższej tabelce oblicz stężenia molowe roztworu

NaOH (M

Na

=23; M

O

=16; M

H

=1).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Excel 2003 i zapisać go pod nazwą
Wzory.xls. Dokument powinien być wyświetlany w widoku Układ strony, jako arkusz
roboczy wybierz Arkusz1,

2)

wpisać w komórkach z zakresu A1 do G8 odpowiednie wartości,

3)

scalić komórki A1 i A2; B1 i B2, C1 i C2, D1 i D2, E1 i E2, F1 i F2 oraz G1 i G2
poprzez zaznaczenie każdej pary komórek oddzielnie a następnie wybór opcji
Format/Komórki na karcie Wyrównanie ustawić sterowanie tekstem na scal komórki,

4)

sformatować tekst w scalonych komórkach wybierając opcję Format/Komórki i w oknie
dialogowym Formatowanie komórek dokonać następujących ustawień: wyrównanie
tekstu do środka w pionie i poziomie, sterowanie tekstem ustawić na opcji zawijaj tekst,
czcionka Times New Roman, rozmiar 12, pogrubiona,

5)

ustawić indeksy górne lub dolne w oknie dialogowym Formatowanie komórek na karcie
czcionka w polu Efekty,

6)

ustawić w kolumnie D w oknie dialogowym Formatowanie komórek na karcie Liczby
kategorie Liczbowe z dwoma miejscami dziesiętnymi,

7)

zaznaczyć cały obszar od A1 do G8 i wybierać opcję Format/ Komórki, na karcie
obramowanie wybrać zarówno kontur jaki linie wewnętrzne oraz styl linii ustawić na linię
ciągłą, a kolor ustalić na automatyczny,

8)

wpisać odpowiednie formuły, aby arkusz kalkulacyjny obliczył puste miejsca w tabelce,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

9)

ustawić się w komórce B3 i wpisać formułę w oparciu o wzór na ilość moli

m

m

n

r

s

=

(wartość m

s

znajduje się w komórce A3, a wartość m

r

w komórce C3) formuła będzie

miała następującą postać =A3/C3,

10)

kliknąć Enter po wpisaniu formuły,

11)

ustawić się w prawym dolnym rogu komórki w wynikiem i gdy kursor przyjmie kształt
czarnego krzyżyka przeciągnąć go myszką w dół z naciśniętym prawym klawiszem
w celu ukazania się wyników w poniższych komórkach,

12)

ustawić się w komórce E3 i w oparciu o wzór V=m/d wpisać formułę, która będzie miała
postać =C3/D3, a następnie nacisnąć Enter i przeciągnąć wyniki do poniższych komórek,

13)

ustawić się w komórce F3 i w oparciu o dane z treści zadania obliczyć masę molową
NaOH według formuły =23+16+1 następnie nacisnąć Enter i przeciągnąć wynik niżej,

14)

ustawić się w komórce G3 i w oparciu o wzór na stężenie molowe C

m

= n/V wpisać

formułę =B3/E3 nacisnąć Enter i przeciągnąć wynik niżej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Excel 2003.

Ćwiczenie 2

W oparciu o poniższe dane sporządź w arkuszu kalkulacyjnym krzywą miareczkowania

mocnego kwasu mocną zasadą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Excel 2003 i zapisać go pod nazwą
Wykres.xls. Dokument powinien być wyświetlany w widoku Układ strony, jako arkusz
roboczy wybierz Arkusz1,

2)

wpisać w komórkach z zakresu A1 do AD2 odpowiednie wartości,

3)

zaznaczyć cały obszar od A1 do AD2 i wybierać z paska narzędziowego ikonę

-

uruchomi się kreator wykresów,

4)

wybierać w nim z listy Typ wykresu pozycję Liniowy,

5)

w grupie Podtyp również wybierać Liniowy,

6)

kliknąć Dalej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

7)

zwrócić uwagę na karcie Zakres danych na to, że program domyślnie wpisał zaznaczony
zakres oraz zaznaczył, że serie znajdują się w wierszach,

8)

kliknąć na karcie Serie danych w pole dotyczące Etykiet Osi kategorii (X) i zaznaczyć
w tabelce wartości V

NaOH

,

9)

usunąć serię VNaOH (różową) przez kliknięcie w nią, a następnie kliknięcie w przycisk
Usuń,

10)

przejść do następnego kroku klikając Dalej,

11)

wpisać w następnym kroku w oknie dialogowym kreatora na karcie Tytuły odpowiednie
dane,

12)

pozostawić ustawienia domyślne na kartach Osie, Linie siatki, Etykiety danych, Tabela
danych,

13)

wyłączyć Pokaż legendę na karcie Legenda,

14)

wybrać OK – nastąpi zamknięcie kreatora tworzenia wykresów i wykres pojawi się
w Arkuszu1,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

15)

kliknąć dwukrotnie w oś Y pojawi się okno dialogowe na karcie Skala ustawić
maksimum na 14, jednostkę główną na 2, a pomocniczą na 0,5; na Karcie czcionka
ustawić rozmiar czcionki na 8, pozostałe karty przejrzeć,

16)

kliknąć dwukrotnie w oś X pojawi się okno dialogowe, karty: Desenie, Liczby, Skala
i Wyrównanie przejrzeć i pozostawić bez zmian, natomiast na Karcie Czcionka ustawić
rozmiar czcionki na 8,

17)

kliknąć dwukrotnie w pole kreślenia w oknie dialogowym zaznaczyć: brak obramowania
i brak wypełnienia,

18)

kliknąć dwukrotnie w linię wykresu w oknie dialogowym na karcie Desenie ustawić kolor
linii na czerwony, zwiększyć grubość linii oraz zaznaczyć opcję Wygładzone linie,
pozostałe karty przejrzeć i pozostawić bez zmian,

19)

kliknąć dwukrotnie w tytuł wykresu w oknie dialogowym na karcie czcionka ustawić
opcję podkreślenie jednokrotne,

20)

kliknąć dwukrotnie w opis osi Y w oknie dialogowym na karcie Czcionka ustawić
rozmiar na 12 oraz pogrubienie, na karcie Wyrównanie ustawić opis w poziomie,

21)

kliknąć dwukrotnie w opis osi X w oknie dialogowym na karcie Czcionka ustawić
rozmiar na 12 oraz pogrubienie wybierać OK, następnie edytować opis umieszczając 3
w indeksie górnym (zaznaczyć 3 i wywołać menu podręczne, wybierać Formatuj tytuł osi
i na karcie czcionka ustawić indeks górny),

22)

otrzymać po formatowaniu wykres jak niżej:

23)

zapisać zmiany wprowadzone do dokumentu Wykres.xls poprzez wybór opcji
Plik/Zapisz.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Excel 2003.

Ćwiczenie 3

Utwórz bazę danych zawierającą dane o pierwiastkach chemicznych. Baza ma zawierać:

nazwę pierwiastka jego temperaturę topnienia, temperaturę wrzenia oraz gęstość. Na gotowej
bazie dokonaj następujących operacji:

−

sortuj pierwiastki według: wzrastającej temperatury wrzenia, według malejącej gęstości,

−

filtruj pierwiastki w ten sposób, aby wyświetliły się tylko informacje dotyczące
następujących pierwiastków: krzemu, cynku, tytanu.

W oparciu o utworzoną tabelę utwórz formularz.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz regulaminu pracowni komputerowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

otworzyć nowy dokument w programie MS Excel 2003 i zapisać go pod nazwą
Pierwiastki.xls. Dokument powinien być wyświetlany w widoku Układ strony, jako
arkusz roboczy wybierać Arkusz1,

2)

utworzyć bazę danych w postaci tabeli zgodnie z poniższym wzorem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3)

zaznaczyć cały zakres z danymi A1:D48,

4)

wybrać opcję Dane/Sortuj w oknie dialogowym Sortuj zaznaczyć pozycję Ma wiersz
nagłówka, ustalić według, których danych ma odbyć się sortowanie, a następnie wybierać
opcję odpowiednio: Rosnąco lub Malejąco:

−

wybrać w oknie dialogowym Sortuj z listy: (2) Temperatura zaznaczyć opcję Rosnąco,

aby sortować według wzrastającej temperatury wrzenia,

−

wybierać sortowanie według Gęstość i zaznacz opcję Malejąco, aby sortować według
malejącej gęstości,

5)

wybrać opcję Dane/Filtr/Autofiltr,

6)

wybrać odpowiednią opcję filtrowania przez kliknięcie w strzałkę przy nazwie pola z jej
prawej strony,

−

kliknąć w strzałkę z prawej strony komórki Nazwa pierwiastka i wybierać z listy
Krzem, aby wyświetlić właściwości tylko krzemy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7)

wykonać identyczne czynności filtrowania dla cynku i tytanu,

8)

wyłączyć filtr wybierając opcję identyczną jak przy włączaniu go – Dane/Filtr/Autofiltr,

9)

utworzyć formularz wybierz opcję Dane/Formularz - automatycznie wyświetli się okno
formularza z pierwszym pierwiastkiem tabeli,

10)

przejrzeć właściwości innych pierwiastków klikając w odpowiednie przyciski na oknie
dialogowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

indywidualne ćwiczenia z tekstem przewodnim.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zestaw komputerowy (komputer, monitor, klawiatura, mysz),

−

system operacyjny Windows XP,

−

oprogramowanie MS Excel 2003.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test I

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Zastosowanie technik

komputerowych do obliczeń chemicznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 6, 12, 13, 14, 15, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. a, 5. c, 6. b, 7. d, 8. d, 9. a, 10. c, 11.a,
12. a, 13. d, 14. a, 15. c, 16. c, 17. c, 18. d, 19. b, 20. d

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Przyporządkować odpowiednie
rozszerzenie do programu w którym
powstał plik

B

P

c

2

Wybrać prawidłową definicję
marginesu

A

P

d

3

Wybrać prawidłową definicję stopki

A

P

a

4

Wybrać prawidłową definicję punktu
topograficznego

A

P

a

5

Określić wysokość czcionki
o określonym rozmiarze

B

PP

c

6

Wybrać program właściwy do edycji
wzorów matematycznych

B

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

7

Określić zastosowanie programu
ChemSketch

B

P

d

8

Wybrać zastosowanie programu
AutoCAD

B

P

d

9

Wybrać program właściwy do
tworzenia schematu zestawu
laboratoryjnego

B

P

a

10

Określić budowę arkusza
kalkulacyjnego

B

P

c

11

Przyporządkować odpowiednie
rozszerzenie do programu w którym
powstał plik

B

P

a

12

Sformułować definicję adresowania
względnego komórek w arkuszu

B

PP

a

13

Sklasyfikować przedstawiony zapis
adresu komórki.

C

PP

d

14

Sklasyfikować przedstawiony zapis
adresu komórki

C

PP

a

15

Wskazać metodę zmiany sposobu
adresowania komórek w arkuszu

C

PP

c

16 Wyjaśnić budowę formuły w arkuszu

B

P

c

17

Rozróżnić ikony w pasku
narzędziowym programu Excel

B

P

c

18

Rozróżnić pojęcia typowe dla baz
danych

A

P

d

19

Wybrać program właściwy do
graficznej interpretacji danych

B

P

b

20

Wybrać program właściwy do
tworzenia baz danych

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,

a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

5.

Test zawiera 20 zadań, w tym: 14 z poziomu podstawowego, 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

6.

Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Dokumenty utworzone w programie MS Word posiadają rozszerzenie

a)

*.xls.

b)

*.txt.

c)

*.doc.

d)

*.jpg.

2.

Margines w dokumencie tekstowym jest to
a)

odległość tekstu od górnej i dolnej krawędzi strony.

b)

odległość tekstu od prawej krawędzi strony.

c)

odległość tekstu od lewej krawędzi strony.

d)

odległość tekstu od górnej, dolnej, lewej i prawej krawędzi strony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

3.

Stopka w dokumencie tekstowym jest to
a)

obszar w górnej części strony zawierający tekst, powtarzający się na każdej stronie.

b)

obszar w dolnej części strony zawierający tekst, powtarzający się na każdej stronie.

c)

obszar w części roboczej programu zawierający tekst.

d)

obszar w części roboczej programu zawierający grafikę.

4.

Punkt topograficzny jest to
a)

podstawowa jednostka określająca rozmiar czcionki.

b)

podstawowa jednostka określająca rozmiar linii.

c)

podstawowa jednostka określająca wielkość tabeli.

d)

podstawowa jednostka określająca rozmiar akapitu.

5.

Czcionka o rozmiarze 10 pt w standardzie amerykańskim będzie miała wysokości
a)

3,75 mm.

b)

2,75 mm.

c)

3,51 mm.

d)

5,51 mm.

6.

Dodatkowym programem służącym do edycji wzorów matematycznych w programie MS
Word jest program

a)

Excel.

b)

Equation.

c)

ISIS.

d)

ClipArt.

7.

Program ChemSketch posiada możliwości
a)

tylko tworzenia dwu i trójwymiarowych wzorów.

b)

tylko tworzenia modeli 3D wzorów strukturalnych.

c)

tylko tworzenia schematów zestawów laboratoryjnych.

d)

tworzenia dwu i trójwymiarowych wzorów, modeli 3D wzorów strukturalnych oraz
schematów zestawów laboratoryjnych.

8.

Program AutoCAD służy do
a)

tworzenia grafiki.

b)

edycji wzorów i równań chemicznych.

c)

tworzenia modeli cząsteczek.

d)

komputerowego wspomagania projektowania.

9.

Do tworzenia schematu zestawu laboratoryjnego użyjesz programu
a)

ChemSketch.

b)

ISIS Draw.

c)

AutoCAD.

d)

ISIS Draw, AutoCAD.

10.

Arkusz kalkulacyjny zbudowany jest z
a)

zeszytów.

b)

skoroszytów.

c)

arkuszy.

d)

kart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

11.

Dokumenty utworzone w programie MS Excel posiadają rozszerzenie
a)

*.xls.

b)

*.doc.

c)

*.sck.

d)

*.txt.

12.

Adresowanie względne komórek w arkuszu to
a)

sposób adresowania, który umożliwia automatyczną zmianę adresów w formule.

b)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów w formule.

c)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów jedynie co do
wiersza.

d)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów jedynie co do
kolumny.

13.

W arkuszu kalkulacyjnym adres D$10 to przykład adresowania
a)

zwykłego.

b)

względnego.

c)

bezwzględnego.

d)

mieszanego.

14.

W arkuszu kalkulacyjnym adres $D$10 to przykład adresowania

a)

bezwzględnego.

b)

zwykłego.

c)

mieszanego.

d)

względnego.

15.

Sposób adresowania komórek można łatwo zmienić używając klawisza
a)

F2.

b)

F3.

c)

F4.

d)

F5.

16.

Podczas tworzenia formuł w arkuszu mamy do czynienia z
a)

2 rodzajami operatorów.

b)

3 rodzajami operatorów.

c)

4 rodzajami operatorów.

d)

5 rodzajami operatorów.

17.

Ikona

znajdująca się na pasku narzędziowym programu Excel uruchamia

a)

kreatora wykresów.

b)

malarza formatów.

c)

kreatora funkcji.

d)

autosumowanie.

18.

W przypadku baz danych wiersze to

a)

pola rekordów.

b)

formularze.

c)

formuły.

d)

rekordy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

19.

Do graficznej interpretacji danych zastosujesz program

a)

Word.

b)

Excel.

c)

AutoCAD.

d)

ChemSketch.

20.

Do tworzenia baz danych zastosujesz program

a)

Word.

b)

AutoCAD.

c)

ISIS Draw.

d)

Excel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń chemicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

Test II

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Zastosowanie technik

komputerowych do obliczeń chemicznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 7, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. a, 4. c, 5. d, 6. b, 7. d, 8. d, 9. d, 10. d, 11. b,
12. b, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. a, 19. c, 20. c

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wybrać prawidłową definicję interlinii

A

P

b

2

Wybrać prawidłową definicję nagłówka

A

P

a

3

Określić wysokość czcionki
o określonym rozmiarze

C

PP

a

4

Wybrać program właściwy do edycji
wzorów I równań chemicznych

B

P

c

5

Scharakteryzować rodzaje grafiki
w programie Word

B

P

d

6

Przyporządkować odpowiednie
rozszerzenie do programu w którym
powstał plik

B

P

b

7

Określić zastosowanie narzędzi
programu AutoCAD

C

PP

d

8

Wybrać program właściwy do
tworzenia schematów instalacji
chemicznych

B

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

9

Wybrać program właściwy do
tworzenia schematów blokowych

B

P

d

10

Wybrać program właściwy do edycji
wzorów

B

P

d

11

Rozróżnić typy danych w arkuszu
kalkulacyjnym

B

PP

b

12

Sformułować definicję adresowania
bezwzględnego

B

PP

b

13

Sklasyfikować przedstawiony zapis
adresu komórki

C

PP

b

14

Sklasyfikować przedstawiony zapis
adresu komórki

C

PP

a

15

Sklasyfikować przedstawiony zapis
adresu komórki

C

PP

b

16 Wyjaśnić budowę formuły w arkuszu

B

P

d

17

Wskazać metodę zmiany sposobu
adresowania komórek w arkuszu

C

P

c

18

Rozróżnić ikony w pasku
narzędziowym programu Excel

B

P

a

19

Rozróżnić pojęcia typowe dla baz
danych

A

P

c

20

Wybrać program właściwy do obliczeń
chemicznych

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

5.

Test zawiera 20 zadań, w tym: 13 z poziomu podstawowego, 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

6.

Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

9.

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Interlinia jest to

a)

podstawowy element w strukturze dokumentu.

b)

odstęp między wierszami tekstu.

c)

odstęp pomiędzy akapitami.

d)

odległość akapitu od lewego marginesu.

2.

Nagłówek w dokumencie tekstowym jest to
a)

obszar w górnej części strony zawierający tekst, powtarzający się na każdej stronie.

b)

obszar w dolnej części strony zawierający tekst, powtarzający się na każdej stronie.

c)

obszar roboczy programu.

d)

obszar w dokumencie zawierający tekst.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

3.

Czcionka o rozmiarze 10 pt w standardzie europejskim będzie miała wysokość
a)

3,75 mm.

b)

3,51 mm.

c)

4,51 mm.

d)

1,51 mm.

4.

Wśród poniższych programów do edycji wzorów i równań chemicznych służy
a)

Word.

b)

AutoCAD.

c)

ISIS Draw.

d)

Excel.

5.

Do dokumentu tekstowego w programie Word można wstawiać następującą grafikę
a)

tylko ClipArt.

b)

tylko wstawioną z innego pliku.

c)

tworzoną bezpośrednio w dokumencie.

d)

ClipArt, wstawioną z innego pliku.

6.

Dokumenty utworzone w programie AutoCAD posiadają rozszerzenie
a)

*.skc.

b)

*.dwg.

c)

*.xls.

d)

*.sk2.

7.

Efekt lustra ma w programie AutoCAD zastosowanie
a)

tylko do odbicia bryły względem środka.

b)

tylko do skopiowania części bryły.

c)

tylko do powielenia części bryły.

d)

do odbicia bryły względem środka, skopiowania części bryły, powielenia części bryły.

8.

Do tworzenia schematu instalacji w przemyśle chemicznym użyjesz programu
a)

Word.

b)

Excel.

c)

ChemSketch.

d)

AutoCAD.

9.

Do tworzenia schematu blokowego procesu chemicznego użyjesz programu

a)

Excel.

b)

ChemSketch.

c)

ISIS Draw.

d)

Word.

10.

Dodatkową aplikacją do tworzenia równań w programie Word jest aplikacja
a)

Excel.

b)

ISIS Draw.

c)

AutoCAD.

d)

Equation.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

11.

W arkuszu mamy do czynienia z następującymi typami danych
b)

liczby, litery, symbole.

c)

etykietki, liczby, formuły.

d)

liczby, formuły, funkcje.

e)

formuły, funkcje, etykietki.

12.

Adresowanie bezwzględne komórek w arkuszu to
a)

sposób adresowania, który umożliwia automatyczną zmianę adresów w formule.

b)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów jedynie co do
kolumny.

c)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów w formule.

d)

sposób adresowania, który blokuje automatyczną zmianę adresów jedynie co do
wiersza.

13.

Adres D10 to przykład adresowania
a)

bezwzględnego.

b)

względnego.

c)

mieszanego.

d)

zwykłego.

14.

Adres $D$10 to przykład adresowania
a)

bezwzględnego.

b)

zwykłego.

c)

mieszanego.

d)

względnego.

15.

Adres $D10 to przykład adresowania
a)

zwykłego.

b)

mieszanego.

c)

bezwzględnego.

d)

względnego.

16.

Formuły w arkuszu mogą odwoływać się do wartości
a)

tylko stałych.

b)

tylko zmiennych.

c)

tylko funkcji.

d)

stałych, zmiennych, funkcji.

17.

Sposób adresowania komórek można łatwo zmienić używając klawisza
a)

F2.

b)

F3.

c)

F4.

d)

F5.

18.

Ikona

znajdująca się na pasku narzędziowym uruchamia:

a)

kreatora wykresów.

b)

kreatora tworzenia tabel.

c)

kreatora funkcji.

d)

kreatora dodawania grafiki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

19.

W przypadku baz danych kolumny to:
a)

formuły.

b)

formularze.

c)

pola rekordów.

d)

rekordy.

20.

Do obliczeń chemicznych zastosujesz program:
a)

ISIS Draw.

b)

AutoCAD.

c)

Excel.

d)

ChemSketch.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Zastosowanie technik komputerowych do obliczeń chemicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

7.

LITERATURA

1.

Eilmes A.: Ćwiczenia z... Word dla chemików. MIKOM, Warszawa 2001

2.

Groszek M.: Excel 2003 PL. Kurs. Helion S.A., Gliwice 2003

3.

Juszczyk S.: Metodyka nauczania informatyki w szkole. Wyd. Marszałek, Toruń 2001

4.

Kowalczyk G.: Word 2003 PL. Kurs. Helion S.A., Gliwice 2003

5.

Krogulec – Sobowiec M., Rudziński M.: „Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

6.

Kula A.: ABC Word 2003 PL. Helion S.A., Gliwice 2004

7.

Langer M.: Po prostu Word 2003 PL. Helion S.A., Gliwice 2004

8.

Langer M.: Po prostu Excel 2003 PL”. Helion S.A., Gliwice 2004

9.

Masłowski K.: Excel 2003 PL. 161 praktycznych porad. Helion S.A., Gliwice 2004

10.

Niemiecko B.: Pomiar kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia Kadr,
Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

11.

Nowakowski Z.: Dydaktyka informatyki w praktyce Cz. 1. MIKOM, Warszawa 2003

12.

Nowakowski Z.: Dydaktyka informatyki i technologii informacyjnej w praktyce

Cz. 2.

MIKOM, Warszawa 2003

13.

Pilch M.: Ćwiczenia z... Excel dla chemików. MIKOM, Warszawa 2001

14.

Pikoń A.: AutoCAD 2000i PL. Helion S.A., Gliwice 2001

15.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998

16.

Aktywne

metody

nauczania

informatyki

–

http://www.gazeta-

it.pl/archiwum/git13/aktywne.html

17.

Tanaś M.: Technologia informacyjna w procesie dydaktycznym. MIKOM, Warszawa
2005