

Podejmując tematykę niepełnej sprawności,

należy wyraźnie sprecyzować pojęcie samej

niepełnosprawności, ponieważ zarówno w

języku potocznym, jak i w wielu

opracowaniach fachowych funkcjonuje wiele

określeń, używanych dla określenia osób o

niepełnej sprawności: niepełnosprawny,

inwalida, kaleka, osoba upośledzona. Przez

wielu autorów są one używane zamiennie (A.

Ostrowska, 1994, s. 13)



„Osoba niepełnosprawna” jako pojęcie

pojawiło się w polskim prawie w 1982r. W

Uchwale Sejmu w sprawie inwalidów i osób

niepełnosprawnych.



W 1996r. Powstała definicja opracowana

przez specjalistów powołanych przez

Pełnomocnika ds. Osób Niepełnosprawnych.



Od 1997r. zawarta została również w Karcie

Praw Osób Niepełnosprawnych i ma

następujące brzmienie:



„Niepełnosprawną jest osoba, której stan

fizyczny lub psychiczny trwale lub okresowo

utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia

wypełnienie zadań życiowych i ról

społecznych zgodnie przyjętymi normami

prawnymi i społecznymi”.



W. Dykcik uważa, że „osoba niepełnosprawna

to taka osoba, której stan fizyczny lub/i

psychiczny trwale lub okresowo utrudnia,

ogranicza albo uniemożliwia wypełnienie

zadań życiowych i ról społecznych zgodnie z

normami prawnymi i społecznymi” (1998,

s.15).





Najnowsza i będąca w powszechnym użyciu

jest definicja zawarta w:



Ustawie z dnia 28.08.1997r. o rehabilitacji

zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu

osób niepełnosprawnych.



„Niepełnosprawnymi są osoby, których stan

fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub

okresowo utrudnia, ogranicza bądź

uniemożliwia wypełnianie ról społecznych a w

szczególności ogranicza zdolności do

wykonywania pracy zawodowej”.



Definicja ta określa trzy stopnie

niepełnosprawności:



- znaczny stopień niepełnosprawności –

określa osobę z naruszoną sprawnością

organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną

do pracy jedynie w warunkach pracy

chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról

społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i

pomocy innych osób w związku z

niezdolnością do samodzielnej egzystencji;



- umiarkowany stopień

niepełnosprawności – określa osobę z

naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną

do pracy albo zdolną do pracy jedynie w

warunkach pracy chronionej lub wymagającą

czasowej albo częściowej pomocy innych

osób w celu pełnienia ról społecznych ;



- lekki stopień niepełnosprawności – określa

osobę o naruszonej sprawności organizmu,

powodującej w sposób istotny obniżenie

zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu

do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych

kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością

psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w

pełnieniu ról społecznych dające się

kompensować przy pomocy wyposażenia w

przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub

środki techniczne.



Niepełnosprawności, dzielimy na cztery

rodzaje.



1. Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną



a) osoby niewidome i słabo widzące,



b) osoby niesłyszące i słabo słyszące,



c) osoby głuchoniewidome;



2. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną :



a) osoby z uszkodzonym narządem ruchu,



b) osoby z przewlekłymi schorzeniami

narządów wewnętrznych;



3. Osoby z niepełnosprawnością psychiczną :



a) osoby umysłowo upośledzone z

niesprawnością intelektualną,



b) osoby psychicznie chore z zaburzeniami

osobowości i zachowania;



4. Osoby z niepełnosprawnością złożoną,

dotknięte więcej niż jedną niepełnosprawnością



- wystąpić tu mogą połączenia różnych,

wymienionych powyżej niepełnosprawności, np.



osoba niewidoma z umysłowym upośledzeniem,

osoba z uszkodzonym narządem ruchu z

zaburzeniami psychicznymi itp.





Bardzo interesujący model podziału

niepełnosprawności ze względu na jej

mechanizmy etiologiczne, objawy psychiczne

i społeczne przedstawił W. Dykcik. Zawiera on

mechanizmy przyczynowo-skutkowe

niepełnosprawności jako przejścia od stanu

fizycznych dysfunkcji do dysfunkcjonalności

psychicznej i społecznej oraz do niepełnej

sprawności życiowej. Zaproponował on

następujące kryteria i bariery klasyfikacyjne:



Organiczne (somatyczne, fizyczne):



choroba, uraz, zaburzenie (stan wewnętrzny):

uszkodzenie sensoryczne wzroku i słuchu,

uszkodzenie układu kostnego lub

mięśniowego, niedowłady kończyn,

uszkodzenie mózgu lub ośrodkowego układu

nerwowego;



uszkodzenie, dysfunkcja, odchylenie w stanie

zdrowia (uzewnętrznienie);



Psychologiczne: niepełnosprawność,

zaburzenie aktywności, ograniczenie

doświadczeń i kompetencji (obiektywizacja):

zaburzenia w zakresie percepcji, myślenia,

komunikowania się, ustosunkowania (emocji),

motoryki



Społeczne: ograniczenie, upośledzenie

funkcjonowania w rolach społecznych:

(socjalizacja) niesamodzielność fizyczna,

osłabienie orientacji w otoczeniu, zaburzenie

komunikacji interpersonalnej, utrudnienia w

wykonywaniu zadań życiowych, zachowania

aspołeczne i antyspołeczne.





Międzynarodowa klasyfikacja chorób

wskazuje na następujące przyczyny

niepełnosprawności:



po zakażeniu i zatruciach;



wskutek urazu lub działania czynników

fizycznych;



z powodu zaburzeń przemiany materii,

wzrostu lub odżywiania;



w wyniku ciężkiej choroby mózgu

występującej po urodzeniu;



wskutek chorób i zespołów wywołanych przez

(nieznane) czynniki działające w życiu

płodowym;



wskutek anomalii chromosomalnych;



wskutek wcześniactwa;



wskutek braku podniet psychosocjalnych

(kulturowych).



Definicja encyklopedyczna upośledzenia

umysłowego mówi, że jest to stan

niedostatecznej sprawności intelektualnej

wskutek niedorozwoju lub uszkodzenia we

wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.

Można zatem stwierdzić, że w definicji

upośledzenia umysłowego zawierają się dwie

ważne cechy, które mają wpływ na

funkcjonowanie intelektu na poziomie

poniżej normy i na obniżoną zdolność

przystosowania się do życia.



Są cztery stopnie upośledzenia:



- lekki (iloraz inteligencji 50 – 75)



- umiarkowany (iloraz inteligencji 35 – 50)



- znaczny (iloraz inteligencji 20 – 35)



- głęboki (iloraz inteligencji 0 – 20)





Przyczyny powstania upośledzenia

umysłowego dzieli się najczęściej na:



1. przyczyny prenatalne – warunkujące

upośledzenie umysłowe dziecka jeszcze

przed jego urodzeniem;



2. przyczyny postnatalne – powodujące

upośledzenie umysłowe po urodzeniu

(przyczyny dziedziczne i wrodzone).





Osoba niesprawna intelektualnie z głębokim

upośledzeniem umysłowym jest całkowicie

zależna od innych, nie umie wyrazić swoich

potrzeb, uczuć jest zagubiona nawet pośród

bliskich.



Takimi osobami są Karolina – 14 lat i Magda -

25 lat.