Scenariusz lekcji wychowawczej

dla klasy drugiej gimnazjalnej

Blok tematyczny:

Rozwijanie własnej osobowości

Temat:

Jak chronić swoje prawa w grupie? Wprowadzenie do postaw asertywnych.

Cele:

•

Uświadomienie sobie własnych praw asertywnych

•

Nabycie umiejętności asertywnego zachowania w różnych sytuacjach społecznych

•

Zapoznanie się z modelem eskalacji asertywnych reakcji w obronie własnych praw

•

Nabycie umiejętności asertywnego reagowania w sytuacji, gdy ktoś przerywa

wypowiedź

Wiek uczestników:

13 – 15 lat

Podstawowe treści:

•

Każdy z nas ma zakres spraw, za który jest odpowiedzialny. I z tej odpowiedzialności

wynikają pewne prawa człowieka.

•

Jedno z najważniejszych indywidualnych praw człowieka gwarantujące szacunek do

samego siebie to prawo do bycia sobą, do układania spraw osobistych zgodnie

z własną wolą i interesem.

•

Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie swoich

uczuć, postaw, opinii lub pragnień w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie,

prawa i pragnienia drugiej osoby.

•

Zachowanie asertywne różni się od zachowania agresywnego tym, że oznacza

korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Różni się też od

zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz

stanowczą obronę siebie i swoich praw – bez nieuzasadnionego lęku czy poczucia

winy.

Spodziewane efekty:

•

Świadomość własnych obowiązków i praw z tego wynikających

•

Szanowanie praw innych

•

Zmotywowanie do zachowań asertywnych

•

Umiejętność rozmawiania – rozmowa to dialog a nie monolog!

Materiały:

Arkusze papieru, pisaki, kartki z przykładowymi sytuacjami społecznymi do

ćwiczenia zachowań asertywnych (załącznik1), plansze „Eskalacja asertywnych reakcji

w obronie własnych praw” (załącznik2)

Metody:

•

„Burza mózgów” – Nasze odpowiedzialności

•

Praca w grupach – Ustalenie praw asertywnych

•

Dyskusja

•

Miniwykład

•

Scenki z zachowaniami asertywnymi

•

Ćwiczenie „Pozwól mi skończyć...”

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

1

Czas trwania:

90 minut ( z możliwością podziału na 2 jednostki lekcyjne)

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie

•

Nauczyciel wprowadza w temat:
Żyjąc w grupie musimy liczyć się z potrzebami i interesami innych. Nie oznacza to jednak

rezygnacji z własnych praw. Tylko ten, kto wie, jakie ma prawa i zgodnie z nimi postępuje

jest w stanie respektować też prawa innych. Jeśli nie mamy tego świadomości bardzo często

wybuchamy pełni agresji lub na wstępie wycofujemy się. Zarówno jedna jak i druga postawa

bardzo często uderza w nas samych, gdyż narusza prawa i godność ludzką, i naszą, i drugich.

2. Przebieg

•

Nauczyciel przeprowadza „burzę mózgów”
- Za co jesteście odpowiedzialni?

Uczniowie wspólnie ustalają zakresy spraw, za które są odpowiedzialni, np.: wyniki w nauce;

porządek w swoim pokoju; zdrowie; za klasę; własny rozwój…

Nauczycieli razem z uczniami wyodrębnia grupy odpowiedzialności zapisując je na dużym

arkuszu papieru.

•

Nauczyciel dzieli uczniów na tyle grup, ile zakresów odpowiedzialności wyodrębnili
Każda grupa na swoim arkuszu papieru wypisuje zdanie:

„Skoro jestem odpowiedzialny za……………………………… mam prawo do……………”

i wymienia prawa, które związane są właśnie z daną odpowiedzialnością.

•

Prezentacja i uzupełnienie listy praw
Grupy prezentują wyniki swojej pracy, pozostali uczniowie komentują i uzupełniają listy

praw.

•

Nauczyciel zachęca do dyskusji,

zadając uczniom pytania:

o Czy i jaki widzicie związek między zakresem odpowiedzialności a zakresem

wynikających z niej praw?

o Czy potraficie podać sytuacje z przeszłości, kiedy wasze prawa były respektowane

i kiedy były łamane? Co odczuwaliście w tych sytuacjach?

o Czy zdarzyło wam się łamać prawa innych osób? W jaki sposób?

•

Nauczyciel wprowadza do rozumienia asertywności – miniwykład

1. Asertywność to umiejętność obrony własnych interesów w kontaktach z innymi

ludźmi bez naruszenia ich praw.

2. Jednocześnie należy pamiętać, że przysługuje nam prawo do zachowań

nieasertywnych. Istnieje wiele sytuacji, w których w imię wyznawanych wartości bądź

uczuć żywionych do bliskich osób, świadomie rezygnujemy z własnych interesów na

rzecz potrzeb innych ludzi.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

2

3. Asertywności trzeba się uczyć…

•

Nauczyciel wyjaśnia „Ćwiczenie z zachowaniami asertywnymi”
Uczestnicy dzielą się na 6 grup. Każda z grup losuje jedną z kartek (patrz załącznik1), na

której zaproponowane są trzy sytuacje społeczne. Uczniowie dokonują analizy danego

wydarzenia i przygotowują odpowiednią scenkę.

Chętni prezentują swoje scenki przed całą klasą. Wspólnie klasyfikujemy przedstawione

zachowania do jednej z trzech kategorii: zachowanie uległe, zachowanie agresywne,

zachowanie służące obronie własnych praw bez używania agresji.

Uczniowie wybierają modelowe zachowanie asertywne dla każdej sytuacji.

•

Nauczyciel wprowadza do ćwiczenia „Pozwól mi skończyć...”
Czasami zdarza się, że nasze podstawowe zachowania asertywne nie przynoszą konkretnych

efektów w danej sytuacji. Co wtedy? Spróbujmy wspólnie prześledzić sytuację rozmowy,

w której wszyscy sobie przerywają wypowiedź, po to by móc samemu coś powiedzieć.

Ochotnicy (3 osoby) aranżują sytuację dyskusji, w której rozmówcy ustawicznie sobie

przeszkadzają.

Po kilku minutach nauczyciel przerywa dyskusję, prosząc uczestników i obserwatorów

o podzielenie się swoimi odczuciami.

•

Nauczyciel przedstawia i omawia planszę „Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw
(patrz załącznik2)

Ochotnicy odgrywają tę sama scenkę, korzystając w razie potrzeby z kolejnych, coraz bardziej

stanowczych zachowań asertywnych.

3. Podsumowanie

Nauczyciel może zadać pytania naprowadzające na podsumowanie zajęć:
- Jakie znaczenie w życiu może mieć umiejętność stanowczego reagowania (ale nie

agresywnego)?

- Czy to, w jaki sposób zachowuję się wobec innych mówi o mnie?

- Co najważniejsze jest w rozmowie?

Wskazówki praktyczne dla prowadzącego:

•

W „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” warto zwrócić uwagę, po czym rozpoznajemy

zachowania asertywne, uległe i agresywne. Można również zapytać uczniów, co czuli,

zachowując się asertywnie, a co nieasertywnie.

•

Co najmniej jedna sytuacja społeczna w „Ćwiczeniu zachowań asertywnych” , powinna być

dopasowane do problemów pojawiających się w klasie. W moim przypadku grupa miała

problem ze słuchaniem innych. Każdy chciał coś powiedzieć i przerywał innym.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

3

•

Nauczyciel powinien pamiętać, że problematyka asertywności wiąże się ściśle

z umiejętnościami komunikacyjnymi, poczuciem własnej wartości oraz przekonaniem, że to

od nas zależy, kim się stajemy. Zatem także w swojej pracy wychowawczej musi przewidzieć

czas i miejsce na rozwój wyżej wymienionych zdolności i umiejętności.

Literatura
1. Małgorzata Jachimska „Scenariusze lekcji wychowawczych”

2. Mariola Chomczyńska – Miliszkiewicz, Dorota Pankowska „Polubić szkołę”

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

4

Załącznik 1.

I.

Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.
Przeszkadzają ci.

____________________________________________________________________________________

II.

Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie
zachowanie.

____________________________________________________________________________________

III.

Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi
przed ciebie.

_____________________________________________________________________________________

I.

Czytasz książkę w czytelni. Obok dwie osoby głośno rozmawiają, śmieją się.
Przeszkadzają ci.

____________________________________________________________________________________

II.

Podczas rozmowy twój kolega poklepuje cię po ramieniu. Denerwuje cię takie
zachowanie.

____________________________________________________________________________________

III.

Jesteś bardzo głodny. Stoisz w długiej kolejce w szkolnej stołówce. Nagle ktoś wchodzi
przed ciebie.

_____________________________________________________________________________________

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

5

Załącznik 2.

Plansza

„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”

1.

Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.

2.

Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi

przerywasz”.

3.

Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć

wypowiedź”.

4.

Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.

5.

Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.

_____________________________________________________________________________________

Plansza

„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”

1.

Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.

2.

Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi

przerywasz”.

3.

Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć

wypowiedź”.

4.

Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.

5.

Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.

______________________________________________________________________________________

Plansza

„Eskalacja asertywnych reakcji w obronie własnych praw”

1.

Prośba - np.: „Pozwól mi skończyć”.

2.

Informacja zwrotna - np.: „Denerwuje mnie (tracę wątek, przeszkadza mi), gdy mi

przerywasz”.

3.

Żądanie-sprzeciw - np.: „Nie zgadzam się, abyś mi przerywał. Mam prawo skończyć

wypowiedź”.

4.

Zapowiedź sankcji - np.: „Jeśli nie pozwolisz mi skończyć, odejdę...”.

5.

Wykonanie sankcji - wycofanie się z kontaktu.

Opracowany przez Beatę Kuźmińską

6