Beata Klary Zabawa w chowanego

ZABAWA W CHOWANEGO

Beata Patrycja Klary

BIBLIOTEKA WSPÓŁCZESNEJ POEZJI POLSKIEJ

„ZESZYTY POETYCKIE”

GNIEZNO 2011

TOM VII

Beata Patrycja Klary Zabawa w chowanego

Wydawnictwo „Zeszyty Poetyckie”, Gniezno 2011

Okładka:

MZ Project

Zdjęcie autorki:

KMC

Redaktor serii:

Dawid Jung

ISBN 978-83-62947-01-0

tom VII

Wydawca:

„Zeszyty Poetyckie”

62-200 Gniezno, ul. Gdańska 77

tel. (+48) 061 426 14 89

www.zeszytypoetyckie.pl

e-mail: redakcja@zeszytypoetyckie.pl

Pociesz mię, jako możesz, a staw się przede mną

Lubo snem, lubo cieniem, lubo marą nikczemną.

[Jan Kochanowski, Tren X]

Nie przychodzisz do mnie w snach. Chcesz postawić na swoim,

udowodnić, że powiedziałeś już wszystko, co miałeś powiedzieć.

[BPK Tren XVI]

exordium

– wyjawienie przyczyny bólu

Zaczyna się dzień, w którym coś powinno się stać. Barometr w górnych rejestrach,

a moje trzydzieści cztery jest inne niż twoje trzydzieści pięć, choć lata są sercem

każdego kadłuba. Nie żyje Czesław, nie żyje Zbychu, Rysiek i nie żyje wielu, wielu

innych. Szalonego Fredka nikt z nas dawno nie widział. Pewnie nie żyje. Jesteśmy

materią, dlatego lepiej jest malować latem, gdy płaszczyzny są rozgrzane i farby też,

a umierać zimą. Kto kocha kobiety, Bóg jest w nim, więc na YouTube podglądam

Bellucci. W moim scenariuszu spaceruje zaróżowiona w promieniach niewidzialnego

jeszcze słońca. Pramatka i kochanka przyszłości. Nie wiem co wypada lub czego

nie wypada pisać, ale im wolniej rozstawia nogi, tym szybciej oddycham. Wysysam

jej miękkość jak pasożyt skorupę ślimaka.

Kończy się dzień, w którym coś powinno się stać. Dzwoni telefon: ojciec nie żyje.

-7-

Zegar spada ze ściany. Oby tylko nikt nie umarł – mówi rodzina o dwudziestej pierwszej

z minutami. Wszystko wraca na swoje miejsce. Dzwonek w telefonie. Potem krzyk, pogotowie,

taksówka. Przenoszą ciebie z linoleum na łóżko. Przykrywam kocem, choć mówią, że to

bez sensu, ale światła nie pozwalają zgasić. Później już zawsze będziesz leżał w ciemnym.

Nie mam siły na świece. Jesteś tylko w swoim ulubionym podkoszulku. Najspokojniej z nas

przyglądasz się zamieszaniu, a my nie wiemy dlaczego. Zgaszony telewizor, odłożone okulary,

ślady walki z samym sobą. Przybliżony czas zgonu dwudziesta pierwsza z minutami. Czterysta

kilometrów dalej nierozbity zegar zastanawia. Niczego o tobie nie wiedzą. Zadzwonię rano.

Niech śpią. I ja przecież jeszcze nic nie wiem o pożegnaniu.

-8-

III

Gdyby chociaż jakaś szpitalna epikryza. Carcinoma solidum zatwierdza wyrok i można się wtedy

przygotować, choć i tak wiadomo, że przygotować się nie da. Dobry obiad, jeszcze lepsza kawa.

Przypomnij mi, żebym jutro zadzwonił do Zosi

. Przecież to Zimna Zośka, a potem będzie już ciepło.

Kraciasty koc – uparcie do tego wracam – otula. Ja nie mam śmiałości. Przeczesuję jedynie włosy,

jakbym już była pewna, że to i tak nie ma znaczenia. Nic innego nie mogę zrobić. Rano zanoszę

wyprasowany garnitur, buty i różaniec, żebyś miał coś tylko ode mnie.

-9-

Jedyna droga ucieczki prowadzi pod ziemię

. Uciekłeś jednak za szybko jak na życie komórki

macierzystej. Zaledwie rok po cor ultimum moriens matki. A może tylko pobiegłeś za głosem.

Ponoć każdy ma swoją Lorelei, za której śpiewem odchodzi w nieznane. Trochę jakby z obrazów

Fridy Kahlo. Widziałam te kobiety w Martin-Gropius-Bau w Berlinie. Jedna mogła być twoją

przewodniczką i oderwać ciebie od mumifikowania resztek. Reszta bez tego jest strachem.

-10-

comploratio

– opłakiwanie

Dzwoni telefon: ojciec nie żyje. Pilno mu było usłyszeć historię Szangri-La. Miasta pająków

zatrzymujących czas na swoich delikatnych kroczach. Tak bladych jak jego stopy, na których

wybrał się w drogę. Wszystko tam jest zamknięte: zewsząd góry, głazy, z nisko na nich wiszącym

niebem.

Wolność jak proces wietrzenia skał, a może raczej gliny, bo teren pod miastem

nieurodzajny. Jest nisko na dwa i pół metra. Bez codziennej gazety, choć na upartego można

przynosić wieści. Ktoś przecież zostawił pozytywkę. W końcu bateria się wyczerpie i będzie

cisza.

Muszę tylko pamiętać: nie wolno wyrywać chwastów. To idzie z korzeniami.

-13-

Jest znane. I jest nieznane. A to co je dzieli, to Drzwi i nimi właśnie chcę być.

[Jim Morrison]

Toaleta pośmiertna to najczęściej wypychanie ust watą. Również przebranie bielizny

i podmalowanie. Wyceniają to na trzysta dziesięć złotych.

Z tamtego dnia najczęściej widzę ciebie w świetle witrażowych szyb, dzięki którym włosy

nabrały głębi fioletu. A jeszcze niedawno mówiłeś, że przed tobą podróże, wyjazd do przyjaciół.

Posągowym gestem kreśliłeś możliwości odkrycia skarbu. Wszystko zniknęło jak łzy w deszczu.

Nastał czas umierania.

Teraz muszę sprzedać wykrywacz metali. Poeci, którzy są po to, by się

przyglądać, nie zdobywają samorodków. Piszą do siebie Kawafisem albo budują światy,

w których złoto nie ma znaczenia. Nie ubieraj mu sygnetu, bo w tamtym świecie będą go

za to ścigali

. Taki zabobon, ale matka musi w coś wierzyć.

-14-

W końcu są trąbki. Jest organista. Wyjątkowo ładnie. Nie tak jak w innych polskich miastach.

Piętnaście minut i po sprawie. Zupełnie nie tak jak w innych zagranicznych miastach, choćby

w Eden Memorial Park w Los Angeles, gdzie nieboszczykom przeszkadzają kosiarki. Zimno jest

czasem tak mocne, że nie sposób go opisać. Welinowy puder maskuje, ale paznokcie zdradzają

wszystko. Drzwi są już zamknięte.

-15-

laudatio

– wyliczenie zasług

VII

Z człowiekiem jest widzisz tak: nim stanie się nikomu niepotrzebny błyszczy w czerni spopielałej

na zewnątrz. Nie wie dlaczego, co i jak się dzieje. Jedynie pewność, że i tak nie mógłby niczego

zmienić. Pokazuje obrażenia w wyniku przyrządu do ćwiczeń. Stwarza ciało, a wtedy po stronie

nocy uwalniają się słońca. Miraże pustyni stanowią margines.

Z człowiekiem jest widzisz tak: kiedy obrzęki i węzły naczyń nie pchają już tlenu, wychodzi poza

szeregi zdarzeń. Następuje redukcja do sadzy, z której na nowo może zawiąże się białko. Pęknięte

otorbienia wyjawiają wszystko nowe i nic w gruncie rzeczy nowego. Idzie tam, gdzie ma się

jeszcze coś wydarzyć, nim wreszcie padną słowa: sajonara ojcze, sajonara.

-19-

VIII

[Zmarli] Kiedy są prochem, nabierają więcej znaczenia.

Nie da się ukryć, że lenistwo w czynieniu

rzeczy głupich może być wielką cnotą. W każdym razie nie byłeś bardzo wymagający na tym

punkcie. Lubiłeś typowy pejzaż egzotycznego pogranicza. Urodzony w Białorusi, ale to było

zawsze oczywiste, że jesteś z Polesia. Pisany na ręku wężem owiniętym wokół sztyletu, co znaczy:

zemsta dokonana.

Mówiłeś, że barwnik to nic innego jak tusz zmieszany z szamponem w celu zagęszczenia.

Obmycie czymkolwiek z alkoholem i można opisywać ciało, znaczyć poglądy.

Robiłeś to sobie sam w czasach buntu. A ja uczę się teraz z tego czytać. Na brzegu popielnicy

czeka niedopałek. To był przecież twój ostatni papieros.

-20-

consolatio

– pocieszenie

Ktoś nie wziął kotleta z żółtym serem, zrobionego specjalnie tak jak lubiłeś. Nauczyłam się już

formy. Jak niewiele nam trzeba do przyzwyczajenia. Był zastępuje jest. Tylko stare zegarki, które

zbierałeś zachowują formę – są. W ich porysowanych szkiełkach widać twoje skupione oko.

Reperujesz czas.

-23-

Ocalały monety i guziki. Porządkuję teraz szafy z twoimi ulubionymi krawatami. Zaraz przejdę

do kolekcji płyt. Kriknij tolka mnie ładi bliznu. Masz jego wszystkie winyle. Kto ich będzie teraz

słuchał, kto będzie nucił w jego ojczystym języku? Крикни только мне: «лaди блесну!» -

Wystarczy mi kilka twoich słów,

których już nigdy mi nie powiesz. Będzie mnie to męczyć, gdy

zamiast snu zobaczę zmiany jakie zachodzą w powłoce. Zapytam: co jest poza nią i gdzie skupiła

się energia, którą zasilałeś moje niedawne dzieciństwo, gdzie zaginiony horyzont?

-24-

Kiedy nie żyjesz lepiej sobie nawzajem dotrzymujemy towarzystwa. Siedzę, leżysz i coraz trudniej

przychodzi nam wywołać w sobie zdziwienie. Jesteśmy poza czasem. Ty również poza ciałem, jak

jogin z Pakistanu albo nestor z Ponderosy. Lubiłeś czytać, ale to filmy trafiały najlepiej. Covboy,

cobyła, colty, capelusz

i szeroka preria, na której końcami traw masowałeś stopy. Wolałam Indian,

choć wiedziałeś, że podkochuję się w Old Shatterhandzie. Patrzyliśmy na niego z zazdrością,

zupełnie inaczej niż teraz. Nie dlatego umarli bogowie, że rozbiliśmy ich posągi. To stało się

bez naszego udziału.

-25-

XII

Mecz śmierci Anglia: Niemcy.

Już widzę, jak krzyczałbyś prawie bez czucia. Za wcześnie przegrałeś

swój mecz. Bez świadków. Może jedynie sędzia ostateczności, jeśli jest, bo zwykłeś w to wątpić,

podyktował czerwoną strużkę w narożniku ust. A teraz ślady twoich dotknięć widać tylko na starej

szkatułce. Boję się zetrzeć z niej kurz, by nie uszkodzić tropów. Łapię się na tym, że zaczynam

obgryzać paznokcie.

Myślę, że zacząłeś odchodzić, gdy zauważyłeś tło.

-26-

assuesco

– przyzwyczajanie się

XIII

Abonent czasowo niedostępny.

A jednak łudziłam się, że może odbierzesz, że tylko chwilowo

jesteś poza zasięgiem. Umarli chodzą w nas, a czasem dla oszczędności, noszą nasze buty.

Więc czemu nie telefony. Rozumiałeś je lepiej niż moje wiersze, ale Jesienina dostałam właśnie

od ciebie. Czytam go idąc na cmentarz. Jeszcze nie ma ławki, więc trochę postoję.

Planują w okolicy wybudować spalarnię ludzi. Na miejscu czaszek będą więc tylko prochy

z drobno zmiażdżonymi w młynku zębami, których nie rusza ogień. Odźwierni nie będą zamykali

bram przed spóźnionymi żałobnikami. Dziś po dwudziestej pierwszej nie można dostać się

do zmarłych. Ponoć chodzi o jaskrawoczerwone bugenwile tak rzadkie w tej okolicy. Pies

rozpieszczany ciasteczkami, po których ma robaki, wciąż na ciebie czeka.

-29-

XIV

Nigdy nie fotografowaliśmy się razem. Zresztą nie lubiłeś tego zatrzymania duszy w obiektywie,

o co podejrzewają aparat nieufni Papuasi. Ich wielki Nona jest wodzem plemienia, zwykły Nona

jest wodzem klanu, a mały Nona jest wodzem wsi

. Ty byłeś wodzem rodziny. Dwudziesty trzeci

czerwca Dniem Ojca, ale nie kojarzę tej daty. Najbliżej mi do wieczoru czternastego mają.

Od tej chwili jesteś stale obecny. Nie starzejesz się odmłodzony przez śmierć.

Jak chłopiec ze zdjęcia.

-30-

Było mi obojętne jakie dadzą kwiaty, ale teraz widzę, że białe gladiole lepsze są od lilii. Blisko

im do symboliki biedronki w pobliżu kobiecego krocza. Niby nic, a jednak córka przerosła ojca.

A teraz wszystko przerasta córkę. Żeby nie myśleć, kupuję dywany, bransoletkę i kredki

dla dziecka. To się nazywa survival skills, bo w rzeczach jest jakaś otucha. Przeżywają nas.

-31-

XVI

To jest jak zabawa w chowanego. Pochowałeś matkę, ja pochowałam ciebie, ktoś pochowa mnie.

Nasze kroki nie uciszą krzyku kamieni. Jak długo jeszcze będę siedzieć w fotografiach, choćby

Konstantego syna Alojzego z matki Stefanii? Byłeś do niego podobny. Taki egocentryzator jak

u Lema. Nawet teraz nie przychodzisz do mnie w snach. Chcesz postawić na swoim, udowodnić,

że powiedziałeś już wszystko, co miałeś powiedzieć i nie obchodzi ciebie, że od osiemnastego

maja biegam na cmentarz, choć mam pewność, że ciebie tam nie ma. Już więcej przebywasz

w starych listach czy metrykach. One mówią wiele, a ty nie mówisz nic, bo umarli znają tylko

mowę kwiatów, dlatego milczą.

-32-

XVII

W upalne noce najbardziej lubię Ashbery'ego: że trzeba pisać o tych samych starych sprawach,

w ten sam sposób, powtarzając w kółko to samo.

Wyróżniałeś się goleniem na siedząco.

Wtedy też miałeś gładko. Przyjęło się, że worek jest czarny, a tobie wybrali jasny w odcieniu

mleka. Właśnie takie lubiłeś koszule. Cieknący kran nie daje mi spokoju. Piłeś z niego jak z Lety,

rzeki zapomnienia. Od letalu śmierć przychodzi do zwierząt. Bywa, że zakład pogrzebowy tak

się nazywa, więc nie ma się co dziwić, że nawet o mnie udało ci się nie pamiętać. Ule-ciało.

-33-

XVIII

Za pośrednictwem rozumu wiemy, że to, czego rozum nie ogarnia, jest bardziej

rzeczywiste niż to, co może ogarnąć.

[Simon Weil]

Intensywnych opadów nie są w stanie przyjąć studzienki kanalizacyjne, duże podsiąki także

na cmentarzu, więc zapadłeś się jeszcze bardziej w siebie. Nawet mistyka dostrzega strach przed

pustką i nierówną odległością między osobami. Żadnego pukania od spodu. Pająk leniwie wędruje

po krzyżu. Po dwóch stronach mamy swoje getto nieprzystosowań. Wkurwia mnie to, bo umarłeś

bez rozmowy i teraz jak idiotka czekam, a właściwie żałuję, choć nie wiem czego. Co bym ci

powiedziała i czy sam przeprosiłbyś za cokolwiek. W całej pełni uświadamiamy sobie istnienie

tylko tych istot ludzkich, które kochamy

. Bronią nas te odruchy stadne.

Matka może nie wiedzieć z kim zaszła, ale szczenię zawsze pozna ojca.

-34-

XIX

Mam tyle lat ile Weil kiedy umarła (aktualne na rok dwa tysiące dziesiąty) i taka jestem do niej

podobna jak nikt do nikogo nie jest podobny. Mówią, że to za wcześnie, że powinny minąć lata

bym mogła o tobie pisać. Szczerze, gówno mnie to obchodzi, bo nikt z nich nie znał ciebie i nikt

nie zapomina. Od wczoraj choćby staram się przypomnieć jakim gestem nakładałeś okulary.

Już tego nie widzę. Spakowany, wyprowadzony z przestrzeni, ubywasz w szczegółach.

Opuszczenie, w jakim zostawia nas Bóg, jest jego sposobem pieszczoty

. Nie chcę być tak

pieszczona.

-35-

W spodniach Levi's Curve 05800 straigh, 05803 skinny, 05806 slim nie przypominam grzecznej

dziewczynki. Nie chodzę w sukienkach, a przecież ojcowie najbardziej lubią córki z łydkami

w niewinnych podkolanówkach. Tłuste dziewczątka, które nigdy nie będą rodzić. Jednak urodziłam.

Zauważyłeś to dość późno w oczach wnuka. Przymusu myślenia o śmierci nie ma sensu lecz pacjent nie

potrafi się powstrzymać. Dobrze zagrał to Nicholson. Ponoć pomaga korzeń

żeń-szenia. Dodaje energii jak cała fitoterapia, po której od razu można powiedzieć, że nikt martwy nie

bywa u nikogo i nie przyjmuje zaproszeń, że to wszystko są mijane, ale niemijające sny.

A śnimy tak, jak śnią ludzie zaskoczeni, z zasady nie podnosząc głowy. Na kamień.

-36-

XXI

Nazywam się Joanna Bocian. Wykonałam maskę pośmiertną księdza Twardowskiego.

Aż mi się ręce trzęsły.

Nazywam się Beata Patrycja Klary. Napisałam treny o ojcu umarłym na lśniącej podłodze.

Wciąż mi się ręce trzęsą.

-37-

transformatio

– przeistoczenie

Posągi są wszędzie.

Najczęściej wyobrażają popiersia,

ale są i postaci od kolan

(na kolanach) ze spuszczonymi głowami.

Na skalistej górze czytam znaki

pisma Kohau.

Obok mnie siedzi staruszka

cała w czerni. Krzyżyk

z masywnego złota i modlitewnik

w ręku.

Porusza wargami,

ale nie słyszę co mówi.

Niepokojąco przypomina moją matkę.

-41-

Śnię się. Ja i sylwetki olbrzymów.

Odchylić kamień leżący na ziemi

to dowiedzieć się o zamysłach

nieżyczliwych osób.

Widzenie grobowca zapowiada

spełnienie pragnień.

Na zboczu rozłożyste gniazdo.

Sękaty splot, kawałki sierści,

a w środku wielkie jajo.

Oto on.

Prapoczątek w błękicie.

Człowiek o tysiącu imion i twarzy

idzie na spotkanie słońca.

Chce się wyleczyć.

-42-

Oko nauczyć widzieć.

Ucho - słyszeć.

Prowadzą mnie do wiśni

wyhodowanej z pestki.

Ty również miałaś swoje rośliny

w pudełkach po margarynie.

Warkocze naszych dziewcząt będą

białe.

Ktoś o tym mówił

w miejscu gdzie rodzą się huragany.

Snop światła wydobywa

podziemne galerie

wypełnione świętymi ptakami.

Umarły, bo taka jest cena za życie.

-43-

Kogut, którego słychać

w oddali

budzi przodków.

Menhiry kołami otaczają

nienarodzonych.

Ciemne sploty Betsaby

są jak twoje włosy, które czesałem

wieczorami.

Sypały się przez palce

gdy gestem mima teatru Kabuki

wzniecałem iskry.

Nie jestem jedynym

podróżnikiem.

W skalnym labiryncie dolin

-44-

matki przenoszą dzieci i kukły.

Zbierałaś lalki. Miały w sobie

zawsze coś z Buddy

pogrążonego

we śnie.

Kiedy byłaś jeszcze noworodkiem

należałem już do ukształtowanych.

Potrafiłem unieść ciężar ciała.

Od twoich urodzin

nie pozostałem nigdy

w absolutnym spokoju.

Żeby żyć trzeba zapominać.

Uczyłem ciebie sylab i artykulacji.

-45-

Mówimy, ponieważ jesteśmy

śmiertelni.

Śmierć odbiera nam

ciszę.

Posągi są wszędzie.

Beznogie ofiary dawnych wojen

leżą z połamanymi karkami.

Odpoczywają przed powrotem

do domu, jak ty

tamtego dnia w kościele.

W bieli dziecka czekającego

na prezenty.

-46-

Nie ma dokąd uciec.

Kolana krwawią.

Gdy zeskoczyłaś z garażu

na drobiny szkła

bałaś się przyznać.

A teraz śpisz tak mocno, że mogę

wziąć ciebie za rękę

wcale nie obawiając się

przebudzenia.

Podchodzę do dębu. Daje zimno

i ciepło. Jak ociemniały dotyka

zagubionych.

Wtedy wszystko się wyjaśnia.

-47-

Co jest na górze, jest takie samo,

jak to, co jest na dole.

Kora pokryta prymitywnymi

znakami ułatwia

orientację.

Malowidło zaskakuje

precyzją. Ranny bizon z wściekłością

atakuje. Łeb zwierzęcia skierowany

w stronę napastnika,

groźnie wyprężony ogon.

Ale w starciu z człowiekiem

to on straci

życie.

W mętnym świetle widać

-48-

złoto starych ram.

Tłusto błyszczy lakier na płótnach.

Z jednego uśmiecha się

malarz z Saskią na kolanach.

I ja bujałem ciebie na starczych

nogach.

III

Posągi są wszędzie.

Kamienna brama Szibam

zatrzymuje czas. Płonie żywica drzew.

Rzucam do wody kamyk

i patrzę jak rozchodzą się kręgi.

-49-

Chciałaś bym nauczył ciebie

puszczać kaczki.

Niecierpliwie burzyłaś

gładką toń. Korowody zwierząt

wzniecały niepokój.

Jakiś dokarmiający ptaki

staruszek nikł pod chmurą gołębi.

Przed namiotem siedzi

wróżbita. Jego kij ma miedziane

dzwoneczki.

Na ich odgłos ziemia

pęka i pustynnieje.

Opadają rajskie jabłka.

Stosy drzewa sandałowego

-50-

przyjmują podłużne pakunki

ciał.

Wokół zmarłych

kręci się niewiele osób.

Kiedy otwierasz oczy

wszystko zamiera i staje się światłem.

Zastanawiam się nad

czerwonymi galaktykami,

które oddalają się od nas

zbyt szybko.

Nasze ciała są gwiezdnym pyłem

opadającym na stare

pnie baobabów.

W nich znajdujemy spokój.

-51-

Posągi są wszędzie.

Stożkowe sylwetki wędrownych

ptaków. Masowe przeloty

wróżą pożegnanie.

Pieśń kruków

jak pieśń klawikordu

zastanawia.

Godzinami wsłuchiwałem się

w stukot maszyny,

na której wybijałaś litery.

Przede mną

leży cynowy klucz.

-52-

Zamka, do którego pasuje

nie ma pośród babilońskich

zigguratów, ani innych budowli.

Zabieram go ze sobą

na ścieżkę.

Przede mną mrok

wymoszczony paprociami, ale na brzegu

spalone słońcem

ostrężyny.

Na pagórkach wałów rosną

najsmaczniejsze.

Zjadałaś je w czerni

języka.

Gwasz pełen zarośli

-53-

do dziś zdobi pokój.

Nawet nie wiesz, że kolekcjonowałem

twoje szkolne akwarelki. Leżą w dolnej

szufladzie. Ozdobne symbole,

jedne przejrzyste i jasne,

inne tajemnicze,

nie od razu zrozumiałe,

wieloznaczne.

Posągi są wszędzie.

Dwie twarze patrzą w dwie

przeciwległe strony,

a cztery ręce miłosierne podają

-54-

cztery odsłonięte piersi.

Dziwiła cię ta rzeźba z Grossmain.

Wolałaś lipowy sen

ludowego świątka. Prosty, mały,

przy nim kilka

świeczników.

Całymi dniami pozostajesz

bez ruchu. Wyobrażasz sobie,

że jesteś bogiem.

Wyglądasz na dziewięcioletnią

dziewczynkę, która nigdy

nie zaznała dobra.

Cienie plamiste rozsiane w obu płucach,

-55-

a ty się uśmiechasz.

Słucham pieśni zalotnych cykad.

Im głośniejszych,

tym bliższych śmierci.

Dotykam rybitwy.

Skrzydła przypominają twoje dłonie.

Kładłaś je na oczy by ustała pustka.

Paluszki dziecka.

W pracowni rytownika powstaje ryba.

Posągi są wszędzie.

Ciała nagich kobiet

-56-

o przerośniętych łonach

z zarysowanym owłosieniem.

Rozmiary bioder tak wielkie,

że uwadze uchodzą głowy. Krocza

hipnotyzujące przybyszów.

Skamieniałe resztki gigantycznych

maczug. Oderwane od korpusu

wzwody świadczące o męskiej sile.

Olbrzymia dziewczyna

leżąca na wznak z rozłożonymi

udami. Kłębowisko kamiennych

węży wypija jej soki.

Myślę o kolejnych miłościach

-57-

w moim życiu. Tylko raz zapytałaś

mnie o kochać.

Padło coś o siłach przyrody,

bo nie wiedziałem jak

rozmawiać z dzieckiem,

które jest moją córką.

Idę brzegiem morza.

Staruszek wskazuje laską

miejsce, gdzie na głębokości

kilku metrów spoczywa

pogrzebany statek.

Opowiada o wielkiej miłości

kapitana do siedzącej na tronie,

dla której jednego pocałunku

-58-

poświęcił życie swojej

załogi.

VII

Posągi są wszędzie.

Ociężale spoglądam na to

jak śnisz, jak nawet z zamkniętymi

oczami odgarniasz włosy

z wilgotnych warg.

Jesteś ciałem miękko wygiętym.

Mnie zaczyna uwierać

kamień.

Potęga ziemi, energia

skondensowana w skale. Zdaje się

-59-

rosnąć na zewnątrz.

Moc gór utrwala mnie

i zaczynam czuć, że kamień jest

najważniejszy. Jestem mu winien wszystko.

Stygnę.

Na źrenicy jeszcze twoje pochylenie

nad kartką i ten uśmiech,

o którym tylko my wiemy.

Zastygam.

Ciało jest nieporozumieniem,

przykrym przypadkiem. Tylko niemądrą dygresją.

-60-

Posłowie. Paluszki dziecka

Liryka post-funeralna? Wirtualne spotkanie z Tanatosem? Errata do Kochanowskiego? Lubię poezję, o której

trudno mi pisać. Opór, jaki stawia tekst podczas lektury, ujawnia jego odrębność, oryginalność, moc. Czasami wprawia
czytelnika w zadumę, innym razem zadziwia, a nawet wywołuje frustrację. Czegoś podobnego doświadczam, kiedy
czytam najnowszy tom wierszy Beaty Patrycji Klary Zabawa w chowanego.

Po odważnym tomiku Szczekanie głodnych psów, w którym poetka zaryzykowała formę z pogranicza

wulgarnego erotyzmu, oto czytamy książkę poważną i niepokojącą. Co więcej, mam wrażenie, że Klary w podobnym
tonie potrafi mówić o miłości, brudzie, zabawie i cierpieniu. To narracja nawiązująca do języka naturalnego, ale
wzbogacona o wiedzę z zakresu literaturoznawstwa. Jeśli więc autorkę Zabawy w chowanego można nazwać
orędowniczką potoczności, to tylko z tym zastrzeżeniem, że jest to potoczność intelektualna i subtelna.

Na książkę składa się cykl ponowoczesnych trenów, które poprzedza motto z Jana Kochanowskiego. Klary ma

prawo sięgnąć do tradycji poezji funeralnej nie tylko ze względu na temat, jakim jest śmierć bliskiej osoby, ale także
dlatego, że potrafi go w oryginalny sposób rozwinąć. Kompozycja tomu nawiązuje do tradycyjnego porządku
epicedium

, z którego w swoich trenach korzystał Jan Kochanowski. Klasyczny schemat retoryczny zostaje tu jednak

naruszony, a poetka dokonuje próby odświeżenia języka lamentu.

Warto się przyjrzeć z bliska, jak wygląda owa „poważna potoczność” w wykonaniu Klary. Pierwszy utwór

zaczyna się od przeczucia, że nastał dzień, „w którym powinno się coś stać”. Po luźnej z pozoru konstatacji, że nie
żyje kilka znajomych osób, bohaterka opisuje film z udziałem Moniki Belucci, który ogląda w serwisie internetowym
YouTube:

Nie wiem co wypada, lub czego
nie wypada pisać, ale im wolniej rozstawia nogi, tym szybciej oddycham. Wysysam
jej miękkość jak pasożyt skorupę ślimaka. Kończy się dzień, w którym coś
powinno się stać. Dzwoni telefon: ojciec nie żyje.

-61-

Trudno chyba o bardziej współczesną perspektywę: proza dnia codziennego, ekran komputera, nowe

technologie, szum informacyjny i… nagła wiadomość o tragedii. Warto zauważyć, że już w pierwszym utworze Klary
umieszcza tradycyjny, symboliczny tandem miłości i śmierci. Mocna puenta to oczywiście nie tylko rodzaj wyznania.
To zakrojone na ekonomiczny zysk wyjście poza źródło, którym może być zarówno poezja Jana Kochanowskiego, jak
i sam Bóg. Słowem, osobista utrata zyskuje tu rangę uniwersalną, metafizyczną i wymyka się nawet teorii Freuda na
temat zabójstwa ojca. Jak powie poetka w innym wierszu: „Nie dlatego umarli bogowie, że rozbiliśmy ich posągi. To
stało się / bez naszego udziału.”

„Wypadek to bardzo dziwna rzecz, nigdy go nie ma, dopóki się nie wydarzy”, pisał w egzystencjalistycznym

tonie Alan A. Milne. Perspektywa absurdu doskonale pasuje do sytuacji, jaką przedstawia w swoim tomiku Beata
Patrycja Klary. Paradoks nagłej tragedii polega na jej nieprzewidywalności. Człowiek jest istotą, która lubi panować
nad swoim życiem i przygotowywać się na różne okoliczności. Tym bardziej na sytuację graniczną, jaką stanowi
śmierć. Tymczasem właśnie śmierć potrafi zaskoczyć najokrutniej. Jak pisze poetka, „Gdyby chociaż jakaś szpitalna
epikryza. Carcinoma solidum zatwierdza wyrok i można się wtedy / przygotować, choć i tak wiadomo, że przygotować
się nie da. Dobry obiad, jeszcze lepsza kawa. / Przypomnij mi, żebym jutro zadzwonił do Zosi”.

Bohaterka tomu Zabawa w chowanego ucieka w dziwną zabawę. To zresztą nawet nie ucieczka, a raczej próba

zagadania otchłani, ocalenia minionego, zrozumienia nieodwracalnego. Dlaczego dziwna? Ponieważ nie nosi
wyraźnych znamion gry, a więc nie służy przyjemności i nie odwraca uwagi. Nie ma tu mowy o śmiechach
w ciemności, które słyszeliśmy na przykład w poezji Dariusza Suski. Pole do zabawy stanowi tu tak naprawdę
tradycja, a porządek czynności pogrzebowych okazuje się czymś perwersyjnym. O dziwo, autorce udaje się zachować
powagę i w skupieniu śledzić poczynania żałoby.

Z poezji Klary wyłania się antropologia, która jest mi bliska. Podejrzewam, że może też być bliska innym

czytelnikom współczesnej poezji. Człowiek to białko i tlen pchany przez naczynia. Ten chłodny ogląd urzeka swoją
trafnością i radykalizmem. Nie ma tu ideologii. Nie ma złudzeń. Jest za to konsekwentny, metafizyczny minimalizm.
Podobną perspektywę można znaleźć na przykład u Jacka Dehnela (Brzytwa okamgnienia). Pod względem
tematycznym projekt Klary bardziej przypomina jednak tom wierszy Lacrimosa Radosława Kobierskiego, który śmierć

-62-

ojca próbował rekompensować w przestrzeni wyobraźni i snu. Klary zadaje zresztą ogólne pytanie o rolę poezji
w obliczu nieuniknionego. Odczuwa rozczarowanie powinnościami, jakie na poetę narzuciła tradycja: „Poeci, którzy
są po to, by się / przyglądać, nie zdobywają samorodków. Piszą do siebie Kawafisem, albo budują światy, / w których
złoto nie ma znaczenia”.

Książka Zabawa w chowanego to zatem poruszająca opowieść o tragedii, która we wrażliwy umysł młodej

intelektualistki uderza z chirurgiczną precyzją. Ale niepokój, który odczuwa czytelnik, wiąże się z czymś jeszcze.
Ustanowiona na początku tomu perspektywa, powstała przez zderzenie opisu kobiecego ciała i śmierci ojca, odsyła do
innych rejestrów i nastraja wzrok na drobne, ale bardzo wyraźne ślady cielesności. Oczywiście w perspektywie
historycznoliterackiej można się tu doszukiwać kontynuacji w stosunku do poprzedniego tomu, w którym
wulgarność stanowiła coś w rodzaju ujścia dla wewnętrznego konfliktu bohaterki. Można jednak spróbować
prześledzić ten nieoczekiwany mariaż tylko w obrębie omawianej książki. W jednym z wierszy Klary pisze
o „delikatnych kroczach pająków”. W innym już bardziej dosadnie: „Było mi obojętne, jakie dadzą kwiaty, ale teraz
widzę, że białe gladiole lepsze są od lilii. Blisko / im do symboliki biedronki w pobliżu kobiecego krocza”.

Być może odczuwalna fizyczność własnego ciała pozwala bohaterce oswoić śmierć ojca, którą przecież

postrzega w kategoriach biologicznych. Ta zabawa w chowanego może czasem zdumiewać, jednak lekkość, z jaką
poetka przechodzi od jednego porządku do drugiego, zdaje się potwierdzać przypuszczenie, że tak naprawdę dobra
jest każda kompensacja, jeśli tylko okazuje się skuteczna. Co więcej, kobiece krocze jawi się tu raczej w odniesieniu do
porodu, a nie miłości fizycznej:

Nie chodzę w sukienkach, a przecież ojcowie najbardziej lubią córki z łydkami
w niewinnych podkolanówkach. Tłuste dziewczątka, które nigdy nie będą rodzić. Jednak
urodziłam.

Ledwie dostrzegalna na tle opisów żałobnych cielesność powraca z impetem w ostatniej części tomu, w cyklu

zatytułowanym Transformatio – przeistoczenie. Martwe ciało ojca zostaje tu wymienione na pomnik i w ten sposób
ocalone w sferze symbolicznej. Posąg zaczyna przemawiać we śnie. Co więcej, zwraca się bezpośrednio do swojej
córki, opowiada o jej dzieciństwie od chwili narodzin, o nauce mówienia, pierwszych prezentach. Wspomina sytuację,

-63-

w której dziewczynka rozbiła sobie kolana, skacząc z dachu garażu, a także moment, kiedy prosiła, by nauczył ją
puszczać kaczki.

Co oznacza ta nagła przemiana? Oto ojciec staje się dla bohaterki tym, kim dla Urszuli był poeta z Czarnolasu.

Ta śmierć okazuje się więc dokładną odwrotnością śmierci, która rozdzieliła Jana Kochanowskiego i jego córkę.
Nieoczekiwana symetria nie tylko pozwala bohaterce uzyskać tożsamość, ale także jednoczy w nagłej komunii poetów
z różnych epok. Zauważmy, co tak naprawdę się tutaj dzieje: Beata Patrycja Klary najpierw wciela się z postać Jana
Kochanowskiego, co pozwala jej urodzić własnego ojca, a potem przemienia się w postać Urszuli, dzięki czemu
naprawdę staje się jego dzieckiem.

Umiejętność przemiany ojca w dziecko i dziecka w ojca to niechybny znak, że mamy do czynienia z autorką

dojrzałą i świadomą możliwości, jakie daje słowo. Beata Patrycja Klary doskonale sobie radzi z podwójną rolą, jaką
przyszło jej odegrać. A przy okazji przypomina, że mamy prawo upominać się o nieśmiertelność

Marcin Orliński

-64-

Spis treści

exordium

– wyjawienie przyczyny bólu

I............................................................................................................................................................................................7
II..........................................................................................................................................................................................

....

III.........................................................................................................................................................................................

IV.......................................................................................................................................................................................

....

comploratio

– opłakiwanie

V.........................................................................................................................................................................................13
VI.......................................................................................................................................................................................

laudatio

– wyliczenie zasług

VII.....................................................................................................................................................................................

.....

VIII....................................................................................................................................................................................

...

consolatio

– pocieszenie

IX.......................................................................................................................................................................................

X........................................................................................................................................................................................

...

XI.......................................................................................................................................................................................

XII......................................................................................................................................................................................26

assuesco

– przyzwyczajanie się

XIII....................................................................................................................................................................................

....

XIV.....................................................................................................................................................................................30
XV......................................................................................................................................................................................

XVI....................................................................................................................................................................................

XVII...................................................................................................................................................................................

XVIII.................................................................................................................................................................................

.....

XIX....................................................................................................................................................................................

...

XX.....................................................................................................................................................................................

XXI....................................................................................................................................................................................

...

transformatio - przeistoczenie

I..........................................................................................................................................................................................41
II........................................................................................................................................................................................

....

III.......................................................................................................................................................................................

IV.......................................................................................................................................................................................

V........................................................................................................................................................................................

VI.......................................................................................................................................................................................

VII.....................................................................................................................................................................................

.....

Podziękowania niech przyjmą:

Milarepo, James Hilton, Konstantinos Kawafis, Edgar Lee Masters, Gorgos Seferis, Włodzimierz Wysocki, Wiktor

Smuraga, Yannis Ritsos, Rainer Maria Rilke, Stanisław Lem, Ilias Simopoulus, Krzysztof Szymoniak, Karol Samsel,

Leopold Seder Senghar, Ryszard Kapuściński, Robinson Jeffers, Robert Lowell, Simone Weil, Karol Maliszewski, Anna

Świrszczyńska, Walt Whitman.

-67-

Beata Patrycja Klary

Rocznik 1976.

Uprawia poezję i prozę. Filolog polski, felietonista, recenzent. Publikuje w prasie regionalnej i ogólnopolskiej.
Wydała poetyckie tomy „Szczekanie głodnych psów” 2010, „Imaginacje” 2006 oraz „Witraże” 2004, a także dwa
arkusze „Schną koniczyny” 2007 i „Nokturny intymne” 2008.

Nagrodzona za najciekawszy debiut 2004 roku dyplomem honorowym Lubuskiego Wawrzyna Literackiego.
Stypendystka Prezydenta Miasta Gorzowa w dziedzinie literatury.

Zwyciężczyni kilkunastu konkursów poetyckich i literackich, m.in.: OKP im. I. Kraszewskiego (Biała Podlaska
2010); OKP „Milowy Słup” (Konin 2010); „Piórem Malowane 2010” (Kraków 2010), OKP im. Z. Morawskiego
(Gorzów Wlkp. 2010), „Połów Poetycki” (Gdynia 2010), OKP „Czerwona Róża” (Gdańsk 2010), OKP „O Strzałę
Erosa” (Nowa Sól 2011).

Niezrzeszona.

Prowadzi swoją stronę internetową (

http://beataklary.w.interia.pl/

-68-