Poznanie a priori / a posteriori

Poznanie a priori byłoby takim typem poznania, które poprzedza czasowo lub logicznie każdy inny typ
poznania np. prowadzi rozumowanie od przyczyny do skutku, od zasady do następstwa. Poznanie a
posteriori to poznanie na podstawie tego, co późniejsze np. prowadzące od skutku do przyczyny. W
sformułowaniu poznawczym termin a priori dotyczy poznania, które nie jest logicznie zależne od
doświadczenia (w przeciwieństwie do poznania a posteriori, które jest zależne od doświadczenia
zmysłowego).

Relacje Bóg-człowiek / Sposoby poznania

Platon

ograniczył się jedynie do boskiego świata idei – celowości, miłości czy dobra – będących wzorami
rzeczy. W trakcie rozwoju swoich teorii odszedł od pojęć wiecznych form czy niezmiennych idei,
mających kluczowe znaczenie dla monoteistów. Świat stworzony przez powodowanego dobrocią
Boga–Demiurga, który połączył ze sobą byt (idee, łącznik między Bogiem a światem) i materię
(niebyt), był żywy, uduchowiony, celowy. Spirytualizm Platona wyrażał się właśnie w określeniu cech
świata, będących odbiciem boskiego królestwa, w dodatku niedoskonałym, gdyż świat idealny, boski
jest statyczny i niezmienny; ludzki mniej wartościowy, bo ruchomy, jednak poprzez idealne kształty
zbliżony do boskiego. dwoistość bytu, czy też dualizm – czynnik kształtujący i kształtowany, dusza
i ciało, byt idealny i byt realny, a także brak zainteresowania Bogiem jako takim, a jedynie efektami
jego działalności.

Arystoteles

Bóg stanowi czysty byt – jest istotą duchową i wieczną, Nieporuszonym Poruszycielem. Bóg
powoduje ruch i działanie, gdyż, według Arystotelesa, każdy ruch musi mieć przyczynę, którą można
odnieść do jednego źródła. Ponadto świat przypadkowy, niedoskonały, zależny wskazuje na istnienie
bytu doskonałego. Niemniej jednak Bóg nie odgrywa u Arystotelesa wielkiego znaczenia religijnego,
Bóg zajmuje się rzeczą najbardziej doniosłą – sobą. Zdaje się pozostawić sprawy swojemu biegowi.
mimo że Bóg Arystotelesa miał cechy platońskiego Demiurga.

Św. Augustyn

Bóg był jego idee fixe, najważniejszą i najgodniejszą rozważań istotą. Twierdził on, że wszystko inne
ma swój początek i koniec, a tylko nieskończona, ponadczasowa forma istnienia może być
przedmiotem rozważań. I to Bóg daje człowiekowi, jako swemu stworzeniu, możliwość poznania
świata, a także jego, do pewnego stopnia rzecz jasna. Bóg, którego istnienie wynikało z pojęcia
prawdy, był najwyższą przyczyną, istniejącą sama z siebie, od którego wszystkie byty pochodzą i są od
niego zależne. Stworzony przez niego świat jest niejako dowodem jego niezależności, a także
przejawem jego miłości, gdyż Bóg nie pozostawił świata samemu sobie, ale sprawuje nad nim opiekę.
dobrych z natury istot! istnienia zła w celu zapewnienia harmonii świata.

Św. Tomasz

Tomasz stwierdził, że istnienie Boga nie jest prawdą oczywistą czy wrodzoną i wymaga dowodu.
Jednak jeżeli istoty nie znamy dowód na istnienie Boga należy oprzeć na doświadczeniu, w którym
byt jest niedoskonały i skończony, stanowi on dzieło Boga (czy też Bóg stanowi jego przyczynę)
i poprzez ów niedoskonały byt dowieść można istnienia istoty najwyższej. Wprowadzenie pojęć istoty
i istnienia było swego rodzaju prologiem do zdefiniowania pojęcia Boga. Istota Boga wyrażała jego

istnienie, natomiast istnienie rzeczy przezeń stworzonych nie wynikało z ich, nadanej wszak przez
Boga, istoty.

Kartezjusz

Sądził on, że to Bóg jest pewnikiem i z całą pewnością można go poznać. Kartezjusz próbował
udowodnić istnienie Boga nie za pomocą przyrody, według filozofa działającej chaotycznie, lecz za
pomocą bezpiecznej drogi Pascala – zwątpienia. Wątpliwość bowiem dowodzi istnienia wątpiącego.
Ponadto skoro wątpimy, nie uznajemy lub nie dane nam było poznać żadnych pewników, jesteśmy
niedoskonali. Jednak idea niedoskonałości znana nam jest, gdyż poznaliśmy ideę doskonałości i,
podobnie jak Anzelm, Kartezjusz stwierdził, że wobec tego najdoskonalsza istota – Bóg – musi istnieć.

Immanuel Kant

Według Kanta jedyną drogą do poznania Boga jest tzw. Rozum praktyczny, inaczej mówiąc moralne
sumienie. ludzki umysł jest w stanie pojąć wszystko w obrębie czasu i przestrzeni, a Bóg jest istotą
wykraczającą poza ramy ludzkiej zdolności pojmowania. Filozof nie odrzucał tezy, że Bóg może być
wytworem naszego umysłu, sądem a priori, gdyż niemożliwe jest jego udowodnienie. Bóg stanowił
element ułatwiający życie, nie jest wszechmocnym, groźnym bytem, raczej sędzią nagradzającym za
cnotę. Według filozofa rola społeczno–psychologiczna Boga jest ważna właśnie z tego względu.

Fryderyk Nietzsche

Jako pierwszy ogłosił śmierć Boga. Według niego społeczeństwo Zachodu wykluczy ograniczające
pojęcie Boga ze swej świadomości dzięki osiągnięciom nauki i techniki. Po wykluczeniu Boga ludzkość
przejdzie na wyższy stopień cywilizacyjny. Przewidział narodziny nadczłowieka, który miałby zastąpić
Boga i wypowiedzieć wojnę dogmatom i całej chrześcijańskiej tradycji. po śmierci Boga człowiek
stanie się najważniejszą wartością, czyli osiągnie pozycję mu należną. Człowiek, w przeciwieństwie do
abstrakcyjnego Boga, jest poznawalny. Bóg był nie tylko przeszkodą, lecz na dobrą sprawę istotą
godną pożałowania, która zabraniała ludziom niemalże wszystkiego.

Zygmunt Freud

religia jest czymś głęboko infantylnym, "porównywalnym z neurozą dziecięcą" .Wiara w Boga to
regresywne restaurowanie infantylnych mocy opiekuńczych, wśród których najważniejszą rolę
odgrywa ojciec. W religii człowiek ucieka przed twardą rzeczywistością w świat marzeń dziecka;
dlatego religia jest iluzją.

Jean Paul Sartre.

Ostatnim ważnym filozofem, który uznał Boga za niepotrzebny element. Stwierdził on, że w ludzkiej
świadomości znajduje się swego rodzaju dziura, w której głęboko zakorzenione jest pojęcie Boga.
Niemniej Sartre dowodził, że nawet gdyby Bóg istniał realnie należałoby go odrzucić, gdyż ogranicza
on wolność jednostki.

Indukcja / dedukcja

Poprawne rozumowanie dedukcyjne charakteryzuje się tym, że z prawdziwych przesłanek
otrzymujemy prawdziwy wniosek: prawdziwość przesłanek gwarantuje prawdziwość wniosku. W
przypadku rozumowań indukcyjnych mówimy o prawdopodobieństwie prawdziwości wniosku,
bowiem może się zdarzyć sytuacja, w którym wniosek okaże się fałszywy.

Kategoria prawdy

Prawda – według klasycznej definicji właściwość sądów polegająca na ich zgodności z faktycznym
stanem rzeczy, których dotyczą.

Arystoteles

Klasyczna definicja prawdy pochodzi od Arystotelesa i jest to zgodność sądów z rzeczywistym stanem
rzeczy, którego ten sąd dotyczy. Powiedzieć, że istnieje, o czymś, czego nie ma, jest fałszem.
Powiedzieć o tym, co jest, że jest, a o tym, czego nie ma, że go nie ma, jest prawdą.

Św. Tomasz
Klasyczna koncepcja prawdy jest najlepiej przedstawiona. „prawda” może być rozumiane trojako:



metafizycznie – verum est id, quod est (prawdą jest to, co jest). Prawdziwe jest to, co istnieje.
Prawda jest zamienna z bytem. Każda rzecz, o ile istnieje, jest prawdziwa. Prawda jest
transcendentalium.



teoriopoznawczo – verum est adaequatio intellectus et rei. Prawda zachodzi wówczas, jeżeli
to, co jest w naszym intelekcie, jest zgodne z rzeczywistością.



logicznie – verum est manifestativum et declarativum esse. Wszystko, co wskazuje na
prawdę, ukazuje ją, prowadzi do niej.

Dowody na istnienie Boga wg św. Tomasz z Akwinu:

- jeśli istnieje ruch, to istnieje pierwszy poruszyciel – Bóg
- jeśli każda rzecz ma swą przyczynę, istnieje pierwsza przyczyna sprawcza – Bóg
- jeśli byty przygodne nie istnieją w sposób konieczny (pojawiają się na świecie i przemijają),
musi istnieć byt konieczny – Bóg
- jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość, to istnieje byt najdoskonalszy – Bóg
- jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności, to ład i porządek w działaniu bytów
nieożywionych, lub pozbawionych poznania, świadczą o istnieniu Boga, kierującego światem
nieożywionym.

Złudzenie rynku (Bacon):

Teoria złudzeń; Bacon uważał, że umysł ludzi jest podległy różnego rodzaju złudzeniom.
Wyróżnił 4 rodzaje złudzeń:
-Złudzenie rynku- powodowane przez niedokładność, nieadekwatność i wieloznaczność
pojęć; niedoskonałość języka.
- Złudzenie plemienne- wynikające z natury ludzkiej i wspólne wszystkim ludziom .
-Złudzenie jaskini- przesądy jednostek spowodowane przez wpływ wychowania i środowiska.
- złudzenie teatru- powodowane przez zbędne spekulacje filozoficzne, których wyniki są
przyjmowane na mocy autorytetu.

Koniec historii / świata według Fukuyamy

Francisco Fukuyama. Głosi "koniec historii", co oznacza triumfujące zwycięstwo gospodarki rynkowej,
wolnego rynku i handlu, "demokracji ekonomicznej" nad wszystkimi innymi, głoszonymi do tej pory
ideologiami, które dotychczas były uznawane na całym świecie. "Nie ma ucieczki od wolnego rynku".
światowa ekonomia to system samoistny, samonapędzający się. Wolny rynek jest naprawdę wolny.
Brak jakichkolwiek przeszkód, nie ma odgórnego sterowania rynkiem, jego procesami. Liberalne
postępowanie na rynku przyczynia się do wzrostu gospodarczego, gospodarczego tym samym
sytuacja obywateli ulega znacznej poprawie.