3RPLDU\SU]HSá\ZX

3RPLDUyZSU]HSá\ZXGRNRQXMHP\ZFHOXRNUHOHQLDLORFLFLHF]\OXEJD]XSU]HSá\ZDMFHJRQSZUXURFLJX

:\Uy*QLDP\GZDVWUXPLHQLH

6WUXPLHREMWRFLRZ\

QDW*HQLHSU]HSá\ZXREMWRFLRZHJR

c

]\OLSU]HSá\ZXREMWRFL

cieczy lub gazu

w jednostce czasu przez powierzchnie przekroju rury.

ZDUXQHN]DFKRZDQLHVWDáHJRFLQLHQLD

i jednakowej

SUGNRFLSU]HSá\ZX

6WUXPLHPDVRZ\

PDVDFLHF]\OXEJD]XSU]HSá\ZDZ

jednostce czasu przez przekrój rurowy

8U]G]HQLDPLHU]FHLORüSU]HSá\ZDMFHJR

czynnika nazywamy licznikami /wodomierz gazomierz/

3U]HSá\ZRPLHU]H]Z*NRZH

Kryza pomiarowa
Dysza pomiarowa

=Z*

ka Venturiego

Rotametry

SU]HSá\ZRPLHU]HRVWDá\PVSDGNXFLQLHQLD

Dynamometryczne

]WDUF]QDSRURZD

SRPLDUVLá\QDSRUXZ\ZLHUDQHMSU]H]Sá\QQDSU]HV]NRGXPLHV]F]RQDZVWUXPLHQLXSá\QX

3U]HSá\ZRPLHU]HVWUXPLHQLRZH

VNU]\GHáNRZH

turbinowe

Sá\QZ\ZRáXMHUXFKREURWRZ\WXUELQ\XPLHV]F]RQHMZVWUXPLHQLXSá\QX

]F]VWRWOLZRFLSURSRUFMRQDOQGRZ\GDWNXREMWRFLRZHJR

3U]HSá\ZRPLHU]HGR]XMFH

3U]HSá\ZRPLHU]HWHUPRPHWU\F]QHFLHSOQH

kalorymeryczne
termoanemometr

SRPLDUUy*QLF\WHPSHUDWXUSá\QXSU

zed i za elementem grzejnym

]DLQVWDORZDQ\PZSU]HZRG]LHLPZLNV]\MHVWVWUXPLHPDV\

(.

SRMHPQRüFLHSOQDVWUXPLHQLDSá\QXW\PPQLHMV]DUy*QLFDWHPSHUDWXUSá\QX

3U]HSá\ZRPLHU]HEH]NRQWDNWRZH

XOWUDG(ZLNRZH

SRPLDUUy*QLF\F]DVyZSU]HMFLDLPSXOVXXOWUDG(ZLNRZHJRZGyáLZJyUVWUXPLHQLD

Sá\QXOXESRPLDU]PLDQ\F]VWRWOLZRFLIDOLXOWUDG(ZLNRZHMRGELWHMRGXQRV]RQ\FK

SU]H]Sá\QSFKHU]\NyZJD]XOXEF]VWHNFLDáDVWDáHJRHIHNW'RSSOHUD

izotopowe
elektromagnetyczne indukcyjne

]HZQWU]QHSROHPDJQHW\F]QHLQGXNXMHZVWUXPLHQLXSá\QXVLáHOHNWURPRWRU\F]Q

SURSRUFMRQDOQGRZ\GDWNXREMWRFLRZHJR

,

3U]HSá\ZRPLHU]HNRPRURZH

VWUXPLHSá\QXMHVWG]LHORQ\QDSRUFMHRVWDáHMREMWRFLDOLF]EDF\NOLSRG]LDáXZMHGQRVWFHF]DVXRNUHOD
wydatek

REMWRFLRZ\

Q = S*v
S przekrój rury
v

SUGNRü

SU]HSá\ZX

G =

ρρ

Q

ρ

-

JVWRü

czynnika

v

SUGNRü

SU]HSá\ZX

pomiar wiatru
anemometr

3U]HSá\ZRPLHU]]WDUF]QDSRURZ

=DVDGDG]LDáDQLD

:HZQWU]SU]HZRGX]QDMGXMHVLWDUF]D

ZRNyáNWyUHMSU]HSá

ywa ciecz lub gaz.

5y*QLFDFLQLH]DLSU]HGWDUF]RUD]

SU]HSá\ZDMFHF]VWHF]NLZ\WZDU]DMVLá

G]LDáDMFQDWDUF]6LáWPR*QD

]PLHU]\ü1DVFKHPDFLHGRNRQXMHVLWHJR

PHWRGNRPSHQVDFMLSQHXPDW\F]QHM

3ROHJDWRQDW\P*HFLQLHQLHSRWU]HEQHGR

zr

yZQRZD*HQLDVNRPSHQVRZDQLDWHMVLá\

MHVWMHGQRF]HQLHPLDUQDW*HQLD

SU]HSá\ZX

8ZDJL'RNáDGQRüU]GX

3U]HSá\ZRPLHU]NDORU\PHWU\F]Q\

3U]HSá\ZRPLHU

z kalorymetryczny

=DVDGDG]LDáDQLD

*U]HMQLNRJU]HZDSU]HSá\ZDMF\ZSU]HZRG]LHJD]

lub ciecz. Dwa termoelementy - jeden przed
grzejnikiem, drugi za -

PLHU]Uy*QLFWHPSHUDWXU

5y*QLFDW\FKWHPSHUDWXUMHVWPLDUQDW*HQLD

SU]HSá\ZX:DUXQNLHPMHVWVWDáDP

oc dostarczana do

grzejnika.
Uwagi:
Termoelement -

MHVWWRVSRLQDGZyFKUy*Q\FKPHWDOL

OXESyáSU]HZRGQLNyZZ\WZDU]DMFDSRGF]DVMHM

RJU]HZDQLDVWDáVLáHOHNWURPRWRU\F]QNWyUHM

ZDUWRü]DOH*\RGWHPSHUDWXU\VSRLQ\

3U]HSá\ZRPLHU]XOWUDG(ZLNRZ\

Wykorzystuje zjawisko Dopplera. Drgania

XOWUDG(ZLNRZHRGELHUDQHVSU]H]GZDRGELRUQLNL

XPLHV]F]RQHZWHMVDPHMRGOHJáRFLRGQDGDMQLND

6\JQDá\RWU]\PDQH]RGELRUQLNyZVSU]HVXQLWHZ

ID]LH:DUWRüWHJRSU]HVXQLFLD]DOH*\SUGNRFL

rozc

KRG]HQLDVLG(ZLNXZGDQ\PRURGNX

3U]HSá\ZRPLHU]HWHQLHZSURZDG]DMVSDGNyZ

FLQLHQLDZUXURFLJX

Zjawisko Dopplera -

SROHJDRQRQDW\P*HRGELHUDQD

F]VWRWOLZRüGUJDZW\PSU]\SDGNXDNXVW\F]Q\FK

MHVWZLNV]DSU]\]EOL*DQLXVL(UyGáDGUJDGR

REVHUZDWRUDDPQLHMV]DSU]\RGGDODQLX1DVWSXMH

]PLDQDRGF]XZDOQHMZ\VRNRFLG(ZLNXSU]\

Z]DMHPQ\PSU]HPLHV]F]DQLXVL(UyGáDG(ZLNXL

RGELRUF\QSV\JQDáNDUHWNLSRJRWRZLD

7HUPRSU]HSá\ZRPLHU]WHUPRDQHPRPHWU

Termorezystor Rv

ZáF]RQ\ZXNáDGPRVWND

RJU]HZDQ\MHVWSUGHPHOHNWU\F]Q\PSU]HSá\ZDMF\P

SU]H]QLHJR1DWRPLDVWFKáRG]RQ\MHVWSU]HSá\ZDMF\P

PDWHULDáHPJD]FLHF]3U]\EUDNXQDW*HQLD

SU]HSá\ZXWHPSHUDWXUDWHUPRUH]\VWRUDPDZDUWRü

SRZ\*HMWHPSHUDWXU\RWRF]HQLD3U]HSá\ZDMF\F]\QQLN

SRZRGXMHREQL*HQLHWHPSHUDWXU\WHUPRUH]\VWRUDFR

VSRZRGXMH]DFKZLDQLHVWDELOQRFLPRVWND7H]PLDQ\

PR*HP\REVHUZRZDüPLHU]FQDSLFLHSU]\VWDáHM

ZDUWRFLSUGXOXESU]\URVWSUGXSRWU]HEQHJRGR

stabilizacji temperatury termorezystora.

Rurka Pitota - Prandtla jest

X*\ZDQD]DUyZQRGRSRPLDUyZZ

QDWXU]HMDNLZODERUDWRULDFK'RPLHU]HQLDUy*QLF\FLQLH

PLG]\UXUNVWDW\F]QLG\QDPLF]QVáX*WDNNODV\F]QH

manometry cieczowe, jak nowoczesne mikromanometry

Uy*QLFRZHVSU]*RQH]NRPSXWHUDPL

i

Pitot (1695-1771r.

5XUN]Z\JLW\PNRFHP

ZNáDGDP\GRSá\QFHMZRG\:RGDQDSLHUDW\P

ZLNV]VLáLPV]\EFLHMSá\QLH:REHFWHJRVáXSZRG\

ZUXUFHEG]LHW\PZLNV]\LPZRGDSRSá\QLHV]\EFLHM

Mamy tu do czynienia z parciem hydrodynamicznym.

3LWRWG]LNLSRPLDURPUR]NáDGyZSUGNRFLZU]HNDFK

XGRZRGQLáPLG]\LQQ\PL*HPQLHMV]HSUGNRFL

Z\VWSXMSU]\GQLHDZLNV]HSU]\SRZLHU]FKQL

=Z*NDSRPLDURZD.U\]D

=Z*HQLDVWUXPLHQLDQDVWSXMHSU]HNU\]D

8OWUDG(ZLNRZ\PLHUQLNSU]HSá\ZXZNDQDOHRWZDUW\PMHVW

XQLZHUVDOQ\PXU]G]HQLHPGRZ\]QDF]DQLDSU]HSá\ZX

FKZLORZHJRRUD]VXPRZDQLDJRZF]DVLH0R*HE\ü

VWRVRZDQ\GRFLHF]\F]\VW\FKL]DQLHF]\V]F]RQ\FK

3U]HSá\ZRPLHU]]QDMGXMHV]HURNLH]DVWRVRZDQLHZ

SU]HP\OHRUD]JRVSRGDUFHZRGQRFLHNRZHM

3RGVWDZRZ]DOHWPLHUQLNDMHVWMHJRXQLZHUVDOQRü

1

Rotametr

Sá\ZDNDOXPLQLXPHERQLW

2 rurka szklana

Rys 2

LQVWDORZDQLHURWDPHWUyZZUXURFLJDFK

Zw

*ND9HQWXULHJR

'\V]D9HQWXULHJRSU]\U]GVáX*F\GRSRPLDUXSUGNRFLSU]HSá\ZXSá\QXWMJD]XOXEFLHF]\QDSRGVWDZLH]MDZLVND

VSDGNXFLQLHQLDZFLHF]\ZUD]]HZ]URVWHPMHMSUGNRFL=Z*ND9HQWXULHJRVNáDGDVL]EDURPHWUXUy*QLFRZHJRLUXUNL

R]Z*RQ\PSU]HSá\ZLHZáDFLZHMG\V]\-HGQD]NRFyZHNEDURPHWUXZáF]RQDMHVWSU]HG]Z*HQLHPDGUXJDZ

VDPHMG\V]\.RU]\VWDMF]UyZQDQLD%HUQRXOOLHJRLZDUXQNXFLJáRFLSU]HSá\ZXPR*QDZ\ND]Dü*HUy*QLFDFLQLH

wskazywanych przez barometr

jest proporcjonalna do kwadratu

SUGNRFLSU]HSá\ZXSá\QX

SU]HGG\V]

'R]DEDZHN]XSHáQLHLQQHJRW\SXPR*HP\]DOLF]\üUXUN3LWRWDU\V

Rys. 1. Rurka Pitota

-DNVDPDQD]ZDZVND]XMHZ\P\OLáM3LWRW

-

U%\áWRGODQLHJRQDMZLNV]\Z\QDOD]HN8U]G]HQLHMHVW

QLHZWSOLZLHEDUG]RSURVWHERVNáDGDVLW\ONR]HV]NODQHMUXUNLZ\JLWHMQDNRFXR=DVDGDG]LDáDQLDMHVWUyZQLH*

SURVWD5XUN]Z\JLW\PNRFHPZNáDGDP\GRSá\QFHMZRG\:RGDQDSLHUDW\PZLNV]VLáLPV]\EFLHMSá\QLH:REHF

WHJRVáXSZRG\ZUXUFHEG]LHW\PZLNV]\LPZRGDSRSá\QLHV]\EFLHM0DP\WXGRF]\QLHQLD]SDUFLHP

hydrodynamicznym.

3LWRWG]LNLSRPLDURPUR]NáDGyZSUGNRFLZU]HNDFKXGRZRGQLáPLG]\LQQ\PL*HPQLHMV]HSUGNRFLZ\VWSXMSU]\

GQLHDZLNV]HSU]\SRZLHU]FKQL

3LWRWXGRVNRQDOLáVZyMSUGNRFLRPLHU]GRGDMFGUXJSURVWUXUNNWyUHMGROQ\NRQLHF]QDMGRZDáVLQDZ\VRNRFL

otworu wlotowego rurki zakrzywionej (rys. 2).

Rys. 2. Udoskonalona wersja rurki Pitota

']LNLWHPXPR*QDE\áRPLHU]\üFLQLHQLHK\GURVWDW\F]QH'RGDQLHNUDQLNyZXJyU\UXUHNF]\QLáRSU]\U]GMHV]F]H

EDUG]LHMSUDNW\F]Q\PJG\*Uy*QLFHFLQLHQLDK\GURVWDW\F]QHJRLK\GURG\QDPLF]QHJRPLHU]RQHJRSU]H]UXUN

]DNU]\ZLRQPR*QDE\áRRGF]\W\ZDüSRZ\MFLXUXUHN]ZRG\

Rys. 3. Rurka Pitota-Prandtla

3RNLONXLQQ\FKSUyEDFKXGRVNRQDOHQLDWHJRSURVWHJRSUGNRFLRPLHU]DRVWDWHF]QZHUVMSU]HGVWDZLá/3UDQG\WO'OD

XQLNQLFLDEáGyZZ\QLNDMF\FK]RSá\ZXUXUNLSURVWHM3UDQGWO]DSURSRQRZDáXPLHV]F]HQLHRWZRUyZSRPLDURZ\FK

FLQLHQLDVWDW\F]QHJRQDREZRG]LHUXUNL]JLWHM:WDNLPXNáDG]LHSR]LRP\RGFLQHNSUGNRFLRPLHU]DVNáDGDVL]GZyFK

rurek: jedna w drugiej (rys. 4). Rurka Pitota - Prandtla jes

WX*\ZDQD]DUyZQRGRSRPLDUyZZQDWXU]HMDNLZODERUDWRULDFK

'RPLHU]HQLDUy*QLF\FLQLHPLG]\UXUNVWDW\F]QLG\QDPLF]QVáX*WDNNODV\F]QHPDQRPHWU\FLHF]RZHMDN

QRZRF]HVQHPLNURPDQRPHWU\Uy*QLFRZHVSU]*RQH]NRPSXWHUDPL$E\]REDF]\üHIHNWRSLVDQHJRZF]HQLHM

XU]G]HQLDZ\NRU]\VWDP\WDNLHPDWHULDá\LSU]\U]G\MDNUXUNDV]NODQDRUHGQLF\ZHZQWU]QHMRGGRPLOLPHWUyZL

GáXJRFLRNRáRFHQW\PHWUyZGRSDVRZDQDGRQLHMUXUNDHODVW\F]QDRGáXJRFLRNRáRMHGQHJRPHWUDPDQRPHWU

cieczowyi odkurzacz. Budujemy zestaw tak jak na rysunku 32.

5\V=HVWDZGRSRPLDUXSUGNRFLY

8UXFKDPLDP\RGNXU]DF]LXPLHV]F]DP\UXUNV]NODQWX*SU]\Z\ORFLHVWUXPLHQLDSRZLHWU]D]RGNXU]DF]DUyZQROHJOH

2GF]\WXMHP\PDNV\PDOQUy*QLFSR]LRPXFLHF]\ZPDQRPHWU]HKQLH]EGQGRREOLF]HQLDPDNV\PDOQHMSUGNRFL

Z\Sá\ZXSUGNRFLYVWUXPLHQLD]RGNXU]DF]DZHGáXJZ]RUXZ\*HMZ\PLHQLRQHJR5XUNDXVWDZ

iona prostopadle do

Z\Sá\ZXMHVWRSá\ZDQDSU]H]VWUXPLHDQDMHMSRZLHU]FKQLWZRU]VLVWUHI\QDG

-

LSRGFLQLH