E-biznes i handel elektroniczny

Łukasz Tkacz

1

Dr. Zdzisław Pólkowski

1

Dolnośląska Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach

Spis treści

ABSTRACT ........................................................................................................................................................... 3

1

WPROWADZENIE ..................................................................................................................................... 3

2

HISTORIA E-BIZNESU ............................................................................................................................. 5

3

RELACJE POMIĘDZY PODMIOTAMI .................................................................................................. 6

4

MODELE BIZNESOWE ............................................................................................................................. 7

5

PODSUMOWANIE...................................................................................................................................... 9

6

SPIS LITERATURY .................................................................................................................................... 9

Abstract

Ten dokument stanowi wprowadzenie pojęcia e-biznesu. Omawia on przede wszystkim

historię technologii, które pozwoliły na rozwinięcie się e-biznesu, a także handlu

elektronicznego. Uwzględnia zmiany, jakie zachodziły na rynku, oraz modele prowadzenia

takiego biznesu. Na przestrzeni ostatnich kilku lat widzimy ogromny rozwój tych gałęzi

gospodarki, wszystko za sprawą łatwiejszego dostępu do wielu usług oraz towarów za

pośrednictwem sieci internetowej. Możliwe stało się prowadzenie nawet niewielkiej

działalności, która cały swój handel skupia w globalnej sieci zamiast sprzedaży fizycznej na

miejscu. To z kolei pozwoliło wyeliminować np. wiele problemów logistycznych. Niniejszy

dokument przedstawia ponadto relacje występujące między podmiotami w e-biznesie, a także

znane i oficjalnie przyjęte modele biznesowe.

.

1 Wprowadzenie

e-biznes, biznes elektroniczny (ang. electronic business, e-business) – to (wprowadzony w

1995 roku przez IBM

2

) według powszechnie obowiązującej definicji model prowadzenia

biznesu opierający się na szeroko rozumianych rozwiązaniach teleinformatycznych, w

szczególności aplikacjach internetowych.

Pojęcie elektronicznego biznesu obejmuje m.in. wymianę informacji między producentami,

dystrybutorami i odbiorcami produktów i usług, zawieranie kontraktów, przesyłanie

dokumentów, prowadzenie telekonferencji, pozyskiwanie nowych kontaktów, wyszukiwanie

informacji etc.

3

2

Gerstner, L. (2002). Who says Elephants Can't Dance? Inside IBM's Historic Turnaround. pg 172. ISBN 0-06-

052379-4

3

Amor, D. (1999). The e-business (r)evolution. Upper Saddle River: Prentice Hall.

Biznes elektroniczny to określenie bardzo szerokie i ogólne. Ponadto ciągłe zmiany i nowe

sposoby ujęcia poszczególnych zagadnień powodują duże rozbieżności w definiowaniu nawet

podstawowych pojęć z zakresu biznesu elektronicznego.

Z pojęciem biznesu elektronicznego (e-business) łączą się zarówno bardziej ogólne

zagadnienia: handlu elektronicznego (e-commerce), elektronicznego przedsiębiorstwa (e-

enterprise), elektronicznej gospodarki (e-economy), a nawet elektronicznego społeczeństwa

(e-society), czy elektronicznego rządu (e-government), jak również bardziej szczegółowe,

takie jak: e-banking czy e-learning. Jeszcze inny aspekt wirtualizacji procesów biznesowych

kryje się za pojęciem m-business, gdzie nacisk kładzie się na kwestie przesyłania informacji.

Według pierwszej, najszerszej pojęciowo definicji: „Biznes elektroniczny obejmuje wszystkie

procesy biznesu przeprowadzane elektronicznie. Od wielu lat jest głównym medium i częścią

procesów biznesu niemal w każdej firmie

4

. Biznes elektroniczny nie polega wyłącznie na

przeprowadzeniu transakcji elektronicznie, ale dotyczy także wszystkich procesów

prowadzących do takiej transakcji. Przy tak zdefiniowanym pojęciu można przyjąć, że

biznesem elektronicznym będzie każde wykorzystanie technologii informatycznych.

Poczynając już od pisania tekstu w edytorze tekstów, wykonywania prostych obliczeń za

pomocą arkusza kalkulacyjnego, czy obrabiania otrzymanego faksem dokumentu w

komputerze.

Kolejna z definicji kładzie nacisk na internetowy aspekt działalności gospodarczej: „E-biznes

(e-business): jakiekolwiek przedsięwzięcie internetowe – taktyczne lub strategiczne – które

przekształca zależności biznesowe, czy będą to relacje business- to - consumer, business-to-

business, powiązania w zakresie przedsiębiorstw (intra - business), czy pomiędzy

konsumentami (consumer – to - consumer)

5

. Każdy menedżer, który postrzega e-biznes jako

sprzedaż produktów przez internet, nie ogarnia całości obrazu. E-biznes stanowi bowiem

naprawdę nowe źródło efektywności, szybkości, innowacyjności i nowych sposobów

tworzenia wartości w organizacji.

4

Paul Timers, (2000), Electronic Commerce - strategies & models for business-to-business trading, pp.31, John

Wiley & Sons, Ltd, ISBN 0-471-72029-1

5

Badger, Emily (6 February 2013). "How the Internet Reinforces Inequality in the Real World". The Atlantic.

Retrieved 2013-02-13.

2 Historia e-biznesu

Zanim nastała era biznesu internetowego, biznes elektroniczny rozwijał się w dużych firmach

i korporacjach międzynarodowych od wielu lat pod postacią EDI (Electronic Data

Interchange) – elektronicznej wymiany dokumentów. Przyjmując najszerszą definicję biznesu

elektronicznego, komputery po raz pierwszy zostały komercyjnie wykorzystane już w latach

60. XX wieku. Wraz z wprowadzeniem przez banki systemu ERMA (Electronic Recording

Machine Accounting), dzięki zautomatyzowanym funkcjom tego systemu, w Bank of

America dziewięciu pracowników mogło wykonać pracę, którą wcześniej wykonywało

pięćdziesięciu

6

. Komercyjne wykorzystanie komputerów szybko rozprzestrzeniało się w

firmach, pozwalając zautomatyzować administrowanie płacami, tworzyć raporty, czy

planować harmonogramy produkcji.

W latach 70. i 80. działalność biznesowa zaczęła się rozszerzać o pierwsze formy

komunikacji pomiędzy firmami (partnerami handlowymi). Powstały pierwsze systemy

wymiany dokumentów EDI. Sama idea elektronicznej wymiany dokumentów pochodzi z

połowy lat 60. W 1968 r. grupa przedsiębiorstw kolejowych, dbających o jakość wymiany

danych między przedsiębiorstwami, formuje Transportation Data Coordinating Committee

7

.

W tym samym okresie General Motors, Suer Valu, Sears, K-Mart budują dla głównych

partnerów własne systemy elektroniczne. W 70. powstają pierwsze przemysłowe standardy

wymiany dokumentów: 1975 r. – pierwszy między przemysłowy standard „air, motor, ocean,

rail & some banking applications”; 1979 r. – ANSI X12.

Podstawowe standardy EDI w chwili obecnej to: EDIFACT (Electronic Data Interchange for

Administration, Commerce and Transport) z 1985 r. oraz SWIFT dla instytucji finansowych.

6

"E-commerce will make the shopping mall a retail wasteland" ZDNet, Styczeń 17, 2013

7

"‘Free Shipping Day’ Promotion Spurs Late-Season Online Spending Surge, Improving Season-to-Date

Growth Rate to 16 Percent vs. Year Ago" Comscore, Grudzień 23, 2012

3

Relacje pomiędzy podmiotami

Biznes elektroniczny wykorzystywany jest przez coraz więcej podmiotów na rynku. Do

podstawowych relacji pomiędzy najważniejszymi (pierwotnymi) podmiotami należą

8

:

1. B2B (business-to-business) – relacja „przedsiębiorstwo-przedsiębiorstwo” polega na

realizacji procesów biznesowych pomiędzy dwoma firmami.

2. B2C (business-to-consumer lub business-to-client) – relacja „przedsiębiorstwo-klient”

to relacje realizujące transakcje między przedsiębiorstwami a konsumentami.

3. Intra-business (intranet) – elektroniczny biznes wewnątrz przedsiębiorstwa polega na

realizacji na drodze elektronicznej wewnętrznych procesów biznesowych
przedsiębiorstwa.

Oprócz nich możemy obecnie spotkać także relacje typu

9

:

4. C2C (consumer-to-consumer) – relacja „konsument-konsument” określa typ

zależności biznesowych zachodzących pomiędzy końcowymi konsumentami dobra,
czy usługi.

5. B2P (business-to-public) – to obszar e-biznesu, który obejmuje relacje między

przedsiębiorstwem, a jego makro otoczeniem (głównie społecznym).

6. G2C (government-to-citizen), czyli komunikacja: instytucje publiczne-obywatel.
7. G2B (government-to-business) – mówi o relacjach pomiędzy instytucjami

publicznymi a biznesem (gospodarką).

8. A2B (application-to-business) – relacja określająca rodzaj prowadzenia działalności

biznesowej polegająca na wynajmowaniu programów, czy usług komputerowych
firmom za pośrednictwem internetu.

9. B2A (business-to-administration) – relacja, która opiera się na wykorzystaniu technik

elektronicznych do wymiany (wszystkich lub wybranych) informacji pomiędzy
przedsiębiorstwem a administracją publiczną.

10. C2A (consumer-to-administration) – relacja, która zawiera kontakty klienta z

jednostkami rządowymi i administracyjnymi, w celu ogłaszania przetargów, realizacji
wypłat.

11. F2B (finance-to-business) – relacje, która oferują pełną obsługę operacji finansowych

swoich klientów, oraz usługi dodatkowe z nimi związane: wszelkie usługi bankowe,
brokerskie, ubezpieczeniowe, doradztwo inwestycyjne

8

University of Pittsburgh, comp. e-

Business Resource Group Security Guidelines. Publication. 5 Sierpień 2003.

9

Industry Canada | Industrie Canada. Industry Canada, 24 Aug. 2010. Web. 30 Nov. 2010.

<http://www.ic.gc.ca/eic/site/dir-ect.nsf/eng/h_uw00348.html>.

12. F2C (finance-to-consumer) – relacja, która podobna jest do modelu F2B, z tym że jest

skierowana do klientów indywidualnych.

13. B2E (business-to-employee) – realcja, w której firma wykorzystuje elektroniczne

środki przekazu (Internet, intranet, rozwiązania mobilne itp.) do komunikacji z
pracownikami, ułatwienia lub umożliwienia im realizacji zadań, np. praca zdalna.

Zapewne w niedalekiej przyszłości będzie można wyróżnić kolejne typy relacji zachodzące w

nowo powstających zależnościach pomiędzy podmiotami na rynku

10

.

4 Modele biznesowe

11



Elektroniczna witryna i sklep internetowy (e-shop) – to najprostszy z prezentowanych

modeli biznesowych, służy do promowania firmy, jej towarów czy usług, czasem
połączony jest ze sklepem internetowym.



Elektroniczne zaopatrzenie (e-procurement) – czyli elektroniczne składanie ofert i

zaopatrywanie w towary i usługi. W przypadku towarów transport odbywa się już w
formie tradycyjnej.



Elektroniczne centrum handlowe (e-mall) – odmiana sklepów internetowych, w

najprostszej formie składa się z wielu elektronicznych sklepów (prowadzonych przez
niezależne podmioty). Współpraca między nimi może być rozszerzona o wspólne
metody płatności, dostawy towarów itp.



Aukcja elektroniczna (e-auction) – w podstawowym zakresie oferuje elektroniczne

mechanizmy prowadzenia licytacji. Aukcje elektroniczne są najczęściej
odpowiednikami aukcji prowadzonych w sposób tradycyjny. Ze względu na ogromne
możliwości internetu istnieje wiele odmian aukcji elektronicznych, np. aukcja
odwrócona.



Wirtualna społeczność (virtual community) – bardziej zjawisko internetowe

wykorzystywane przez niektóre firmy w swojej działalności niż model biznesowy. Jest
to grupa osób (podmiotów) skupionych wokół określonego tematu czy sektora rynku,
komunikująca się za pośrednictwem usług dostępnych w sieci (tworzących rodzaj
portalu tematycznego, listy dyskusyjnej itp.)



Platforma współpracy (collaboration platform) – dostarcza narzędzia i środowisko
informatyczne umożliwiające współpracę między firmami. Platforma taka najczęściej
prowadzona jest przez niezależną firmę, która wynajmuje ją innym podmiotom
gospodarczym.

10

Westfall, Joseph. "Privacy: Electronic Information and the Individual." Santa Clara University. Markkula

Center for Applied Ethics, 2010. Web. 30 Nov. 2010.

<http://www.scu.edu/ethics/publications/submitted/westfall/privacy.html>.

11

What Is Nonrepudiation? - Definition." Information Security: Covering Today's Security Topics. TechTarget,

4 Sept. 2008. Web. 30 Nov. 2010.

<http://searchsecurity.techtarget.com/sDefinition/0,,sid14_gci761640,00.html>.



Integrator i dostawca usług łańcucha wartości (value-chain integrator) – ten model
biznesowy koncentruje się na integracji całego łańcucha wartości w pierwszym
wypadku oraz dostarczaniu specyficznych usług z łańcucha wartości (np.
elektroniczne płatności) w przypadku drugim.



Pośrednictwo informacji (information brokerage) – firmy tego typu oferują usługę
wyszukiwania i dostarczania firmom pożądanych przez nie danych (informacji).
Przykładowo może tu chodzić o wyszukiwanie informacji w sieci, czy tworzenie
profili klientów.



Usługi zaufania (trust services) – jest to podobny do poprzedniego model biznesowy
dostarczający specyficznych informacji, gwarantujących zaufanie w procesach
biznesowych pomiędzy stronami sieci, najczęściej w postaci wydawania lub
potwierdzania certyfikatów autentyczności.

Odmienną klasyfikację modeli biznesowych podają N. Kirov, A. Kuśmierz i R. Rzadca w

czasopiśmie PCKurier. Przedstawiają oni 8 modeli biznesowych, częściowo tylko

pokrywających się z poprzednimi

12

:



Prosto do klienta – w modelu tym firma dostarcza produkty i usługi bezpośrednio do

klienta, pomijając tradycyjne kanały dystrybucji.



Dostawca z pełnym zakresem usług – w tym modelu producent nie ogranicza się tylko
do sprzedaży własnych towarów i/lub usług, ale buduje serwis (portal) tematyczny, za
pomocą którego oferuje produkty innych firm. Firmy te oferują pokrewne produkty z
tej samej branży, np. producent noży kuchennych oferuje także garnki, przyprawy itp.
sprzedawane przez inne firmy.



Dostawca treści – w tym modelu firma zostaje dostawcą treści dla większych
(ogólniejszych) portali, które płacą jej za produkty i informacje, aby udostępniać je
następnie własnym klientom.



Wspólna infrastruktura – dążąc do redukcji kosztów, firmy mogą stworzyć wspólną
platformę do kontaktów z klientami.



Przedsiębiorstwo – firma posiadająca wiele jednostek biznesowych (zakładów), gdzie
każda z nich dysponuje własnym produktem, tworzy jeden „punkt kontaktu” dla
wszystkich produktów firmy. Serwis taki ułatwia nawigowanie i wyszukiwanie
produktów klientom.



Integrator sieci wartości – w modelu tym integrator działa wyłącznie w wirtualnym
łańcuchu wartości, jego atutem są posiadane dane.



Pośrednik – cele, jakie stawia sobie pośrednik, to udostępnienie pojedynczego punktu

kontaktu pomiędzy sprzedającymi a kupującymi oraz koncentracja informacji.

12

Sollicito, Michelle J. "How to Perform a Security Audit - Part 1." InformIT. Pearson Education, Informit, 21

Dec. 2001. Web. 30 Nov. 2010. <http://www.informit.com/articles/article.aspx?p=24608&seqNum=4>.

5 Podsumowanie

E-biznes oraz handel elektroniczny daje znacznie większe możliwości dotyczące dystrybucji

produktów oraz kontaktu z klientami. Przede wszystkim pozwala on na dokonywanie

sprzedaży bez względu na lokalizację, zarówno sprzedawcy jak i jego klientów. Możliwość

dokonywania zakupów poprzez medium internetowe pozwala także na uniezależnienie się od

cyklu dobowego. Rozwiązania ta zapewniają także zmniejszenie kosztów obsługi w

przeciwieństwie do rozwiązań tradycyjnych stosowanych do tej pory. Przyszłość e-biznesu i

handlu elektronicznego wydaje się niezagrożony, wręcz przeciwnie, dziedziny te będą

intensywnie się rozwijać i zdobywać coraz większy udział na rynku.

6 Spis literatury

1. Gerstner, L. (2002). Who says Elephants Can't Dance? Inside IBM's Historic

Turnaround. pg 172. ISBN 0-06-052379-4

2. Amor, D. (1999). The e-business (r)evolution. Upper Saddle River: Prentice Hall.
3. Paul Timers, (2000), Electronic Commerce - strategies & models for business-to-

business trading, pp.31, John Wiley & Sons, Ltd, ISBN 0-471-72029-1

4. Badger, Emily (6 February 2013). "How the Internet Reinforces Inequality in the Real

World". The Atlantic. Retrieved 2013-02-13.

5. "E-commerce will make the shopping mall a retail wasteland" ZDNet, Styczeń 17,

2013

6. "‘Free Shipping Day’ Promotion Spurs Late-Season Online Spending Surge,

Improving Season-to-Date Growth Rate to 16 Percent vs. Year Ago" Comscore,
Grudzień 23, 2012

7. University of Pittsburgh, comp. e-Business Resource Group Security Guidelines.

Publication. 5 Sierpień 2003.

8. Industry Canada | Industrie Canada. Industry Canada, 24 Aug. 2010. Web. 30 Nov.

2010. Westfall, Joseph. "Privacy: Electronic Information and the Individual." Santa
Clara University. Markkula Center for Applied Ethics, 2010. Web. 30 Nov. 2010.

9. What Is Nonrepudiation? - Definition." Information Security: Covering Today's

Security Topics. TechTarget, 4 Sept. 2008. Web. 30 Nov. 2010.

10. Sollicito, Michelle J. "How to Perform a Security Audit - Part 1." InformIT. Pearson

Education, Informit, 21 Dec. 2001. Web. 30 Nov. 2010.