15 Wytwarzanie dzianin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Barbara Radziszewska

Wytwarzanie dzianin
311[41].Z3.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Alicja Krysiewicz
mgr inż. Janina Zielińska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Radziszewska

Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[41].Z3.04,
„Wytwarzanie dzianin”, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik włókiennik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Elementy biorące udział w formowaniu oczka

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Budowa szydełkarek płaskich

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Proces technologiczny wytwarzania dzianin

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wykonywanie wyrobów dziewiarskich na szydełkarkach płaskich

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Wytwarzanie dzianin na szydełkach cylindrycznych, falowarkach

i osnowarkach

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Eksploatacja maszyn dziewiarskich

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o wytwarzaniu dzianin.
W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

311[41].Z3

Technologia wytwarzania

dzianin

311[41].Z3.03

Przygotowanie nitek

do dziania

311[41].Z3.04

Wytwarzanie dzianin

311[41].Z3.05

Konfekcjonowanie dzianin

311[41].Z3.06

Wykończanie dzianin

311[41].Z3.07

Projektowanie procesu

wytwarzania dzianin

311[41].Z3.01

Badane właściwości dzianin

311[41].Z3.02

Projektowanie dzianin

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

przygotowywać przędzę do dziania,

−

rozróżniać sploty dziewiarskie,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu dziewiarstwa,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

–

scharakteryzować proces wytwarzania dzianin,

–

opracować dokumentację techniczno-technologiczną wytwarzania dzianin,

–

dobrać surowce włókiennicze do wytwarzania dzianin,

–

rozróżnić maszyny dziewiarskie,

–

scharakteryzować budowę i wyjaśnić działanie maszyn dziewiarskich,

–

scharakteryzować podstawowe parametry maszyn dziewiarskich,

–

zorganizować stanowisko pracy z wymaganiami ergonomii,

–

posłużyć się dokumentacją techniczno-ruchową maszyn dziewiarskich,

–

przygotować maszyny i urządzenia do produkcji dzianin,

–

określić parametry podlegające kontroli podczas procesu dziania,

–

określić punkty kontrolne, nastawcze i regulacyjne maszyn oraz urządzeń stosowanych
do dziania,

–

określić zasady eksploatacji maszyn dziewiarskich,

–

rozróżnić techniki dziania,

–

wskazać czynniki wpływające na optymalne warunki dziania,

–

scharakteryzować proces formowania oczka,

–

dokonać klasyfikacji maszyn dziewiarskich formujących oczka,

–

rozróżnić rodzaje elementów oczkotwórczych,

–

wykonać czynności technologiczne niezbędne do wytworzenia dzianiny,

–

dokonać regulacji parametrów dziania,

–

dokonać regulacji parametrów roboczych, mechanizmów i urządzeń maszyn
dziewiarskich,

–

obsłużyć maszyny dziewiarskie,

–

dokonać oceny stanu technicznego elementów i urządzeń maszyn dziewiarskich,

–

określić wpływ automatyki i technik komputerowych na obsługę maszyn dziewiarskich,

–

zastosować techniki komputerowe w procesie wytwarzania dzianin,

–

dokonać kontroli jakości półproduktów i wyrobów dziewiarskich,

–

zidentyfikować błędy dzianin i usunąć przyczyny ich powstawania,

–

dokonać klasyfikacji dzianin,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Elementy biorące udział w formowaniu oczka

4.1.1. Materiał nauczania

Formowanie oczek na maszynach dziewiarskich odbywa się przy użyciu elementów

takich jak: igły, płaszczki, podpychacze, wodziki igieł, selektory, iglice, przekładacze oczek.
Stosowane są trzy rodzaje igieł: języczkowe, haczykowe i dwudzielne.

Igły dziewiarskie

Igły języczkowe występujące w szydełkach (rys. 1) mogą być jednohaczykowe,

do jednostronnego formowania oczek lub dwu haczykowe, do dwustronnego formowania.

W igłach można wyróżnić trzy podstawowe części: główkę G składającą się z haczyka 2,

języczka 3 i osi języczka 4, trzon T i prowadzenie P składające się z kolanka 5 i stopki 6.

Rys. 1. Igły języczkowe jednostronnie wykonane: a) z drutu b) z taśm

1 – trzon T, 2 – haczyk, 3 – języczek, 4 – oś języczka, 5 – kolanko, 6 – stopka [4, s. 109]

Igły są wykonane z okrągłego drutu odpowiednio spłaszczonego lub stalowej taśmy.

Krawędzie trzonów igieł wycinanych z blach są dokładnie wygładzone, aby nie przecinały
nitki. W przedniej części trzonów jest wyfrezowany rowek, w którym osadza się języczek.
Rowek jest tak wykonany, aby języczek w położeniu odchylonym nie zakleszczał się.

Rys. 2. Różne konstrukcje trzonów igieł [4, s. 109]

Haczyk stanowi zakończenie główki igły. Haczykami igła załapuje nitkę. W większości

igieł haczyk jest ułożony ściśle w osi rowka. W zależności od przeznaczenia igieł występują
haczyki: promieniowe oznaczone literą P, promieniowe wygięte R, kształtowe K, kształtowe
wygięte L (rys. 3).

Rys. 3. Kształt i układ haczyków i igieł [4, s. 109]

Języczek ma za zadanie zabezpieczyć przędzę załapaną haczykiem w czasie

jej przeciągania przez uprzednio uformowane oczko, poprzez prawidłowe przykrycie haczyka
końcem języczka. Drugi koniec języczka jest luźno osadzony na osi.

Kolanka igieł służą do prowadzenia igieł wzdłuż rowków igłowych przez kształtki

zamków w czasie dziania. Wysokość i kształt kolanka jest dopasowany do konstrukcji zamka.
Każdy typ kolanka oznaczony jest dużą literą (rys. 4).

Rys. 4. Kolanka igieł języczkowych [4, s. 110]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Stopki igieł zbliżają środek ciężkości igły do kolanka przez co wzmacniają ją.

Igły haczykowe używane w falowarkach, dzieli się na podstawowe i pomocnicze.

Są wykonane z jednego kawałka okrągłego drutu, ze stali niskostopowej, składają się
z haczyka, trzonu z rowkiem i stopki (rys. 5).

Haczyki są proste i wygięte. Długość haczyka zależy od numeru uiglenia maszyny,

sposobu pracy i prędkości dziania. W trzonie pod haczykiem jest wykonany rowek – przekrój
b–b), w którym zanurza się dziobek haczyka podczas prasowania. Dziobek haczyka leży
ściśle w osi rowka.

Rys. 5. Igły haczykowe: a) igły podstawowe, b) igły pomocnicze do napychania, c) haczyk igły samoprasującej,

d) spotykane przekroje trzonów igieł: 1 – okrągły, 2 – półpłaski, 3 – płaski [4, s. 112]

Trzon igieł haczykowych jest prosty o przekroju koła 1 (rys. 5d), płaski 3 lub półpłaski 2.

Trzon płaski i półpłaski zwiększa wytrzymałość igły na zginanie w porównaniu do trzonu
o przekroju koła. W trzonach igieł samoprasujących na wysokości rowka występuje skośnie
wykonane wycięcie 4 (rys. 5c) przeznaczone dla nitki osnowy, która następnie zostanie
wprowadzona pod haczyk. Dzięki temu oczka poprzedniego rządka nasuwają się na haczyk
bez udziału prasy. Dziobek haczyka jest stale w rowku.

Stopki stanowią zakończenie trzonu (rys. 5). Bywają stopki proste 5 do zginania, proste

z wytłoczeniami do zalewania w ołowianki 6, wygięte 7 i wygięte z wytłoczeniami
do zalewania oraz stopki zakończone kolankiem 8 do indywidualnego sterowania.

Igły dwudzielne występują w dwóch odmianach: jako suwakowe (rys.6a i c) i rurkowe

(rys. 6b). Igły dwudzielne składają się z dwóch oddzielnie sterowanych elementów – igły
właściwej i suwaka lub pręcika.

Rys. 6. Igły dwudzielne 1 – igła właściwa, 2 – suwak, 3 – pręcik [4, s.113]

W igle właściwej w górnej części trzonu jest wykonany wzdłużny rowek o głębokości

większej o 0,1mm od grubości suwaka. W rowku tym porusza się wygięta część suwaka.
Przednia część igły jest zakończona haczykiem, tylna – stopką. Dziobek haczyka znajduje się
na przedłużenia rowka. Suwak w przedniej części ma rowek, który obejmuje haczyk.

Igła rurkowa właściwa jest wykonana z kapilarnej rurki stalowej, z której jest również

ukształtowany haczyk. Haczyk igły znajduje się poniżej osi rowka dla pręcika.

Igły stosowane w falowarkach są przystosowane do bezpośredniego założenia w otwory

i rowki głowic, a w osnowarkach są zalewane w ołowianki najczęściej po trzy. Obecnie
stosuje się wkładki stalowe zalewane wspólnie z igłami w ołowianki w celu zmniejszenia
masy przy podwyższeniu prędkości działania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wszystkie igły przeznaczone do wyposażenia jednej maszyny muszą mieć jednakowy

kształt i te same wymiary, prawidłowy kształt oraz prosty i równy trzon. Języczek przed
założeniem igły do maszyny powinien być sprawdzony, czy prawidłowo spoczywa
na haczyku i niezbyt luźno obraca się na osi. Igły powinny wchodzić w rowki swobodnie,
nigdy nie należy igieł wciskać siłą.

Płaszczki, podpychacze, wodziki igieł, przekładacze oczek i selektory

Płaszczki są to cienkie, stalowe płytki jednakowej grubości i różnych kształtów,

dostosowane do sposobu pracy w maszynie (rys. 7). Rola płaszczek sprowadza się do:

−

falowania wycięciem k w falowarkach płaskich (płaszczka 1 i 2 na rys. 7a) i falowarkach
oczkarkowych (płaszczka 1 na rys. 7b),

−

przytrzymania oczka poprzedniego rządka w czasie poruszania się igieł w przednie
położenie występem m – w falowarkach płaskich (płaszczka 3 – rys. 7a), osnowarkach
(płaszczka 1 i 2 – rys. 7c), szydełkarkach płaskich (płaszczka 1– rys. 7d) i szydełkarkach
cylindrycznych (płaszczka 1 i 2 – rys. 7e),

−

odchylania oczek na nowo powstające pętle wybraniem n (płaszczki 3 – rys. 7a, 1, 2 i 3 –
rys. 7c, 1 – rys. 7d oraz 1 i 2 – rys. 7e),

−

spychania oczek poprzedniego rządka podczas nanoszenia na przygięty haczyk
wybrzuszeniem p (płaszczki 3 – rys. 7a, 1,2 – rys. 7c oraz 2 – rys. 7b),

−

prowadzenia nitki w podbijaczach.

Rys. 7. Płaszczki [4, s. 114]

Płaszczki są osadzone w przedniej części łożyska lub kręgu płaszczkowym szydełkarek,

w głowicy płaszczkowej, oczkarce falowarek lub grzebieniach płaszczkowych osnowarek.
Są ustawione ściśle w osi między dwiema igłami. Pracą ich sterują krzywki, kształtki zamków
płaszczek, korbowody, dźwignie, listwy – zależnie od rodzaju maszyny.

Płaszczyzny stykające się z przędzą i dzianiną są gładkie, wypolerowane, bez zacięć

i skaz. Wszystkie krawędzie są załamane.

Podpychacze (rys.8) przygotowują igły lub płaszczki do pracy. Budowa podpychaczy

zależy od konstrukcji zamków. Podpychacz jest osadzony w rowku, w którym znajduje się
igła lub płaszczka.

Rys. 8. Podpychacze [4, s. 115]

Do najprostszych podpychaczy nalezą tzw. sprężynki używane w szydełkarkach

ręcznych. Sprężynka służy do przemieszczania igły w położenie pracujące (rys.8a)
lub do sterowania igłą (rys. 8b) w maszynach do wytwarzania rękawiczek. Sprężynki
są wykonane z drutu i spłaszczone do grubości odpowiadającej szerokości rowka.

W szydełkarkach płaskich występują dwa podpychacze (rys.8c i d) górny z kolankiem,

nieco krótszy i dolny bez kolanka, dłuższy. Podpychacz pokazany na (rys.8e) jest używany
w szydełkarkach rękawiczkowych.

Na rysunku 8f przedstawiono podpychacze do maszyny saneczkowej dwulewej.

Podpychacz nie działa tu bezpośrednio na igłę, lecz na wodzik igły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wodziki igieł są to odpowiednio ukształtowane płytki stalowe (rys. 9a i b) przeznaczone

do prowadzenia (wodzenia) igieł dwuhaczykowych. W przedniej części wodzika znajduje się
wgłębienie 1 i grabik 2 lub zamek 7 (rys. 9c). W środkowej lub tylnej części wodzik ma
wykonane jedno 3 lub dwa kolanka 4 i 5 o różnej wysokości. Wodziki są głównym
wyposażeniem szydełkarek przeznaczonych do produkcji dzianin o splotach dwulewych oraz
szydełkarki cylindrycznej. Aby podczas przesuwania igły haczyk nie wysunął się
z wgłębienia 1 lub zamka 7, wodziki są stale dociskane do igieł. Dolna krawędź wodzika
w tylnej części 6 jest ścięta, co umożliwia wniesienie wodzika podczas przejmowania
lub przekazywania igły.

Rys. 9. Wodziki igieł [4, s. 116]

1 – wgłębienie, 2 – grabik, 3, 4, 5 – kolanka, 6 – dolna krawędź wodzika, 7 – zamek

Przekładacze oczek są to elementy przeznaczone do przekładania oczek z wybranych

igieł na igły sąsiednie znajdujące się w tym samym łożysku lub łożysku przeciwnym.
Używane są do ręcznego (rys.10a) lub mechanicznego (rys.10b) przekładania oczek.

Rys. 10. Przekładacze oczek [4, s. 117]

Przekładacze szydełkarek płaskich do ręcznego i mechanicznego przekładania oczek

są wykonane z drutu i mają jeden koniec spłaszczony. W spłaszczeniu tym wykonany
podłużny otwór o szerokości większej o 0,9

0,4mm od grubości haczyka igły (wymiar c)

i długości o 0,5mm większej od długości haczyka igły wymiar b na rysunku 10b. Szerokość
spłaszczenia jest równa

∼

0,8t (podziałki uiglenia).

Przekładacze do ręcznego przekładania oczek są wkładane w oprawki w zależności

od potrzeby – do sześciu sztuk. Podziałka osadzenia odpowiada podziałce rozstawienia igieł,
do przekładania których jest przeznaczony.

Przekładacze szydełkarek cylindrycznych (rys.10d i e) są wyposażone w kolanka (jedno

lub dwa) oraz odpowiednio wygięte widełki, które służą do uniesienia przekładanego łącznika
oczka tak, aby igła przejmująca łącznik mogła wsunąć się w prześwit utworzony widełkami.
Kolanka służą do sterowania. Przekładacze przedstawione na rysunku 10d pracują parami,
przekładając łączniki oczek, przekładacz pokazany na rysunku 10e pracuje pojedynczo z igłą,
zazwyczaj jako prawostronny.

W falowarkach płaskich występują dwa rodzaje przekładaczy, nazywanych powszechnie

igłami pomocniczymi – zwykłe (rys. 10f) i odciągające (rys. 10g). Przekładacze zwykłe
w części przedniej są zakończone wydłużoną łyżeczką. Łyżeczka ta służy do zakrycia
haczyka igły przed przyjęciem oczka i założeniem tego oczka na sąsiednią igłę. Zakończenie
łyżeczki kryje się w rowku igły w celu ułatwienia nasunięcia oczka. Trzon jest zakończony
stopką do osadzenia przekładacza w belce grzebienia.

Iglice stanowią wyposażenie osnowarek. Służą do zakładanie nitek osnowy na igły.

Używane są trzy charakterystyczne rodzaje iglic. Iglica pokazana na rysunku 11a najczęściej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jest wykonana z cienkiego drutu stalowego, z jednej strony spłaszczonego do grubości
0,15

0,20 mm, a z drugiej odpowiednio zagniecionego. W spłaszczeniu jest wykonany otwór,

przez który przewleka się nitkę osnowy.

Rys. 11. Iglice [4, s. 118]

Iglica pokazana na rysunku 11b po jednej stronie spłaszczenia, ma wykonane wgłębienie.

Wgłębienie to ułatwia wprowadzenie nitki biegnącej z wałka osnowego do otworu iglicy.

Iglica pokazana na rysunku 11c znajduje zastosowanie w osnowarkach o wielu

grzebieniach iglicowych. Są one pojedyncze i podwójne.

Selektory służą do wybierania (selekcjonowania) odpowiednich igieł, przekładaczy

i płaszczek podczas wykonania dzianin wzorzystych. Selektory mają bardzo różne kształty,
np. kołków, płaszczek z kolankami, płaszczek wygiętych, wtyczek prostych, wtyczek
z występami, krzywek, ogniw członowych, nasadek taśm perforowanych. Współpracują
one samodzielnie i bezpośrednio lub pośrednio przez klawisze.

Numeracja uiglenia maszyn dziewiarskich

Czynnością poprzedzającą dzianie jest dostosowanie grubości przędzy do numeru

uiglenia maszyny. Im większy numer uiglenia tym więcej igieł na jednostce długości
maszyny, tym cieńszą przędzę można na niej przerabiać.

Maszyny dziewiarskie są produkowane przez różne kraje i dlatego numery uiglenia

są wyznaczane w różnych systemach. Podstawowymi jednostkami miar długości są:

−

cal saski = 23,6 mm,

−

cal angielski = 25,4 mm,

−

cal francuski = 27,78 mm,

−

jednostka metryczna = 100 mm.

Podziałka uiglenia (t

) jest to odległość między osiami symetrii dwóch sąsiednich igieł,

jest więc sumą grubości przekroju poprzecznego igły oraz odległości między dwoma igłami.

Numer uiglenia (N

) określa liczbę igieł (ilość podziałek), znajdujących się na określonej

długości grzebienia lub łożyska igłowego.

Numer uiglenia można policzyć ze wzoru:

gdzie:

L – jednostka długości dla danego systemu numeracji.

Znając liczbę igieł i szerokość łożyska można obliczyć numer uiglenia maszyny

ze wzoru:

gdzie:

J – liczba igieł w łożysku,
b – szerokość łożysk w calach angielskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy maszyny dziewiarskiej biorą udział w formowaniu oczek?
2. Jakie rodzaje igieł stosuje się w maszynach dziewiarskich?
3. Z jakich części składa się igła?
4. Do czego służą i jak są wykonane kolanka igieł?
5. Jak są zbudowane igły haczykowe?
6. Jak są zbudowane igły dwudzielne i gdzie mają zastosowanie?
7. Jaką rolę spełniają płaszczki?
8. Do czego służą podpychacze?
9. Do czego służą wodziki igieł?
10. W jakim celu używa się przekładaczy oczek?
11. Jakie są stosowane rodzaje przekładaczy oczek?
12. Do czego służą iglice i jak są wykonane?
13. Do czego służą selektory i karty programujące?
14. Co określa numer i podziałka uiglenia maszyny dziewiarskiej?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz igły do maszyny dziewiarskiej i podaj ich charakterystykę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wskazaną maszyną dziewiarską,
3) dobrać igły do danego typu maszyny,
4) narysować igłę i omówić jej budowę,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska, pracy:

−

maszyna dziewiarska,

−

igły do maszyn dziewiarskich,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj i wykonaj opis elementów maszyny dziewiarskiej biorących udział

w formowaniu oczek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) dobrać dokumentację techniczno-ruchową wskazanej maszyny dziewiarskiej,
3) narysować i opisać elementy maszyny dziewiarskiej biorące udział w formowaniu oczek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaprezentować efekty swojej pracy,
5) ocenić poprawność wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

maszyna dziewiarska,

–

dokumentacja techniczno-ruchowa maszyny dziewiarskiej,

–

arkusz do ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6

Ćwiczenie 3

Oblicz angielski numer uiglenia maszyny dziewiarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) określić podziałkę uiglenia maszyny dziewiarskiej w pracowni szkolnej,
3) określić długość roboczą łożyska i liczbę igieł w łożysku maszyny,
4) zapisać dane w arkuszu do ćwiczenia,
5) obliczyć angielski numer uiglenia maszyny dziewiarskiej korzystając z odpowiednich

wzorów,

6) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna dziewiarska,

−

miara krawiecka,

−

linijka,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić elementy maszyny dziewiarskiej biorące udział

w formowaniu oczek?



2) rozróżniać poszczególne elementy maszyny?



3) dobierać igły do maszyny dziewiarskiej?



4) wyjaśnić znaczenie poszczególnych elementów maszyny?



5) wyjaśnić pojęcie uiglenia maszyny?



6) obliczyć angielski numer uiglenia maszyny dziewiarskiej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Budowa szydełkarek płaskich

4.2.1. Materiał nauczania

W każdej szydełkarce płaskiej wyodrębnia się następujące części i zespoły

mechanizmów: jedno lub dwa łożyska, łoża, korpus, sanki, głowice zamkowe, zamki,
urządzenia podające, urządzenia odbierające, urządzenia programujące pracę igieł, wzornice
i układ mechanizmów zabezpieczających pracę maszyny.

Łożyska igłowe

Łożyska igłowe nazywane płytami, są odpowiednio ukształtowaną płytą stalową, żeliwną

lub z tworzywa sztucznego grubości od 6 do 18 mm, długości od 250 do 2500 mm
i szerokości dostosowanej do rodzaju elementów bezpośrednio formujących oczka. Rozróżnia
się łożysko przednie i tylne. W każdym łożysku wyżłobione są rowki o szerokości i grubości
równej podziałce uiglenia.

Do zabezpieczenia igieł w łożysku służą łaty. Często wykorzystywane są jako belka do

prowadzenia wodzika lub jako prowadnica sanek. Pod łatą igły winne przesuwać się
swobodnie, a na igłach wyłączonych z pracy języczki były zamknięte.

Końce łożysk igłowych nie maja rowków – noszą nazwę zwierciadeł. W miejscach

tych występują owalne otwory służące do przykręcania klocków lub śrub z odsadzeniem.
W tylnych łożyskach otwory te są najczęściej wykonane wzdłuż łożysk w celu umożliwienia
przemieszczania łożyska tylnego względem przedniego. W poprzednim łożysku otwory
są wykonane w poprzek łożyska w celu umożliwienia jego odsunięcia.

Łożyska w szydełkarkach płaskich są ustawione w formie dachowej oraz płaskiej.

Kąt rozwarcia i rozstaw łożysk dwuspadowych jest różny, ale powinien być jednakowy na
całej szerokości. Właściwe położenie i wzajemne ustawienie łożysk jest bardzo ważne, gdyż
zapewnia formowanie dobrej jakościowo dzianiny.

Urządzenie do przesuwania łożysk

W szydełkarkach dwułożyskowych jedno, najczęściej tylne łożysko, może być w czasie

pracy przesuwane względem drugiego, nieruchomego (przedniego) łożyska. W wyniku
przesunięcia łożyska powstają rożne rodzaje wzorów i splotów. Wraz z łożyskiem
przemieszczają się igły, odchylając zawieszone na nich oczka w kierunku przesuwu.

Łożysko przesuwane podczas pracy maszyny musi zajmować ściśle określone położenie,

niezmienne w pionie. W tym celu do przesuwanego łożyska 1 (rys. 12) jest od dołu
przytwierdzony płaskownik 2, który w korpusie łożyska 7 ma ukształtowane wycięcie.
Płaskownik jest połączony z urządzeniem do przesuwania łożyska. Jest to mechanizm
złożony z krzywki lub ukształtowanego w stopnie segmentu 3 mającego możliwość
wykonania obrotu. Stopnie segmentu obejmują dwa trzpienie 5 i 6 trwale przymocowane
do płaskownika 2 za pomocą śrub. W płaskowniku są wykonane jarzmowe wycięcia, dzięki
którym można prawidłowo ustawić łożyska względem siebie.

Rys. 12. Urządzenie do przesuwania łożysk [4, s. 162]

–

łożysko przesuwane, 2

–

płaskownik, 3

–

segment, 4

–

rączka, 5 i 6

–

trzpienie, 7

–

korpus łożyska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Trzpienie 5 i 6 powinny być sztywne, proste, prostopadłe do płaskownika, nieskręcone,

dostatecznie utwardzone i dokładnie wypolerowane. Oś, na której jest osadzony segment,
nie powinna mieć luzów.

Segment można obracać ręcznie rączką 4 w szydełkarkach z napędem ręcznym

lub automatycznie w wyniku pracy urządzenia programującego. Segment można obrócić
tylko wtedy, gdy sanki znajdują się w skrajnym lewym lub prawym położeniu oraz przy
odsunięciu graniaków programujących pracę igieł.

Jednorazowy przesuw odbywa się najczęściej o jedną pełną podziałkę. W nowoczesnych

maszynach można wykonywać jednorazowy przesuw do czterech podziałek.
W szydełkarkach automatycznych przesuwaniem łożysk steruje urządzenie programujące.

Urządzenie do odsuwania łożyska

Prawie we wszystkich szydełkarkach przednie łożysko może być opuszczane – odsuwane

od łożyska tylnego. Opuszczanie łożyska ma na celu ułatwienie: załapania „spuszczonego”
oczka, napchnięcie dzianiny na igły, usunięcie uszkodzeń dzianiny, gdyż w wyniku
odsunięcia jednego łożyska powiększa się odległość między nimi.

Rys. 13. Urządzenie do odsuwania łożyska [4, s. 163]

1 – rączka, 2 – wałek, 3 – dźwignia, 4 – śruba, 5 – czop zasuwki, 6 – łożysko, 7 – kułak, 8 – sprężyna

Spotyka się dwa rodzaje urządzeń do odsuwania łożyska – o działaniu bezpośrednim

i pośrednim. W urządzeniu pośrednim odsuwanie łożyska odbywa się w wyniku działania
masy łożyska, w urządzeniu bezpośrednim odsunięcie łożyska jest sterowane, wymuszone.

Spotyka się różne konstrukcje mechanizmów do odsuwania łożyska, najprostsze

pokazano na (rys. 13). Łożysko odsuwa się po obróceniu rączką 1 wałka 2 i dźwigni 3
naciskającej na czop zasuwki 5. Zasuwka, unosząc się, umożliwia opuszczenie łożyska.
Doprowadzenie łożyska do pozycji wyjściowej odbywa się po obróceniu rączką wałka
w przeciwnym kierunku – wtedy kułak 7 unosi łożysko i odchyla dźwignię podtrzymującą
zasuwkę. Zasuwka opada pod działaniem sprężyny 8.

Łoża maszyn mają różną budowę w zależności od typu szydełkarki. Szydełkarki

jednołożyskowe mają łoża pryzmatyczne złożone z dwóch boków o kształcie trójkąta
prostokątnego połączonych żebrem. Na łożu spoczywają łożyska i wiele innych
mechanizmów jak: urządzenie do przesuwania łożysk, urządzenie do odsuwania łożysk,
wałków nastawczych, szyn sanek, wodzików.

Sanki stanowią korpus dla wielu istotnych mechanizmów np.: głowic zamkowych,

zbieraków, wodzików. Składają się z dwóch drążonych płyt połączonych pałąkiem,
ustawionych względem siebie pod odpowiednim kątem.

Tabliczki podziałowe

Nastawienie

kształtek

spychających

odbywa

się

ręcznie

lub

mechanicznie

(automatycznie). Przy ręcznym nastawieniu następuje odkręcenie nakrętki motylkowej 4
(rys. 14) i zwolnienie siły tarcia, co umożliwia sprężynie przesunięcie kształtki. Ze śrubą 3
jest połączony wskaźnik ustawienia 5, który przemieszcza się wraz z kształtką. Wskaźnik
przemieszcza się wzdłuż tabliczki znamionowej 1 przymocowanej do górnej płyty zamkowej
2. Wielkość działki w tabliczce wynosi 1 mm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Tabliczka podziałowa do ręcznego przestawiania [4, s. 173]

1 – tabliczka znamionowa, 2 – górna płyta zamkowa, 3 – śruba, 4 – nakrętka motylkowa, 5 – wskaźnik

ustawienia, 6 – kształtka

Najmniejsza różnica w ustawieniu kształtek wpływa bezpośrednio na długość nitki

pobranej prze igły. Różnice w wymiarach pojedynczych oczek są niewidoczne, uwidoczniają
się dopiero w długości dzianiny wykonanej przy zachowaniu tej samej liczby rządków.
Jest to szczególnie ważne przy wytwarzaniu dzianin odpasowanych, gdzie długości
poszczególnych elementów musza mieć tę samą długość..

W szydełkarkach automatycznych zmiana położenia kształtek może być sterowana

za pośrednictwem zderzaków i listew z zamocowanymi na nich krzywkami. Odbywać się
może w czasie ruchu głowicy. Możliwości te wykorzystywane są przy produkcji takich
elementów, gdzie występują różne ścisłości, np. mankiet i część wyrobu.

Urządzenia podające szydełkarek płaskich pracują na zasadzie negatywnego podawania

przędzy. Sprowadza się to do odwinięcia przędzy z nawojów ustawionych na ramie
natykowej, przeprowadzenia jej przez prowadniki, hamulec przędzy i kompensator
do osadzonego na wodziku lejka podającego, zakładającego przędzę pod haczyki
wyniesionych do pozycji podawania igieł. Przędza zostaje uchwycona igłami z odchylonymi
języczkami. Proces zasilania odbywa się przy przesuwającej się głowicy, z którą jednocześnie
przemieszcza się wodzik ciągnięty przez zabierak.

Ramą natykową nazywana się jedną lub dwie deski, na których ustawione zostały

bramki. Do deski są przymocowywane kołki, na które wstawia się nawoje. Liczba kołków
na desce wynosi od 9 do 18 i zależy od liczby wodzików oraz rodzaju łączonych przędz.
Do belki są przytwierdzone poprzeczki w liczbie odpowiadającej liczbie wodzików.
Na każdej poprzeczce znajduje się: hamulec przędzy, kompensator, czujnik zrywów
oraz prowadniki nitki. Rozmieszczenie kołków i poprzeczek jest takie, aby ustawione nawoje
o pojemności 2÷5 kg, nie przeszkadzały sobie nawzajem w odwijaniu nitki

Hamulec przędzy

Napinanie oraz wyrównywanie napięcia w odwijanej przędzy odbywa się przy użyciu

hamulca talerzykowego (rys. 15).

Rys. 15. Hamulec talerzykowy: [3, s. 175]

1 – otwór do prowadzenia nitki, 2 – talerzyki, 3 – nakrętka do regulacji nacisku sprężyny, 4 – sprężyna

Siłę nacisku sprężyny reguluje się nakrętką 3 osadzoną na oś hamulca. Stałe napięcie

podawanej przędzy jest jednym z podstawowych warunków podczas formowania oczek.
Przędza zbyt mało napięta jest w nierównomierny sposób podawana na igły, co może być
powodem powstawania spuszczonych oczek, szczególnie na brzegach dzianiny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kompensator spełnia bardzo ważną rolę podczas dziania. Utrzymuje on stałe napięcie

przędzy nie tylko w czasie dziania, lecz i po osiągnięciu przez sanki końcowych punktów
zwrotnych. W tym czasie następuje poluźnienie podawanej przędzy i zadaniem kompensatora
jest odpowiednie jej napięcie. Kompensator jest wykonywany z drutu stalowego. Jeden jego
koniec jest zwinięty w formie spiralnej sprężyny, drugi odpowiednio wygięty i zaopatrzony
w prowadnik przędzy, działa jak ramię skręcające sprężyny. Podczas działania wystający
koniec kompensatora z prowadnikiem jest przyginany w wyniku napięcia panującego
w przędzy. Po skończonym suwie i powrotnym ruchu głowicy odchyla się, odbierając
nadmiar pobranej uprzednio przędzy.

Wodziki nitki jest to zespół mechanizmów prowadzących i przekazujących przędzę

igłom. Rozróżnia się wodziki:
–

wahadłowe używane w maszynach o szerokości do 60cm. Umieszczane są bezpośrednio
na tylnej płycie zamkowej i nie mogą być wymieniane podczas pracy maszyny. Wymiana
przędzy na inną możliwa jest tylko po zerwaniu przędzy i wprowadzeniu nowej.

–

suwakowe umożliwiają wymianę przędzy poprzez zmianę wodzika z nawleczoną
uprzednio przędzą. Składa się ona z suwaka, pałąka, lejka oraz belki, po której przesuwa
się wodzik. W szydełkarkach automatycznych wymiana wodzików jest automatyczna
i odbywa się w czasie pracy maszyny.
Zbieraki wodzikowe znajdują się w osi głównej zamków podstawowych na górnych

płytach zamkowych lub w pałąkach głowic zamkowych. W szydełkarkach z napędem
ręcznym włączenie do pracy zbieraków odbywa się za pomocą układów dźwigniowych
nastawianych ręcznie. W szydełkarkach automatycznych wymianą wodzików steruje
wzornica, według ustalonego programu.

Zapory wodzikowe są wykonane w formie suwaka i odpowiednio umocowane

na belkach wodzikowych za pośrednictwem zatrzasków zwykłych lub guzikowych. Zapory
są ustawione po obu stronach wykonywanego elementu wyrobu.

Lejki podające

Lejki podające są podstawowym elementem urządzenia wodzikowego, podają przędzę

tak, aby igły mogły złapać ją haczykami. Budowa i osadzenie ich na pałąku są bardzo ważne,
gdyż od tego m.in. zależy otrzymanie dzianiny o dobrej jakości.
Spotyka się dwie odmiany lejków:
–

lejek zwykły ma jeden otwór, który może być zamknięty lub otwarty. Otwór ten jest
najczęściej stożkowy.

–

lejek do platerowania ma dwa otwory, jeden stożkowy, drugi o kształcie owalnym
półksiężyca (rys. 16c). Przy otworach umieszczonych tak, jak pokazano na rysunku 16f
podawane przędze są układane na igły przemienne, w wyniku czego występują raz
na jednej raz na drugiej stronie dzianiny. Aby uzyskać dzianinę platerowaną przy splocie
jednostronnie nabieranym, stosuje się lejki o dwóch obok siebie położonych otworach
(rys. 16d i e).

Rys. 16. Lejki podające przędzę: a) w aparatach dziewiarskich, b) zwykły, c) do platerowania jednostronnego,

d, e, f) do platerowania przemiennego, g) do maszyn dziewiarskich z jednopłaszczyznowym

ustawieniem łożysk [4, s.178]

Lejki powinny być gładkie, wypolerowane, bez skaz, pęknięć i wyszczerbień. Budowa

ich powinna zapewniać możliwość mijania się wodzików.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prawidłowe ustawienie lejka względem igieł pokazano na rysunku.17.

Rys. 17. Ustawienie elementów bezpośrednio biorących udział w formowaniu oczek [4, s. 179]

Szczotki włosiane są przykręcone do głowicy zamkowej od strony haczyków i igieł,

ustawione są ukośnie do igieł przeciwległego łożyska w przestrzeni wynoszenia igieł
z tylnego w przednie położenie. Spełniają one dwa bardzo ważne zadania:
–

uniemożliwiają obrócenie się języczka w momencie przesuwania oczka na trzon igły.
Podczas wysuwania igieł z tylniego w przednie położenie, oczko znajdujące się pod
haczykiem ślizga się po trzonie i obraca języczek, a następnie przesuwa się na niego.
Przędza w oczku znajduje się stale pod napięciem urządzenia odbierającego. Włosie
szczotek zabezpiecza przed zamknięciem haczyka.

–

obracają nie otworzone języczki znajdujące się na haczykach. Nie odchylenie języczka
może być powodem nie podania przędzy na haczyk, zerwania nitki w oczku rządka
zawieszonego na igłach, lub zbyt dużego wyrobienia osi języczka. Obrócenie języczka
leżącego na haczyku następuje w wyniku bocznego uderzenia włosia o języczek.

Urządzenia odbierające

Aby podczas przesuwania igieł do przodu zrzucone wcześniej oczko ponownie nie

wsunęło się na igłę, musi byś odciągnięte na tył igły. Odciągania oczek może dokonać
urządzenie odbierające dzianinę, płaszczki spychające, płytki lub krążki spychające i grzebień
spychający przeciwnego łożyska.

W szydełkarkach z napędem ręcznym urządzeniem odbierającym jest grzebień

obciągający zakładany na pierwszy rządek wykonanej dzianiny. Przez otwory iglic przetyka
się drut, a grzebień obciąża obciążnikami.

W szydełkarkach z napędem mechanicznym stosuje się urządzenie odbierające składające

się z wałka gładkiego, pokrytego gumą lub tworzywem umieszczonego pod łożyskami,
wzdłuż ich szerokości. Obracający się wałek odbiera dzianinę ze strefy roboczej wytwarzając
odpowiednią siłę obciągową, umożliwiając odbiór oczek z igieł. Koło zapadkowe zabezpiecza
przed odwijaniem się dzianiny w wyniku powstałego napięcia.

Niezbędna regulacja mechanizmów

Regulacja mechanizmów obejmuje:

−

ustawienie kształtek zamków w zakresie wymaganej ścisłości dzianiny. W maszynach
dwułożyskowych regulację przeprowadza się najpierw w zamkach tarczy, następnie
w zamkach cylindra. Położenie kształtek spychających na wszystkich obszarach można
przeprowadzać ręcznie przez odmierzenie jednakowej długości wrobionej nitki lub przy
użyciu przyrządów,

−

ustawienie urządzenia odbierającego – regulacji działania mechanizmu odbierającego
dokonuje się w zależności od sztywności, wytrzymałości i stopnia nierówności przędzy,
rodzaju splotu, ścisłości itp. Siła odbioru powinna być tak duża, aby nie tworzył się
„kożuch”, ale również nie zrywała się przędza w oczkach. Zmniejszenie lub zwiększenie
siły odbioru reguluje się zmianą napięcia sprężyn dociskających wałki lub zmianę
położenia obciążnika na dźwigni,

−

regulacja długości podawanej nitki – zależy od wielkości formowanych oczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie części i zespoły mechanizmów wyodrębnia się szydełkarce płaskiej?
2. Do czego służą łożyska igłowe?
3. Jakie łożyska są stosowane w szydełkarkach płaskich?
4. W jakim celu stosuje się łożyska przesuwane i jak się je reguluje?
5. Jakie zadanie spełnia łoże maszyny?
6. Do czego służą tabliczki podziałowe?
7. Jakie zadanie spełnia urządzenie podające?
8. Jaką rolę spełnia hamulec przędzy i kompensator?
9. Jaką rolę spełniają zbieraki i zapory wodzikowe?
10. Jakie zadanie spełniają lejki podające i jakie są ich rodzaje?
11. Jakie zadania spełniają szczotki?
12. Do czego służą urządzenia odbierające i jakie są rodzaje?
13. Na czym polega niezbędna regulacja mechanizmów szydełkarki?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj działanie urządzeń przesuwających łożysko.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) rozróżnić i nazwać poszczególne elementy urządzenia przesuwającego łożysko,
3) zapoznać się z działaniem urządzenia,
4) wskazać punkty regulacji łożysk,
5) przesunąć łożysko przednie w prawo i w lewo,
6) odsunąć łożysko przednie od tylnego,
7) zapisać swoje spostrzeżenia.

Wyposażenie stanowiska, pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj współpracę zbieraka, wodzików, zapór i kompensatora.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) rozróżnić i nazwać poszczególne elementy,
3) zapoznać się ze współpracą zbieraka wodzików, zapór i kompensatora,
4) nastawić i wyregulować maszynę,
5) wprowadzić przędzę i ustalić naprężenie,
6) zapisać swoje spostrzeżenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska, pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa,

−

przędza dziewiarska,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj niezbędnej regulacji mechanizmów maszyny dziewiarskiej i ustal różnicę

długości` wrobionej przędzy na jedną działkę tabliczki podziałowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek,
3) wykonać co najmniej 10 rządków dzianiny o splocie dwuprawym,
4) zmienić ustawienie kształtek o jedną działkę na tabliczce podziałowej,
5) wykonać co najmniej 10 rządków dzianiny o splocie dwuprawym,
6) zmienić ustawienie kształtek o następną działkę na tabliczce podziałowej,
7) wykonać co najmniej 10 rządków dzianiny o splocie dwuprawym,
8) ocenić poprawność ustawienia ścisłości,
9) z każdej części dzianiny wypruć przędzę z takiej samej ilości oczek, zmierzyć długość

przędzy obliczyć długość nitki w jednym oczku,

10) zapisać wyniki,
11) porównać wyniki i zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa,

−

przędza dziewiarska,

−

linijka, miara krawiecka,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnika dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić części i zespoły mechanizmów szydełkarki płaskiej?



2) nazwać poszczególne części i zespoły mechanizmów?



3) regulować i nastawiać poszczególne części i zespoły mechanizmów?



4) ustawić ścisłość dzianiny i ocenić poprawność ustawienia?



5) wyjaśnić wpływ ustawienia podziałki na tabliczce podziałowej

na jakość dzianiny.



6) wyjaśnić znaczenie szczotek, zbieraków i zapór wodzikowych?



7) zastosować urządzenie przesuwające łożysko?



8) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Proces technologiczny wytwarzania dzianin na szydełkarkach

4.3.1. Materiał nauczania

Szydełkarki płaskie jednołożyskowe

Technika formowania oczek metodą szydełkowania w układzie rządkowym polega

na pojedynczym włączaniu igieł do pracy i przeciąganiu podanej nitki przez oczko
poprzednio uformowane. Igła włączona do pracy jest wynoszona do pozycji najwyższej,
gdzie następuje zsunięcie oczka na trzon igły. W ruchu powrotnym igły oczko przesuwa się
do języczka i nieznacznie go podnosi. W tym położeniu lejek mija igłę podając przędzę.
Zepchnięcie igły do pozycji najniższej powoduje uformowanie następnego oczka.

Zamek szydełkarki jednołożyskowej (rys. 18) składa się z trzech zasadniczych kształtek,

dwóch wynoszących 1 i 2 oraz spychającej 3. Kształtki 4 i 5 powodują spychanie igieł
do pozycji wyjściowej.

Rys. 18. Formowanie oczek na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej [1, s. 56]

1 i 2 – kształtki wynoszące, 3 – kształtka spychająca, 4 i 5 – kształtki powodujące spychanie igieł

Po przesunięciu zamka w kierunku strzałki y kolanka igieł, sterowane przez kształtki

zamka (linia przerywana), otrzymują następujące pozycje:

Pozycja I – wyjściowa. Oczka znajdują się na trzonach igieł pod języczkami, igły zostały

zasilone przędzą.

Pozycja II. Kształtka spychająca 3 zepchnęła igłę do takiej pozycji, żeby oczko wychyliło

języczek zamykając haczyk igły. Oczko zostało wprowadzone na zamknięty języczek igły.

Pozycja III – najniższa. Oczko uformowane w poprzednim rzędzie zsunęło się na pętlę

uwięzioną pod haczykiem igły, tworząc nowe oczko.

Pozycja IV. Kształtka wynosząca 2 wysuwa igły do góry. Uformowane oczko znajduje

się na otwartym języczku igły.

Pozycja V – najwyższa. Oczko zsunęło się na trzon igły.

Pozycja V. Kształtka pomocnicza 5 opuszcza igły do pozycji wyjściowej.

Następny rząd oczek jest utworzony w ten sam sposób przy przesuwie zamka w kierunku

(linia ciągła), kolanka igieł otrzymają pozycję najwyższą od kształtki wynoszącej 1.

Rozpoczynając pracę na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej należy:

– wszystkie igły ustawić tak, aby dotykały tylnej prowadnicy,
– włączyć do pracy potrzebną liczbę igieł – wysunąć je tak, aby kolanka znalazły się

w środku łożyska igłowego,

– sprawdzić, czy kształtki wynoszące zamka są włączone do pracy,
– kształtkę spychającą ustawić na podziałkę właściwą do grubości przerabianej przędzy.

Rozpoczynając dzianie brzegu oczkami zamkniętymi należy przesunąć zamek na lewą

stronę maszyny. Początek przędzy zamocować z lewej strony aparatu, a następnie trzymając
przędzę w prawej ręce ruchem przeciwnym do ruchu wskazówek zegara okręcać ją kolejno
wokół każdej igły i zakładać pod szyjkę sąsiedniej płaszczki. Przędzy nie należy zbytnio

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

naprężać. Następnie lewą ręką przesunąć zamek na prawą stronę, wówczas igły otrzymają
pozycję najwyższą, a nawinięte pętle przesuną się na trzon igły. Taki brzeg nie pruje się.

Przed następnym przesuwem zamka igły należy zasilić przędzą. Przędzę należy zaczepić

na ostatniej płaszczce, z prawej strony, położyć na igły przed haczykami i lekko naprężyć
lewą ręką. Od tego momentu rozpoczyna się właściwe dzianie.

W aparatach nie mających płaszczek stosuje się obciąganie pierwszych oczek

specjalnymi grzebieniami obciągającymi.

Szydełkarki płaskie dwułożyskowe

Zamek szydełkarek dwułożyskowych składa się z kształtek, które w czasie wytwarzania

dzianiny są wyłączone lub włączone, lub zmienia się ich pozycja. Układ i oznaczenia
kształtek pokazuje (rys.19).

Rys. 19. Oznaczenia kształtek zamka [1, s.105]

Literami A, B, C, D, E, F, G, H oznaczono ruchome kształtki wynoszące, natomiast

kształtki spychające cyframi rzymskimi I, II, III, IV, V, VI.

Aby rozpocząć dzianie na dwóch łożyskach należy:

–

głowicę zamka ustawić z lewej, a wodzik z prawej strony maszyny,

–

włączyć do pracy określoną liczbę igieł w obu łożyskach,

–

włączyć do pracy kształtki wynoszące, kształtki spychające ustawić do wykonania rządka
zarabiającego,

–

przesuwając powoli głowicę na prawą stronę maszyny, otworzyć języczki igieł. Włączyć
wodzik i przesuwając głowicę z prawej strony ku lewej zaciągnąć siatkę (nitka ułożona
faliście na wszystkich, włączonych do pracy igłach obu łożysk),

–

grzebień służący do obciągania dzianiny wprowadzić między łożyska od dołu, aby iglice
grzebienia wystawały ponad przędzę zaciągniętą między igłami. Przez otwory iglic
wprowadzić drut, opuścić grzebień i sprawdzić czy nie spoczywa na haczyku jakiejś igły,

–

zawiesić na grzebieniu obciążniki,

–

ustawić kształtki do dziania na okrągło i wykonać dwa suwy,

–

ustawić kształtki na właściwą dzianinę i kontynuować dzianie.

W czasie wytwarzania wyrobu zachodzi często potrzeba zmiany położenia kształtek

wynoszących w celu otrzymania właściwego splotu. Ustawienie kształtek spychających
zależy przede wszystkim od grubości przerabianej przędzy.

Dzianina produkowana na okrągło jest to dzianina o splocie lewoprawym wytwarzana na

dwóch łożyskach tym samym wodzikiem, wobec czego ma kształt worka. Ustawienie
kształtek przedstawia rysunek 20.

Rys. 20. Ustawienie kształtek wynoszących do wykonania dzianiny na okrągło

(zaciemnienie kształtki oznacza jej wyłączenie)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy wytwarzaniu dzianiny o splocie dwuprawym należy zaciągnąć siatkę, wykonać

jeden obrót na okrągło w celu uzyskania trwałego i elastycznego brzegu, a następnie włączyć
kształtki A i B (wyłączone przy dzianiu na okrągło). Kształtki spychające ustawić tak, jak
przy wykonywaniu siatki (rys. 21).

Rys. 21. Ustawienie kształtek wynoszących do wykonania dzianiny dwuprawej

Przesuwając głowicę przy takim ustawieniu kształtek otrzymuje się dzianinę dwuprawą,

ponieważ w każdym przesuwie są tworzone oczka na igłach przedniego i tylnego łożyska.

Wytwarzanie dzianin o splotach nabranych polega na formowaniu oczek nabranych

na jednym łożysku w co drugim rzędzie, lub w każdym rzędzie, lecz na przeciwległym
łożysku.

Stosuje się dwa sposoby nabierania oczek:

–

przez niezupełne wysunięcie igieł do góry przy zastosowaniu zamka wyposażonego
w kształtki wynoszące do nabierania.

–

przez niezupełne zepchnięcie igieł do dołu w wyniku uniesienia kształtek spychających
zamka podstawowego.

Dzianiny o splotach nabranych mogą występować jako jednostronnie nabrane (perliste)

lub dwustronnie pojedynczo nabrane (angielskie, dwuperliste).

Przy wykonywaniu splotu jednostronnie nabranego zamkiem z kształtkami do nabierania

igły w jednym z łożysk nie uzyskują pozycji maksymalnego wyniesienia. Początkowe
czynności dziania należy wykonać tak jak przy omówionych już splotach – wykonać siatkę
i jeden rząd oczek na okrągło. Następnie ustawić kształtki wynoszące na dzianinę
jednostronnie nabraną (rys. 22).

Rys. 22. Ustawienie kształtek wynoszących do wykonania dzianiny

o splocie jednostronnie nabranym

Przy takim ustawieniu kształtek podczas przesuwania zamków z prawej strony na lewą

będą tworzone oczka normalne. Przy przesuwie zamka w stronę przeciwną powstaną oczka
nabrane na tylnym łożysku.

Przy wykonywaniu splotu dwustronnie nabranego zamkiem z kształtkami do nabierania

przy jednym przesuwie igły w jednym z łożysk nie uzyskują pozycji maksymalnego
wyniesienia, przy następnym przesuwie w drugim. Początkowe czynności dziania należy
wykonać tak, jak przy omówionych już splotach – wykonać siatkę i jeden rząd oczek
na okrągło. Następnie ustawić kształtki wynoszące na dzianinę dwustronnie nabraną (rys. 23).

Rys. 23. Ustawienie kształtek wynoszących do wykonania dzianiny

o splocie dwustronnie nabranym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy takim ustawieniu kształtek podczas przesuwania zamków z prawej strony na lewą

oczka nabrane będą tworzone na przednim łożysku. Przy przesuwie zamka w stronę
przeciwną powstaną oczka nabrane na tylnym łożysku.

Szydełkarka płaska sterowana komputerowo jest zbliżona budową do szydełkarki

zwykłej. Różnicę stanowi większa liczba wodzików, umożliwiająca wprowadzanie kilku
kolorów przędzy przy wytwarzaniu dzianin o wzorach żakardowych. Budowa zamka jest
analogiczna do zamka szydełkarki zwykłej, różne mogą być tylko rozwiązania techniczne
pozwalające na komputerowe sterowanie położeniem kształtek.

Programując pracę szydełkarki należy ustalić:

–

zarobienie czyli utworzenie trwałego brzegu,

–

rodzaj ściągacza (wybieramy z katalogu i do komputera wpisujemy numer ściągacza),

–

rodzaj wzoru (także wybieramy z katalogu), można zaprogramować kilka wzorów
po kolei,

–

technikę dziania,

–

ewentualną zmianę tła, zmianę odległości między wzorami, ilości wzorów,

–

ewentualne powiększenie lub przesunięcie wzoru,

–

czy dzianina ma być wytwarzana w postaci odpasowanej, czy metrażowej,

–

jeśli wyrób odpasowany wprowadzamy dane na temat ilości włączonych igieł, długości
ściągacza, wielkości podkroju pach, wykroju dekoltu, długości całego elementu dzianiny,

–

jeśli dzianina metrażowa, podajemy ilość igieł na których ma być wykonana.

Po zaprogramowaniu komputera maszyna wykona najpierw próbkę dzianiny na określonej
niewielkiej liczbie igieł.

Sposoby wykonywania dzianin wzorzystych na szydełkarkach płaskich

Efekty wzorzyste można otrzymać w następujący sposób:

−

przez zmianę wielkości produkowanych oczek co jeden lub co kilka rzędów. Otrzymuje
się w dzianinie efekt wyróżniających się pasów, utworzonych przez rzędy oczek
mniejszych i większych. Różną wielkość oczek otrzymuje się przez zmianę położenia
kształtek spychających,

−

przez wyłączenie niektórych igieł z pracy. Daje to w dzianinie efekty w postaci rzędów
nie zarobionych oczek – drabinki. Drabinka może biec przez cały wyrób lub być
wykonywana na określonych igłach i w określonych rzędach oczek,

−

w wyniku przekładania oczek z określonych igieł na sąsiednie. W tym wypadku
nie wyłącza się z pracy igieł z których zdjęto oczka. W miejscach igieł, z których oczka
zostały przeniesione, powstają otworki będące podstawowym elementem wzoru
ażurowego,

−

przez zmianę splotu. Po wykonaniu kilkunastu rządków dzianiny jednym splotem
wykonujemy kilkanaście kolejnych innym. Otrzymamy efekt pasiastości wynikający
z różnej struktury zastosowanych splotów,

−

w wyniku sprucia poszczególnych kolumienek oczek i zarobieniu ich po stronie lewej
oczkami prawymi, nabieranymi lub z innej przędzy. Na dzianinie powstanie efekt: na tle
oczek strony lewej powstaną kolumienki oczek zwykłych, nabranych, lub kolorowych
strony prawej,

−

stosując przędzę kolorową można pewne grupy oczek w jednym rzędzie wykonać
z innych kolorów przędzy. Powstanie wtedy dzianina z wielobarwnym wzorem
na jednolitym tle.

Kontrola technologicznego procesu dziania

Wszelka regulacja ustawienia kształtek zamków oraz urządzeń odbierających

i nawijających, a także regulacja urządzeń podających i programujących pracę zamków, igieł

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lub selektorów odbywa się przy unieruchomionej maszynie i ręcznym jej pokręceniu
lub stosowaniu ruchu pełzającego, wtedy jest kontrola technologicznego procesu dziania.
Wymiany igieł, płaszczek i selektorów dokonuje się szczypcami dziewiarskimi. Poszukiwanie
uszkodzonej igły w szydełkarkach dwułożyskowych jest dozwolone przy ręcznym pokręcaniu
maszyny. Prostowanie uszkodzonej igły, obcinanie stopek, wyginanie igieł wykonuje się
w specjalnych przyrządach.

Nie można dotykać ręką odbieranej dzianiny, urządzeń odbierających oraz urządzeń

naprężających dzianinę podczas ruchu szydełkarki. Regulację urządzenia odbierającego
oraz nawijającego wykonuje się ostrożnie, przy stałej kontroli nacisku wałków i sprężyn
lub obciążników. Przy zarabianiu dzianiny, która spadła z igieł, należy uważać, aby nie
uszkodzić palców. Pracę tę należy wykonywać zgodnie ze szczegółową instrukcją obsługi.
Zarobienia dzianiny, która spadła z igieł, dokonuje się przy bezpośrednim lub pośrednim
zawieszeniu obciążników na utworzonej drabince zarabiającej. Obciążniki powinno zawiesić
się w sposób trwały. Nie należy dotykać biegnących nitek, usuwać palcami puchu
włókienniczego z oczek prowadzących nitki, sprawdzać ręką działania nożyczek podczas
pracy maszyny, hamować ręką nitek, odchylać zapadek urządzeń wzorujących oraz usuwać
złamanych igieł i kolanek igieł podczas ruchu zamków.

Wyjęcie dzianiny lub sztuki z maszyny odbywa się w różny sposób, zależnie od budowy

urządzenia odbierającego. Przy odcinaniu i zdejmowaniu sztuki maszyna musi być wyłączona
z pracy. Zdejmowanie przeprowadza się zgodnie z instrukcją obsługi. W szydełkarkach
cylindrowych przy wyjmowaniu sztuki odsuwa się osłony, które następnie należy założyć
przed ponownym uruchomieniem maszyny.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega technika szydełkowania?
2. Z jakich kształtek składa się zamek szydełkarki jednołożyskowej?
3. Jakie zasady stosuje się przy rozpoczynaniu dziania na szydełkarce jednołożyskowej?
4. Z jakich kształtek składa się zamek szydełkarki dwułożyskowej?
5. Jak rozpoczyna się dzianinę na szydełkarce dwułożyskowej?
6. Na czym polega ustawienie kształtek wynoszących zamka szydełkarki dwułożyskowej

przy wytwarzaniu dzianiny na okrągło?

7. Na czym polega ustawienie kształtek wynoszących zamka szydełkarki dwułożyskowej

przy wytwarzaniu dzianiny dwuprawej?

8. Na czym polega ustawienie kształtek wynoszących zamka szydełkarki dwułożyskowej

przy wytwarzaniu dzianiny jednostronnie nabieranym (perlistym)?

9. Na czym polega ustawienie kształtek wynoszących zamka szydełkarki dwułożyskowej

przy wytwarzaniu dzianiny dwustronnie nabieranym?

10. Jakie parametry należy ustalić programując pracę szydełkarki komputerowej?
11. Jakie są sposoby wytwarzania dzianin wzorzystych na szydełkarkach płaskich?
12. Jak wykonuje się regulację ustawienia kształtek zamków oraz innych urządzeń?
13. W jaki sposób wyjmuje się dzianinę z maszyny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj ustawienie kształtek w zamku szydełkarki płaskiej dla podstawowych splotów

dziewiarskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z układem kształtek zamka dwułożyskowej szydełkarki płaskiej,
3) narysować i omówić schemat ustawienia kształtek dla splotu dwuprawego,
4) narysować i omówić schemat ustawienia kształtek dla splotu perlistego (jednostronnie

nabierany),

5) narysować i omówić schemat ustawienia kształtek dla splotu angielskiego (dwustronnie

pojedynczo nabierany),

6) narysować i omówić schemat ustawienia kształtek do wykonania dzianiny na okrągło,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska, pracy:

–

zamek szydełkarki płaskiej dwułożyskowej,

–

arkusz do ćwiczenia, ołówek, gumka,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj dzianinę o splotach podstawowych na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy nie mniej niż 30 igieł,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące zamka,
4) ustawić kształtki spychające na właściwą podziałkę w zależności od grubości

przerabianej przędzy,

5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek,
6) wykonać co najmniej 50 rządków dzianiny o splocie lewoprawym,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) ocenić efekt wykonanej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska jednołożyskowa do dziania ręcznego z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj dzianinę o splotach podstawowych na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy nie mniej niż 20 igieł w każdym łożysku,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące zamki obu łożysk,
4) ustawić kształtki spychające na właściwą podziałkę w zależności od grubości

przerabianej przędzy,

5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek,
6) wykonać co najmniej 30 rządków dzianiny o splocie dwuprawym,
7) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa do dziania ręcznego z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj dzianinę wzorzystą na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy co najmniej 40 igieł w każdym łożysku,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące zamki obu łożysk,
4) ustawić kształtki spychające na właściwą podziałkę w zależności od grubości

przerabianej przędzy,

5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek,
6) wykonać wzory poznanymi sposobami,
7) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa do dziania ręcznego z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Wykonaj dzianinę o splotach podstawowych na komputerowej szydełkarce płaskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi komputerowej

szydełkarki płaskiej,

3) zapoznać się z instrukcją obsługi komputerowej szydełkarki płaskiej,
4) zaprogramować komputer szydełkarki tak, aby włączył do pracy nie mniej jak 40 igieł,
5) zaprogramować komputer szydełkarki tak, aby zarobił dzianinę,
6) zaprogramować komputer szydełkarki tak, aby wykonał co najmniej 50 rządków splotu

dwuprawego,

7) zaprogramować komputer szydełkarki tak, aby wykonał co najmniej 50 rządków splotu

angielskiego (dwustronnie nabieranego),

8) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputerowa szydełkarka płaska dwułożyskowa z wyposażeniem,

−

instrukcja obsługi komputerowej szydełkarki płaskiej,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?



2) zdefiniować pojęcia: zamek szydełkarki, kształtka wynosząca

i spychająca



3) narysować i omówić schematy ustawienia kształtek zamka

szydełkarki dla wykonania dzianin o splotach podstawowych?



4) ustawić elementy robocze odpowiednio do rodzaju przędzy?



5) wykonać dzianinę o splotach podstawowych na szydełkarce płaskiej

jednołożyskowej?



6) wykonać dzianinę o splotach podstawowych na szydełkarce płaskiej

dwułożyskowej?



7) wykonać dzianinę o splotach podstawowych na komputerowej

szydełkarce płaskiej?



8) określić sposoby wykonywania dzianiny wzorzystej?



9) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wykonywanie wyrobów dziewiarskich na szydełkarkach

płaskich

4.4.1. Materiał nauczania

Przygotowanie szydełkarki płaskiej jednołożyskowej do pracy

Przygotowanie szydełkarki płaskiej jednołożyskowej do pracy polega na ustawieniu

maszyny na brzegu stołu. Powierzchnia stołu powinna być gładka, tak, aby zapewniała
dokładne przyleganie nóżek. Ponieważ z reguły pracuje się w pozycji siedzącej, wysokość
stolika powinna umożliwić ustawienie maszyny na wysokości łokci osoby siedzącej. Licznik
z uniwersalną podstawką należy wcisnąć do oporu w rowki płyt igłowych znajdujących się
pod tylną prowadnicą zamka – najlepiej w połowie szerokości dzianiny.

Kłębek przędzy najlepiej włożyć do otwartego naczynia, ustawionego na podłodze. Takie

umieszczenie przędzy zapewnia najbardziej równomierne jej odwijanie się.

Wszystkie igły powinny znajdować się w położeniu, przy którym stopkami dotykają

tylnej prowadnicy.

Odpowiednią liczbę igieł należy wysunąć na stanowisko pracy, w ten sposób, aby stopki

ich znalazły się w środku płyty igłowej. Następnie sprawdzić czy gałki wypychaczy igieł,
znajdujące się przy rączce zamka są wciśnięte i przesunąć zamek w jedną i drugą stronę bez
nakładania przędzy na igły, celem otwarcia języczków igieł. Po wykonaniu tych czynności,
należy ustawić regulator gęstości. Najmniejsze oczka uzyska się po ustawieniu tarczy
regulatora gęstości na 0, największe po ustawieniu na liczbę 10.

Przy tej samej grubości przędzy, przy ustawieniu regulatora na 0 otrzymamy dzianinę

najbardziej gęstą, a przy ustawieniu na 10 najbardziej rzadką. Wielkość oczek ustawia się
do grubości przędzy i ocenia organoleptycznie otrzymane próbki. Na przykład, dla przędzy
o średniej grubości, należy ustawić regulator gęstości na liczbę 6 i wykonać próbkę dzianiny.
Jeżeli okaże się, że oczka są zbyt duże lub zbyt małe należy przeprowadzić korektę.

Jeżeli do grubej przędzy regulator zostanie ustawiony na małe oczka, to zamek będzie

przesuwał się bardzo ciężko lub zostanie unieruchomiony. Nie należy wówczas przesuwać
go przy użyciu dużej siły, lecz wyciągnąć do góry obie gałki wypychaczy igieł i wciskając
igły znajdujące się pod szczotkami wycofać zamek poza igły pracujące. Następnie tarczę
regulatora gęstości należy ustawić na znacznie większą liczbę.

Poszerzanie i zwężanie dzianiny na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej

Dzianinę można poszerzać stopniowo, to znaczy o jedno oczko w każdym rzędzie

lub jednocześnie o kilka oczek. W pierwszym przypadku należy po stronie głowicy zamkowej
włączyć dodatkową igłę i nałożyć na nią przędzę tak, jak na pozostałe igły.

Gdy do pracy chce się włączyć większą liczbę igieł, należy po stronie głowicy włączyć

do pracy potrzebną liczbę igieł i odchylić ich języczki, a następnie owinąć wokół każdej
z nich przędzę tak, jak przy rozpoczynaniu dzianiny oczkami zamkniętymi. Następnie igły
wysunąć do przodu, aby narzucone oczka znalazły się na trzonach igieł za języczkami.
Po cofnięciu igieł do pozycji pracującej nałożyć na wszystkie igły przędzę i przesunąć
głowicę zamkową w celu wykonania kolejnego rzędu oczek.

Zwężanie dzianiny o jedno oczko polega na przełożeniu oczka z igły brzegowej

na sąsiednią za pomocą przekładacza równocześnie z obu stron dzianiny. Igły, z których
zostały zdjęte oczka należy wyłączyć z pracy.

Przy zwężaniu dzianiny o większą liczbę oczek należy głowicę zamkową ustawić z tej

strony, z której będą zdejmowane oczka. Następnie pojedynczym przekładaczem przenieść
oczko z igły brzegowej na sąsiednią i wysunąć do przodu tak, aby oba oczka znalazły się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na trzonie igły. Teraz na otwartą igłę nałożyć przędzę i przez cofnięcie jej do tyłu uformować
nowe oczko. Oczko to z kolei przenieść przekładaczem na sąsiednią igłę i powtarzać
wszystkie poprzednio wykonane czynności tak długo, aż zostanie zdjęta wymagana liczba
oczek. Igły, z których oczka zostały zdjęte, należy wyłączyć z pracy. W ten sposób wykończa
się również elementy dzianin.

Wykonywanie wycięcia na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej

Wykonywanie wycięcia na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej rozpoczyna się

od rozdzielenia dzianiny. W tym celu przerabianą dotychczas przędzę należy nałożyć na igły
do miejsca rozdzielenia dzianiny, a na pozostałe igły – przędzę z osobnego kłębka.
Po przerobieniu rzędu, w miejscu rozdzielenia należy zakończyć oczka na wymaganej
szerokości (tak, jak przy zwężaniu dzianiny o większą ilość oczek). Igły, z których zdjęto
oczka wyłączyć z pracy. Wykonywać dzianinę, jak dwie oddzielne części z dwóch kłębków.

Rozpoczynanie dziania na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej

Prawidłowy przebieg procesu dziania zależy w dużym stopniu od odpowiedniego

założenia przędzy, która powinna być umieszczona między talerzykami naprężacza. Docisk
talerzyków reguluje się przez dokręcenie sprężynki dociskowej w zależności od grubości
i rodzaju przędzy. Przed włączeniem igieł do pracy specjalnym uchwytem przesuwa się
przednie łożysko tak, aby igły mijały się i nie nachodziły na siebie. Wielkość oczek,
odległość między łożyskami oraz wydzielenie igieł zależy od rodzaju przerabianej przędzy.

Na jakość wykonywanej dzianiny duży wpływ ma dobór odpowiednich ciężarków

i grzebienia do obciągania dzianiny. Grzebień jest używany do wykonania pierwszego rzędu
oczek, po narzuceniu przędzy na igły i utworzeniu siatki na początku każdej dzianiny
oraz do obciągania jej w czasie pracy. Podczas pracy grzebień z ciężarkami musi zawsze
zwisać swobodnie, nie może spoczywać na kolanach, ani na podłodze gdy dzianina jest długa.
Należy co pewien czas grzebień przewieszać.

Formowanie dzianiny na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej

Dodawanie oczek wykonuje się od strony głowicy wprowadzając w obu łożyskach

po jednej igle do pozycji pracy. Po przesunięciu głowicy zawiesić ciężarki boczne.
Przy dodawaniu większej ilości oczek należy z przeciwnej strony głowicy zamkowej wysunąć
do pozycji roboczej odpowiednią ilość igieł w obu łożyskach. Przesunąć głowicę i na nowo
utworzonych oczkach zawiesić ciężarek boczny.

Odejmowanie oczek wykonuje się za pomocą przekładaczy. Ostatnie oczko w obu

łożyskach należy przełożyć na następną igłę, pamiętając o konieczności wyłączenia z pracy
igieł zwolnionych, przez przesunięcie ich w dół. Przy odejmowaniu większej ilości oczek
należy przełożyć je z przedniego łożyska na tylne od strony głowicy zamkowej, potem
przełożyć skrajne oczko na sąsiednią igłę. Następnie wysunąć ją do góry, aby oba oczka
spadły na trzon igły, nałożyć przędzę na języczek igły i uformować nowe oczko, które z kolei
przekłada się na następną igłę.

Trwałe zakończenie brzegów dzianiny

Trwałemu zakończeniu podlegają części wyrobów wykonane jako odpasowane

z trwałymi brzegami. Na ręcznej szydełkarce płaskiej wykończenie wykonuje się dwoma
sposobami.

Pierwszy sposób polega na ustawieniu sanek po prawej stronie maszyny, przełożeniu

oczek z igieł przedniego łożyska na igły tylnego, a następnie wykonaniu jednego rządka
oczek lewoprawych. Potem sczepia się je, począwszy od prawej w lewą stronę. Sczepienie
rozpoczyna się od położenia oczek z ostatniej igły na przedostatnią, która następnie unosi się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tak, aby oba oczka zsunęły się na trzon, a pod haczyk wprowadza się dalszy odcinek nitki.
Igłę przesuwa się w tylne położenie i formuje na niej oczko, które przekłada się znowu
na przedostatnią igłę. Powtarza się te czynności, aż do wykonania całkowitego szczepienia, tj.
zakończenie danej części wyrobu.

W drugim sanki ustawia się z lewej strony maszyny, z igieł przedniego łożyska przekłada

się oczka na igły tylnego łożyska, wykonuje się rządek o splocie lewoprawym na igłach
tylnego łożyska. Powtórnie włącza się pracy kształtki wynoszące i wykonuje jeden suw sanek
w celu uformowania jednego rządka oczek dwuprawych. Wyłącza się z pracy wodzik
i kształtkę wynoszącą w tylnym zamku, po czym wykonuję się suw na lewą stronę maszyny –
wtedy pętle z igieł przedniego łożyska zostaną zrzucone. Na igłach tylnego łożyska powstanie
rządek wydłużonych oczek. Rządek ten zakańcza się igłą do zarabiania lub zwykłą igłą
języczkową po usunięciu obciążenia dzianiny. Przez ostatnie oczko przeciąga się nitkę,
a jej koniec wprowadza w dzianinę.

Rządki rozdzielające

Rządki rozdzielające stosuje się przy wykonywaniu odpasowanych odcinków dzianin

jeden za drugim, z trwałym początkiem w każdym odcinku, bez nowego zarobienia.

Stosuje się dwa rodzaje rządków rozdzielających – do przecinania i do rozdzielania przez

wyprucie nitki, Rządek rozdzielający do przecinania wykonuje się z tej samej lub innej
przędzy, przy ustawianiu kształtek spychających pozwalających na otrzymanie wydłużonych
oczek. Rządek ten jest tylko znacznikiem do przecięcia sztuki. Brzegi po przecięciu nie są
zabezpieczone przed pruciem i dlatego ten sposób stosuje się rzadko.

Trwały brzeg w następnym odcinku z rządkiem rozdzielającym otrzymuje się w sposób

następujący: po wykonaniu potrzebnego odcinka dzianiny przestawia się zamek do pracy
splotem lewoprawym, a następnie wykonuje jeden rządek oczek dwuprawych, po czym
zrzuca się oczka z igieł formujących oczka lewoprawe. Wtedy na igłach drugiego łożyska
zostaną uformowane automatycznie oczka wydłużone przez sprucie rządka zrzuconego
z igieł. Rządek ten rozdziela dwa odcinki dzianiny.

Igły należy ponownie zarobić. Na jeden suw sanek włącza się igły z obu łożysk, formując

na jednym łożysku tylko pętlę, a na drugim łożysku – oczka, po czym na igłach z oczkami,
wykonuje się trzy rządki dzianiny o splocie lewoprawym. W ten sposób powstaje trwały
początek nowej sztuki.

Nowoczesne szydełkarki płaskie

Nowoczesne szydełkarki płaskie posiadają, oprócz elektronicznego sterowania maszyny

także komputerowe, pozytywne podawanie przędzy, tak aby w każdym suwie długość oczka
oraz ścisłość dzianiny została podana dla każdego wyrobu z tolerancją ±1%, zgodnie
z zaprogramowanym wzorem. Szydełkarki mają urządzenie igłowe do rozpoczęcia procesu
dziania wyposażone w specjalnego rodzaju grzebienie haczykowe, które zastosowane
są również w urządzeniu odbierającym dzianinę. Urządzenie to składa się z dwóch par
niezależnie pracujących wałków. Pierwsze z nich usytuowane są tuż pod igłami, w celu
zapewnienia optymalnej kontroli procesu dziania. Elektroniczny regulator siły obciągającej
dzianinę dostosowuje automatycznie tę siłę do liczby pracujących igieł. Gwarantuje
to równomierne obciąganie wyrobów od momentu ich rozpoczęcia aż do zakończenia.

Szydełkarki są wyposażone także w system przytrzymywania i ucinania nitek

znajdujących się z lewej strony łoża igłowego. System odkurzania czuwa nad czystością
procesu dziania. Szydełkarki nowej generacji mają praktycznie nieograniczone wzornictwo.
Przystosowane są do produkcji dzianin strukturalnych, wzorzystych żakardowych,
półodpasowanych, odpasowanych, integralnych (element wyrobu wykonany wraz z plisą,
kieszonką, patką, troczkiem, dziurką i szyjką. Szydełkarki mają możliwość jednoczesnego
transferu oczek z łoża przedniego na tylne i odwrotnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szydełkarki sterowane są elektronicznie. Programator elektroniczny umożliwiaja

opracowywanie programów bezpośrednio na maszynie. Pojemność pamięci szydełkarek
wynosi od 100KB do 1MB, co pozwala na zapamiętanie wielu programów obejmujących
zarówno wzory jak i rozmiary wyrobów. W szydełkarkach nie posiadających programatora,
program opracowany jest na oddzielnym komputerze i wprowadzany do pamięci maszyny
za pomocą dyskietki. Istnieje również możliwość przyłączenia szydełkarek do układu
on–line. Elektroniczny regulator zmiany ścisłości, wszelkie zmiany wykonuje samoczynnie.
Szybkość robocza szydełkarek płaskich przy suwach gładkich wynosi od 1,3 do 1,5 m/s.

Szydełkarki płaskie o dużych szerokościach roboczych mogą być wyposażone w dwie

lub trzy głowice, które mogą pracować jako głowice zespolone lub oddzielone. Uzależnione
jest to od rodzaju wytwarzanej dzianiny.

Szydełkarki wyposażone są we wszelkiego rodzaju czujniki elektroniczne, powodujące

zatrzymanie maszyny w momencie zerwania nitki, zauważenie pęczka lub węzła, wyrobienia
nitki z cewki, uszkodzenia igły, nabrania lub spadnięcia dzianiny lub przegrzania się silnika.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak przygotowuje się maszynę do pracy?
2. W jaki sposób wprowadza się igły do pracy?
3. Jaką dzianinę uzyskuje się ustawiając tarczę regulatora na 0, a jaką na 10?
4. Co się stanie jeżeli do grubszej przędzy ustawi się tarczę regulatora na małe oczka?
5. Jak rozpoczyna się dzianie na szydełkarce płaskiej i dwułożyskowej?
6. W jaki sposób poszerza i zwęża się dzianiny?
7. Jaka jest różnica między formowaniem dzianiny na szydełkarce płaskiej jednołożyskowej,

a dwułożyskowej?

8. Co należy zrobić aby uzyskać wycięcia w dzianinie?
9. Jak wykonuje się trwałe zakończenie dzianiny?
10. Kiedy stosuje się rządki rozdzielcze i jakie są ich rodzaje?
11. Czym charakteryzują się nowoczesne szydełkarki płaskie?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj próbkę dzianiny o splocie żakardowym i ażurowym na szydełkarce płaskiej

zwykłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy nie mniej niż 30 igieł,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące i spychające,
4) ustawić tarczę regulatora na właściwą podziałkę do grubości przerabianej przędzy,
5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek oczkami zamkniętymi,
6) wykonać co najmniej 50 rządków dzianiny splotem żakardowym,
7) wykonać co najmniej 50 rządków dzianiny wybranym splotem ażurowym poprzez

przekładanie oczek na sąsiednie igły,

8) zakończyć próbkę oczkami zamkniętymi,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,

10) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska jednołożyskowa zwykła do dziania ręcznego z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska kolorowa,

−

schemat wzoru żakardowego,

−

schemat wzoru ażurowego,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj poszerzanie i zwężanie dzianiny na szydełkarce płaskiej zwykłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy nie mniej niż 20 igieł,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące i spychające,
4) ustawić tarczę regulatora na właściwą podziałkę do grubości przerabianej przędzy,
5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek oczkami otwartymi,
6) poszerzyć próbkę o 6 oczek dodając w każdym rzędzie jedno oczko,
7) poszerzyć próbkę o 10 oczek z prawej strony i przerobić 50 rzędów,
8) zakończyć próbkę zamykając po 4 oczka w każdym rzędzie,
9) narysować i opisać próbkę w zeszycie,
10) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska jednołożyskowa zwykła do dziania ręcznego z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia, długopis,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj dzianinę na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej według szablonu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) opracować technologię wykonania dzianiny,
3) włączyć do pracy odpowiednią liczbę igieł w obu łożyskach,
4) włączyć do pracy kształtki wynoszące,
5) ustawić kształtki spychające na właściwą podziałkę do grubości przerabianej przędzy,
6) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek i założyć obciążenie,
7) wykonać dzianinę,
8) zaprezentować efekty swojej pracy,
9) ocenić poprawność wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

szablon,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj dzianinę metrażową z rządkami rozdzielczymi na szydełkarce dwułożyskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) włączyć do pracy odpowiednią liczbę igieł w obu łożyskach,
3) włączyć do pracy kształtki wynoszące,
4) ustawić kształtki spychające na właściwą podziałkę do grubości przerabianej przędzy,
5) rozpocząć dzianie wykonując pierwszy rządek oczek i założyć obciążenie,
6) wykonać dzianinę z rządkami rozdzielczymi do przecinania i do rozdzielania przez

wyprucie nitki,

7) rozdzielić poszczególne części dzianiny,
8) zaprezentować i ocenić efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj spódnicę na szydełkarce płaskiej dwułożyskowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać model spódnicy,
3) włączyć do pracy odpowiednią liczbę igieł w obu łożyskach,
4) kształtki spychające ustawić na właściwą podziałkę do grubości przerabianej przędzy,
5) ustawić licznik rządków na 0 i rozpocząć dzianie,
6) wykonać niezbędną liczbę rządków dzianiny,
7) wygubiać oczka na bokach do linii talii w celu uzyskania odpowiedniego zwężenia,
8) wykonać dwie części spódnicy,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka płaska dwułożyskowa z wyposażeniem,

−

przędza dziewiarska,

−

opis wyrobu,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

szablony wyrobu,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?



2) przygotować maszynę do pracy zgodnie z zasadami ergonomii?



3) ustawić igły w pozycji pracy?



4) dobrać ustawienie pokrętła regulatora do danej przędzy?



5) poszerzyć i zwęzić dzianinę na szydełkarce jedno i dwułożyskowej?



6) ustawić odległość między łożyskami ?



7) ustawić kształtki spychające do grubości przędzy?



8) wykonać różne wzory na szydełkarce jedno i dwułożyskowej?



9) wykonać dzianinę odpasowaną?



10) wykonać dzianinę metrażową z rządkami rozdzielczymi?



11) scharakteryzować nowoczesne szydełkarki płaskie?



12) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Wytwarzanie dzianin na szydełkach cylindrycznych,

falowarkach i osnowarkach

4.5.1. Materiał nauczania

Szydełkarki cylindryczne dwułożyskowe

Szydełkarki cylindryczne dwułożyskowe występujące w przemyśle dziewiarskim mają

bardzo podobną budowę i prawie identyczne urządzenia.

Szydełkarki typu elastik służą do wytwarzania dzianin odcinkowych o splotach

dwuprawych, ażurowych i z przekładanymi oczkami. Igły umieszczone są w układzie
cylindra i tarczy, są przesunięte względem siebie o pół podziałki i pracują metodą
dwustopniową.

Szydełkarki typu interlok służą do wytwarzania dzianin metrażowych i odcinków

o trwałych brzegach, igły o dwóch różnych długościach w ustawieniu przestawnym są
umieszczone w układzie cylindra i tarczy.

Szydełkarki żakardowe służą do produkcji dzianin metrażowych i odcinkowych.
W maszynach produkujących dzianiny metrażowe obracają się cylinder i tarcza, a zamki

są nieruchome.

W maszynach produkujących dzianiny odcinkowe najczęściej obraca się wózek

z zamkami, urządzeniami programującymi, cewkami z przędzą i urządzeniami podającymi.
W maszynach tych igły umieszczone są w układzie cylindra i tarczy.

Szydełkarki dwucylindrowe służą do produkowania dzianin metrażowych i odcinkowych.

Można wytwarzać dzianiny o splocie dwulewym i splotach łączonych, np. dwulewe
z dwuprawymi i lewoprawymi. Oba łożyska igłowe są umieszczone w jednej płaszczyźnie.
Jest nią płaszczyzna cylindryczna utworzona z dwóch, położonych nad sobą żeberkowych
cylindrów. Wszystkie części składowe maszyn są osadzone w korpusie lub na korpusie.

Wytwarzanie wyrobów pończoszniczych do których należą: rajstopy, pończochy zwykłe
i lecznicze oraz skarpetki długie i krótkie

Zarówno pończochy zwykłe, jak i pończochy lecznicze są wytwarzane na folwarkach

płaskich (kotonowych) i szydełkach cylindrycznych. Na folwarkach płaskich kotonowych
pończochy wykonuje się w postaci płaskiej dzianiny określonego kształtu, która po zszyciu na
specjalnej maszynie szwalniczej otrzymuje kształt nogi. W ten sposób produkuje się
pończochy ze szwem.

Pończochy bez szwu i rajstopy produkuje się na szydełkach cylindrycznych,

tzw. automatach pończoszniczych. Kolejność dziania pończoch ilustruje rysunek 24.

Rys. 24. Kolejność dziania poszczególnych części pończochy [5, s. 269]

Dzianie pończochy rozpoczyna się od mankietu 1–2, który powinien być mocny

i elastyczny, dlatego wykonuje się go dwa razy dłuższy niż jest w gotowej pończosze, aby po
zawinięciu i podszyciu wzdłuż linii 3–4 składał z podwójnej warstwy dzianiny. Na odcinku
od linii 3–4 do linii 5–6 pończochę wytwarza się w kształcie cylindra, a od linii 7–8
w kształcie stożka. Na tym odcinku pończochę nieco się zwęża, dzięki zwiększeniu ogólnej
gęstości dzianiny, co osiąga się przez zmniejszenie wrobienia przędzy. Od linii 7–8 do linii
9–11–10 pończochę produkuje się znowu w kształcie cylindra. Linia 9–11–12 odpowiada

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pięcie pończochy, linia 9–11 nadpiętkowi wyrobu. Nadpiętek jest wzmocniony na połowie
obwodu pończochy po jej wewnętrznej stronie.

Pięta jest wytwarzana w formie powierzchni kulistej przez połowę igieł cylindra,

przy stopniowym zmniejszeniu liczby pracujących igieł, a następnie przez ponowne dodanie
ich pod koniec procesu dziania pięty.

Stopę pończochy od linii 10–11–12 do 13–14 wytwarza się również w kształcie cylindra.

Powinna ona przylegać do nogi. Ponieważ dolna część stopy i czubek pończochy 13–14
bardziej się niszczą w czasie użytkowania, są wytwarzane również ze wzmocnieniem.
Potem zszywa się na specjalnej maszynie czubki 15, a następnie poddaje się je formowaniu.

Podkolanówki i skarpetki można wytwarzać sposobem zespołowym lub jednolitym.

Przy zespołowym sposobie produkcji ściągacze tych wyrobów wytwarza się na maszynie
cholewkowej, a pozostałe części: pięta, stopa, które najczęściej wykonane są splotem
lewoprawym, są dorabiane na specjalnej maszynie stopkowej. Przy jednolitym sposobie
dziania cały wyrób jest produkowany na jednej maszynie.

Rajstopy wykonuje się przez połączenie dwóch odpowiednio uformowanych elementów

na automacie pończoszniczym, zawierających nogawki i ich przedłużone części, z których
przez zeszycie powstaje część górna rajstop.

Falowarki

Falowarki podobnie jak szydełkarki, mogą być płaskie lub cylindryczne, zwane

oczkarkowymi, do wytwarzania dzianin w postaci worka z których produkuje się wyroby
bieliźniane, pończochy bez szwu i rajstopy. Na falowarkach wytwarza się dzianiny gładkie
lewoprawe, dzianiny z podbiciem oraz dzianiny wzorzyste.

Rys. 25. Schemat tworzenia oczek na falowarce [5, s. 266]

Głównymi elementami formującymi oczka dzianiny na falowarce są igły haczykowe,

falowacze, płaszczki falujące i płaszczki spychające. Proces formowania oczek (rys. 25)
jest następujący: na igłach znajdują się poprzednio uformowane oczka, a płaszczki spychające
znajdują się przy trzonach igieł (poz. I). Wodzik układa na trzonach igieł przędzę (poz. II),
którą falują płaszczki falujące (poz. III). W następnym etapie płaszczki falujące cofają się,
wprowadzają sfalowaną nitkę pod haczyki igieł, a płaszczki spychające przesuwają dzianinę
w kierunku haczyków igieł (poz. IV). Prasa zamyka haczyki igieł (poz. V), a płaszczki
spychające zsuwają dzianinę z igieł (poz. VI i VII). W wyniku tego następuje przeciągnięcie
nitki przez oczko dzianiny i uformowanie nowego oczka.

Osnowarki

Na osnowarkach oczka są formowane wzdłuż kolumienek, a nie wzdłuż rządków.

Do wytwarzania dzianiny potrzeba jednocześnie wielu nitek, które ułożone równolegle obok
siebie tworzą osnowę.

Najczęściej spotykanymi są maszyny raszlowe i osnowowe. W maszynie raszlowej igły

języczkowe, osadzone są w jednym lub dwóch łożyskach, współpracują one z iglicami,
w oczka których jest nawlekana przędza osnowowa. Schemat formowania oczek przedstawia
rysunek 26.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Schemat formowania oczek na osnowarce [5, s. 268]

Iglice nawleczone przędzą wykonują ruchy wahadłowe, przy których narzucają przędzę

raz na jeden (poz. I, II, III i IV) i raz na drugi (poz. V, VI, VII i VIII) rząd igieł.
Igły przesuwając się do dołu powodują przeciągnięcie nitek przez oczka poprzednio
utworzonej dzianiny, formując w ten sposób nowe oczka.

Na osnowarkach można wytwarzać dzianiny gładkie i wzorzyste. Jest to osiągalne dzięki

możliwości zmiany ruchu iglic, stosowania różnych nawleczeń, np. kolorową przędzą,
oraz możliwości użycia przędz znacznie różniących się grubością.

Obecnie istnieje niewielka ilość zakładów wyposażonych w maszyny osnowowe

i raszlowe produkujące wyroby bieliźniane, odzieżowe i obiciowe. Do najważniejszych,
przyczyn decydujących o mniejszym zainteresowaniu tymi maszynami należy zaliczać
wysokie cena maszyn, zapotrzebowanie dużej powierzchni produkcyjnej pod maszynę
i snowadła. Dlatego w nowoczesnych zakładach dziewiarskich nie instaluje się już snowadeł,
lecz kupuje gotowe osnowy z zakładów specjalizujących się w snuciu. Zakupione osnowy
są tańsze i jakościowo lepsze od tych, które snute są w dziewiarniach.

Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu dziewiarskiego

Wykonując dokumentację techniczno-technologiczną wyrobu dziewiarskiego należy:

1. Podać charakterystykę szydełkarki:

a) rodzaj szydełkarki,
b) numer uiglenia Nu,
c) szerokość roboczą b,
d) ilość igieł w jednym łożysku J,
e) ilość wodzików.

2. Określić rodzaj i grubość stosowanej przędzy.
3. Określić rodzaje splotów wykorzystywanych w wyrobie.
4. Dobrać ścisłości dziania dla każdego splotu (ilość oczek dzianiny w kolumience i rządku

na jednostkę długości. W celu dobrania ścisłości wykonuje się trzy próbki przy różnym
ustawieniu kształtek spychających. Po relaksacji próbek wybiera się właściwą ścisłość
i na tej podstawie wykonuje się dalsze obliczenia.

5. Określić wymiary wyrobu gotowego.
6. Wykonać szablony elementów składowych.
7. Wykonać rozliczenie elementów wyrobu i opisać ich wykonanie (ilość rządków

i kolumienek w elemencie wyrobu, wykonywanie podkrojów pach, dekoltów, sposobu
poszerzeń rękawów, wykonywania plis i kołnierzy).

8. Opisać sposób wykonania elementów na szydełkarce. Opis można umieścić w tabeli.

9. Opisać sposób wykończenia wyrobu (zszycie, pranie, prasowanie).

Element

L.p.

Kierunek ruchu

zamka

Schemat splotu Ścisłość

Liczba

rządków

Rodzaj

splotu

Układ

kształtek

Uwagi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie dzianiny wytwarza się na szydełkarkach typu elastik?
2. Jakie dzianiny wytwarza się na szydełkarkach typu interlok?
3. Do czego służą szydełkarki żakardowe?
4. Do czego służą szydełkarki dwucylindrowe?
5. Jaka jest zasadnicza różnica między szydełkarką dwucylindrową a pozostałymi

szydełkarkami cylindrycznymi?

6. Jakie wyroby zalicza się do wyrobów pończoszniczych?
7. Na jakich maszynach wytwarza się wyroby pończosznicze?
8. Jaka jest technologia wytwarzania pończoch na szydełkach cylindrycznych?
9. Jak wytwarza się piętę?
10. W jaki sposób wytwarza się podkolanówki, skarpetki i rajstopy?
11. Jakie wyroby wytwarza się na falowarkach cylindrycznych?
12. Jak przebiega tworzenia oczek na falowarce?
13. Jak są formowane oczka na osnowarce?
14. Jak opracowuje się dokumentację techniczno-technologiczną wyrobu dziewiarskiego?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj skarpetki na szydełkarce cylindrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi,
3) ustawić elementy robocze maszyny do grubości przerabianej przędzy,
4) założyć przędzę,
5) wykonać wyrób zgodnie z opisem,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka cylindryczna,

−

instrukcją obsługi,

−

przędza dziewiarska,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj dzianinę na falowarce i przeanalizuj proces formowania oczek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi,
3) ustawić elementy robocze maszyny do grubości przerabianej przędzy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) dobrać i założyć przędzę,
5) wykonać 3 próbki dzianiny o różnej ścisłości,
6) narysować i opisać współpracę elementów,
7) ocenić i zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

falowarka,

−

instrukcja obsługi,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj proces formowania oczek na osnowarce i wykonaj 3 próbki dzianiny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi,
3) ustawić elementy robocze maszyny do grubości przerabianej przędzy,
4) wykonać 3 próbki dzianiny o różnej ścisłości,
5) narysować i opisać proces formowania oczek,
6) ocenić i zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

osnowarka z instrukcją obsługi,

−

osnowa,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Opracuj dokumentację techniczno-technologiczną wyrobu dziewiarskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z zasadami sporządzania dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu

dziewiarskiego,

3) obejrzeć wyrób dziewiarski, którego dokumentację opracujesz,
4) dobrać maszynę dziewiarską na której mógłby być wykonany wybrany wyrób,
5) dobrać odpowiednią przędzę do wykonania wyrobu,
6) wykonać dokumentację wybranego wyrobu,
7) sprawdzić poprawność wykonania dokumentacji,
8) zaprezentować efekt swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna dziewiarska,

−

katalogi przędz dziewiarskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory kreślarskie,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

–

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżniać szydełkarki cylindryczne i obsłużyć je?



2) wytwarzać wyroby pończosznicze?



3) wytwarzać dzianiny na falowarce?



4) wyjaśnić proces formowania oczek na osnowarce?



5) opracować dokumentację techniczno-technologiczną wyrobu?



6) zastosować wiedzę w praktycznym działaniu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Eksploatacja maszyn dziewiarskich

4.6.1. Materiał nauczania

Dokumentacja techniczno-ruchowa

Dokumentacja techniczno-ruchowa jest przeznaczona dla użytkownika maszyny. Zawiera

różnego rodzaju instrukcje, zabezpieczające właściwe użytkowanie i eksploatację maszyny.
W skład dokumentacji wchodzi opis techniczny oraz instrukcje: zainstalowania maszyny,
uruchomienia, obsługi konserwacji i przeprowadzania remontów.

Instrukcja obsługi zawiera opisane elementy tworzące oczka, budowę i zasadę działania

zamka oraz elementy zamka do wymiany. Podane są przykłady techniki wykonywania
różnych splotów i przykładowe usytuowanie elementów zamka. Znajduje się instrukcja
smarowania dziewiarki, okresy smarowania oraz opis smarów i środków czyszczących
zlecanych do danego typu maszyn oraz sposób wykonywania czyszczenia.

Obsługa maszyn dziewiarskich polega na:

−

uruchomieniu i zatrzymaniu maszyny,

−

usuwaniu przyczyn zakłócających prawidłową pracę maszyny,

−

usuwaniu uszkodzonej lub źle pracującej igły, płaszczki, podpychacza i założeniu
nowych elementów,

−

obcinaniu i wyjmowaniu wyprodukowanej dzianiny, ocenie jej jakości, wypełnieniu
dokumentacji i przekazaniu wyprodukowanej dzianiny do magazynu,

−

czyszczeniu bieżącym z pyłu i brudu oraz gruntownych, okresowych czyszczeniach
maszyny,

−

smarowaniu i konserwacji maszyny,

−

utrzymywaniu czystości na stanowisku pracy,

−

niezbędnej regulacji mechanizmów w celu uzyskania prawidłowego procesu działania
(ustawienie zamków),

−

przestrzeganiu przepisów i warunków technologicznych produkcji,

−

wykonywaniu drobnych remontów, głównie awaryjnych.

Ocena stanu technicznego maszyny przed uruchomieniem. Należy sprawdzić:

−

prawidłowość przebiegu wszystkich przędz zasilających od cewek do igieł,

−

prawidłowość ustawienia czujników bezpieczeństwa i lamp kontrolnych,

−

ustawienie czujnika wykrywającego uszkodzenie dzianiny,

−

ustawienie mechanizmów.
Wyłączenie maszyny może dokonać obsługa naciskając na przycisk: „Stop” lub na skutek

zadziałania któregokolwiek czujnika. W przypadku awaryjnego zatrzymania maszyny należy
usunąć usterkę i powtórnie włączyć maszynę. Jeżeli znacznie wzrośnie lub zmaleje napięcie
w przędzy schodzącej z cewki, należy usunąć przyczynę.

Usunięcie uszkodzonej igły i założenie nowej

Usunięcie uszkodzonej igły i założenie nowej (płaszczki, selektora, podpychacza

i innych elementów) następuje po zauważonym błędzie w dzianinie. Mogą wystąpić
następujące uszkodzenia igieł lub innych elementów:

−

ułamanie kolanka igły – igła nie wykonuje ruchu wzdłużnego, nie uczestniczy w procesie
technologicznym w dzianinie powstanie dziura, a następnie ślad splotu z usuniętą igłą.

−

uszkodzony języczek igły – zależnie od wielkości i rodzaju uszkodzenia powstaje różny
rodzaj błędu w dzianinie, np. okresowo nabierane oczka, „kożuch”, zrzucanie oczek,
dziury w dzianinie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

odgięty lub uszkodzony haczyk – powoduje nabieranie oczek lub tworzenie drabinki,

−

błąd wzoru – powstaje na skutek uszkodzenia kolanek selektorów lub podpychaczy.

−

„nadgryzione” oczka – powstają na skutek uszkodzenia płaszczki.

Aby wymienić uszkodzone igły w większości maszyn wystarczy wysunąć przednią

prowadnicę głowicy zamkowej, w niektórych natomiast trzeba ją odkręcić. W niektórych
maszynach pod igłami umieszczone są specjalne wkładki hamujące ich ruch. Podczas
czyszczenia wkładki te należy sprawdzić, a po stwierdzeniu zużycia – wymienić.

Aby usunąć wadliwą igłę w szydełkarce cylindrycznej, należy ją odnaleźć, po czym

ruchem pełzającym lub pokręcając ręcznie doprowadzić do miejsca, w którym można ją usunąć.
Igłę usuwa się szczypcami dziewiarskimi, przy czym należy zwróci uwagę, aby nie uszkodzić
żeberka lub sąsiedniej igły. W miejsce igły założyć nową o takich samych parametrach.

Przyczyny powstawania błędów w dzianinie

Dzianiny produkuje się według ustalonych warunków technicznych, określających

parametry przerabianej przędzy, sposób jej przygotowania, parametry maszyny, parametry
dzianiny itp., noszące ogólnie miano jakości. Jakość dzianiny decyduje o jakości
wytwarzanych z niej wyrobów. Na jakość dzianiny wpływa przede wszystkim jakość
surowca, stan i praca maszyn oraz prawidłowość obsługi maszyn i urządzeń.

Błędy powstałe w procesie dziania wynikające ze złej jakości przędzy:

−

poprzeczne zgrubienia i pocienienia występujące okresowo wzdłuż rządków powstają
wskutek nierównomierności grubości przędzy (pasiastość),

−

poprzeczne prążki występujące w dzianinie, przy prawidłowo wyregulowanej maszynie,
są wywołane złym dobraniem przędzy (przędza ma nieodpowiednią grubość),

−

przędza źle wybarwiona oraz mieszanie przędz o różnych odcieniach powoduje
powstawanie w dzianinie poprzecznych pasów. Również przędza zabrudzona tworzy
na dzianinie cętki, odcinki o odmiennym wyglądzie,

−

zrzucone oczka są wynikiem nierównomierności lub sztywności przędzy, dużych
węzłów, dużych zgrubień oraz pulsacyjnego napinania podawanej nitki,

−

dziury w dzianinie mogą powstać na skutek zbyt niskiej wytrzymałości przędzy
oraz dużego rozrzutu wytrzymałości od średniej.
Błędy wywołane nieprawidłową pracą maszyny wynikają ze złej pracy igieł, płaszczek,

kształtek zamków, urządzeń podających, złego ustawienia wodzików przędzy i urządzeń
odbierających.

−

oczka nabrane, nie uchwycona nitka – spuszczone oczka, oczka „nadgryzione”, dziury
z przeciętnych nitek w oczku, oczka nierówne, „kożuch” i złe pokrycie przy splotach
platerowanych są wynikiem złej pracy igieł np. złamany haczyk, odgięty haczyk, odgięty
koniec igły (części haczykowej), ułamane kolanko i zacinający się języczek,

−

oczka nabrane i dziury w dzianinie mogą również powstać w wyniku nieprawidłowego
ustawienia zamków i urządzeń odbierających dzianinę oraz nieprawidłowego
wyregulowania urządzeń podających przędzę.
Błędy powstałe z winy obsługi to:

−

nierówne rządki oczek – nieprawidłowo ustawione kształtki spychające,

−

nierówne oczka – „kasza” – nie usunięte źle pracujące igły,

−

okresowe spadanie oczek, powstawanie dziur – źle ustawiony lejek,

−

zaburzenie przędzy i dzianiny – nieuważne obchodzenie się z przędzą i dzianiną,
zanieczyszczenie maszyny, nieprawidłowe smarowanie,

−

wrobienie pęczki włókien – zanieczyszczenie maszyn pyłem,

−

błędy w raportach wzorów – nieprawidłowe ustawienie zamków i urządzeń
programujących pracę igieł i mechanizmów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czyszczenie maszyny i stanowiska pracy następuje w różnych okresach zależnie od ilości

osiadającego pyłu włókienniczego na maszynie, prowadnikach zamkach, wodzikach. Pył ten
utrudnia kontrolę elementów roboczych maszyny i obniża jakość produkowanego wyrobu.
Ilość powstałego pyłu zależy od skrętu przędzy, stopnia jej wysuszenia i stanu wilgotności
pomieszczeń oraz długości włókien. Pył usuwa się odkurzaczem po wyłączeniu maszyny
z pracy. Pył włókienniczy który gromadzi się na igłach lub na elementach bezpośrednio
formujących oczka, usuwa się pędzlami. Pył osadzony na wyciekającym smarze lub rozlanym
oleju usuwa się szmatą bawełnianą. W nowoczesnych szydełkarkach do zdmuchiwania pyłu
zastosowano urządzenia odpylające. Oprócz czyszczenia bieżącego maszyny podlegają
również raz w tygodniu gruntownemu czyszczeniu. Czyszczone są wszystkie mechanizmy
z korpusem, silnikiem i stojakiem. Dokładnie są czyszczone zacieki ze smaru i otwory
do smarowania.

Dziewiarz ma obowiązek utrzymać czystość na swoim stanowisku pracy. Zapas przędzy,

odpadki i części zamienne należy przechowywać w przeznaczonym do tego miejscu.

Na przejściach i trasach powinno być czysto. Nie należy zużytych części pozostawiać

na maszynie, lecz wrzucać je do skrzynki ze złomem.

Konserwacja maszyn dziewiarskich

Smarowanie odbywa się zgodnie z przepisami instrukcji smarowania. Do smarowania

używa się najczęściej smarów mineralnych. Przy napełnieniu smarem zbiorników i łożysk
należy posługiwać się smarownicami. Krople oleju rozlane na maszynie lub podłodze należy
starannie usunąć, ponieważ na rozlanym oleju pracownicy mogą się pośliznąć.

Smaruje się wszystkie części trące:

−

raz dziennie smaruje się elementy szybko wirujące i w mechanizmach odkrytych,
gdzie nie można dostarczyć jednorazowo większej ilości smaru,

−

raz na tydzień smaruje się mechanizmy wolnoobrotowe.
W nowszych konstrukcjach maszyn smarowanie igieł i płaszczek odbywa się centralnie

smarownicą ciśnieniowo – kropelkową sterowaną według programu elektromagnesem.
W maszynach nowoczesnych szybkobieżnych smarowanie tych elementów odbywa się
pod ciśnieniem przy użyciu dysz rozpylających tworzących mgłę olejową. Do smarowania
igieł i kształtek zamków używa się smarów łatwo spieralnych.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich elementów składa się dokumentacja techniczno-ruchowa?
2. Co zawiera instrukcja obsługi maszyny dziewiarskiej?
3. Jakie są podstawowe obowiązki obsługi maszyn dziewiarskich?
4. Na czym polega ocena stanu technicznego maszyny przed uruchomieniem?
5. Kiedy może nastąpić zatrzymanie maszyny?
6. Jak należy postąpić w przypadku awaryjnego zatrzymania maszyny?
7. Jakie uszkodzenia igieł lub innych elementów mogą wystąpić w maszyn dziewiarskich?
8. Jak wymienia się uszkodzone igły?
9. Jakie parametry wpływają na jakość dzianiny?
10. Jakie są najczęstsze przyczyny powstawania błędów w dzianinach?
11. Na czym polega czyszczenie maszyn dziewiarskich?
12. Kiedy wykonuje się czyszczenie maszyn dziewiarskich?
13. W jaki sposób wykonuje się smarowanie maszyn?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wymień uszkodzone igły w szydełkarce cylindrycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny,
3) wykonać próbkę dzianiny i ustalić, które igły są uszkodzone,
4) wymienić uszkodzone igły,
5) wykonać ponownie próbkę dzianiny,
6) ocenić jakość pracy maszyny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

szydełkarka cylindryczna z wyposażeniem,

−

instrukcja obsługi szydełkarki cylindrycznej,

−

przędza dziewiarska jednokolorowa,

−

zapasowe igły,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj klasyfikacji błędów otrzymanej próbki i podaj przyczyny ich powstawania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć dokładnie otrzymaną próbkę,
2) określić rodzaje błędów,
3) podać przyczyny powstania tych błędów,
4) zanotować spostrzeżenia,
5) zaprezentować otrzymane wyniki na forum grupy

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

próbki dzianin z błędami,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź konserwację i smarowanie maszyny dziewiarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z instrukcją obsługi maszyny,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wykonać czyszczenie maszyny,
4) przeprowadzić smarowanie zgodnie z instrukcją obsługi,
5) zanotować uwagi i spostrzeżenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maszyna dziewiarska,

−

instrukcja obsługi maszyny,

−

przybory do czyszczenia,

−

smar,

−

arkusz do ćwiczenia,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) uruchomić i obsłużyć maszynę dziewiarską?



2) wymienić uszkodzone elementy robocze maszyn?



3) określić błędy dzianin?



4) dokonać kontroli parametrów technologicznych?



5) wykonać czyszczenie i smarowanie maszyn dziewiarskich?



6) zachować zasady bezpieczeństwa w miejscu pracy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do podstawowych elementów biorących udział w formowaniu oczka zalicza się

a) główki, trzony, wodziki igieł, iglice.
b) haczyki, stopki, igły, płaszczki.
c) igły, płaszczki, podpychacze, wodziki igieł, iglice.
d) haczyki, kolanka i stopkę, trzony i prowadzenie.

2. Rysunek przedstawia

a) płaszczkę.
b) wodzik igły.
c) podpychacz.
d) igłę dwudzielną.

3. Iglice służą do

a) zakładania nitek na igły szydełkarek.
b) zakładania nitek osnowy na igły.
c) zakładania nitek na igły szydełkarek cylindrycznych.
d) tworzenia oczek na osnowarkach.

4. Urządzenie do odsuwania łożyska stosuje się do

a) przesuwania łożyska tylnego.
b) przesuwania łożyska przedniego.
c) ustawiania odległości między łożyskami.
d) opuszczania – odsuwania przedniego łożyska od tylnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wymianę igieł, płaszczek i selektorów wykonuje się

a) przy uruchomionej szydełkarce.
b) palcami uważając, aby ich nie uszkodzić.
c) podczas wytwarzania dzianiny.
d) przy ręcznym pokręcaniu lub ruchu pełzającym.

6. Tabliczka podziałowa jest urządzeniem służącym do

a) ustalania podziałki uiglenia.
b) nastawiania igieł w łożysku.
c) nastawiania kształtek spychających.
d) ustawiania wysokości wodzików.

7. Lejki do platerowania mają

a) dwa otwory – jeden stożkowy, a drugi o kształcie owalnym.
b) dwa otwory zamknięty i otwarty.
c) jeden otwór.
d) dwa otwory do platerowania.

8. Urządzenie odbierające w szydełkarkach z napędem mechanicznym składa się z

a) wałka pokrytego gumą lub tworzywem, umieszczonego nad łożyskami.
b) grzebienia obciągającego zakładanego na pierwszy rządek wykonywanej dzianiny.
c) grzebienia iglicowego i iglicy.
d) wałka gładkiego, pokrytego gumą lub tworzywem, umieszczonego pod łożyskami.

9. Ustawienie kształtek spychających w zamku zależy przede wszystkim od

a) grubości igieł.
b) podziałki uiglenia.
c) grubości przerabianej przędzy.
d) jakości przędzy.

10. Poniższy rysunek przedstawia ustawienie kształtek wynoszących do wykonania dzianiny

a) o splocie dwuprawym.
b) o splocie jednostronnie nabranym.
c) o splocie dwustronnie nabranym.
d) na okrągło o splocie lewoprawym.

11. Efekty wzorzyste powstające w wyniku przekładania oczek z określonych igieł na

sąsiednie bez ich wyłączania
a) dają efekt pasków.
b) powstają otworki będące podstawowym elementem wzoru ażurowego.
a) dają efekty w postaci rzędów nie zarobionych oczek.
b) powstają kolumienki nie zarobionych oczek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

[

12. Odejmowanie oczek wykonuje się poprzez

a) przełożenie oczka na następną igłę.
b) wyłączenie igły z pozycji pracy.
c) przełożenie oczka na następną igłę i wyłączenie igły z pozycji pracy.
d) przełożenie oczka na dowolną igłę.

13. Pończochy bez szwu i rajstopy produkuje się na

a) szydełkarkach cylindrycznych.
b) szydełkarkach płaskich dwułożyskowych.
c) szydełkarkach płaskich jednołożyskowych.
d) falowarkach i osnowarkach.

14. Falowarki płaskie służą do wytwarzania

a) dzianin metrażowych.
b) pończoch damskich ze szwem i wyrobów odpasowanych.
c) pończoch damskich bez szwu.
d) wszystkich rodzajów dzianin.

15. Na rysunku przedstawiono igłę haczykową

a) promieniową P.
b) promieniową wygiętą R.
c) kształtową K.
d) kształtową wygiętą L.

16. Numer uiglenia angielski szydełkarki płaskiej jednołożyskowej o podziałce uiglenia tu

=2,82 mm wynosi
a) 10.
b) 7.
c) 8.
d) 9.

17. Do wykonania dzianiny o splocie jednostronnie nabranym kształtki zamka należy ustawić

w położenie
a)

18. Na rysunku przedstawiono

a) płaszczkę.
b) podpychacz.
c) wodzik igieł.
d) igłę dwudzielną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Raz dziennie smaruje się

a) mechanizmy wolnoobrotowe.
b) elementy szybko wirujące.
c) igły i płaszczki.
d) kształtki zamków.

20. Rysunek przedstawia

a) urządzenie do odsuwania łożyska.
b) hamulec talerzykowy.
c) urządzenie do przesuwania łożysk.
d) tabliczkę podziałową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wytwarzanie dzianin

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Dziamara H.: Dziewiarstwo maszynowo-ręczne. Technologia dla ZSZ. WSiP, Warszawa

1984

2. Gajzler Z., Kowalczyk K., Krysicka G.: Konfekcjonowanie dzianin cz.1 i 2. WSiP,

Warszawa 1995

3. Grzegórski Z.: Eksploatacja i naprawa maszyn i urządzeń. WSiP, Warszawa 1984
4. Kornobis E., Mrożewski Z., Stajniak K.: Dziewiarstwo cz. 1. WSiP, Warszawa 1990
5. Mokranowska D.: Materiałoznawstwo włókiennicze dla technikum. WSiP, Warszawa

1990

6. Staniewska U.: Dziewiarstwo na aparatach. Watra, Warszawa 1978

Czasopisma:

−

Przegląd Włókienniczy, miesięcznik, Wyd. NOT

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
15 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych specjalistycznych
15 Wytwarzanie elementow dekora Nieznany (2)
15 Wytwarzanie elementów dekoracyjnych
15 Wytwarzanie wyrobów tapicerowanych specjalistycznych
18 Projektowanie procesu wytwarzania dzianin
wyklad 14 15 2010
wyklad badania mediow 15 i 16
15 ROE
15 Sieć Następnej Generacjiid 16074 ppt
wyklad 15 chemiczne zanieczyszczenia wod 2
Wpływ procesów wytwarzania energii na środowisko przyrodnicze
Wykład 1 15
15 Uklady PLL i t s
Ćwiczenia i seminarium 1 IV rok 2014 15 druk

więcej podobnych podstron