Warunki stawiane informacjom kosztowym z

punktu widzenia podejmowania decyzji

A. Skoro

podejmowanie

decyzji

dotyczy przyszłych zdarzeń to
zdecydowanie

bardziej

odpowiednie będą informacje o
kosztach przyszłych

B. Bezwzględnie

konieczne

jest

uwzględnianie podziału kosztów na
stałe i zmienne

Metody podziału kosztów na stałe i

zmienne



metoda księgowa

 metoda inżynierska
 metoda wielkości krańcowych
 metody ekonometryczne

Podział kosztów na zmienne i stałe

- metoda wielkości krańcowych -

Produkcja (X) w

tys. szt.

Koszty (Y)

w tys. zł

Podział kosztów na zmienne i stałe

- metoda wielkości krańcowych -

min

max

min

max

X

X

Y

Y

a

X

X







12

/

)

(

rok

rok

c

m

X

a

Y

C









c

m

c

m

c

m

C

X

a

Y











*

Podział kosztów na zmienne i stałe

- metoda wielkości krańcowych -

12

,

39

*

655

,

1

12

,

39

12

/

)

655

,

1

*

1837

9

,

3509

(

655

,

1

60

270

5

,

113

0

,

460





















X

Y

C

a

c

m

Podział kosztów na zmienne i stałe

- metoda regresji -

095

,

42

*

6457

,

1





X

Y

Koszty w rachunkach decyzyjnych

W procesie planowania ekonomicznego w przedsiębiorstwie
wyróżnia się dwie fazy:

wybór kierunków i metod działania, czyli ustalenie programu działalności

przy uwzględnieniu jako kryterium – minimalizacji kosztów lub
maksymalizacji wyników,

planowanie (budżetowanie) kosztów przyjętego programu działalności

Analiza relacji:

koszty - wielkość produkcji - zysk (CVP)

Podejmując decyzje dotyczące skali produkcji

określonego wyrobu z uwzględnieniem kryterium
zysku, w pierwszej kolejności należy ustalić, przy
jakiej wielkości produkcji tego wyrobu przychód
uzyskany ze sprzedaży zapewni pokrycie kosztów
poniesionych na jego wytworzenie.

Taka wielkość produkcji, przy której:



uzyskane przychody równają się kosztom całko-
witym, lub:



marża na pokrycie równa się kosztom stałym,

nosi nazwę progu rentowności produkcji (kry-
tycznego punktu produkcji).

Narzędziem pozwalającym na ustalenie krytycznego
punktu produkcji jest analiza relacji koszty-
wielkość produkcji-zysk, nazywana inaczej analizą
progu rentowności.

Analiza CVP

C

a * X

K

P

X

X i

0

X w

P
K

Z Y S K

S T R A T A

Analiza CVP - jednorodność działalności

a

b

C

x

i





b

a

C

x

w





1

i

f

p

b

X

b

X

b

S









)

(

%

100

)

(

)

(













i

i

f

p

b

X

b

X

b

X

b

W

Analiza CVP - próg zyskowności

Próg (punkt) zyskowności – jest to taka ilość lub wartość
produkcji i sprzedaży, przy których przychód pokrywa w
całości koszty całkowite a nadwyżka jest zyskiem brutto
lub netto (marża na pokrycie równa się kosztom stałym +
zysk brutto (Z

b

) lub zysk netto (Z

n

).

P = K

C

+ Z

b

(Z

n

), lub M.

p

= C + Z

b

(Z

n

),

A zatem ilościowy próg zyskowności (X

iz

) wyraża się na-

stępującym wzorem:

a

b

Z

C

x

b

iz







lub – po uwzględnieniu obciążenia podatkiem
dochodowym o stopie p:

a

b

p

Z

C

x

n

iz









1

Analiza CVP - próg płynności

Próg płynności – jest to taka ilość lub wartość pro-
dukcji i sprzedaży, przy których przychód równa się
kosztom całkowitym, będących nie odraczanymi (co
najwyżej krótkoterminowo) wydatkami, lub marża
na pokrycie równa się kosztom stałym, bez amorty-
zacji (A).

P = K

C

– A, lub M.

p

= C – A

A zatem ilościowy próg płynności (X

ip

) wyraża się

następującym wzorem:

a

b

A

C

x

ip







Próg rentowności przy wieloasortymentowości

Warunki progowe przy produkcji różnorod-
nej,

wieloasortymentowej

(P=K

c

,

lub

M.

p

=C)

C

x

a

x

b

i

n

i

i

i

i

n

i

















)

(

)

(

1

1

C

x

a

b

i

i

i

n

i











)

(

1

Analiza CVP - wieloasortymentowość

Metody wyznaczania wielkości progowych:



metoda segmentowa,



metoda skumulowanej marży na pokrycie

Analiza CVP - wieloasortymentowość

Metoda segmentowa

W metodzie tej sprowadza się rachunek progów do każ-
dego produktu (asortymentu) oddzielnie poprzez podział
kosztów stałych na te produkty.
Koszty stałe podmiotu gospodarczego dzieli się na:



koszty przyporządkowane produktom (np. amortyzacja
specjalistycznej instalacji, na której wytwarza się tylko
jeden asortyment wyrobów),



koszty stałe podmiotu, absorbowane przez wszystkie
asortymenty produktów.

Te ostatnie rozlicza się na produkty (asortymenty) za po-
mocą klucza podziałowego, którym najczęściej wtedy jest
kwota marży na pokrycie.

Analiza CVP - wieloasortymentowość

Metoda skumulowanej marży na pokrycie

W metodzie tej wyznacza się:



tylko progi wartościowe (U

kz

– wskaźnik poziomu

kosztów zmiennych w przychodach ze sprzedaży,
m.

p

– stopa marży na pokrycie, U

kz

+m.

p

=1)



po przyjęciu założenia o hierarchii produkowania

asortymentów od największej do najmniejszej
marży na pokrycie – także progi ilościowe.

kz

w

U

C

X





1

p

w

m

C

X



Wybrane rachunki decyzyjne

Przykładowe rachunki decyzyjne







wyprodukować lub kupić,







regulacja poziomu zapasów,







przyjęcie dodatkowego zamówienia,







najniższa akceptowana cena sprzedaży,







optymalizacja produkcji w warunkach tzw.
„wąskich gardeł”,







alokacja produkcji







wybór optymalnej struktury produkcyjnej.

Dźwignia operacyjna

Dźwignia operacyjna – narzędzie planowania finan-
sowego (przychodów i zysków), wynika ze struktury
kosztów, ich podziału na stałe i zmienne

Miara dźwigni operacyjnej

1











Z

K

Z

Z

K

Z

M

D

s

s

p

o

Nominalnie: wskaźnik dźwigni operacyjnej zależy od
udziału kosztów stałych:



im większy udział kosztów stałych (większa kapitało-
chłonność działalności) tym wyższy wskaźnik dźwigni
operacyjnej.



im wyższa kwota zysku, a więc im dalej od progu ren-
towności tym niższa dźwignia operacyjna.

Dźwignia operacyjna

Wskaźnik dźwigni operacyjnej oznacza, że jeżeli przy-
chód zmieni się o p%, to zysk brutto zmieni się o:

%

%

p

D

Z

o





Dźwignia działa dodatnio przy wzroście produkcji i
sprzedaży (firma posiadająca wyższy udział kosztów
stałych, będzie miała wyższą dynamikę zysków)
oraz ujemnie w przypadku spadku produkcji i sprze-
daży (firma o niższym udziale kosztów stałych bę-
dzie miała niższy spadek zysków)