zagęsz

cz

one soki o

w

oco

w

e

12

J

ednak dobrze rozwinięty i nowoczesny przemysł
przetwórczy to zbyt mało, żeby spokojnie myśleć o
rozwoju branży. Ostatnie 2 lata to niewątpliwie kryzys,

charakteryzujący się drastycznym spadkiem cen ZSJ.
Spadek ten był spowodowany światową nadprodukcją wy-
wołaną rekordowo dużą produkcją ZSJ w Chinach w latach
2006 i 2007, która wynosiła odpowiednio: 970 i 1050 tys.
ton. Innymi przyczynami kryzysu były błędy popełnione
przez polskich przetwórców w 2007 roku, w wyniku któ-
rych ponieśli oni straty szacowane na ok. 50 mln euro (zbyt
wysokie ceny jabłek przemysłowych, ponad 1,1 PLN/kg)
oraz duży wzrost cen energii elektrycznej, paliw, kosztów
pracy, obciążeń fi nansowych związanych z wcześniejszymi
inwestycjami, stratami poniesionymi na opcjach walutowych,
niekorzystnym kursie euro i kryzys światowy.

Czynniki zagrażające rozwojowi branży to
przede wszystkim:

Zła sytuacja fi nansowa zakładów przetwórczych

Z moich analiz wynika, że ok. 60% zakładów pro-

dukujących ZSO w 2008 roku generowało straty. Wiele
z nich nie ma zdolności kredytowej, a spadające reattigi
bankowe branży utrudniają uzyskanie kredytów.
Permanentna pauperyzacja gospodarstw
sadowniczych

Prowadzi ona nieuchronnie do obniżenia wolumenu

produkcji owoców przemysłowych oraz ich jakości. Jed-
nym z największych zagrożeń dla branży w najbliższych
latach będzie brak dobrej jakości i relatywnie tanich
owoców przemysłowych.
Brak dobrych relacji i właściwej współpracy między
przetwórcami i sadownikami

Pomimo wielu starań, spotkań i konferencji nie

rozwiązano żadnego istotnego problemu. Pilnie potrze-
bujemy skutecznego nadzoru nad produkcją owoców
(problem pozostałości środków ochrony roślin), sprawnej
organizacji ich skupu, zwiększenia produkcji owoców
przemysłowych, wdrożenia mechanicznego ich zbioru
oraz oczywiście prężnych grup producentów przy zakła-
dach przetwórczych.

Rosnąca dominacja dużych sieci handlowych

Presja, by obniżać ceny, często nadmiernie powoduje

negatywne implikacje w przetwórstwie i sadownictwie.
Procesy koncentracji potencjału produkcyjnego

Przejawiają się między innymi w fuzjach, przejęciach

zakładów czy tzw. produkcji usługowej. To ryzyko mo-
nopolizacji rynku i spekulacji cenowych
Brak wzrostu spożycia ZSJ

Spożycie soków, a zwłaszcza soków jabłkowych, nie

rośnie. Na dodatek 97% polskich koncentratów sprzeda-
jemy w Europie, co w pewnym stopniu ogranicza nasze
rynki zbytu.
Brak promocji

Działania promujące konsumpcję soków i nektarów

owocowych oraz edukujące konsumenta są niewystarcza-
jące. Fundusze promocji to krok w dobrą stronę ale wciąż
zbyt mały w zderzeniu np. z kampaniami promocyjnymi
producentów napojów.
Brak spójnej polityki rolnej państwa

Służby państwowe nie dostarczają wiarygodnych

informacji rynkowych np. dotyczących pojemności i tech-
nologii przechowalni owoców czy kontroli powierzchni
nasadzeń.

Brakuje nam systemu powszechnych dotowanych

ubezpieczeń rolniczych, a także systemu stymulowania
przetwórstwa w okresie istotnej nadprodukcji owoców
(gwarancje kredytowe na skup interwencyjny i magazy-
nowanie okresowej nadprodukcji).

Na określenie skuteczności lobowania za korzystnymi

dla nas rozwiązaniami na forum UE istnieje jeden odpo-
wiedni przymiotnik: mała.

Dodajmy do tego niewłaściwe wykorzystanie progra-

mów pomocowych do kształtowania właściwych relacji
między rolnikami a przetwórcami (np. udział rolników lub
grup producentów rolnych w przetwórstwie i zakładów
w grupach producentów).
Nadmierna aprecjacja i zmienny kurs złotówki

W moim przekonaniu kurs euro poniżej 4,00 PLN

będzie wpływał negatywnie na rozwój branży. Ponad 80%
produkowanych ZSO eksportujemy.

W ostatnich latach Polska produkuje średnio ok. 250 tys. ton zagęszczonego

soku jabłkowego (ZSJ) oraz ok. 45 tys. ton zagęszczonych soków (ZSO) z owo-

ców kolorowych. Nasza produkcja ZSJ stanowi ok.12% produkcji światowej,

która obecnie jest szacowana na ok. 2,2 miliona ton.

Doczekać lepszych czasów

Piotr Trojanowicz
Sokpol Koncentraty

2_2010_agro.indd 12

2 2010

i dd 12

2010-03-22 10:26:49

2010 03 22 10 26 49

Reklama

XIII Międzynarodowe Sympozjum Krajowej Unii Producentów Soków

Globalizacja szansą branży sokowniczej? 6 lat branży owocowo – warzywnej na Wspólnym Rynku

12-14 maja 2010, Hotel Best Western Żubrówka, Białowieża

W programie:

JAK WYKORZYSTUJEMY SZANSĘ GLOBALIZACJI?
PROGNOZY I PERSPEKTYWY ROZWOJU BRANŻY
TRENDY W TECHNOLOGII, PROMOCJI,
ZNAKOWANIU I JAKOŚCI SOKU

Więcej informacji:

www.kups.org.pl

Kontakt:

[e-mail]

Odwrócenie niekorzystnych trendów może nastąpić

w perspektywie najbliższych lat, ponieważ:
• Polska jest największym w Europie producentem

owoców. Około 10% wszystkich europejskich owo-
ców pochodzi z naszego kraju, a ok. 60% z nich
przeznaczamy do przetwórstwa.

• posiadamy dobre warunki klimatyczno-glebowe

i długie tradycje uprawy owoców i warzyw oraz olbrzy-
mi potencjał fachowy i wiedzę producentów rolnych,

• Mamy dobre, centralne położenie geografi czne (logi-

styka),

• nasz kraj ma bogate portfolio przetworów (ostatnio

zauważalny wzrost produkcji NFC),

• odbiorcy

utrzymują zasadę dywersyfi kacji dostawców.

Dodatkowo w Europie, szczególnie wschodniej,
istnieje duży potencjał wzrostu spożycia owoców,
warzyw i ich przetworów,

• kończy się psychoza kryzysu,
• zmniejszają się światowe zapasy ZSJ, maleje nad-

produkcja i powoli powraca równowaga rynku.
W ciągu ostatnich dwóch lat zmniejszyła się produkcja ZSJ
w Chinach i wynosiła ok. 700 tys ton/rok,

• zwiększa się nasza wiedza na temat rynku ZSO oraz

posiadamy coraz nowocześniejsze narzędzia do jego
badania (na przykład powstający w KUPS elektronicz-
ny system zbierania informacji rynkowych),

• minimum do 2012 r. rynek przetworów owocowo-

warzywnych UE jest chroniony cłami,

• przeciętny mieszkaniec Azji i Afryki pije mniej niż jeden

litr soku lub nektaru rocznie. Spożycie tych napojów
w krajach Azji i Afryki kiedyś musi zacząć wzrastać,

• omawiane

wcześniej problemy i zagrożenia dotyczą

również naszych konkurentów (w tym Chin). Z trwa-
jącej dekoniunktury wszyscy wyjdą osłabieni i będą
mieli równe szanse odnalezienia się w postkryzysowej
rzeczywistości,

• na

świecie zmniejsza się obszar ziemi pod uprawy rolnicze,

• rośnie liczba ludności świata i należy przypuszczać, iż

będzie wzrastać zapotrzebowanie na ZSO, soki NFC
oraz inne produkty branży.

Produkcja zagęszczonych soków owocowych (ZSO)
to polska specjalność i tradycja sięgająca początku lat
60. ubiegłego wieku. Ostatnie dziesięciolecie to czas
szybkiego rozwoju, stymulowanego programami
pomocowymi związanymi z integracją Polski z UE.
Przemysł producentów ZSO w tym czasie gruntownie
się zmodernizował i rozbudował. Sumaryczne moce
produkcyjne ponad 50. zakładów działających w
Polsce wzrosły do ok. 4 tys. ton zagęszczonego soku
jabłkowego (ZSJ)/dobę, co odpowiada możliwości
dobowego przerobu ok. 30 tys. ton jabłek. Jesteśmy
drugim po Chinach producentem ZSJ (zainstalowane
w Chinach moce przerobowe są ok. 5-krotnie większe
od potencjału polskiego).

2_2010_agro.indd 13

2 2010

i dd 13

2010-03-22 10:27:03

2010 03 22 10 27 03

Słaba kondycja fi nansowa polskich przedsiębiorstw,

niezdolność krajowych producentów rolnych i przetwór-
ców do współdziałania i właściwego wykorzystana własnej
pozycji rynkowej, nadmierna wewnętrzna konkurencja
oraz wcześniej opisane procesy każą przypuszczać, iż
w krótkiej perspektywie nasza branża przetwórcza bę-
dzie się charakteryzowała niską opłacalnością produkcji,
a także dalszym wzrostem kosztów, zmiennym popytem
i różnorodnymi trendami w konsumpcji, trudnymi rela-
cjami z handlem i dostawcami surowców, brakiem wystar-
czającej ilości środków fi nansowych oraz licznymi fuzjami
i przejęciami zakładów, prowadzącymi do koncentracji
kapitału produkcyjnego.

Procesy te nie wróżą najlepiej polskim sadownikom.

Kryzys w przetwórstwie będzie się przekładał na niskie

zagęsz

cz

one soki o

w

oco

w

e

ceny surowców, a zmienny rynek uniemożliwi stabilizację
produkcji i jej właściwe zorganizowanie.

Istotnym zagrożeniem dla naszej branży jest brak

prób dywersyfi kowania produkcji, szukania niszowych
rynków i produktów, brak chęci i siły ekonomicznej do
rozwijania nowych, atrakcyjnych dla odbiorcy linii ak-
tualnie wytwarzanych produktów – kto się nie rozwija,
ten się cofa.

W przyszłości jednak, w moim przekonaniu, branża

będzie się rozwijać. By tak się stało musimy rozumieć
wzajemne problemy i uwarunkowania, wspólnie dbać
o równomierny rozwój wszystkich elementów łańcucha
żywieniowego i przezwyciężyć aktualną dekoniunkturę.
A przede wszystkim doczekać lepszych czasów, które
niewątpliwe nadejdą.

Na pozycję polskich producentów owoców czerwo-

nych (malina, truskawka, wiśnia) może wpłynąć zain-
teresowanie rynkiem pozaunijnym (szczególnie Serbią
i Turcją) przez dużych odbiorców i producentów.

Dla polskich producentów koncentratu jabłkowego

nie stanowi zagrożenia wzrost siły producentów koncen-
tratu soku jabłkowego, takich jak: Węgry i Włochy. Naj-
większe zagrożenie płynie w odniesieniu do koncentratu
soku jabłkowego z Chin.

Chiński oddech…

Zbyt słabe lobby owocowe nie jest w stanie obronić

(choćby barierami celnymi) dostępu do rynku europej-
skiego, a dotychczasowy czynnik hamujący, czyli jakość
(rozumiana przez przemysł jako kwasowość) z czasem
ulega osłabieniu. Producenci chińscy dokonują intensyw-
nych nasadzeń na północy kraju odmian kwaśnych i są
w stanie oferować towar na poziomie 2% kwasowości!

… i inne problemy

Pogoda na forsowanie ochrony rodzimych produ-

centów na łonie Parlamentu Europejskiego również nie
sprzyja protekcjonizmowi. Finansiści komisji budżetowej
UE największe „psy” wieszają właśnie na subwencjach
agrarnych, które w wielu programach kończą się ( do-
świadczyli tego m.in. hiszpańscy producenci cytrusów
w ubiegłym roku) i stanowią lwią część budżetu UE.

Drugim problemem jest brak dostępu do rynku. Wina

leży nie tyle w blokowaniu naszych producentów przez
,,tajemną, ciemną siłę”, lecz w wyniku niedocenienia prostej
maksymy: wyprodukować to jeszcze nie wszystko, sprzedać

to jest sztuka! Niewielu bowiem producentów inwestowało
w ostatnich latach w rynek, relacje i wizerunek. Bowiem
najtrudniejsze do zaakceptowania są inwestycje w rzeczy
niematerialne jak: marka, renoma, relacje handlowe, a to
niestety wiąże się również z dużymi kosztami.

Długofalowo silną pozycję przemysł nasz może

obronić i rozwinąć jedynie poprzez konsolidację branży
i bardziej programowe (strategiczne) a nie reakcyjne
(chwilowe) działanie. A na to potrzebny jest kapitał,
którego branży, za sprawą pasma nieszczęść ostatnich
3 sezonów, brak. Oznaką słabości fi nansowej są chociażby
dzierżawy całych zakładów na cały sezon zleceniodawcom
zewnętrznym.

Przyszłość

Przetwórstwo nieuchronnie czeka ten sam proces, jaki

dokonał się w branży producentów soków czy browarni-
ctwie. Czytaj: konsolidacja (która już postępuje).

Na rynku nie ma miejsca dla 30 średnich i małych pro-

ducentów. Odbiorcy chętniej wiążą się ze średnimi i dużymi
przedsiębiorstwami, które będą w stanie w zakresie owo-
cowego portfolio obsłużyć kompleksowo: od jabłka przez
owoce czerwone po jagodowe i cytrusy, od koncentratów
soków przez NFC po ekstrakty, aromaty czy przeciery.

Najbliższe lata będą bardzo bogate w połączenia,

fuzje i sprzedaże. Konsolidacja nie jest złą rzeczą, ale ma
swoje granice. Granicą jest sytuacja, gdy zaczyna na tym
cierpieć nie tylko przemysł, ale i konsument, jak ma to
miejsce w koncentracie soku pomarańczowego (ostatnie
notowania mówią o cenie powyżej 2200 USD w porcie
holenderskim). Ale to już inna para kaloszy…

Produkcja soków zagęszczonych w Polsce ma charakter wyraźnie proexportowy, gdyż

zapotrzebowanie wewnętrzne stanowi niewielką część rocznej produkcji. Z tego względu

oceniając perspektywy rozwoju, oprócz aspektów kreujących popyt wewnętrzny, należy

wziąć pod uwagę atrakcyjność polskich towarów owocowo-warzywnych na rynku wspól-

notowym versus konkurencyjne pochodzenia.

Na rynku nie ma miejsca dla wszystkich

Grzegorz Frącek
D

Ö

hler Polska

2_2010_agro.indd 14

2 2010

i dd 14

2010-03-22 10:27:07

2010 03 22 10 27 07

S

komplikowana sytuacja ekonomiczna polskich
przedsiębiorstw wynika z przeprowadzonych w
minionych latach inwestycji i wynikających z nich

obciążeń kredytowych. Jest jednocześnie powiązana z
silnym uzależnieniem od sytuacji surowcowej w danym
roku i oraz silnymi wahaniami kursu naszej waluty.

Szanse

Rosnąca konsumpcja wewnętrzna na rynku chińskim

i perspektywy stopniowego równoważenia popytu i poda-
ży na tym rynku stanowią niewątpliwie szansę dla polskich
producentów koncentratu. Nie należy zapominać o wciąż
wzrastających kosztach produkcji w Chinach; drożeje
zarówno sam surowiec jak i energia.

Szansą na bardziej stabilne czasy i perspektywy roz-

woju branży produkcji zagęszczonego soku owocowego
jest wejście naszego kraju do strefy euro.

Spadek opłacalności produkcji, który aktualnie obserwujemy wywołany jest z jednej stro-

ny ciągłą nadprodukcją na rynku światowym, a z drugiej wzrostem kosztów produkcji.

Chiny są coraz droższe

Adam Siekacz
DSM Food Specialties

Not From Concentrate

Światowe trendy w konsumpcji soków owocowych

coraz mocniej wyznaczają produkty NFC i tzw. smooties.
Jestem przekonany, że polscy producenci są w stanie
szybko reagować na rynkowe potrzeby i adaptować swoje
produkty do aktualnych wymagań.

Grzechy ciężkie

Niewątpliwie moje co najmniej mieszane uczucia

powodują ciągłe problemy z podażą surowca i nieustan-
ne konflikty pomiędzy sadownikami i przetwórcami.
Niestety innowacyjność procesu nie jest silna stroną
branży. Oprócz nakładów inwestycyjnych pod kątem
nowych urządzeń sam proces technologiczny jest
dosyć stabilny i trudno doszukiwać się radykalnych
innowacji.

Reklama

2_2010_agro.indd 15

2 2010

i dd 15

2010-03-22 10:27:09

2010 03 22 10 27 09