Zatrucia dioksynami
Związki zbudowane z 2 pierścieni benzenowych
połączonych atomem tlenu i z przyłączonych
atomów chloru (chlorofenole). Najbardziej znana
jest TCDD – tetrachlorodibenzo-p-dioksyna
Źródła

narażenia:

pożary

lasów,

składniki

pestycydów i konserwantów, spalarnie szpitalne i
odpadów chemicznych, pożary transformatorów
elektrycznych, przepracowany olej
Drogi zatrucia -pokarmowa (przede wszystkim
tłuste pokarmy), inhalacyjna
Mechanizm działania
•

silnie lipofilne substancje, gromadzą się w
wątrobie i tkance tłuszczowej (t1/2 – kilka lat),
wydalane z żółcią

•

hamują cytochrom P-450

•

działają karcynogennie

Objawy zatrucia
•

trądzik chlorowy

•

chłoniaki, mięsaki, nowotwory płuc

Zatrucia metalami
Związki rtęci i pary rtęci
Efekty toksyczne uzależnione są od właściwości
związków rtęci:
pary rtęci– objawy ze strony płuc,

p.pokarmowego, mózgu

związki nieorganiczne – hydrofilne – nerki,

mniej wątroba i mózg

związki organiczne – trwałe i lipofilne – mózg
wydalanie związków rtęci - nerki
Mechanizm działania toksycznego

uszkadza błony komórkowe poprzez

reakcję z zawartymi w nich grupami
sulfhydrylowymi (-SH)

reaguje z grupami –NH

3

, -COOH, -PO

4

i

powoduje zaburzenie biosyntezy białek i
aktywności enzymów

Związki rtęci nieorganiczne
Objawy ostrego zatrucia, jeśli do zatrucia dochodzi
drogą wziewną:
Faza I (do 72 godzin)
ból i pieczenie w jamie ustnej, gardle i

przełyku

uczucie ściągania, metaliczny smak
obrzęk ślinianek i ślinotok
szare zabarwienie śluzówek
rozlane bóle brzucha
wymioty z domieszką krwi
gwałtowna krwawa biegunka z odwodnieniem
Faza II
wrzodziejące zapalenie jamy ustne z

rozchwianiem zębów

wrzodziejące zapalenie jelita grubego
rozchwianie zębów
oliguria, anuria, mocznica

Pary rtęci
Na ogół łagodny przebieg ostrego zatrucia:
nudności,

wymioty,

śluzowo-wodnista

biegunka

wrzodziejące zapalenie jamy ustnej w 2-3

dobie

Jeśli duże stężenie par rtęci:
zapalenie i owrzodzenie spojówek
zapalenie oskrzeli
śródmiąższowe zapalenie płuc
toksyczny obrzęk płuc
Bez odległych następstw

Związki rtęci organiczne
Zatrucie ostre - dominują objawy ze strony OUN
bezsenność
zaburzenia koncentracji i uwagi
parestezje
„drżące pismo”
dyzartria
widzenie „lunetowe”
osłabienie słuchu
osłabienie mięśni, zaburzenia koordynacji

ruchów,

utrata przytomności, śmierć
Zatrucie przewlekłe
Największe stężenie rtęci występuje w nerkach.
Wydalanie

nieorganicznych

związków

rtęci

odbywa się bardzo powoli (trwa przez lata).
Występuje klasyczna triada objawów:
• drżenia,
• zaburzenia psychiczne (zaburzenia pamięci,

zmęczenie, bezsenność, brak łaknienia,

zaburzenia nastroju – napady złości),
• zapalenie błony śluzowej jamy ustnej,

wypadanie zębów

Leczenie:
w zatruciach doustnych
białko jaj kurzych, mleko
węgiel aktywowany do 15 minut od spożycia
(wytrącanie się rtęci)
i prowokować wymioty lub wykonać płukanie

żołądka z 2-5% wodorowęglanem sodu

środek przeczyszczający – siarczan sodowy
niezależnie od drogi zatrucia:
podać DMPS (dimerkaptopropanosulfon) (i.v.

lub

i.m.)

lub

DMSA

(kwas

dimerkaptobursztynowy) (p.o)

hemodializa z równoczesnym stosowaniem N-

acetylocysteiny

Uwaga! Nie należy stosować BAL-u ze względu
na możliwość redystrybucji rtęci z narządów
miąższowych do mózgu

DIMERKAPROL (BAL, British Anti Lewisite)10
% roztwór olejowy głęboko i.m. Chelatuje
nieorganiczne związki Hg, As, Pb. Odblokowanie
związków białkowych i przywrócenie aktywności
enzymów. Działania niepożądane - podwyższenie
ciśnienia tętniczego krwi, nudności i wymioty, ból

głowy, pieczenie warg, jamy ustnej, oczu, poty,
niepokój

DMPS (i.v. lub i.m.), DMSA (p.o)
Chelatują jony metali - rtęć, ołów, złoto, arsen,
cynk
wchłanianie zwrotne w nerce w porównaniu

do BAL-u ↓

↑ eliminacji toksycznego metalu z organizmu
toksyczność DMPS i DMS w porównaniu z

BAL-em ↓

skuteczniejszy jest DMPS, DMSA nie

powoduje odkładania się kompleksów w
mózgu, nie uszkadza nerek, szybko wydalany

Związki cynku
Objawy zatrucia ostrego drogą doustną:
zaczerwienienie i pieczenie śluzówek j. ustnej
ostry nieżyt żołądkowo-jelitowa, krwawa

biegunka, odwodnienie, wstrząs

uszkodzenie wątroby i niewydolność nerek
obrzęk płuc (w wyniku spożycia fosforku

cynku - w żołądku powstaje fosforowodór)

Objawy zatrucia ostrego drogą wziewną– dotyczy
to ZnO:
„gorączka odlewników”
- objawy - 4-12 godzin od ekspozycji:
o kaszel
o bóle głowy, mięśni, stawów
o dreszcze, wzmożona potliwość
o wysoka gorączka
o ból w klatce piersiowej
Cząsteczki ZnO indukują po połączeniu się z
białkami leukocytów powstawanie substancji
pirogennych
Leczenie:
w zatruciach doustnych
białko jaj kurzych, mleko
prowokowanie wymiotów lub płukanie

żołądka

środki przeczyszczające
odtrutki – EDTA (wersenian disodowo-

wapniowy, penicylamina

Leczenie gorączki odlewników:
o objawy

ustępują

samoistnie

po

24-48

godzinach

o leki p-bólowe, p-gorączkowe

WERSENIAN

DISODOWO-WAPNIOWY

(EDTA, CHELATON). Zatrucie Pb, Zn
o Mechanizm działania - zastąpienie metalem

wapnia związanego w cząsteczce EDTA.
Kompleks EDTA z metalem jest dość trwały,
rozpuszczalny w wodzie i dobrze wydalany
przez nerki.

o Podaje się domięśniowo lub dożylnie w

powolnym wlewie kroplowym.

o Podawanie EDTA może zubożyć organizm w

pierwiastki śladowe.

Związki ołowiu
Mechanizm działania
•

zaburzenie

syntezy

hemu,

hamowanie

aktywności enzymów - nasila gromadzenie
porfiryn w krwinkach czerwonych, we krwi i
w moczu

•

zmiany w strukturze błon komórkowych i
receptorów - hamowanie aktywności enzymów
(ATP-azy błonowej erytrocytów, cytochromu
P-450,

hydroksylazy

konwertującej

25-

hydroksywitaminy

D

do

1,25-

dihydroksywitaminyD w nerkach)

•

zahamowanie syntezy globiny i przemian
RNA

•

zaburzenia transportu kationów (wapń, żelazo,
cynk)

Objawy zatrucia ostrego drogą pokarmową:
metaliczny smak w ustach
wzmożone pragnienie, suchość w ustach
bóle brzucha
silne wymioty
biegunki
wstrząs
czasem objawy ostrej encefalopatii z

pobudzeniem psychoruchowym, drgawkami,
omamami, śpiączką

niewydolność nerek
przełom hemolityczny
Objawy zatrucia ostrego drogą pokarmową:
metaliczny smak w ustach
wzmożone pragnienie, suchość w ustach
bóle brzucha
silne wymioty
biegunki
wstrząs
czasem objawy ostrej encefalopatii z

pobudzeniem psychoruchowym, drgawkami,
omamami, śpiączką

niewydolność nerek
przełom hemolityczny

Zatrucie przewlekłe Pb u dzieci - narząd krytyczny
- OUN
Zatrucie przewlekłe Pb u dorosłych - narządy
krytyczne – układ krwiotwórczy i obwodowy
układ nerwowy

Związki arsenu
Mechanizm działania
o hamowanie aktywności grup SH enzymów
o upośledzenie oddychania komórkowego
o zaburzenia

przemiany

lipidów

i

węglowodanów

o indukcja stresu oksydacyjnego
o zwyrodnienie narządów miąższowych
o uszkodzenie

unerwienia

współczulnego

naczyń

o wpływ na ekspresję genów i przekazywanie

sygnałów - działanie karcynogennie

o arsenowodór także – zaburzenia przepływu

jonów przez błonę komórkową erytrocytu

Odkłada się w wątrobie, nerkach, kościach, skórze
i paznokciach
Zatrucie ostre arszenikiem
• objawy występują z opóźnieniem do kilku

godzin

- spowodowane są działaniem na naczynia –

rozszerzenie naczyń
• wymioty, bóle brzucha, uporczywa wodnista

biegunka

• skóra blada, zimna
• spadek ciśnienia tętniczego
• upośledzenie czynności nerek
• chorzy senni, ale przytomni
• śmierć w obrazie wstrząsu nie reagującego na

leczenie

•

potem

okres

uszkodzenia

wątroby,

kardiomiopatii, polineuropatii i encefalopatii

•

kilka miesięcy po przebyciu zatrucia - na
paznokciach - poprzeczne białe linie

Zatrucie ostre arsenowodorem
•

ciężka

niedokrwistość

hemolityczna

z

następową niewydolnością nerek

•

ekspozycja na bardzo wysokie dawki –
zahamowanie oddychania komórkowego

Leczenie ostrego zatrucia
w zatruciach doustnych
białko jaj kurzych, mleko
prowokować wymioty lub wykonać płukanie

żołądka

środek przeczyszczający – siarczan sodowy
niezależnie od drogi zatrucia:
podać DMPS (dimerkaptopropanosulfon) (i.v.

lub i.m.)

leczenie objawowe : zwalczanie odwodnienia,

zaburzeń

elektrolitowych,

wstrząsu,

hemoperfuzja

Zatrucie przewlekłe solami arsenu:
• objawy uszkodzenia skóry i błon śluzowych –

hiperpigmentacja

• rogowacenie naskórka dłoni i stóp
• zmiany

zapalne

skóry

z

powstaniem

owrzodzeń

• polineuropatia
• nadciśnienie wrotne – niewydolność wątroby
• perforacja przegrody nosowej
• niedokrwistość
• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego,

zmniejszenie masy ciała

• nowotwory: rak płuc (inhalacja), pęcherza

moczowego,

nerek, wątroby, rak skóry (narażenie doustne)

Związki żelaza

Mechanizm działania toksycznego

• wiązanie z grupami SH enzymów –

blokowanie enzymów cyklu Krebsa – kwasica
metaboliczna

• indukcja stresu oksydacyjnego

• bezpośrednie działanie drażniące na błonę

śluzową przewodu pokarmowego

Zatrucie ostre drogą pokarmową – objawy:
Okres utajnienia (30 minut do 1 godziny)
Faza I – wymioty krwiste lub fusowate,

krwawa biegunka

Faza II – ( 8 do 16 h) ↓ objawów zatrucia
Faza

III

–

powłoki

blade,

oddech

Kussmaula,wstrząs, drgawki, śpiączka

Leczenie zatrucia ostrego:
białko jaj kurzych, mleko
prowokować wymioty lub wykonać płukanie

żołądka

środek przeczyszczający – siarczan sodowy
niezależnie od drogi zatrucia:
deferoksamina wyłącznie parenteralnie

DEFEROKSAMINA
łączy się z Fe3+ → ferroksamina - dobrze

rozpuszczalna

w

wodzie,

czerwone

zabarwienie.

czerwone zabarwienie moczu – wskaźnik

obecności nadmiaru Fe, deferoksaminę podaje
się do uzyskania normalnego zabarwienia
moczu.

dożylnie, domięśniowo, doustnie.
hipotonia, odczyny histaminopodobne

Związki miedzi
Metaliczna miedź – nietoksyczna
Zatrucia - siarczan miedziowy
Źródła zatrucia - przemysł elektryczny, produkcja
stopów, impregnacja drewna, środki owadobójcze,
grzybobójcze
Droga zatrucia – przewód pokarmowy
Mechanizm zatrucia
Siarczan miedzi –substancja żrąca, wywołuje

też

hemolizę

wewnątrznaczyniową,

uszkodzenie wątroby i nerek

Zatrucie ostre drogą doustną – objawy:
•

wymioty treścią podbarwioną na zielono

•

metaliczny smak w ustach

•

bóle gardła, przełyku i brzucha

•

na

błonie

śluzowej

jamy

ustnej

niebieskozielone nadżerki

•

krwista biegunka

•

po 2-3 h – wstrząs

•

po 5-6 (jeśli chory przeżyje) żółtaczka,
niewydolność

nerek,

niedokrwistość

hemolityczna

Zatrucie ostre droga inhalacyjną:
„gorączka odlewników”
Leczenie ostrych zatruć:
białko jaj kurzych, mleko
prowokować wymioty lub wykonać płukanie

żołądka

penicylamina

PENICYLAMINA (CUPRENIL) Chelatuje miedź,
ołów, kobalt, cynk, złoto i rtęć.
Wiąże metale ze swoją grupą SH.
Stosować jednocześnie witaminę B6
Stosowana doustnie.
Zaburzenia ze strony układu pokarmowego,

leukopenię,

agranulocytozę,

zespół

nerczycowy

Zatrucia substancjami żrącymi
Substancje żrące:
•

kwas solny

•

kwas siarkowy

•

kwas azotowy

•

kwas mrówkowy

•

kwas octowy

•

kwas szczawiowy

•

wodorotlenek sodowy

•

wodorotlenek potasowy

•

wodorotlenek amonowy

•

wodorotlenek wapniowy – wapno gaszone

•

węglany, fosforany

•

nadtlenki – perhydrol

•

fenol, krezol, lizol

•

chromiany

Mechanizm działania:
miejscowy
•

martwica skrzepowa – kwasy

•

martwica rozpływna – zasady

(uszkodzenia głębsze - częściej perforacja)
działanie uogólnione:
•

kwasica, zaburzenia elektrolitowe

Objawy zatrucia drogą pokarmową:
o oparzenia dotyczą głównie jamy ustnej, gardła,

przełyku

o stridor,

zaburzenia

oddychania,

nawet

niewydolność oddechowa po pierwszym łyku

o dławienie się, ślinotok, utrudnione połykanie
o białe naloty na śluzówkach – kwas solny,

czarne naloty – kwas siarkowy, żółte naloty –
kwas

azotowy,

zaczerwienienie

i

rozpulchnienie śluzówek – zasady

Okres wstępny:
o bóle w okolicy międzyłopatkowej i w klatce

piersiowej, bóle nadbrzusza + wymioty

o zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,

wstrząs

Okres powikłań wczesnych:
o kwasica, niewydolność oddechowa, hemoliza,

perforacje żołądka, jelit, zapalenie otrzewnej,
krwawienia

z

przewodu

pokarmowego,

niewydolność nerek

Okres zejściowy:
o zwężenie przełyku, żołądka, jelit
Leczenie zatruć drogą pokarmową:
do picia mleko + białka jaj kurzych – kilka

pierwszych minut

przeciwwskazana

prowokacja

wymiotów

(aspiracja treści żrącej, perforacja)

płukanie żołądka – pierwsze 15 min po

zatruciu kwasami

zwalczanie bólu
leczenie zaburzeń wodno-eletrolitowych
odżywianie pozajelitowe
hemodializa

Leczenie oparzeń chemicznych:
natychmiast zdjąć skażoną odzież i zmywać

skażoną skórę bieżącą wodą, przez co
najmniej 15 minut

środki przeciwbólowe
przemywanie oczu --przemywać oczy dużą

ilością letniej, czystej wody, przez co najmniej
15 minut, używając ok. 1 litr wody na każde
oko.

u osób noszących soczewki kontaktowe należy

je jak najszybciej wyjąć i ponownie przemyć
oczy dużą ilością letniej, czystej wody

nie wolno stosować zobojętniania
wapna gaszonego nie należy spłukiwać od

razu wodą - najpierw zetrzeć na sucho

Typy zatruć grzybami
ZATRUCIA CYTOTROPOWE: polegają na

uszkodzeniach komórek
• Muchomor

sromotnikowy

Amanita

phalloides

• Muchomor zjadliwy Amanita virosa

• Muchomor wiosenny Amanita verna

• Zasłonak rudy Cortinarius latus

• Piestrzenica kasztanowata Gyromytra

esculenta

• Krowiak podwinięty Paxillus involutus

Grzyby wywołujące zatrucia cytotropowe –
muchomor sromotnikowy
Mechanizm działania toksycznego:
•

substancje toksyczne odgrywające kluczową
rolę to amanitotoksyny – odporne na
temperaturę, enzymy, działanie kwasów

•

amanitoksyny podlegają krążeniu wątrobowo-
jelitowemu

•

wiążą się z białkami osocza

•

narządy krytyczne – wątroba i nerki

•

wątroba – działanie hepatotoksyczne –
zahamowanie syntezy RNA – zahamowanie
funkcji hepatocytu – tłuszczowe zwyrodnienie
wątroby i martwica

•

w nerkach – amanitotoksyny wchłaniane
zwrotnie – martwica cewkowa
Objawy:

okres utajenia - pierwsze objawy dopiero po

upływie 6-48 (średnio 12) godzin od spożycia
grzybów. (przyczyna dużej śmiertelności - do
40%)

zespół sromotnikowy: nudności, uporczywe

wymioty, bóle brzucha i gwałtowna biegunka
(stolce jak w przebiegu cholery), które trwają
1-3 dni, znaczne odwodnienie, wstrząs

okres pozornej poprawy (kilka do kilkunastu

godz.)

okres uszkodzenia narządowego: wzrasta

liczba luźnych, cuchnących stolców (czasem
smołowatych), powiększenie wątroby, w 2-3
dobie choroby pojawia się żółtaczka, rozwija
się encefalopatia wątrobowa, w okresie
przedśpiączkowym chorzy wydają tzw. krzyki
mózgowe, śpiączka w 3-5 dobie

śmierć w obrazie śpiączki lub z powodu

krwawienia z przewodu pokarmowego
Leczenie:

o zebranie materiału do badań – wymiociny,

popłuczyny z żołądka, stolec, resztki potrawy
grzybowej

o prowokacja wymiotów i płukanie żołądka –

zawsze, niezależnie od czasu, jaki upłynął od
spożycia

o powtarzane podawanie węgla aktywowanego –

przerwanie krążenia wątrobowo-jelitowego

o założenie

sondy,

odsysanie

treści

dwunastniczej

o hemodializa, hemoperfuzja, plazmafereza są

nieskuteczne

o penicylina krystaliczna lub inne antybiotyki

beta-laktamowe

–

blokują

wiązania

receptorowe wątroby, uniemożliwiając dostęp
do nich toksynom, utrudnia łączenie trucizn z
albuminami

osocza,

inaktywuje

także

bezpośrednio krążące toksyny.

o silibilina – stabilizuje błony komórkowe

hepatocytów, ornityna – pobudzenie cyklu
mocznikowego

o laktuloza, neomycyna
o N-acetlocysteina, osocze, wit. K, kwas

epsilon-aminokapronowy

o dializa osoczowa MARS

Grzyby wywołujące zatrucia cytotropowe –
piestrzenica kasztanowata

Zawiera

gyromitrynę

o

działaniu

hepatotoksycznym i hemolitycznym. Zatrucia
niezbyt ciężkie
Objawy:

o okres utajenia 6-15h
o nudności, wymioty, bóle brzucha, bez

biegunki

o wzmożone pragnienie, suchość w jamie ustnej
o powiększenie wątroby, żółtaczka

Leczenie:

o płukanie żołądka
o wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych
o leczenie p-bólowe i rozkurczowe
o leki hepatoprotekcyjne

Grzyby wywołujące zatrucia cytotropowe –
zasłonak rudy

Zawiera orelaninę – nefrotoksyczna, może
uszkadzać też inne narządy
Substancja silnie trująca

Objawy:

o okres utajenia bardzo długi 48-96h (14-21 dni)
o bóle brzucha, wymioty,, suchość w jamie

ustnej

o przewlekła niewydolność nerek

Leczenie:

o płukanie żołądka
o duże dawki steroidów
o leki hepatoprotekcyjne
o hemodializa

ZATRUCIA NEUROTROPOWE: wywołują

zaburzenia psychoneurologiczne

• Strzępiak ceglasty Inocybe patouillardii

• Muchomor plamisty Amanita pantherina

• Muchomor czerwony Amanita muscaria

• Czernidlak pospolity Coprinus atramentarius

• Lejkówka odbielana Clitocybe dealbata

Grzyby wywołujące zatrucia neurotropowe –
krowiak podwinięty. Zawiera muskarynę,
betainę i acetylocholinę. Przebieg zatrucia
dość lekki

o objawy muskarynowe (zespół muskarynowy)

zaczerwienie skóry, zwężenie źrenic,

zaburzenia

widzenia,

ślinotok,

nasilone

wydzielanie w oskrzelach, skurcz oskrzeli,
kaszel,

duszność,

łzawienie,

pocenie,

kurczowe bóle brzucha, biegunka, mimowolne
oddawanie moczu i stolca, bradykardia

o podwyższona temperatura
o w cięższych przypadkach: zaburzenia wodno-

elektrolitowe

i

kwasowo-zasadowe,

uszkodzenie wątroby
Leczenie:

o płukanie żołądka
o wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych

i kwasowo-zasadowych

o leki hepatoprotekcyjne
o swoista odtrutka – atropina

Grzyby wywołujące zatrucia neurotropowe –
strzępiak ceglasty
Zawiera muskarynę
Objawy:

o już po 30-60 min od spożycia
o objawy muskarynowe (zespół muskarynowy)

zaczerwienie skóry, zwężenie źrenic,

zaburzenia

widzenia,

ślinotok,

nasilone

wydzielanie w oskrzelach, skurcz oskrzeli,
kaszel,

duszność,

łzawienie,

pocenie,

kurczowe bóle brzucha, biegunka, mimowolne
oddawanie moczu i stolca, bradykardia
Leczenie:

o płukanie żołądka
o leki przeczyszczające
o leki p-bólowe i rozkurczowe
o wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych

i kwasowo-zasadowych

o swoista odtrutka - atropina

Grzyby wywołujące zatrucia neurotropowe –
muchomor czerwony i plamisty

Zawierają muskarynę (cholinergik) i kwas
ibotenowy oraz muscymol (halucynogeny o
przeciwstawnym

działaniu).

Zawartość

muskaryny jest stosunkowo nieduża 0,0002-
0,0003%, przy zawartości kwasu ibotenowego
0,03-0,1%. Kwas ibotenowy jest nietrwały i
przechodzi w muscymol.
Objawy:

o po 2 godz. objawy żołądkowo-jelitowe
o potem niepokój, lęk, szum w uszach,

zaczerwienienie

twarzy,

temp.

40°C,

rozszerzenie źrenic, halucynacje wzrokowe i
słuchowe, wzmożone napięcie mięśniowe,
napady szału

o śpiączka – kilkanaście godzin z niepamięcią

wsteczną

o zgon w mechanizmie asystolii

Leczenie:

o płukanie żołądka
o leki p-bólowe i rozkurczowe
o wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych

i kwasowo-zasadowych

o nie ma swoistych odtrutek

Grzyby wywołujące zatrucia neurotropowe –
czernidlak pospolity

Zawiera Korynę. Jest toksyczny wówczas, gdy
jego spożyciu towarzyszy spożycie alkoholu
etylowego – reakcja disulfiramowa →
zablokowanie dehydrogenazy alkoholowej
Objawy:

o zaczerwienienie twarzy
o tachykardia, spadek ciśnienia
o poty
o metaliczny posmak
o drętwienie

kończyn,

zmniejszenie

siły

mięśniowej

o nudności i wymioty
o zatrucie nie prowadzi do zgonu

Leczenie:

o prowokacja wymiotów lub płukanie żołądka
o leczenie objawowe

ZATRUCIA GASTRYCZNE: charakteryzują

się objawami ostrych nieżytów żołądkowo-
jelitowch

• Wieruszka ciemna

• Gąska tygrysowata

• Gołąbek wymiotny

• Mleczaj wełnianka

• Tęgoskór pospolity

• Borowik szatański

Zawierają związki żywicopodobne, drażniące
miejscowo

błonę

śluzową

przewodu

pokarmowego.
Objawy:

o nieżyt żołądkowo-jelitowy zaczyna się nagle

w 3-5 godzin po zjedzeniu grzybów i
przebiega

burzliwie

z

nudnościami,

wymiotami, bólami brzucha i biegunką

o mogą dołączyć się objawy odwodnienia
o choroba ustępuje w ciągu 24-48 godzin
o nie ma uszkodzenia wątroby
Leczenie
o płukanie żołądka
o podanie dużej ilości węgla aktywowanego
o leczenie objawowe wyrównujące niedobory

płynowo-elektrolitowe

ZACHOROWANIA

SPOWODOWANE

GRZYBAMI

JADALNYMI:

zatrucia

nieswoiste

o nawet dobrze przyrządzone i jadalne grzyby

długo zalegają w przewodzie pokarmowym
(zwłaszcza maślaki i kurki), co może być
przyczyną zaburzeń gastrycznych – dzieci,
osoby starsze, osoby z chorobami przewodu
pokarmowego

o grzyby

przechowywane

w

torebkach

foliowych lub stare mokre grzyby w
środowisku naturalnym ulegają zaparzeniu –
cholina→neuryna (działanie podobne do
muskaryny)

o grzyby są pożywką dla bakterii i pleśni
Objawy:
o nudności, wymioty, bóle brzucha
Leczenie:
o płukanie żołądka (mimo wymiotów)
o leki p-bólowe, rozkurczające
o leczenie objawowe wyrównujące niedobory

płynowo-elektrolitowe

Kliniczny podział zatruć grzybami
W praktyce lekarskiej stosuje się podział zatruć
grzybami według czasu jaki upłynął od chwili
spożycia grzybów do wystąpienia pierwszych
objawów chorobowych.
Obejmuje on dwie grupy zespołów chorobowych
1. zespoły o krótkim czasie wylęgania objawów, tj.
do 6 godzin od momentu zjedzenia grzybów;
2. zespoły o długim czasie wylęgania objawów,
czyli powyżej 6 godzin od momentu spożycia
grzybów.

Do pierwszej grupy zespołów chorobowych
zaliczamy:
zespół nieżytu żołądkowo-jelitowego
zespół muskarynowy
zespół pobudzenia psychoruchowego
zwany zespołem muchomora
plamistego
zatrucie czernidlakiem pospolitym.

Do drugiej grupy należą:
zespół sromotnikowy

zespoły rzekomo-sromotnikowe (zatrucie
piestrzenicą kasztanowatą, zatrucie zasłonakiem
rudym)

Postępowanie lecznicze w zatruciach grzybami –
podsumowanie
•

najistotniejsze jest usunięcie resztek grzybów
z przewodu pokarmowego poprzez
prowokowanie wymiotów i płukanie żołądka

•

pierwsza porcja popłuczyn, uzyskana z
użyciem czystej wody, powinna być
przekazana do badania mykologicznego

•

zaleca się również podanie środka
przeczyszczającego - siarczanu magnezu
zwłaszcza przed rozwinięciem się objawów
żołądkowo-jelitowych.

•

przerwanie jelitowo-wątrobowego krążenia
toksyn, po zakończeniu płukania żołądka
pozostawia się w nim zawiesinę węgla
aktywowanego, podaje się też co 4 godziny
przez kolejne 36-48 godzin, w przerwach
pomiędzy kolejnymi dawkami węgla
aktywowanego (przed podaniem każdej z
dawek) należy aspirować treść żołądkowo-
dwunastniczą

•

eliminowanie amanitotoksyn drogą
plazmaferezy, hemodializy, hemoperfuzji i
dializy albuminowej jest dyskusyjne;
hemodializy bywają jednak konieczne, jeśli
rozwija się niewydolność nerek, a MARS jako
przygotowanie do przeszczepienia wątroby u
chorych z nasiloną encefalopatią

•

w celu zmniejszenia gromadzenia
amanitotoksyn w wątrobie podaje się przez
pierwsze 3 doby penicylinę krystaliczną, ale
pojawiły się publikacje kwestionujące
skuteczność takiego postępowania, w razie
uczulenia na penicylinę zastępuje się ją
chloramfenikolem

•

stosuje się również sylimarynę, która ma
osłaniać komórki wątrobowe albo N-
acetylocysteinę, hydrokortyzon i ornitynę

•

w razie pobudzenia psychicznego i ruchowego
można podać prometazynę (Hydroxyzinum),
nie powinno się natomiast podawać
pochodnych kwasu barbiturowego lub
benzodiazepiny - hamują ośrodek oddechowy,
obniżają ciśnienie krwi

•

zapobieganie wstrząsowi i leczenie zaburzeń
wodno-elektrolitowych

•

wskazania do przeszczepienia wątroby z
powodu jej ostrej niewydolności

Bioterroryzm
Czynniki biologiczne które mogą być użyte jako
broń biologiczna
GRUPA I - patogenny wywołujące śmiertelne
choroby, łatwo rozprzestrzeniające się.
•

wirus ospy prawdziwej

•

wąglik

•

dżuma

•

wirusy gorączek krwotocznych

•

bakterie jadu kiełbasianego

GRUPA II -patogeny wywołujące groźne choroby
o umiarkowanej śmiertelności
•

bakterie z rodzaju Salmonella, Shigella,
Brucella

•

bakterie cholery, Escherichia coli

•

gronkowcowa enterotoksyna B

•

wirus wenezuelskiego zapalenia mózgu.

GRUPA III - nowo pojawiające się patogeny lub
patogeny uzyskane na drodze inżynierii
genetycznej: wirus Nipah, wirus Hanta, wirus
żółtej febry.

WĄGLIK
•

bakterie Gram-dodatnie Bacillus anthracis
nieruchliwe, często w łańcuszkach o
wyglądzie bambusa.

•

Wąglik powoduje śmiertelną chorobę zwierząt
roślinożernych, głownie bydła, owiec,
jeleniowatych.

•

Rezerwuarem zarazków są: gleba, woda i
roślinność.

•

Wąglik u ludzi może występować pod postacią
skórną (czarna krosta - około 90% wszystkich
zakażeń), płucną i jelitową.

•

Zakażenie następuje poprzez rany, wdychanie
lub pobranie razem z pokarmem.

•

Bakteria nie przenosi się z człowieka na
człowieka, nie ma więc potrzeby izolacji
chorych.

•

Użycie przetrwalników wąglika w formie
rozpylonego aerozolu cechuje niezwykła
skuteczność rażenia.

•

Laseczka wąglika powoduje śmierć w ciągu
zaledwie trzech godzin. Po uwolnieniu aerozol
wąglika jest pozbawiony zapachu,
niewidoczny i może zostać rozniesiony na
odległość wielu kilometrów

•

Szczególną właściwością tego zarazka jest
wytwarzanie przetrwalników poza
organizmem żywiciela, przy dostępie tlenu
atmosferycznego w temperaturze poniżej 42,5
C.

•

Utrudnia to zniszczenie zarazka w środowisku
bytowania zwierząt wrażliwych i ludzi. W
glebie przetrwalniki mogą zachować
żywotność przez dziesiątki lat.

CLOSTRIDIUM BOTULINUM – laseczka
jadu kiełbasianego
•

wytwarza rodzaj egzotoksyny - neurotoksynę,
który działa w miejscu połączeń między
nerwami i mięśniami, hamując uwalnianie
acetylocholiny, a tym samym stymulację
mięśni przez nerwy.

•

botulizm jest związany z paraliżem mięśni, a
wynikiem na przykład niedowładu układu
oddechowego może być śmierć, infekcja tym

zarazkiem może nastąpić poprzez zjedzenie
skażonej żywności, jak gotowane mięso,
kiełbasa i niewłaściwie konserwowane
jarzyny.

Botulism antitoxin – antytoksyna botulinowa A, B
i E otrzymywana z krwi koni; jest wieloważna.
Podawana leczniczo i profilaktycznie osobom,
które spożyły pokarm zawierający jad kiełbasiany.
Profilaktycznie – podskórnie lub domięśniowo 10
tys. jednostek międzynarodowych.
Leczniczo – dożylnie lub domięśniowo 50 tys.
jednostek.


Ochrona przed bronią biologiczną:
•

Stosowanie indywidualnych środków ochrony
dróg oddechowych i skóry.

•

Hermetyczne ukrycia przed skażeniami.

•

Zabiegi sanitarne.

•

Szczególne zasady higieny osobistej

Rozpoznanie ataku bioterorystycznego
•

w przeciwieństwie do ataku
przeprowadzonego z użyciem broni
chemicznej lub konwencjonalnej, atak z
zastosowaniem broni biologicznej jest na ogół
niezauważalny

•

jeśli nie poinformują o tym sami terroryści lub
służby wywiadowcze , istnieje duże
prawdopodobieństwo, że o ataku
bioterrorystycznym dowiemy się dopiero po
kilku dniach - w zależności od czasu inkubacji
choroby.

•

pierwszymi oznakami będą masowe
zachorowania i zgony ludności - a nie czarna
chmura wisząca złowieszczo nad miastem

•

wiele czynników zakaźnych wywołuje
nieswoiste symptomy chorobowe, objawiające
się gorączką i ogólnie złym samopoczuciem,
które mogą zostać uznane za objawy grypy

•

rozpoznanie określonej jednostki chorobowej
może także utrudnić fakt, że do zarażenia
dojdzie inną drogą niż w przypadku
naturalnego zakażenia danym czynnikiem.

•

w sytuacji ataku bioterrorystycznego będzie to
przypuszczanie droga wziewna, gdyż
najbardziej prawdopodobne jest użycie broni
biologicznej w postaci aerozolu

Transmisja czynników biologicznych
poprzez skórę - uszkodzenia mechaniczne: otarcia,
zadrapania lub ugryzienia.
•

jedyną znaną dotąd dermatologicznie czynną
toksyną biologiczną jest mykotoksyna

•

niebezpieczny może być także kontakt
skażonego aerozolu ze śluzówką oka.

drogą pokarmową - poprzez skażoną żywność lub
wodę
•

największym zagrożeniem - ze względu na
jego skalę - wydaje się być skażenie wody
pitnej

drogą wziewną/kropelkową - wdychanie powietrza
zawierającego czynniki zakaźne lub toksyny.

Rycyna
•

Rycyna jest substancją pochodzenia
roślinnego. Można ją uzyskać z odpadów z
nasion rącznika pospolitego (Ricinus
communis, rodzina Euphorbiaceae), z których
wytłacza się olej rycynowy. (zawartość w
nasionach wynosi 1 do 5%). Sam olej nie
zawiera rycyny

•

Jest silnie toksyczna, połknięcie (i
pogryzienie) kilku do kilkunastu nasion
rącznika jest dla człowieka śmiertelne,
pomimo, że rycyna stosunkowo słabo
absorbowana jest przez śluzówkę jelita.

•

objawy pojawiają się w zależności od dawki
oraz sposobu zatrucia w ciągu kilku godzin od
chwili ekspozycji

•

gorączka

•

w miejscu pojawienia się toksyny dochodzi do
martwicy tkanek

•

zatrucie pokarmowe u ludzi kończy się
śmiercią w 1,9% przypadków - nagłe
wymioty, nudności, bóle brzucha, biegunka,
krwawienie, bezmocz, rozszerzenie źrenic

•

zatrucie drogą wziewną - niewydolność
oddechowa oraz obrzęk płuc.