12

K

SIĘGOWOŚĆ

MAŁEJ

FIRMY

przedsiębiorca rozpocznie sprzedaż towarów, usług w kraju
czy eksport lub import towarów). Obowiązku zgłoszenia na
formularzu VAT–R nie mają tylko ci przedsiębiorcy, któ-
rzy będą korzystali ze zwolnienia podmiotowego bądź będą
wykonywać tylko czynności przedmiotowo zwolnione – oni
więc mogą zacząć prowadzenie działalności od razu)

5

.

O właściwości miejscowej urzędu skarbowego przesądza rodzaj

deklarowanych obowiązków podatkowych i rodzaj podatku.

4.

Kto powinien prowadzić podatkową
księgę przychodów i rozchodów (PKPiR)?

4.1. PKPiR, czy pełna księgowość?

Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki

jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące
działalność gospodarczą, są obowiązane prowadzić podat-
kową księgę przychodów i rozchodów (PKPiR) albo księgi
rachunkowe

(zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowo-

ści, to tzw. pełna księgowość) w sposób zapewniający ustalenie
dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należ-
nego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy,
a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości

5

Grażyna J. Leśniak „Nie dla wszystkich jedno okienko”, Rzeczpospolita, Dobra Firma 3.04.2009

niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia
wysokości odpisów amortyzacyjnych.

Działalność gospodarcza

to według ustawy o podatku

dochodowym od osób fizycznych działalność zarobkowa:
a) wytwórcza, budowlana, handlowo–usługowa,
b) polegająca na poszukiwaniu, rozpoznaniu i wydobywaniu

kopalin ze złóż,

c) polegająca na wykorzystaniu rzeczy oraz wartości niemate-

rialnych i prawnych

– prowadzona we własnym imieniu, bez względu na jej rezul-
tat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przy-
chody nie są zaliczane do innych źródeł przychodów.

Obowiązek prowadzenia księgi dotyczy też osób:
wykonujących działalność na podstawie umów agencyjnych

u

i umów na warunkach zlecenia, zawartych na podstawie
odrębnych przepisów,
prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, jeśli osoby

u

te zgłosiły zamiar prowadzenia tych ksiąg.
Obowiązek prowadzenia księgi nie dotyczy zaś osób, które:

1) opłacają podatek dochodowy w formach zryczałtowanych,
2) wykonują wyłącznie usługi przewozu osób i towarów tabo-

rem konnym,

3) wykonują zawód adwokata wyłącznie w zespole adwokackim,
4) dokonują sprzedaży środków trwałych po likwidacji działal-

ności.

13

R

OZDZIAŁ

I. P

OCZĄTEK

DZIAŁALNOŚCI

–

O

CZYM

TRZEBA

PAMIĘTAĆ

?

Limit zobowiązujący do prowadzenia ksiąg rachunkowych

jest taki sam w przepisach podatkowych i rachunkowych. Różna
jest jednak definicja przychodów uwzględnianych przy oblicza-
niu tego limitu. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku docho-
dowym od osób fizycznych (PIT), obowiązek prowadzenia ksiąg
rachunkowych

dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób

fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partner-
skich, jeżeli ich przychody pozarolniczej działalności gospo-
darczej w rozumieniu art. 14 ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych, za poprzedni rok podatkowy wyniosły
w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty 1.200.000
euro

. Osoba fizyczna, spółka cywilna osób fizycznych, spółka

jawna osób fizycznych lub spółka partnerska może prowadzić
księgi rachunkowe również od początku następnego roku podat-
kowego, jeśli przychody podatkowe z działalności gospodarczej
za poprzedni rok podatkowy są niższe niż równowartość w walu-
cie polskiej kwoty 1.200.000 euro. w tym przypadku osoba ta
lub wspólnicy spółki przed rozpoczęciem roku podatkowego są
obowiązani do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbo-
wego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem docho-
dowym.

A zatem w celu ustalenia obowiązku prowadzenia ksiąg

rachunkowych prowadzący dotychczas podatkową księgę przy-
chodów i rozchodów

powinni kierować się przepisami art. 14

ustawy o PIT.

Przepisy ustawy o rachunkowości wskazują zaś, iż obowią-

zek zaprowadzenia pełnej księgowości

odnosi się do mających

siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczy-
pospolitej Polskiej m.in.:
1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym rów-

nież w organizacji) oraz spółek cywilnych innych niż podane
w pkt 2, a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu
Państwa i Narodowego Banku Polskiego,

2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek

jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich
przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i ope-
racji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co
najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro

.

Stąd przedsiębiorcy prowadzący dotąd księgi rachunkowe

i chcący przejść na dokumentację na księgę przychodów i roz-
chodów, winni brać pod uwagę wartość przychodów ustaloną na
podstawie ustawy o rachunkowości. i tu przewidziano, iż osoby
fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycz-
nych oraz spółki partnerskie mogą stosować zasady rachunko-
wości określone ustawą również od początku następnego roku
obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów,
produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są
niższe niż równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro. W
tym przypadku osoby te lub wspólnicy przed rozpoczęciem roku
obrotowego są obowiązani do zawiadomienia o tym urzędu
skarbowego, właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem
dochodowym.

W obu przypadkach wyrażone w euro wielkości przelicza

się na walutę polską według średniego kursu ogłaszanego przez

14

K

SIĘGOWOŚĆ

MAŁEJ

FIRMY

NBP, obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedzającego
rok podatkowy (obrotowy).

Jeżeli zatem prowadzona działalność przynosi w roku podat-

kowym przychód przekraczający równowartość 1.200.000 euro,
wówczas od następnego roku należy zaprowadzić księgi rachun-
kowe, zgodnie z ustawą o rachunkowości. Ustawa ta nakłada
na podmiot zobowiązany do prowadzenia pełnej księgowości
według jej zasad (tzw. księgowość na zasadach ogólnych) wiele
obowiązków i ograniczeń. Musi on dokładnie ewidencjonować
wszystkie operacje gospodarcze, należności i zobowiązania oraz
prowadzić szczegółowe ewidencje dotyczące poszczególnych
obszarów działalności przedsiębiorstwa. Prowadzenie ksiąg han-
dlowych nie jest łatwe, dlatego też wymaga zatrudnienia specjali-
sty lub zlecenia uprawnionemu biuru rachunkowemu.

Podatkowa księga przychodów i rozchodów zaś jest teraz

najbardziej popularną formą ewidencji zdarzeń gospodarczych
w firmach.

4.2. Zwolnienie od obowiązku prowadzenia księgi

W przypadkach uzasadnionych szczególnymi okoliczno-

ściami, zwłaszcza takimi jak: rodzaj i rozmiar wykonywanej
działalności, wiek oraz stan zdrowia, naczelnik urzędu skar-
bowego

właściwy według miejsca zamieszkania podatnika, na

wniosek podatnika, może zwolnić go od obowiązku prowadze-
nia księgi, jak również od poszczególnych czynności z zakresu
prowadzenia księgi

. Wniosek musi być złożony co najmniej na

30 dni przed rozpoczęciem miesiąca, od którego zwolnienie mia-
łoby być zastosowane, a w razie rozpoczęcia wykonywania dzia-
łalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi w ciągu
roku podatkowego – w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia tej
działalności lub powstania obowiązku prowadzenia księgi.

4.3. Założenie księgi

Podatnicy są obowiązani założyć księgę, a w razie obowiązku

prowadzenia ewidencji sprzedaży – także tę ewidencję, na dzień
1 stycznia roku podatkowego lub na dzień rozpoczęcia działal-
ności w ciągu roku podatkowego

.

4.4. Obowiązek zawiadomienia

Podatnicy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności

gospodarczej albo w poprzednim roku podatkowym korzystali
ze zryczałtowanego opodatkowania podatkiem dochodowym
(tzn. podatek opłacali na podstawie ustawy z dnia 20 listopada
1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektó-
rych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne) lub prowa-
dzili księgi rachunkowe, są obowiązani zawiadomić w formie
pisemnej naczelnika urzędu skarbowego właściwego według
miejsca zamieszkania podatnika o prowadzeniu księgi w ter-
minie 20 dni od dnia jej założenia.

Kontynuujący działalność

nie muszą zatem składać ponownego zawiadomienia, chyba że
poprzednio rozliczali się ryczałtowo.