2013-06-09

1

Instytucje i zasady polskiego
rynku ubezpieczeń

Ubezpieczenia gospodarcze

dr Marietta Janowicz-Lomott

Rynek ubezpieczeniowy

1.

RYNEK

Ogół transakcji kupna-sprzedaży danego dobra lub

czynnika produkcji, zawieranych na pewnym terytorium w

określonym czasie

2.

RYNEK UBEZPIECZENIOWY

Segment rynku ogólnego, który obejmuje całokształt usług

ubezpieczeniowych, zaliczany do tzw. rynku usług

finansowych

Rynek w ujęciu segmentowym

II

I

III

IV

segment
popytu

segment

po

ś

rednictwa

segment

poda

ż

y pierwotnej

segment
reasekuracji

KLIENT ZAKŁADU UBEZPIECZE

Ń

(UBEZPIECZAJ

Ą

CY)

ZAKŁAD UBEZPIECZE

Ń

REASEKURATOR

BROKER REASEKURACYJNY

AKWIZYTOR
WEWN

Ę

TRZNY

BROKER
UBEZPIECZENIOWY

AGENT
UBEZPIECZENIOWY

KIERUNEK UDZIELONEGO
PEŁNOMOCNICTWA

„TECHNICZNE” ZAWARCIE
UMOWY

Pośrednictwo a dystrybucja ubezpieczeń

SPRZEDA

ś

UBEZPIECZE

Ń

A. UBEZPIECZAJ

Ą

CY

A. UBEZPIECZAJ

Ą

CY

B. ZAKŁAD UBEZPIECZE

Ń

C. PO

Ś

REDNIK

B. ZAKŁAD UBEZPIECZE

Ń

1.

STONAMI UMOWY SĄ WYŁĄCZNIE PODMIOTY A I B

2.

NA NOWOCZESNYM RYNKU UBEZPIECZEŃ 70-80% UMÓW
ZAWIERANYCH JEST PRZY UDZIALE POŚREDNIKÓW

UMOWA

UBEZPIE-
CZENIA

UMOWA

UBEZPIE-
CZENIA

UWAGI

Pośrednictwo ubezpieczeniowe

•

„Pośrednikami ubezpieczeniowymi są
osoby, które na mocy zlecenia
udzielonego w formie czynności
cywilnoprawnej torują innym drogę do
zawarcia umowy ubezpieczenia,
pośredniczą w jej zawieraniu albo
zawierają ją w charakterze pełnomocnika”

H.Eichler „Versicherungsrecht”

Przedmiotowy zakres pośrednictwa
ubezpieczeniowego

•

Czynności związane z fazą przygotowawczą umowy

•

Czynności związane z zawarciem umowy

•

Czynności po zawarciu umowy („opieka nad polisą”)

•

Czynności po nastąpieniu wypadku ubezpieczeniowego

•

Czynności samoistne (np. szeroko rozumiane doradztwo
ubezpieczeniowe)

2013-06-09

2

Rodzaje pośrednictwa ubezpieczeniowego

PODZIAŁ FUNKCJONALNY

AGENT

BROKER

agent jednego

zakładu ubezpiecze

ń

multiagent

(działaj

ą

cy na rzecz

wi

ę

cej ni

ż

jednego zakładu)

agent morski

broker ubezpieczeniowy

broker reasekuracyjny

makler morski

PODZIAŁ WG. KRYTERIUM NIEZALE

ś

NO

Ś

CI

po

ś

rednik zale

ż

ny

agent

po

ś

rednik wzgl

ę

dnie

niezale

ż

ny

multiagent

po

ś

rednik niezale

ż

ny

broker

Agent ubezpieczeniowy

•

przedsiębiorca

▫ osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą

oraz spółki prawa handlowego

•

umowa agencyjna z zakładem ubezpieczeń

•

wpis do rejestru agentów ubezpieczeniowych

Agent ubezpieczeniowy wykonuje „czynno

ś

ci

agencyjne” w imieniu lub na rzecz zakładu
ubezpiecze

ń

, wył

ą

cznie przy pomocy osób

fizycznych spełniaj

ą

cych warunki okre

ś

lone w

ustawie

Broker ubezpieczeniowy

•

osoba fizyczna albo prawna

•

zezwolenie na wykonywanie działalności
brokerskiej i wpis do rejestru brokerów
ubezpieczeniowych.

•

obowiązkowemu ubezpieczeniu odpowiedzialności
cywilnej

Broker wykonuje czynno

ś

ci w imieniu lub na rzecz

podmiotu szukaj

ą

cego ochrony ubezpieczeniowej.

Broker ubezpieczeniowy mo

ż

e wykonywa

ć

czynno

ś

ci brokerskie wył

ą

cznie przez osoby

fizyczne, które spełniaj

ą

wymogi okre

ś

lone w

ustawie.

Korzyści z istnienia pośrednictwa

DLA ZAKŁADU

UBEZPIECZE

Ń

ułatwienia w dotarciu

do klienta

ułatwienia w zawieraniu

umów

obni

ż

enie kosztów

DLA KLIENTA

oszcz

ę

dno

ść

czasu

specjalistyczne porady

pomoc w zarz

ą

dzaniu

ryzykiem

pomoc w zgłaszaniu

i likwidacji szkód

informacje i wyja

ś

nienia

dot. ubezpiecze

ń

Rynek ubezpieczeń – ujęcie podmiotowe

ZAKŁADY

UBEZPIECZE

Ń

PO

Ś

REDNICTWO

KLIENCI

(

UBEZPIECZAJ

Ą

CY

)

INSTYTUCJE USŁUGOWE I WSPÓŁPRACUJ

Ą

CE

Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

PBUK

PIU

inne instytucje

Stowarzyszenia agentów i brokerów

Rzecznik Ubezpieczonych

NADZÓR UBEZPIECZENIOWY

–

Komisja Nadzoru Finansowego

Ubezpieczeniowy Fundusz
Gwarancyjny

Zadania:

1.

wypłacanie odszkodowań OC kierowców i OC rolników:

▫

za szkody na osobie, w przypadku nie ustalenia tożsamości sprawcy,

▫

za szkodę na mieniu i osobie, gdy posiadacz pojazdu lub rolnik nie

posiadał obowiązkowego ubezpieczenia OC.

2.

w przypadku ogłoszenia upadłości zakładu ubezpieczeń :

▫

zaspokajanie roszczeń z tytułu ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów

mechanicznych i OC rolników i budynków rolnych,

▫

zaspokajanie roszczeń z tytułu innych ubezpieczeń obowiązkowych i
umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50 % wierzytelności ( nie

więcej jednak niż kwota będąca równowartością w złotych 30 tys. EUR ).

UWAGA:

UFG nie wypłaci odszkodowania gdy poszkodowany
posiadał własne ubezpieczenie dobrowolne

2013-06-09

3

Polskie Biuro
Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

•

zrzesza zakłady ubezpieczeń, które prowadzą działalność w

zakresie OC kierowców.

•

Przedmiotem działalności PBUK jest m.in.:

▫ wystawianie dokumentów ubezpieczeniowych ważnych w innych

krajach,

▫ zawieranie umów z zagranicznymi biurami ubezpieczeń

komunikacyjnych o wzajemnym uznawaniu dokumentów
ubezpieczeniowych,

▫ organizowanie likwidacji lub bezpośrednia likwidacja szkód

spowodowanych na terytorium RP przez pojazdy z rejestracją
zagraniczną.

Rzecznik
Ubezpieczonych

Rzecznik Ubezpieczonych reprezentuje interesy

ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia oraz

członków funduszy emerytalnych i uczestników

pracowniczych programów emerytalnych. Do jego zadań

należy m.in:

•

reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów

ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia

(polegające głównie na reprezentowaniu ubezpieczonych w

sprawach spornych z zakładami ubezpieczeń),

•

opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących

ubezpieczeń, funduszy emerytalnych i pracowniczych

programów emerytalnych,

•

informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych

nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń,

•

działalność edukacyjno-informacyjnej w zakresie ubezpieczeń.

Nadzór ubezpieczeniowy

działalność polegającą na sprawowaniu pieczy przez
organ państwowy nad przedsiębiorstwami
ubezpieczeniowymi celem zapewnienia
przestrzegania przez nich powszechnie
obowiązującego prawa oraz regulacji wewnętrznych.

W sytuacji ich naruszenia organ nadzoru stosuje środki

nadzorcze przyznane mu w regulacjach
kompetencyjnych

Żródło: Zapadka P – Podmioty nadzorujące polski rynek finansowy – analiza podstawowych regulacji, Bank i
Kredyt, kwiecień 2003 s. 97

Nadzór ubezpieczeniowy

Historia

▫ do końca marca 2002 r. - Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń.
▫ Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych (KNUiFE)
▫ od 19 września 2006 r. - zintegrowany nadzór finansowy - Komisja

Nadzoru Finansowego.

•

Głównym celem nadzoru KNF jest”

•

sprawowanie nadzoru nad rynkiem ubezpieczeniowym, finansowym i
emerytalnym

•

podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu sektora
finansowego

•

podejmowanie działań na rzecz rozwoju rynku finansowego i jego
konkurencyjność

•

prowadzenie działalności w zakresie edukacji finansowej

•

udział w przygotowaniu aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem
finansowym

•

stworzenie możliwości do polubownego rozstrzygnięcia sporów pomiędzy
uczestnikami rynku.

Zakłady ubezpieczeń

Podstawowe akty prawne:

•

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej
(Dz.U.nr 124, poz. 1151 z późn. zm. )

•

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i
Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U.nr 124,
poz. 1153 z póżn. zm.)

•

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i
emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U.nr 124, poz.
1152 z późn. zm.)

•

Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie
ubezpieczeniowym (Dz.U.nr 124, poz. 1154. z późń. zm.)

•

Kodeks cywilny

2013-06-09

4

Podstawowe zasady funkcjonowania rynku

ubezpieczeń w Polsce

Ograniczenie prowadzenia działalności
gospodarczej przez zakłady ubezpieczeń
wyłącznie do działalności ubezpieczeniowej

Zakład ubezpieczeń nie może wykonywać innej działalności
poza działalnością ubezpieczeniową i bezpośrednio z nią
związaną.

Art. 3.2. Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności
ubezpieczeniowej

(Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1151)

Dla zapewnienia pewności obrotu i
wykluczenia przypadków nielegalnego
działania zdefiniowane zostało pojecie
działalności ubezpieczeniowej

Przez działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie
czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i
udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków
zdarzeń losowych.

Art. 3.1, 3.3-3.5. Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o

działalności

ubezpieczeniowej

(Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz.

1151)

Ustawowa definicja działalności

Ustawowa definicja działalności
ubezpieczeniowej

ubezpieczeniowej

Podstawowe zasady funkcjonowania rynku

ubezpieczeń w Polsce

Zasada koncesjonowania działalności
ubezpieczeniowej

Wykonywanie działalności ubezpieczeniowej wymaga
zezwolenia organu nadzoru

.

Art. 6.1. Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności

ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz.

1151)

Podstawowe zasady funkcjonowania rynku

ubezpieczeń w Polsce

Zasada branżowości w działalności

ubezpieczeniowej

Art. 8.1. Zakład ubezpieczeń nie może wykonywać
jednocześnie działalności, o której mowa w dziale I załącznika

do ustawy, oraz w dziale II załącznika do ustawy.
Art. 8.2. Zakład ubezpieczeń wykonujący działalność, o której

mowa w dziale I załącznika do ustawy, używa w nazwie lub

firmie wyrazy wyróżniające ten rodzaj działalności.

Podstawowe zasady funkcjonowania rynku
ubezpieczeń w Polsce

Zasada ograniczenia dopuszczalnych
form organizacyjnych zakładów
ubezpieczeń

Zakład ubezpieczeń może wykonywać działalność
ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej albo
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Art. 5 Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o

działalności

ubezpieczeniowej

(Dz. U. z 2003 r. Nr 124, poz. 1151)

Organizacja działalności
ubezpieczeniowej

Zakłady ubezpieczeń działają według zasady:

▫ komercyjnej nazywanej również handlową,
▫ wzajemnościowej – inaczej samopomocowej.

2013-06-09

5

Cechy wzajemności

niezarobkowy cel działalności - Członkowie

tej organizacji mają na celu wzajemne

zabezpieczenie się przed negatywnymi skutkami

zdarzeń losowych

wolność członkostwa i autonomia w

zarządzaniu, samorządność – ubezpieczony

=członek

pełniejsze zaspokojenie potrzeb

ubezpieczonych (członków) na ochronę

ubezpieczeniową (zarówno zakres tej ochrony

jak i jakość, a przede wszystkim cena)

wysoka społeczna wartość tej formy

działalności, - aktywizacja wspólnot

narodowy charakter instytucji

ubezpieczeniowej

Zasada wzajemności

•

Pojęcie wzajemności czy też zasady wzajemności
jest konsekwentnie używane również we
współczesnym prawodawstwie
ubezpieczeniowym w Polsce:

▫ „towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych jest

zakładem ubezpieczeń, który ubezpiecza swoich
członków na zasadzie wzajemności.”

(Art. 38 ust 1. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o

działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. nr 124, poz.
1151))

Zasady JRU

(Dyrektywy Pierwszej, Drugiej i Trzeciej Generacji)

•

Zasada jednolitej licencji

•

Prymat nadzoru kraju macierzystego

•

Swoboda świadczenia usług – transgraniczność
działalności

Dyrektywy trzeciej generacji

(formy działalności na jednolitym rynku)