GiGŚ I mgr (A. Traczyk'2004) 1#4

Wykład 4

Budowa geologiczna Śląska

blok dolnośląski i strefa śląsko-morawska

• Blok dolnośląski i strefa śląsko-morawska – północna i wschodnia część masywu czeskiego

• Masyw Czeski = stare masywy krystaliczne (skały metamorficzne wieku archaiku i protorezoiklu, masywy plutoniczne i wulkaniczne (do karbou/dln. permu włącznie →

plutonizm i wulkanizm postorogeniczny) + "struktury" osadowe (sfałdowane serie skał

osadowych O-S-D-[C])

Granice bloku dolnośląskiego:

• od S → nasunięcie łużyckie

• od N → uskok Odry (Środkowej Odry)

• od E → nasunięcie ramzowskie

• od W → granica nieokreślona (przejście w struktury sasko-turyńskie) Granice strefy śląsko-morawskiej:

• od W → nasunięcie ramzowskie

• od S → (“wyklinowuje się na S od Brna”?)

• od N → (podkredowe i podtrzeciorzędowe wychodnie skał monokliny przedsudeckiej i krakowsko-częstochowskiej)

• od E → granica nieznana (nasunięcie karpackie) Główne jednostki geologiczne Masywu Czeskiego (wg. Chaloupskiego, 1978, 1980): L-Lugikum (strefa północnoczeska) B-Bohemikum (strefa środkowoczeska) M-Moldanubikum (strefa południowoczeska) BV-Brunovsitulicum (strefa morawskośląska) Piętra strukturalne:

• proterozoiczne – staropaleozoiczne → kompleksy skalne objęte ruchami waryscyjskimi (tektogeneza waryscyjska) = wszystkie masywy krystaliczne (intruzywne i metamorficzne) + 2 struktury zbudowane ze skał osadowych (depresja Świebodzic, struktura bardzka)

• późnopaleozoiczno-mezozoiczne → kompleksy skalne osadowe (niesfałdowane) i wulkaniczne (od górnego karbonu po trias)

• późnomezoiczne-kenozoiczne → kompleksy skał osadowych (zlityfikowanych i luźnych)

+ wulkanity trzeciorzędowe

Cykle sedymentacyjno-diastroficzne (H. Teisseyre 1957):

• staroalgoncki (archaiczny) → skały silnie zmetamorfizowane (gnejsy z wtrąceniami amfibolitów, granitognejsy zawierające eklogity i granulity)

• młodoalgoncki → różnorodne skały metamorficzne (gnejsy, łupki, kwarcyty)

• paleozoiczny (kaledoński na zachodzie, waryscyjski na wschodzie) → fylity, marmury, zieleńce, oraz inne skały epimetamorficzne

GiGŚ I mgr (A. Traczyk'2004) 2#4

Rozwój poglądów na tektogenezę Sudetów: Teisseyre (1950.-1960.)

Główne procesy tektoniczne i fazy metamorfizmu regionalnego przypadły na orogenezę kaledońską (z wyjątkiem Sudetów Wschodnich) → dwa pasma kaledonidów: północne (kaczawskie), południowe (karkonosko-orlickie) otaczające położoną centralnie krę sowiogórską.

Oberc (1972)

Etapy rozwoju Sudetów:

moldanubski

staroassyntyjski (starobajkalski) młodoassyntyjski

Starsze piętro strukturalne

kaledońsko-waryscyjski

środkowowaryscyjski

starokimeryjski

laramijski

Młodsze piętro strukturalne

młodoalpejski

Don (1984)

3 segmenty o różnej ewolucji

1. południowy (kaledoński) obejmujący skały metamorficzne Łużyc, Karkonoszy i Ziemi Kłodzkiej

2. północno-wschodni (waryscyjski) obejmujący struktury: bardzką, kaczawska, Zgorzeleckich Gór Łupkowych 3. waryscyjskie Sudety Wschodnie

=======================================================================

Jednostki krystaliczne bloku dolnośląskiego odsłaniają się na powierzchni jedynie w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim Sudety i Przedgórze dzieli się na dwie części: zachodnią i wschodnią.

Linia podziału biegnie wzdłuż nasunięcia ramzowskiego → strefa licznych uskoków (strefy mineralizacji, brekcje tektoniczne; na przedpolu – strefa Niemczy) Nasunięcie ramzowskie

(Cymerman Z., 1993, Czy w Sudetach istnieje nasunięcie Ramzowskie?, Przegl. Geol., 10, s.

700-706)

Nasunięcie łużyckie

Sudety Zachodnie – kierunki NW-SE (W-E) Sudety Wschodnie – kierunki N-S (NNE – SSW)

GiGŚ I mgr (A. Traczyk'2004) 3#4

Sudety Zachodnie :

2 strefy zachodnia i wschodnia

Zachodnia – skały plastyczne (grupa spilitowa i skały paleozoiczne Barrandienu

[geosynklina kaledońska?]) → 3 duże jednostki tektoniczne

• łużycka

• karkonosko-izerska

• kaczawska

Wschodnia (= fizjograficznie- Sudety Środkowe) → “przedłużenie moldanubikum” (skały sztywne, podlegające spękaniom) → liczne małe jednostki tektoniczne Jednostki geologiczne Śląska

Podział Śląska na główne jednostki geologiczne Blok dolnośląski

Strefa śląsko-morawska

Sudety

Sudety

Przedgórze

Metamorfik

Strefa

Niecka

Zachodnie

Środkowe

Sudeckie

wschodnio-

kulmowa

górnośląska

(wschodnia

(granica

sudecki

Sudetów

granica =

południowa SUB,

Wschodnich

nasunięcie

północna uskok

(granica

ramzowskie)

Odry)

wschodnia

nasunięcia

karpackie)

Blok dolnośląski

Sudety Zachodnie

Przedgórze Sudeckie

Część zachodnia

Część wschodnia (fizjogr.=

(część sudecka = na zachód od

(fizjogr.= Sudety Zachodnie)

Sudety Środkowe i polskie

nasunięcia ramzowskiego)

Sudety Wschodnie)

• Granitoidowy masyw

• Gnejsowa kra sowiogórska

• Część zachodnia

łużycki wraz z osłoną

wraz z otaczającymi

• Część północna

metamorficzną (górny

masywami intruzywnymi

→ metamorfik środkowej

proterozoik i paleozoik

(strefy Niemczy, Sobótki,

Odry

Zgorzeleckich Gór

Nowej Rudy)

• Część wschodnia

Łupkowych)

• krystalinik Lądka-Śnieżnika

→ metamorfik niemczańsko-

• Krystalinik karkonosko-

• krystalinik orlicko-

kamieniecki

izerski

bystrzycki

• Metamorfik kaczawski

• intruzja kłodzko-złotostocka

• Niecka północnosudecka

• intruzja Kudowy

• metamorfik kłodzki

• depresja świebodzic

• struktura bardzka

• depresja śródsudecka

• rów Górnej Nysy

GiGŚ I mgr (A. Traczyk'2004) 4#4

Struktura śląsko-morawska

Strefy

I

II

III

Metamorfik

(Metamorfik

Strefa kulmowa (“flisz”)

Niecka gónośląska

wschodnio-sudecki

wschodniej część

Niskich Jesioników i Gór

(Masywy Desny i

Przedgórza

Opawskich

Kepernika)

Sudeckiego)

(Sudety Wschodnie)