W obrębie każdej zbiorowości istnieje

• właściwy dla jej członków sposób życia

Socjologiczne ujęcie kultury

• obowiązujący wzorzec działania i myślenia odróżniający

uniformizujący

na zewnątrz

działanie i myślenie

daną zbiorowość

wewnątrz

od innych

zbiorowości

KULT

L URA

Kultura

sposób życia

• historycznie wytworzony system wzorców życia, które skłonni są podzielać wszyscy członkowi Kultura - to wszystko, co ludzie

jakiejś zbiorowości

[Kluckhohn]

myślą, czynią i posiadają

jako członkowie społeczności

Różne skale oddziaływania kultury

Kultura

• kultura powstaje w zbiorowościach wszelkiej skali:

• obejmuje całość życia człowieka

– rodzina

• jest tworem zbiorowym

– firma

– wspólnota lokalna

• jest tym, co wyróżnia człowieka spośród innych

– środowisko zawodowe

istot żyjących

– społeczeństwo

• jednostka podlega równocześnie presji kultur wielu grup, w których uczestniczy

decyduje o dynamice rozwoju społeczeństw

1

Tożsamość kulturowa jednostki Samoświadomość kulturowa

• ludzie często stosują się do nakazów kultury automatycznie (bezrefleksyjnie)

• niekiedy:

• powstaje przez nakładanie się różnych wpływów kulturowych

– odczuwają presję kulturową

– czują się skrępowani normami kultury

– jeśli są zbieżne – wzmacniają się wzajemnie

– buntują się przeciw dyktatowi kultury

– jeśli są niezgodne – tworzą dysonans kulturowy emigranci, ludzie z szybkiego awansu społecznego Kiedy świadomość kultury jest większa ?

Przedmiot oddziaływania kultury

• Kultura normatywna (reguły i normy)

• gdy dana kultura nie jest jedyną

– opisy działań właściwych

• gdy postrzega się alternatywne sposoby życia

– opisy działań zabronionych

• Kultura idealna (przekonania, idee, symbole)

– właściwe sposoby myślenia

– definicje znaczeń

w razie konfliktu kultur

– obowiązujący sens zdarzeń

• Kultura materialna (obiekty wykorzystywane)

– przedmioty skonstruowane przez człowieka kultura zagrożona mocniej określa swą specyfikę

– przetworzone obiekty przyrodnicze

Składniki kultury

(wg stopnia skomplikowania)

Zapóźnienie kulturowe –

• Rys kulturowy

jeden element konfiguracji nie nadąża za innymi krawat w ubiorze, ukłon kapeluszem, przykazanie nie zabijaj

• Kompleks kulturowy

sposoby ubierania się, witania, dekalog, mitologia Niekompetencja kulturowa – brak umiejętności

• Konfiguracja kulturowa

prawidłowego wykorzystania elementów kultury skupiona wokół samochodu, Internetu, konsumpcji 2

Anatomia kultury

Anatomia kultury

• Trzon kultury – coś, co nadaje jej specyfikę i

• Przekonania

tożsamość

• Wartości

• Subkultura – odmiany kultury w podgrupach

• Normy

danej zbiorowości

• Sankcje

• Kontrkultura – kultura podgrupy kwestionującej kulturę głównego nurtu

Wartości

„Zasadniczy trzon kultury stanowią idee, a Wartość

szczególnie związane z nimi wartości”

dowolny przedmiot materialny lub idealny,

[Kluckhohn]

w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku,

przypisują mu ważną rolę w swoim życiu

wartości

tworzą

hierarchię

Systemy wartości

Typy wartości

• w różnych zbiorowościach > dążenie do

• Wartości uznawane

realizacji różnych wartości (systemów wartości)

• Wartości odczuwane

• systemy wartości różnią się:

• Wartości realizowane

– zestawem tworzących je wartości

– sposobem ich zhierarchizowania

3

Wartości uznawane

Wartości odczuwane

• człowiek wie, że powinny być dla niego

• zostały głęboko wchłonięte, zinternalizowane atrakcyjne i powinien je cenić

• stały się częścią wewnętrznego świata człowieka

• akceptując je i dążąc do ich realizacji odczuwa

• dążenie do ich osiągnięcia jest odczuwane jako pewien przymus wewnętrzny

jego własna, nagląca potrzeba

Wartości realizowane

Normy

• wartości osiągane w praktyce (uznawane i

• prawidła i reguły, wg których grupa żyje odczuwane)

• wyrastają z wartości

• nie wszystkie wartości uznawane i odczuwane

• wiążą się z poczuciem powinności

są realizowane

• są z reguły przyswajane spontanicznie w

– łatwiej nam przychodzi realizowanie wartości procesie wzajemnego obcowania

odczuwanych

• określają moralność, obyczaje, zwyczaje

– częściej realizujemy wartości uznawane

Normy

• Prawne

Właściwa danej kulturze

– karne, drogowe, podatkowe, porządkowe

konfiguracja wartości i norm

• Nieformalne

– dotyczące jedzenia, ubrania, rozmów, zakupów, to

zwierząt domowych, fryzur, chodzenia na randki ład aksjonormatywny

4

Sankcje

Wielość kultur

• nagrody i kary, przy pomocy których zbiorowość

• Różne kultury różnych zbiorowości

– zachęca do zachowań pożądanych

• Kryteria wykreślania granic poszczególnych

– zniechęca do niepożądanych

kultur = kryteria wyróżniania zbiorowości

• mogą mieć charakter

– sankcji formalnych (grzywna, kara więzienia, order)

– sankcji nieformalnych (wyśmianie, ostracyzm, pochwała) Kiedy kultura ma szansę się wyodrębnić ?

Etnocentryzm – skłonność do:

Kiedy staje się silna i jednolita ?

• wynoszenia własnej grupy ponad inne

– Kultury zbiorowości terytorialnych

zamieszkujących:

• traktowania jej kultury jako przewyższającej

• obszary wyraźnie wyodrębnione

wszystkie inne

• jednolite pod względem środowiska

• oceniania praktyk innych kultur wedle norm

– Kultury zbiorowości zamieszkujących przez kultury własnej

wieki obok siebie (ujednolicenie cech)

– Kultury narodowe (terytorium+etniczność) Relatywizm kulturowy = przeciwieństwo etnocentryzmu

– Kultura grup wiekowych

Relatywizm kulturowy

Socjalizacja

• jako zasada metodologiczna

złożony, wielostronny proces uczenia się, badanie kultury z perspektywy jej uczestnika dzięki któremu człowiek, istota biologiczna,

• jako element światopoglądu

staje się istotą społeczną,

przekonanie, że wszystkie kultury są równe członkiem określonego społeczeństwa

• jako relatywizm wartości

i reprezentantem określonej kultury

nie ma wartości uniwersalnych – wszystkie są produktem kultur, są wobec nich funkcjonalne i zrozumiałe w ich kontekście 5

W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie

• umiejętności leżące u podstaw wszelkich

interakcji społecznych

• normy i wzory zachowań

W toku socjalizacji człowiek

• wartości

kształtuje swoją osobowość

• umiejętność posługiwania się rozmaitymi

i określa własną tożsamość

przedmiotami

Mechanizmy uczenia się

Socjalizacja

• WZMACNIANIE

• jest procesem obejmującym całe życie człowieka

– zachowania właściwe – nagradzane

• człowiek przez całe życie musi przyswajać nowe

– zachowania niepożądane – karane

wzory zachowań związane z:

• NAŚLADOWANIE

– wiekiem, funkcją w rodzinie

zajmowaną pozycją

pełnioną rolą

– zachowujemy się podobnie jak ludzie wokół nas

– zawodem, stanowiskiem

• PRZEKAZ SYMBOLICZNY

– pouczenia innych ludzi

– teksty pisane

Rodzaje socjalizacji

Socjalizacja pierwotna uczy

• Socjalizacja pierwotna

• elementarnych wzorów zachowań

– przechodzi się ją w dzieciństwie

• podstawowych ról społecznych

– dzięki niej stajemy się członkiem społeczeństwa

• posługiwania się językiem, gestem

• Socjalizacja wtórna

• relacji społecznych

– jednostka zna abecadło życia społecznego (z domu)

• dostrzegania „znaczących innych”

– uczy się jak się nim posługiwać

• „abecadła społecznego”

– ważna część tej nauki zdobywana jest w szkole Jest najważniejsza w życiu jednostki !

6

W procesie socjalizacji pierwotnej Socjalizacja pierwotna

• przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami

• kształtuje się charakterystyczna dla danej kultury

• przy silnej więzi emocjonalnej

osobowość podstawowa

• rodzice są najważniejszymi osobami

przekazującymi wiedzę o świecie i jego regułach

• na kanwie osobowości podstawowej rozwijają

• Dziecko:

się później osobowości poszczególnych

– utożsamia się z rodzicami

członków zbiorowości

– przejmuje ich sposób widzenia świata

– uznaje ich świat za jedynie istniejący

świat „w ogóle”

Koniec socjalizacji pierwotnej

• początkowo:

– pouczenia pochodzące od konkretnych osób

– dotyczące konkretnych sytuacji

• z czasem konstatacja: „tak się robi w ogóle”

Świat zinternalizowany w socjalizacji pierwotnej jest o wiele lepiej zakorzeniony w świadomości

• odkrycie istnienia ogólnospołecznych reguł

POJ

O ĘCI

C E

I

„uo

u g

o ól

ó ni

n one

n go

g

o inn

n eg

e o”

o

Socjalizacja wtórna

W procesie socjalizacji wtórnej

• wprowadza jednostkę w kolejne segmenty życia

• często świadomie naśladuje się mechanizmy społecznego

socjalizacji pierwotnej i próbuje zabarwić ją

• dostarcza wiedzy do poprawnego odgrywania ról emocjonalnie

w każdym z nich

• bez zabarwienia emocjonalnego treści nabyte w

• w jej ramach człowiek ma do czynienia z

wyniku socjalizacji wtórnej bywają słabiej różnymi światami społecznymi i różnymi

internalizowane i mniej trwałe

wersjami i ich interpretacji

• człowiek może decydować kto będzie dla niego znaczącym innym

7