Określenie pojęcia „klimat” i jego zmiany w ostatnich latach
Pod pojęciem klimat rozumie się średni stan atmosfery i oceanu na przestrzeni wielu lat. Zmiany klimatu wynikają z czynników zewnętrznych (ilość dochodzącego promieniowania słonecznego) lub czynników wewnętrznych (działalność człowieka) lub wpływ czynników naturalnych.
Przyczyny zmian klimatu są tematem intensywnych badań. Stwierdzono, że większość zmian temperatury obserwowanych w ostatnich 50 latach należy przypisać działalności człowieka. W ostatnim stuleciu obserwowane zmiany temperatury na powierzchni Ziemi wyniosły około 0,4÷0,8 0C, a przewiduje się, że temperatura może wzrosnąć od 1,4÷50C. Taki wzrost średniej temperatury ziemskiej atmosfery i oceanów określa się mianem globalnego ocieplenia.
klimat polarny i powstawanie lodowców
Klimat polarny to najsurowszy klimat na kuli ziemskiej głównie ze względu na niskie temperatury powietrza. Klimat taki panuje na półkuli południowej (Antarktyda) oraz na półkuli północnej (Arktyka). Przeciętna temperatura w zimie wynosi ok. -60°C do -70°C, w lecie od -30°C do -50°C)
Lodowce powstają w ściśle określonych warunkach klimatycznych, takich jakie panują w strefach zimnych i w wysokich górach. Opad śniegu musi przewyższać ilość śniegu, który topnieje. Śnieg gromadzi się, a następnie pod wpływem zarówno temperatury, jak i ciśnienia przekształca się - najpierw w firn (jest to ziarnisty śnieg), a później w lód lodowcowy.
Lądolód to rozległa, jednolita pokrywa lodową zajmująca cały kontynent lub jego znaczną część. Współczesne lądolody występują na Antarktydzie i Grenlandii i mają do 4 km miąższości. W przeszłości zajmowały znacznie większe obszary lądowe.
czynniki wpływające na klimat
Klimat zmienia się pod wpływem czynników, które nazywamy czynnikami klimatotwórczymi. Wyróżniamy następujące rodzaje czynników wpływających na klimat:
antropogeniczne (spowodowane przez człowieka), zaliczamy do nich:
karczowanie lasów pod uprawy - wycinka lasów powoduje zmniejszenie zalesionych obszarów o 22 tys. km² rocznie. Powierzchnia tropikalnej puszczy amazońskiej skurczyła się już o 15% na wskutek eksploatacji złóż mineralnych, wycinania drzew dla przemysłu i na opał.
emisję gazów cieplarnianych (głównie emisja dwutlenku węgla pochodzącego ze spalania paliw kopalnych takich jak węgiel, ropa i gaz ziemny) - jest to związane z dynamicznym rozwojem przemysłu, a zwłaszcza z intensywnym zużywaniem surowców naturalnych do produkcji,
naturalne, do których zaliczamy:
erupcje wulkanów,
zmiany natężenia promieniowania słonecznego.
topnienie lodowców
Topnienie lodowców jest faktem i coraz bardziej niepokoi naukowców. Przyczyną topnienia lodowców jest globalne ocieplenie klimatu.
W połowie XX wieku stwierdzono, że klimat na Arktyce się ociepla i jej lody są coraz bardziej kruche. Obecnie ocenia się, iż pokrywa lodowa basenu arktycznego w czasie 22 lat zmalała prawie o połowę. pomiary powierzchni i grubości lodowców wykonywane są za pomocą satelitów. Wykonuje się zdjęcia Oceanu Arktycznego z dokładnością do 100 m, co pozwala monitorować pojawiające się pęknięcia w lodzie. Dzięki temu wiemy, że objętość lodowców zmniejsza się na wszystkich kontynentach, co z czasem spowoduje podniesienie poziomu mórz.
Topnienie lodowców to również problem kurczenia się zasobów wody pitnej - lodowce stanowią 70% światowych zasobów wody pitnej! W Himalajach woda spływająca z lodowców tworzy jeziora, które mogą wystąpić z brzegów, powodując katastrofalne powodzie nawet w odległości 100 km od brzegu. Dla archeologów proces ten jest natomiast szansą na dokonanie wielu nowych odkryć - lodowce topniejąc odsłaniają zwierzęta, ludzi i przedmioty, które zamarznięte przetrwały w ich wnętrzu setki lub tysiące lat.
efekt cieplarniany
Promieniowanie słoneczne docierające do naszej planety jest pochłaniane przez powierzchnię Ziemi, co prowadzi do jej ogrzania. Nagrzana powierzchnia Ziemi emituje promieniowanie podczerwone (promieniowanie cieplne), którego duża część pochłaniana jest przez cząsteczki wody, dwutlenek węgla i inne gazy znajdujące się w atmosferze. Ta energia cieplna jest przekazywana przez atmosferę do powierzchni Ziemi jako promieniowanie zwrotne - tylko niewielka część ucieka w przestrzeń kosmiczną. Na wskutek ponownego ogrzania powierzchni Ziemi część ciepła uchodzi do atmosfery powodując jej ogrzanie. Ponieważ w atmosferze znajduje się więcej gazów cieplarnianych magazynujących energię cieplną i nie pozwalających uciekać jej w kosmos - mamy do czynienia z efektem cieplarnianym. Gdyby nie było efektu cieplarnianego, temperatura Ziemi byłaby niższa.
gazy cieplarniane
Gazy, które nazywamy cieplarnianymi to:
dwutlenek węgla CO2 - udział ok. 50%
metan CH4 - udział 18% i rośnie
tlenek azotu N2O - udział 6%
freony - udział 14%
ozon O3 - rozpad tlenu - udział 12%
Źródła gazów są różne. Dwutlenek węgla powstaje w procesie spalania paliw kopalnianych (ok. 75% emisji do atmosfery) oraz wyrąb drzew, które pochłaniają znaczne ilości dwutlenku węgla (ok. 23% emisji) i uwalnianie węgla zmagazynowanego w spalanym drewnie. Metan produkowany jest przez bakterie żyjące na terenach bagiennych, wysypiskach śmieci czy szczątkach zwierząt. Tlenki azotu pochodzą m.in. ze źródeł naturalnych, głównie z roślin, ale wzrost jego ilości powodują przede wszystkim samochody oraz stosowanie nawozów sztucznych w rolnictwie. Freony były kiedyś stosowane w urządzeniach chłodniczych. Ze względu na niszczenie przez nie warstwy ozonowej zaprzestano ich produkcji, ale są to bardzo żywotne związki, które pozostają w atmosferze jeszcze długi czas. Ozon jest gazem występującym w przyziemnych warstwach atmosfery, co jest spowodowane wtórnym zanieczyszczeniem powietrza.
efekty ocieplenia klimatu
Ocieplenie klimatu może spowodować ogromne zmiany. Prognozy naukowców są następujące:
Wzrośnie poziom wód oceanów i mórz w wyniku topnienia czap lodowych na biegunach i topnienia lodowców górskich. Ocieplenie o ok. 0,5°C w ciągu ostatniego stulecia było przyczyną wzrostu poziomu wód w oceanach o 15 cm. Wystarczy, że poziom oceanu podniósłby się o 1 metr - w konsekwencji Nowy Jork, Londyn, Tokio zostałyby zatopione. Teren Polski w odległości 100 km od wybrzeża znalazłby się pod wodą.
Skrajności klimatyczne w różnych częściach świata mogą spowodować wydłużenie okresu suszy lub zwiększenie opadów deszczu w innych rejonach, nasilenie powodzi, huraganów, tornad. Klęski żywiołowe są dziś znacznie częstsze i groźniejsze w skutkach niż dawniej. Działalność człowieka zaburza równowagę środowiska naturalnego zakłócając jego zdolność do łagodzenia skutków zaburzeń klimatycznych. Zagospodarowywanie i zasiedlanie obszarów zagrożonych pogłębia te konsekwencje. Ilość klęsk żywiołowych rośnie - w latach 90 było czterokrotnie więcej klęsk żywiołowych niż w latach 50.
3. Ocieplenie klimatu i zmiany w rozmieszczeniu opadów są zagrożeniem dla lasów i terenów podmokłych, których rolą jest oczyszczanie powietrza i wody. Pożary występowałyby wtedy częściej i niszczyły więcej niż dotychczas.
spowolnienie globalnego ocieplenia
Ocieplanie się klimatu jest niestety faktem, ale nie oznacza to, że nie należy nic robić, aby choć trochę spowolnić to zjawisko. Trzeba jak najszybciej reagować na te zmiany, ponieważ najważniejszymi aspektami globalnego ocieplenia jest topnienie polarnych pokryw lodowych oraz podnoszenie się poziomu oceanów i mórz.
Jednym z możliwych działań jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych:
Rozwiązaniem problemu zanieczyszczenia środowiska spowodowanego rozrastaniem się wysypisk śmieci i spalarni są recykling, utylizacja i zmniejszenie ilości używanych opakowań.
Bardzo ważne jest ograniczenie wycinki drzew, zwłaszcza na terenie Puszczy Amazońskiej, która jest „Płucami Świata”. Każdy hektar tego ekosystemu pochłania ogromne ilości dwutlenku węgla. Puszcza Amazońska zajmuje 63% powierzchni Brazylii na obszarze 3,7 mln km² i stanowi 1/3 lasów tropikalnych na planecie.
Wprowadzenie nowych energooszczędnych technologii, żeby ograniczyć emisję zanieczyszczeń - wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, które nie wytwarzają uciążliwych produktów ubocznych oraz charakteryzują się niewielkim bądź zerowym zużyciem surowca. Np. elektrownie wiatrowe i wodne. .
Na Islandii powszechnie wykorzystuje się energię geotermiczną - ogrzewa się domy i kąpieliska. Ciepło wnętrza Ziemi jest odnawialnym źródłem energii, tanim i czystym, wykorzystywanym stosunkowo od niedawna, lecz jego wykorzystanie rośnie. Na Islandii w roku 1960 korzystało z tego źródła ciepła mniej niż 25% ludności, dziś zaspokaja ono potrzeby Islandczyków w 85%.
Ale każdy z nas może wpływać na „natężenie zjawiska globalnego ocieplenia”, choćby pamiętając o segregacji śmieci czy używaniu surowców wtórnych. Postęp dotyczy wszystkich dziedzin życia, ale musi być prowadzony w sposób racjonalny, żeby przekazać w dobrym stanie naszą Ziemię kolejnym pokoleniom.
Artykuł główny: