OPIS PROGRAMU
Profilaktyka, to chronienie człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Jej celem jest ochrona ucznia przed zakłóceniami rozwoju, czyli przed podejmowaniem zachowań hamujących lub niszczących rozwój, określanych w literaturze przedmiotu jako zachowanie pedagogiczne jest jednoznacznie działaniem profilaktycznym, wytwarzając bowiem wartościowe cechy, jednocześnie zapobiega się powstawianiu lub utrwalaniu cech niepożądanych. Dlatego ważne jest wyodrębnienie działań profilaktycznych i budowanie szkolnego programu profilaktyki. Program profilaktyki szkolnej jest spójny z programem wychowawczym szkoły.
Opracowany przez nas program przeznaczony jest dla uczniów klas gimnazjalnych, w środowisku specyficznym - dzielnicy dużego miasta dotkniętego ogromnym problemem bezrobocia, w którym brak jest ośrodków kultury w związku z tym funkcje tą pełnią szkoły.
Wstępna diagnoza sytuacji wychowawczej szkoły pokazało nam kilka problemów wychowawczych jak: brak dyscypliny, zachowanie agresywne i posługiwanie się wulgaryzmami, wagary, palenie papierosów, oraz brak zainteresowania nauką.
II. CZYNNIKI RYZYKA
Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające wystąpienie zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego profilaktyką. Do zbadanych czynników ryzyka należą:
•
Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań
•
Modelowanie takich zachowań w domu i szkole
•
Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne
•
Słabe wyniki w nauce
•
Brak celów życiowych
•
Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych
III. ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY
Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych, i zdrowotnych Rodzaj zachowania
Przyczyny
ryzykownego
•
obyczaj środowiskowy
•
wzorce wyniesione z domu
•
Wulgaryzmy, brak
chęć zaimponowania
•
wyraz buntu, manifestowanie dorosłości
kultury osobistej
•
wzorce w mediach
•
złe relacje nauczyciel-uczeń
•
brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych
•
ubóstwo językowe
•
trudności w nauce
•
uległość wobec kolegów
•
strach przed sprawdzianem
•
brak zainteresowań
Wagary
•
niemożność sprostania ambicjom rodziców i wymaganiom
nauczycieli
•
nuda na lekcjach
•
brak dyscypliny
•
chęć zaimponowania
• niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów
Brak
• niejasne kryteria oceniania
• lenistwo
zainteresowania
• osoba nauczyciela
•
nauk
ą
nudne lekcje
• negatywny wpływ grupy rówieśniczej
• brak zainteresowania ze strony rodziców
• ciekawość
• wpływ reklamy w mediach
• wzorowanie się na dorosłych
• sposób na odreagowanie
Palenie papierosów • moda, szpan
• nuda, przekora, bunt
• sytuacja domowa
• negatywny wpływ grupy rówieśniczej
Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka.
Należą do nich:
•
Silna więź z rodzicami, opieka dorosłych
•
Zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawcza
•
Praktyki religijne
•
Zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm
•
Konstruktywna grupa rówieśnicza, autorytet
V. CELE PROGRAMU
1. CELE OGÓLNE
•
Zmniejszenie wystąpienia wśród młodzieży niepożądanych zachowań, przyzwyczajeń i postaw
•
Ograniczenie przemocy wśród młodzieży
•
Ochrona uczniów przed zagrożeniami rozwoju
•
Reagowanie na pojawiające się zagrożenia
2. CELE SZCZEGÓŁOWE
•
Edukacja uczniów w zakresie bezpieczeństwa
•
Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom w szkole
•
Ograniczenie zjawiska agresji wśród uczniów
•
Wykształcenie asertywnych postaw zachowań uczniów i nauczycieli
•
Zwiększenie liczby uczniów radzących sobie w sytuacjach zagrażających ich bezpieczeństwu
•
Poszerzanie wiedzy wśród nauczycieli i rodziców dotyczącej bezpieczeństwa
•
Przekazywanie uczniom niezbędnych informacji na temat przyczyn i skutków przemocy
•
Rozwijanie umiejętności psychologicznych pomocnych w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, wzmacniającymi poczucie własnej wartości
• Dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru
• Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych
• Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną
• Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy
• Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą
• Nawiązywanie kontaktu z rodzicami
• Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii
VII. PRZEWIDYWANE EFEKTY PODJĘTYCH DZIAŁAŃ
PROFILAKTYCZNYCH
1. W bibliotece znajdują się materiały i publikacje dotyczące profilaktyki.
2. Nauczyciele wszystkich przedmiotów posiadają wiedzę z zakresu profilaktyki oraz umiejętności postępowania w konkretnych przypadkach i stosowania różnorodnych form pomocy.
3. Zmniejsza się wskaźnik uczniów opuszczających zajęcia lekcyjne.
4. Zmniejsza się wskaźnik występowania agresji i przemocy, coraz więcej uczniów radzi sobie ze stresem oraz innymi trudnymi sytuacjami.
5. Uczniowie i rodzice korzystają ze wsparcia instytucji profesjonalnych.
6. W szkole prowadzone są wartościowe programy profilaktyczne dla uczniów .
7. Nastąpiła poprawa wyników w nauce (coraz więcej uczniów bierze udział w różnych konkursach, zawodach).
8. Stopniowo poprawia się aktywność i samorządność uczniów. Uczniowie czują się współgospodarzami szkoły. Uczniowie wspólnie z nauczycielami organizują dyskoteki, rajdy, wycieczki.
9.Uczniowie są wyposażeni w wiedze na temat szkodliwości palenia papierosów.
10. Właściwe postawy nauczycieli - wychowawców wpływają na właściwą postawę uczniów i dążenia ich do bycia lepszym ,, wolnym od przemocy, agresji, nałogów" .
11. Dzięki atmosferze wytworzonej w szkole uczniowie klas pierwszych szybko adoptują się w nowym środowisku.
12. Zespół ds. profilaktyki prowadzi monitoring dotyczący działań w wyodrębnionych obszarach zagrożeń.
VIII. ODDZIAŁYWANIA PROFILAKTYCZNE
SPOSÓB
ODPOWIE-
CZYNNIKI RYZYKA
ZADANIA
TERMIN
REALIZACJI
DZIALNI
1. Negatywne
- uczyć
• zorganizować debatę
Opiekun SU
ce,
wzorce
krytycznego
szkolną nt. roli
pedagog
jąu
zachowań
stosunku do
mediów w
p
mediów
kształtowaniu
stęy
negatywnych
w
wzorców zachowań
im
2. Niski poziom
- podnieść
•
Pedagog
n
zorganizować
e
ń
w
n
a kultury prawnej
poziom
spotkanie uczniów z
wicedyrektor
y
a
wo
świadomości i
policją nt. prawnych
rm
ch
o
ce d
kultury prawnej
aspektów
jąu
uczniów
przestępczości wśród
e i n
m
rce za
nieletnich i
rop zo
problemów
w
łeczno
resocjalizacji
sp
3. Fałszywe
- przekształcić
• organizować
Wychowawcy na bieżąco
o
przekonania o
przekonania
przedsięwzięcia
klas
isk
rzeczywisto
normatywne na
w
ści,
łamiące stereotypy
od
stereotypy
prawdziwe
(np. klasowa lub
ro
szkolna zabawa,
Ś
wycieczka)
1. Brak
- respektować
• ustalić normy,
Wychowawcy na bieżąco
ch
le
dyscyplinowani
normy
wdrożyć je w
klas
y
o
n
k
a na lekcjach
poprawnego
praktyce lekcyjnej
w
zachowania na
ty
i sz
a
u
lekcjach
eg
mo
2. Brak
- nawiązać
• wysyłać wezwania
Pedagog
na bieżąco
ie n
d
kontaktu z
kontakt z domem
Wychowawcy
n
przez szkołę
a
wń
rodzicami
rodzinnym ucznia •
klas
w
a
przeprowadzać
w
- zwiększyć
rozmowy
na bieżąco
elo
o
d
częstotliwość
o
ch
indywidualne z
M
za
kontaktu z
rodzicami
domem
(obowiązkowo
dotyczy przypadków
negatywnych
zachowań ucznia)
3. Stan wiedzy
- podnieść stan
• opracować i
Nauczyciel
pedagogicznej i
wiedzy
realizować tematykę
bibliotekarz
psychologicznej psychologicznej i
pedagogizacji
we
rodziców
pedagogicznej
rodziców ucznia (na
współpracy z
różnych poziomach)
pedagogiem
• opracować informacje
na bieżąco
bibliograficzne nt.
Pedagog,
pedagogiczno –
Rada
psychologiczne,
Rodziców,
pozyskać materiały
PPP
informacyjne,
udostępnić je
rodzicom
4. Brak
- egzekwować
• aktualizować zapisy
Komisja
na bieżąco
poszanowania
przestrzeganie
prawa
statutowa
dla norm
prawa
wewnątrzszkolnego
prawnych
wewnątrzszkolne
• stosować statutowy
na bieżąco
go
system nagród i kar
• zorganizować wybory Opiekun SU
i określić zadania
szkolnego rzecznika
praw ucznia
1. Uległość
- eliminować
• przeprowadzić
wobec grupy
istnienie
badania
ia
negatywnych
socjometryczne w
na
grup
klasach
wo
rówieśniczych
• przeprowadzić
Wychowawcy
na bieżąco
hc
- integrować
obowiązkowe zajęcia klas
za
zespoły klasowe
wychowawcze
hic
integrujące zespoły
n
klasowe
• inicjować klasowe
ce w
e
Wychowawcy
na bie
ją
jn
przedsięwzięcia
żąco
u
cy
p
k
służące integracji
klas
n
stę
zespołów
y
sfuy
uczniowskich np.
d
e i w
wycieczki, wyjścia,
icz
imprezy
n
2. Agresja
- ograniczyć
• zdiagnozować
Wicedyrektor
na bieżąco
ieśw
i przemoc
zjawiska
miejsca oraz sytuacje Pedagog
przemocy i
ró
występowania
yp
agresji wśród
przemocy i agresji
ru
młodzieży
w szkole
G
- podnieść
• przeprowadzić
umiejętności i
badanie ankietowe
wiedzę
w klasach
• zorganizować
Pedagog wraz z wg
- dostarczyć
warsztaty nt.
wychowawcami potrzeb
uczniom wiedzę
przemocy i agresji w
klas
nt. sposobów
ramach WDN-u
radzenia sobie z
• przeprowadzić zajęcia Pedagog
emocjami,
wychowawcze nt.
Wicedyrektor
stresem i
kształtowania
Wychowawcy
zagrożeniem
prawidłowych
klas
postaw oraz
ćwiczenia
umiejętności
zachowania w
sytuacjach stresu,
frustracji oraz
zagrożenia
1. Lenistwo
- aktywizować
• stosować metody
Wszyscy
na bieżąco
uczniów
aktywizujące w
nauczyciele
- poszerzyć ofertę
pracy z uczniami
spędzania
• zaangażować uczniów Wychowawcy
na bieżąco
wolnego czasu,
w działalność
klas
umożliwić
pozytywną
zdobycie nowych
(społeczną,
umiejętności
charytatywną,
artystyczną)
2. Niska
- osłabić niską
• wykorzystać elementy Nauczyciele
na bieżąco
samoocena
samoocenę
motywacji w
przedmiotów
uczniów
uczniów
systemie oceniania
wraz z
• nagradzać uczniów za wychowawcami
e
rzeczywiste
cu
osiągnięcia i
a n
umiejętności
i w
• organizować
na bieżąco
ik
prezentacje osi
n
ągnięć
y
uczniów
e w
3. Poziom
- ograniczać
• zapoznać uczniów i
Wychowawcy
na bieżąco
bła
absencji na
rozmiary absencji
rodziców z treściami
klas
S
zajęciach w
uczniów na
Statutu Szkoły dot.
szkole
lekcjach
praw i obowiązków
uczniów, zasad
usprawiedliwiania
nieobecności oraz
systemu kar i nagród
• monitorować absencję Pedagog
na bieżąco
uczniów w szkole
• stosować opracowane Pedagog i
na bieżąco
standardy
wychowawcy
postępowania dla
klas
uczniów z wysoką
absencją
4. Problemy
- rozpoznać
• wspomagać rodziców Pedagog
na bieżąco
problemy
w nawiązaniu
rozwojowe
kontaktu w
uczniów
kwestiach
orzecznictwa
• opracować rejestr
Pedagog
wg
uczniów
potrzeb
posiadających
orzeczenia PPP i
monitorować
realizację zaleceń
1. Brak
- dostarczyć
• podjąć na lekcjach
Wychowawcy na bieżąco
umiejętności
uczniom wiedzę
wychowawczych
klas
radzenia sobie z o skutkach
tematykę
trudami życia
zachowań
odpowiedzialności
dysfunkcyjnych
prawnej i moralnej
- aktywizować
• przeprowadzić lekcje
Wychowawcy na bieżąco
system wartości
wychowawcze nt.
klas
przeciw
przyjaźni, miłości,
zachowaniom
szczęścia rodzinnego-
chy
dysfunkcyjnym
wartości najbardziej
w
cenionych (w
cioy
badaniach) przez
ż
w
młodzież
• wykorzystanie
Ksiądz
na bieżąco
celó
katecheta
k
uczestnictwa młodzieży
ra
w praktykach
B
religijnych dla
dostarczania wiedzy
uniwersalnej
2. Brak
- ukazać
• zorganizować różne
Wszyscy
na bieżąco
alternatywnych
alternatywne
formy zajęć
nauczyciele
sposobów
sposoby
pozalekcyjnych po
spędzania czasu organizowania
rozpoznaniu
wolnego
życia
zapotrzebowania na nie
wśród młodzieży
- dostarczyć
• zgromadzić materiały,
Bibliotekarz
na bieżąco
palenie
uczniom i ich
nowoczesne środki
rodzicom
dydaktyczne nt.
wiedzę nt.
profilaktyki uzależnień
konsekwencji
• przygotować i
Wychowawcy na bieżąco
palenia, picia
przeprowadzić lekcje
klas
- dbać o rozwój
wychowawcze nt.
Pedagog
wiedzy i
zagrożeń związanych z
Pielęgniarka
umiejętności
szkolna
uzależnieniami
ch
zawodowych
• przeprowadzić
Dyrektor
yn
nauczycieli
pedagogizację
w
- wykorzystać
rodziców nt. zagrożeń
tyk
wsparcie ze
a
uzależnieniami i
o
strony
h
profilaktyki uzależnień
c
specjalistów
•
Nauczyciel
na bieżąco
sy
nasilić propagandę
- zdiagnozować
wizualną nt. uzależnień biologii
ji pc
skalę zjawiska
• zorganizować formy
Pedagog
n
zagrożeniami
doskonalenia
Wicedyrektor
na bieżąco
stab
uzależnień
zawodowego nt.
su
wśród uczniów
zagrożeń
wó
uzależnieniami i
kd
profilaktyki uzależnień
•
Pedagog
na bieżąco
śro
pozyskać
o
współpracowników
dp
PPP, poradni
stę
specjalistycznych
o
Dyrektor
D
• wyłonić zespół
wychowawczy dla
opracowania narzędzi i
przeprowadzenia
diagnozy zjawiska
2. Brak
-upowszechniać • przeprowadzić lekcje
Wychowawcy wg planu
umiejętności
wśród uczniów
wychowawcze nt.
klas
zachowań
znajomość
zachowań asertywnych
asertywnych
zachowań
asertywnych
IX. EWAULACJA PROGRAMU
Oceny efektów realizacji programu profilaktyki szkolnej obok bierzącego monitorowania oraz samooceny przeprowadzonej przez zainteresowane podmioty, dokonuje się w trakcie posiedzenia rady pedagogicznej - podsumowujących prace w pierwszym i drugim półroczu roku szkolnego.
Wynikające z oceny wnioski, przekazywane są do wiadomości rady rodziców i samorządu uczniowskiego.
Podstawę dla formułowania ocen realizacji programu profilaktyki szkolnej stanowią narzędzia stosowane wewnątrz szkolnego mierzenia jakości pracy szkoły: realizacji planów, analizy, dane statystyczne, obserwacje, hospitacje, zapisy w dokumentacji, badania ankietowe, opinie, wnioski, zgłoszone projekty działań, scenariusze, wykazy itp.
X. WYBRANA LITERATURA
• Gaś Z.B. Profilaktyka uzależnień Warszawa 1993
• Gaś Z.B. Profilaktyka w szkole zapobiegań uzależnieniom uczniów, Warszawa 1997
• Szymańska J. Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki Kraków 2002
• Szymańska J. Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych. Warszawa 2002
• Jak uchronić program profilaktyczny - poradnik wychowawcy. Warszawa 2002
Wskaźniki sukcesu do programu profilaktyki na rok szkolny 2003/2004.
Podnosi się poziom świadomości i kultury prawnej uczniów.
Zmniejsza się uprzedzenie uczniów w stosunku do "innych" ludzi - tolerancja.
Poprawa zachowania uczniów w szkole.
Utrzymuje się regularne kontakty z domem rodzinnym.
Zmniejsza się liczba uczniów z negatywnymi postawami.
Podnoszą się umiejętności i wiedza nauczycieli w zakresie profilaktyki, uzależnień, przemocy i agresji.
Zwiększa się aktywność uczniów i rodziców w życiu szkoły.
Zmniejsza się absencja szkolna.
Wzrasta świadomość uczniów na temat uzależnień.
Udziela się wsparcia uczniom w sytuacjach trudnych.
Program opracował zespół w składzie:
1. mgr Bernadetta Gancarz
2. mgr Anna Owsicka
3. mgr Ewa Sowa
4. mgr Angelika Kulik
5. mgr Ewa Lietz
Grudzień 2002r.