Obraz Polaków to temat często podejmowany przez pisarzy literatury polskiej. W swoich

dziełach postawy polaków opisywali tacy pisarze jak Adam Mickiewicz w „Dziadach części III”,

pokazując postawy społeczeństwa wobec zaborcy, czy Juliusz Słowacki ukazując dojrzewanie

i klęski pokolenia powstania listopadowego w „Kordianie”. Henryk Sienkiewicz w swoim dziele

„Potop” dokonuje opisu warstw siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej, która znajduje się pod

oblężeniem Szwedzkim.

Pierwszy fragment przedstawia rozmowę pomiędzy Wrzeszczowiczem a Lisolą, którą

podsłuchuje Kmicic. Jest ona krytycznym osądem nad narodem polskim : „jest li na świecie drugi

kraj, gdzie by tyle nieładu i swawoli dopatrzyć można?” Wrzeszczowicz zarzuca Polsce to, że nie

ma

króla,

gdyż

w

strachu

ucieka

on

z

kraju.

W

kraju

panuje

nieład

i anarchia. Szlachta nie wypełnia swoich obowiązków: zrywa sejmy, nie płaci podatków, w obliczu

zagrożenia zostawia króla i oddaje ją wrogowi za obietnice pozostawienia starego ładu który jest dla

nich wygodny. Zarzuca on polakom brak patriotyzmu. Jedyną zaletą jaką znajduje on w Polsce jest

dobra jazda, jednak jego zdaniem to i tak im nie pomorze, a naród polski

i tak zginie „Zginęli, jak i ci zginąć muszą.” Wrzeszczowicz jest pełen nienawiści do Polaków i

dlatego przechodzi on na stronę szwedzką. Kmicic który podsłuchuje tą rozmowę czuje, że opinia

zdrajcy jest prawdziwa i zgadza się z nią. Takie postawy polaków odnajdujemy także w całym

utworze „Potopu”. Potwierdzeniem są Pijackie uczty Kmicica i jego towarzyszy w Lubiczu, czy

zachowanie szlachty pod Ujściem , gdzie od razu podpisali akt kapitulacji bez walki.

Drugi fragment przedstawia naradę u króla, podczas której wypowiada się królowa. W

swojej wypowiedzi zachwala ona naród polski. Uważa ona, że na świecie nie ma drugiego kraju

gdzie wiara i ojczyzna były by tak cennymi wartościami „gdzie jest taki drugi naród, w którym by

chwała Boga starożytnej szczerości trybem trwała i pomnażała się coraz bardziej. W jej wypowiedzi

słyszymy, że w kraju nie ma większych zbrodni, nie ma tu królobójstwa, jak w innych narodach,

królowie umierają śmiercią naturalną. Wie, że naród polski zbłądził, ale uważa że, zauważył swoją

winę i jest gotowy aby poświęcić się dla ojczyzny, dla odzyskania wolności. Mowa królowej jest jak

najbardziej pozytywnym obrazem narodu polskiego. Przykładem takiego postępowania może być

gniew jaki obudził się w narodzie po ataku Szwedów na Częstochowę, która jest dla polaków

duchową stolicą. Świadczy to o ich silnej wierze.

Obie wypowiedzi są sprzeczne ze sobą, jedna potępia naród polski, a druga go wychwala. Są

to opinie dwóch sprzecznych ze sobą typów ludzi. Pierwsza to opinia zdrajcy, który nie widzi już

w narodzie żadnych szans, dlatego go zdradza, opuszcza tonący statek. Natomiast druga opinia

królowej, matki narodu, jest dużo łaskawsza. Broni ona kraju jak własnego dziecka, i wciąż widzi

szanse na jego poprawę.

Obraz polaków ukazany w „Potopie” jest niejednoznaczny. Na początku szlachta polska

popełniła wiele błędów i nie były ona wzorem. Jednak w dalszej części zmienia się, podejmuję walkę

z wrogiem, dostrzega co tak naprawdę w życiu jest najważniejsze. Przykładem takiej zmiany jest

także osoba Kmicica. Początkowo prowadził on hulaszczy tryb życia, jednak pod wpływem miłości i

wyższych ideałów zmienia się na lepsze, dostrzega potrzebę walki i zjednoczenia w imię miłości i

ojczyzny.

AB