Czytanie ze zrozumieniem Ucz się z

AGRESJA

1. Człowiek jest istotą agresywną. Z wyjątkiem niektórych gryzoni, żaden inny kręgowiec nie zabija z taką konsekwencją i upodobaniem osobników własnego gatunku. Psychologię spo-

łeczną zdefiniowaliśmy jako naukę o wpływie społecznym – tj. oddziaływaniu jednej osoby (lub grupy) na inne. Najskrajniejszą formę agresji (fizyczne zniszczenie) można uznać za ostatni stopień oddziaływania społecznego. Czy agresja jest częścią natury człowieka? Czy można ją przekształcać? (…)

2. Trudno byłoby podać prostą definicję agresji, ponieważ w potocznym słownictwie termin ten jest używany w wielu różnych znaczeniach. Niewątpliwie, dusiciel z Bostonu, którego hobby polegało na duszeniu kobiet w ich własnych mieszkaniach, dokonywał aktów agresji. Ale przecież piłkarza ostro nacierającego na swego przeciwnika również uważa się za agresywne-go. Agresywnym nazywa się też tenisistę, który często atakuje przy siatce. Podobnie określa się też energicznego agenta ubezpieczeniowego, który skutecznie nakłania klientów do kupna polisy. Za agresywną uważa się zarówno małą dziewczynkę, która zapalczywie broni swej własności przed zakusami rówieśników, jak i dziewczynkę, która usilnie stara się sprać swego braciszka. (…) Jeśli wszystkie te zachowania mamy określać pojemnym terminem „agresja”, to sytuacja jest istotnie zagmatwana (…). Akt agresji zdefiniowałbym jako zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody albo przykrości. (…) 3. Wśród psychologów, fizjologów, etnologów i filozofów brak zgody co do tego, czy agresywność jest zjawiskiem wrodzonym, instynktownym, czy też zachowanie takie musi być wyuczo-ne. Nie jest to spór nowy – toczy się od stuleci. Na przykład wprowadzone przez Jana Jakuba Rousseau (w pracy opublikowanej po raz pierwszy w 1762 r.) pojęcie „szlachetnego dzikusa”

sugeruje, że człowiek w swym naturalnym stanie jest istotą łagodną, szczęśliwą i dobrą, i że to właśnie społeczeństwo przez swe restrykcje wyzwala w nim agresywność i deprawuje go. Inni autorzy przyjmowali pogląd, że człowiek w swym naturalnym stanie jest bestią i że jedynie zmuszając go do przestrzegania prawa i porządku społecznego, możemy powściągnąć lub wysublimować jego naturalne instynkty, popychające go do agresji. Do zwolenników tego stanowiska należy np. Zygmunt Freud. (…) Brak rozstrzygających lub choćby wyraźnych dowodów, które pozwoliłyby ustalić, czy agresja u człowieka ma charakter instynktowny, czy nie. Przypuszczam, że właśnie dlatego spór ten jest ciągle żywy. (…) 4. Chociaż frustrację i ból można uznać za główne przyczyny agresji, to jest jednak wiele czynników pośrednich, które mogą albo wywołać agresywne zachowanie u osoby odczuwają-

cej bardzo niewielki ból czy frustrację, albo na odwrót – zahamować agresywną reakcję u osoby sfrustrowanej. Czynniki te są wynikiem społecznego uczenia się. (…) Wydaje się, że jedną z cech zachowania, które odróżniają człowieka od innych zwierząt, jest zdolność człowieka do uwzględniania intencji innych ludzi. Rozpatrzmy dwie następujące sytuacje: 1) osoba uważająca i delikatna nadeptuje ci przypadkowo na palec; 2) osoba bezmyślna i nie-dbała, o której wiesz, że nie liczy się z tobą, nadeptuje ci na palec. Załóżmy, że wielkość nacisku i ból są dokładnie takie same w obu przypadkach. Skłonny jestem przypuszczać, że druga z opisanych sytuacji wywołałaby twoją agresywną reakcję, podczas gdy pierwsza albo wzbudziłaby niewielką agresję, albo nie wzbudziłaby jej wcale. Tak więc sugeruję, że frustracja i ból nie muszą nieuchronnie powodować agresji. Reakcję tę można modyfikować –

a jednym z głównych czynników, które mogą modyfikować agresję, jest intencja przypisywa-na osobie powodującej frustrację.

1

Czytanie ze zrozumieniem Ucz się z

1. Wypisz z akapitu pierwszego jedno zdanie zawierające Odpowiedź

definicję psychologii społecznej.

Rousseau uważał, że człowiek jest z natury dobry, zaś według Freuda jest z natury pełen agresji. Zdaniem Odpowiedź

Rousseau społeczeństwo powoduje frustrację jednost-

„Psychologię społeczną zdefiniowaliśmy jako naukę ki, natomiast Freud widział we wpływie społeczeństwa o wpływie społecznym – tj. oddziaływaniu jednej oso-szansę opanowania wrodzonej ludzkiej agresywności.

by (lub grupy) na inne”.

Podpowiedź

Podpowiedź

Jeśli trzeba odpowiedzieć w 2 – 3 zdaniach, oznacza Zazwyczaj zadania sprawdzające rozumienie czy-to, że problem jest skomplikowany i trzeba mu się bli-tanego tekstu poprzedza ostrzeżenie, by nie przepisy-

żej przyjrzeć – w tym wypadku wyjątkowo uważnie wać, odpowiadać tylko własnymi słowami. Wyjątkiem przeczytać akapit 3.

są polecenia, w których – tak jak w tym wypadku – ko-nieczne jest zacytowanie.

6. Wypisz z trzeciego i czwartego akapitu trzy początki zdań zmniejszające kategoryczność wypowiedzi.

2. Akapit pierwszy kończą pytania, które są zapowiedzią problemów rozważanych dalej przez autora. Sformułuj jesz-Odpowiedź

cze jedno pytanie, na które autor poszukuje odpowiedzi.

• „Przypuszczam, że…”

Odpowiedź

• „Wydaje się, że…”

Jakie są przyczyny agresji?

• „Skłonny jestem przypuszczać, że…”

Podpowiedź

Podpowiedź

Pytanie wymaga orientacji w treści całego zaprezen-Jak zmniejszyć kategoryczność wypowiadanych są-

towanego tekstu (trzeba dostrzec wszystkie najważ-

dów? Na przykład poprzez wypowiedzi w 1. osobie niejsze problemy!) i oczywiście zastosowania formy liczby pojedynczej – podkreśla się w ten sposób su-pytania.

biektywność opinii. Pomaga też dobór odpowiednie-go słownictwa: podobno, przypuszczalnie, raczej, prawdopodobnie, możliwe, chyba itd. I odwrotnie –

3. W jakim celu autor przywołuje przykłady z życia? Wy-kategoryczność wypowiedzi wzmocnimy, używając mień dwie przyczyny. (akapit 2.)

takich sformułowań jak „z całą pewnością”, „bez wąt-pienia” itd.

Odpowiedź

• Aby udowodnić wcześniejszą tezę, że „agresja” nie jest terminem jednoznacznym.

7. Wskaż w tekście trzy elementy typowe dla stylu na-

• Aby urozmaicić tekst.

ukowego.

Podpowiedź

Odpowiedź

Mógłbyś także odpowiedzieć, że robi to w celu na-

• Słownictwo naukowe (np. termin „psychologia spo-wiązania kontaktu z czytelnikiem lub w celu uczy-

łeczna”)

nienia tekstu przystępniejszym, bardziej zrozumia-

• Podawanie definicji

łym (odwołanie się do wspólnych doświadczeń

• Zapis w punktach (akapit 4.)

bardzo w tym pomaga!).

Podpowiedź

Zapamiętaj to pytanie, bo pojawia się ono napraw-W tekstach naukowych pojawiają się terminy, defini-dę często!

cje, wzory i symbole. Ważną cechą tego stylu jest dą-

żenie do jednoznaczności i precyzji. Teksty muszą być przejrzyste, na ogół nie zawierają pierwiastków emo-4. Co jest dla autora podstawowym kryterium pozwalającym cjonalnych czy środków stylistycznych. Takie elemen-wskazać, które zachowania są aktami agresji? (akapit 2.) ty mogą się jednak pojawiać w tekstach popularnonau-Odpowiedź

kowych, które mają na celu popularyzowanie Celowość działań będących przyczyną naszej szkody zagadnień naukowych. Autorzy tych tekstów dbają lub przykrości.

o wzbudzenie zainteresowania czytelnika.

Podpowiedź

Odpowiedź znajdziesz w definicji kończącej ten aka-8. W jaki sposób autor stara się nawiązać kontakt z czy-pit. Trzeba tylko umieć wyciągnąć wniosek.

telnikiem? Podaj jeden przykład zilustrowany cytatem.

Odpowiedź

5. Co różni poglądy Jeana Jacquesa Rousseau i Zygmunta Np. bezpośredni zwrot do czytelnika („wywołałoby Freuda? Odpowiedz w 2 – 3 zdaniach. (akapit 3.) twoją agresję”).

2

Czytanie ze zrozumieniem Ucz się z

Podpowiedź

Podpowiedź

Inna możliwa odpowiedź:

Jeśli autor przywołuje jakiś konkretny przykład, bar-używanie 1. osoby liczby mnogiej („rozpatrzmy”).

dzo rzadko robi to tylko po to, żeby uczynić tekst cie-kawszym. Zazwyczaj ilustruje w ten sposób jakiś po-Tekst Aronsona jest publikacją popularnonaukową –

gląd, a naszym zadaniem jest skojarzyć przykład autor chce popularyzować zagadnienia psychologicz-z wnioskiem.

ne i socjologiczne. Dlatego stara się, by język tekstu był przystępny oraz odwołuje się do doświadczeń przeciętnego czytelnika (daje przykłady z życia). W tym py-11. Co jest głównym celem autora?

taniu trzeba jednak wskazać konkretne zabiegi języ-a) przekazanie informacji

kowe i podeprzeć je cytatami.

b) wywołanie emocji

c) kształtowanie postaw

9. Zdefiniuj pojawiające się w tekście słowa: represje i fru-d) zachęta do działania

stracja.

Odpowiedź

a)

Odpowiedź

Represje – kary, surowe środki odwetu.

Podpowiedź

Frustracja – stan napięcia emocjonalnego, zdenerwo-Pytania o funkcję tekstu należą do najczęściej spotyka-wanie, którego przyczyną jest niemożność osiągnięcia nych. Odpowiedź nie jest zazwyczaj trudna, choć wyma-zamierzonego celu.

ga uważnego przyjrzenia się językowi. W analizowa-nym fragmencie nie ma wykrzyknień, słownictwa Podpowiedź

nacechowanego emocjonalnie – odpada więc odpo-Rozumienie czytanego tekstu to także rozumienie wiedź b. Nie widać także wyraźnego wpływu na ludzkie pojawiających się w nim słów! Dobrym nawykiem postawy i działania. Z pewnością autorowi zależy na jest więc sięganie do słownika, gdy widzimy jakiś tym, by ludzie starali się zapanować nad agresją. Nie nieznany nam wyraz. W tym poleceniu ważna jest poucza ich jednak w bezpośredni sposób – nie ma np.

także umiejętność napisania definicji. Zazwyczaj ma form trybu rozkazującego (odpadają odpowiedzi c i d).

ona kształt równoważnika zdania, jest zwięzła i jed-noznaczna.

12. Jakie są główne przyczyny agresji? (akapit 4.) 10. W akapicie czwartym autor porównuje dwie sytuacje, Odpowiedź

w których ktoś nadeptuje komuś na palec. Jaki pogląd sta-Są to frustracja i ból.

ra się w ten sposób udowodnić?

Podpowiedź

Odpowiedź

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta i bardzo Na nasz poziom agresji wpływa intencja przypisana łatwo ją znaleźć: znajduje się ona w zdaniu otwierają-

osobie, która wyrządza nam przykrość.

cym ostatni akapit.

3