Poszukujemy takiego poziomu dochodu narodowego Y*, przy którym wystĊpuje d

s

Metoda II:

równowaga miĊdzy popytem globalnym ( Y ) i podaĪą ( Y ), bądĨ, co jest równowaĪne,

gdy wystĊpuje równowaga miĊdzy inwestycjami i oszczĊdnoĞciami.

Jak działa mechanizm mnoĪnika inwestycyjnego?

podaĪ globalna = popyt globalny

oszczĊdnoĞci = inwestycje

Pierwotnym bodĨcem jest przyrost wydatków inwestycyjnych. W wyniku reakcji gospodarki na wzrost inwestycji rozpoczyna siĊ nastĊpujący proces kumulacyjny (patrz

*

°­ d

­

Y = C + I

° Y = C + I

− C

1. FUNKCJA KONSUMPCJI

®

®

poniĪsza tabela):

°¯ C = a +

s

cY

°

*

*

¯ C = a + cY

− Y

Funkcja konsumpcji

-

wyraĪa zaleĪnoĞü wielkoĞci konsumpcji od poziomu

Przyrost wydatków

°­ *

Y − C = I

Kolejna

Przyrost dochodu

dyspozycyjnych dochodów ludno

s

d

*

Przyrost inwestycji

konsumpcyjnych z tytułu

Ğci

Y = Y = Y

®

chwila

narodowego

°¯ C− *

Y = a +

*

cY −

*

Y

rosnących dochodów

C = a + c Y

t

∆ I

*

t

∆ Ct = c ∆ Yt -1

∆ Yt = ∆ It + ∆ Ct

C -

planowane wydatki na konsumpcjĊ

°­ Y = C + I

­ S = I

®

≡

®

°

Pierwotny przyrost dochodu

*

*

a

-

autonomiczny poziom konsumpcji, niezaleĪny od poziomu dyspozycyjnych

¯ C = a + cY

¯ S = − a + (1 − c ) Y

narodowego z tytułu wzrostu

dochodów ludnoĞci

inwestycji

*

a + I

*

a + I

Y =

Y =

Y

-

dyspozycyjne dochody ludnoĞci

1 − c

1 − c

0

∆ I0 = ∆ I

∆ Y0 = ∆ I

c

-

kraĔcowa skłonnoĞü do konsumpcji

Wtórne przyrosty dochodu

narodowego z tytułu wzrostu

Równowaga miĊdzy inwestycjami i oszczĊdnoĞciami ( I = S )

∆ C

wydatków konsumpcyjnych

c =

Y

∆

I, S

1

∆ C1 = c ∆ Y0 = c ∆ I

∆ Y1 = ∆ C1= c ∆ I

2

2

Interpretacja współczynnika kraĔcowej skłonnoĞci do konsumpcji c: 2

∆ C2 = c ∆ Y1 = c ∆ I

∆ Y2 = ∆ C2= c ∆ I

S = - a + ( 1 - c ) Y

...

...

...

...

Oznacza o ile konsument jest skłonny zwiĊkszyü konsumpcjĊ w wyniku wzrostu swoich dochodów dyspozycyjnych o jednostkĊ

n

∆

n

n

Cn = c ∆ Yn -1= c ∆ I

∆ Yn = ∆ Cn= c ∆ I

...

...

...

...

luka

2. FUNKCJA OSZCZĉDNOĝCI

E

depresyjna

I

luka

MoĪna wiĊc oszacowaü skumulowany w czasie przyrost dochodu narodowego: Konsument czĊĞü swoich dochodów przeznacza na wydatki konsumpcyjne, natomiast ekspansywna

pozostałą czĊĞü dochodów oszczĊdza.

∆ Y = (1 + c + c 2 + ... + c n +... ) ∆ I α

Funkcja oszczĊdnoĞci jest sformułowana analogicznie jak funkcja konsumpcji i wyraĪa Y

0

Y*

2

1

n

n

zaleĪnoĞü wielkoĞci oszczĊdnoĞci od poziomu dyspozycyjnych dochodów ludnoĞci.

realny dochód narodowy

JeĞli

c

0

lim

→

, wówczas (1 + c + c + ... + c +... ) =

n→∞

1 − c

S = Y - C = Y - a - c Y = - a + ( 1 - c ) Y = - a + s Y

I = S

-

równowaga ( punkt E )

1

A skumulowany przyrost dochodu narodowego wynosi: Y

∆

=

∆ I = m ∆ I

kraĔcowa skłonnoĞü do oszczĊdzania s = 1 - c

I > S

-

nadwyĪka inwestycji ex ante nad oszczĊdnoĞciami; (uruchamiana jest 1 − c

spirala ekspansji - mechanizm mnoĪnika inwestycyjnego)

I < S

-

nadwyĪka oszczĊdnoĞci nad inwestycjami ex ante; (działa mechanizm W stanie niepełnego wykorzystania zdolnoĞci produkcyjnych wzrost inwestycji poprzez Interpretacja współczynnika kraĔcowej skłonnoĞci do oszczĊdzania s: depresyjny - mechanizm mnoĪnika inwestycyjnego)

efekty mnoĪnika prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i w konsekwencji

∆ S

wywołuje zwielokrotniony wzrost popytu (i podaĪy, poniewaĪ w gospodarce istnieją s =

Uwaga:

zawsze

I ex post = S ex post

Y

∆

rezerwy niewykorzystanych czynników produkcji).

Oznacza o ile konsument jest skłonny zwiĊkszyü oszczĊdnoĞci w wyniku wzrostu 4. MNOĩNIK INWESTYCYJNY

5. RÓWNOWAGA Z UWZGLĉDNIENIEM BUDĩETU PAēSTWA - MNOĩNIK

swoich dochodów dyspozycyjnych o jednostkĊ

ZRÓWNOWAĩONEGO BUDĩETU

MnoĪnik inwestycyjny Keynesa:

Y

∆

m =

Poprzednio analizowaliĞmy wpływ inwestycji na poziom dochodu narodowego w ZaleĪnoĞü konsumpcji i oszczĊdnoĞci

∆ I

warunkach niepełnego wykorzystania zdolnoĞci produkcyjnych. Przedmiotem bieĪącej od dochodów dyspozycyjnych

analizy bĊdzie wpływ innego składnika popytu globalnego, a mianowicie wydatków Interpretacja mnoĪnika inwestycyjnego:

budĪetu paĔstwa na poziom dochodu narodowego.

C

C = Y

Oznacza o ile wzroĞnie dochód narodowy w wyniku wzrostu inwestycji o jednostkĊ.

Warunek równowagi:

N

I + G = S + Tn

WartoĞü mnoĪnika inwestycyjnego zaleĪy od kraĔcowej skłonnoĞci do konsumpcji: dezoszczĊdnoĞci

C

I + G

( autonomiczne składniki popytu = inwestycje + wydatki budĪetowe )

P

1

1

m =

=

1 − c

s

Tn = T – B

( podatki netto = podatki - transfery )

oszczĊdnoĞci

Im wyĪsza skłonnoĞü do konsumpcji (i im niĪsza skłonnoĞü do oszczĊdzania), tym wiĊksza T

T − B

stopa podatkowa tn

t

n

=

=

n

wartoĞü mnoĪnika inwestycyjnego. Czy oznacza wiĊc to, Īe im bardziej skłonne do Y

Y

M

oszczĊdzania jest społeczeĔstwo, tym gorsze efekty gospodarcze przynoszą inwestycje?

I + G = Y – C

→ paradoks zapobiegliwoĞci. Uwaga: Keynes zakładał niepełne wykorzystanie istniejących zdolnoĞci produkcyjnych. Czy analizując sytuacjĊ w krótkim i długim okresie C = a + cY’ = a + c (1 - t o

n ) Y

45

dochodzimy do tych samych czy odmiennych wniosków?

gdzie Y’ - dochód dyspozycyjny Y’ = Y - T

0

Y*

Y

n = ( 1 - tn ) Y

1

Y

Wzrost inwestycji powoduje zwielokrotniony przyrost dochodu narodowego.

I + G = - a + [ 1 - c ( 1 - tn ) ] Y

Np. dla współczynnika kraĔcowej skłonnoĞci do konsumpcji c = 0,8 wartoĞü mnoĪnika jest Dla dochodów Y = Y*

oszczĊdnoĞci S = 0, konsumpcja C = Y

równa 5, co oznacza, Īe wzrost wydatków inwestycyjnych np. o 100 mln zł spowoduje Równowaga z uwzglĊdnieniem budĪetu paĔstwa:

wzrost dochodu narodowego o 500 mln zł.

Dla dochodów Y > Y*

oszczĊdnoĞci S > 0, konsumpcja C < Y

I + G = - a + [ 1 - c ( 1 - tn ) ] Y

( np. dla dochodów Y = Y1 oszczĊdnoĞci S = NP, konsumpcja C = PY1 ) Wzór na mnoĪnik inwestycyjny moĪna wyprowadziü wykorzystując dwie metody: jest przedstawiona na wykresie.

Dla dochodów Y < Y*

oszczĊdnoĞci S < 0, konsumpcja C > Y

I.

analizując zmianĊ punku równowagi spowodowaną dodatkowymi inwestycjami ∆ I Poziom dochodu Y* moĪna wiązaü z pewnym utrwalonym wzorcem konsumpcji II. analizując przebieg w czasie mechanizmu mnoĪnika inwestycyjnego przyzwyczajenia, styl Īycia, etc.) i czĊĞciowo z tzw. minimum socjalnym.

Równowaga z uwzglĊdnieniem budĪetu paĔstwa

3. RÓWNOWAGA W UJĉCIU KEYNESA:

Metoda I:

inwestycje + wydatki budĪetowe = oszczĊdnoĞci + podatki netto JeĞli inwestycje wzrosną o ∆ I , gdzie znajdzie siĊ nowy punkt równowagi (E

miĊdzy popytem globalnym i podaĪą globalną

0), jaki bĊdzie

I, G

nowy poziom dochodu narodowego ( Y

miĊdzy inwestycjami i oszczĊdnoĞciami

1) ?

→

patrz wykres.

S, T

S + T

n

n = - a + [ 1 - c ( 1- tn ) ] Y

ZałoĪenia upraszczające:

Równowaga: inwestycje = oszczĊdnoĞci ( I = S )

gospodarka zamkniĊta

nie uwzglĊdniamy budĪetu paĔstwa

luka

I, S

E1

depresyjna

I + G1

inwestycje mają charakter autonomiczny (nie zaleĪą od wytwarzanego dochodu

∆ G

narodowego)

E0

I + G0

niepełne wykorzystanie zdolnoĞci produkcyjnych

S = - a + ( 1 - c ) Y

luka

ekspansywna

Tak wiĊc analizujemy tylko dwa podstawowe składniki popytu globalnego: E

β

konsumpcjĊ

1

I1

Y

∆ I

0

Y

Y

inwestycje

E

0

1

0

realny dochód narodowy

I0

Równowaga miĊdzy popytem globalnym a podaĪą globalną ( d

s

Y = Y )

α

d

s

Zakładając, Īe zmianie ulegają tylko wydatki budĪetowe ( natomiast ∆ I = 0 ): Y = Y

d

Y

d

Y = C + I

Y

0

Y0

Y1

E

realny dochód narodowy

∆ G

1 − c ( 1 − t ) = tg β =

n

Y

∆

C

I = S

-

równowaga ( punkt E )

zmodyfikowana kraĔcowa skłonnoĞü do konsumpcji:

c′ = c (1 − t )

n

Tangens kąta alfa jest równy:

∆ G

1

Y

∆

=

=

∆ G

= m′ ⋅ ∆ G

∆ I

1 − c′

1 − c′

1− c = tg α =

Y

∆

A wi

Mno

Ċc mnoĪnik inwestycyjny Keynesa jest równy:

Īnik budĪetowy:

I

Y

∆

1

1

1

Y

∆

m =

=

m′ =

=

=

∆ I

1 − c

1 − c′

1 − c ( −

1 t )

∆ G

n

o

45

Interpretacja:

o ile wzroĞnie dochód narodowy w wyniku wzrostu wydatków s

0

Y*

Ymax

Y

budĪetowych o jednostkĊ.

Mechanizm mnoĪnika zrównowaĪonego budĪetu działa tak, Īe wzrost wydatków paĔstwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiĊkszenie produkcji.

d

Przyrost popytu

∆ Y = ∆ G - c ∆ Tn

d

PoniewaĪ c < 1 oraz ∆ G = ∆ Tn

to uzyskujemy ∆ Y = ∆ G - c ∆ G > 0 .

6. GŁÓWNE TEZY TEORII KEYNESA

Główna myĞl teorii mnoĪnika Keynesa dotyczy wpływu popytu globalnego na poziom dochodu narodowego w warunkach niepełnego wykorzystania zdolnoĞci produkcyjnych w gospodarce.

→

analiza popytowych czynników wzrostu

gospodarczego

W stanie niepełnego wykorzystania zdolnoĞci produkcyjnych wzrost popytu globalnego poprzez efekty mnoĪnika prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i w konsekwencji wywołuje zwielokrotniony wzrost popytu - i podaĪy, poniewaĪ w gospodarce istnieją rezerwy niewykorzystanych czynników produkcji.

Przy pełnym wykorzystaniu zdolnoĞci produkcyjnych wzrost popytu globalnego nie moĪe prowadziü do wzrostu realnego dochodu narodowego, poniewaĪ napotyka ograniczenie zdolnoĞci produkcyjnych. ZwiĊksza siĊ tylko dochód narodowy nominalny (przez wzrost cen). Wzrost popytu globalnego w warunkach pełnego wykorzystania zdolnoĞci produkcyjnych prowadzi do inflacji.

Istnieje niedostateczna skłonnoĞü do konsumpcji i nadmierna skłonnoĞü do oszczĊdzania (nadmierne oszczĊdnoĞci uruchamiają mechanizm depresyjny)

NiezbĊdny jest interwencjonizm paĔstwowy, który powinien wspomagaü nie całkiem doskonałe i niezupełnie niezawodne mechanizmy rynkowe. Celem interwencji jest pozytywne

oddziaływanie

na

koniunkturĊ

gospodarczą.

NaleĪy

uzupełniü

niedostateczne inwestycje prywatne przez inwestycje publiczne finansowane przez budĪet paĔstwa (nawet za cenĊ pewnego zwiĊkszenia deficytu budĪetowego).

Uruchomiony mechanizm mnoĪnika wpłynie na wzrost dochodu narodowego i spadek bezrobocia przy stałych lub wolno rosnących cenach.

W okresie recesji Keynes postuluje zwiĊkszaü wydatki budĪetu paĔstwa zarówno na inwestycje publiczne jak i na transfery socjalne powodując tym samym zwiĊkszenie deficytu budĪetowego.

ZADANIA, PRZYKŁADY

Zadanie 1

Dana jest funkcja konsumpcji: C = 8 + 0,7 Y . PrzyjĊto załoĪenie upraszczające: nie uwzglĊdniamy budĪetu paĔstwa i handlu zagranicznego. Inwestycje mają charakter autonomiczny i wynoszą 22 jednostek pieniĊĪnych. jak w 3. pierwszy wykres a) Narysuj funkcjĊ konsumpcji i popytu globalnego.

b) Wyznacz poziom dochodu narodowego, odpowiadający równowadze miĊdzy popytem globalnym i podaĪą globalną. Zaznacz punkt równowagi na wykresie.

c) Jakie bĊdą procesy dostosowawcze w produkcji, gdy dochód narodowy jest równy: Y=30

Y=80

Y=100

Y=120

d) Narysuj funkcjĊ oszczĊdnoĞci S = Y - C

e) Wyznacz poziom dochodu narodowego, odpowiadający równowadze miĊdzy planowanymi inwestycjami i planowanymi oszczĊdnoĞciami. Zaznacz punkt równowagi na wykresie. Spróbuj wykazaü, Īe są to podejĞcia równowaĪne ( w pkt. b) oraz e).

Zadanie 2

Bazując na danych z zadania 1, oblicz wartoĞü mnoĪnika inwestycyjnego. Jak zmieni siĊ

połoĪenie punktu równowagi miĊdzy planowanymi inwestycjami i planowanymi oszczĊdnoĞciami, jeĞli inwestycje w gospodarce wzrosną o 3 jednostki pieniĊĪne? Jaki bĊdzie dochód narodowy w nowych warunkach równowagi? Jaki bĊdzie wzrost dochodu narodowego w wyniku takiego wzrostu inwestycji? Przedstaw tĊ sytuacjĊ graficznie.

Zadanie 3

KraĔcowa skłonnoĞü do konsumpcji c = 0,75. Wykorzystując zasadĊ mnoĪnika inwestycyjnego, oblicz o ile wzroĞnie dochód narodowy, jeĞli inwestycje w gospodarce wzrosną o 20 mln zł.?

m= 1 / (1-c) m = 4

Zadanie 4

20 mln * 4 = 80 mln

Ile wynosi wartoĞü mnoĪnika inwestycyjnego m , jeĞli kraĔcowa skłonnoĞü do konsumpcji wynosi:

c = 0,9

10

c = 0,8

20

30

c = 0,7

Ile wynosi wartoĞü mnoĪnika inwestycyjnego m , jeĞli kraĔcowa skłonnoĞü do oszczĊdnoĞci wynosi:

s = 0,5

2

m = 1/s

s = 0,25

4

10

s = 0,1

Wykorzystując uzyskane wyniki, wyjaĞnij na czym polega paradoks zapobiegliwoĞci.