0107; 17.11.2009, wykład nr 7., - Błony płodowe; Paul Esz - Kopia

Błony płodowe

– pęcherzyk żółtkowy

– omocznia

– owodnia

– kosmówka

Pęcherzyk żółtkowy

Błona otaczająca kulę żółtka. W czasie rozwoju zarodka kurzego komórki nabłonka pęcherzyka pobierają substancje odżywcze z żółtka i dostarczają zarodkowi. U człowieka pęcherzyk żółtkowy nie magazynuje żółtka.

3 postacie rozwojowe pęcherzyka żółtkowego

– pierwotny – powstaje ok. 7-8 dnia, wysłany jest błoną Heusera, które powstaje z hipoblastu

– wtórny – powstaje 9 dnia, kiedy komórki endodermy wyściełają wewnętrzną powierzchnię błony Heusera

– ostateczny – powstaje pp wytworzeniu fałdów – głowowego i ogonowego zarodka, kiedy

prajelito łączy się szerokim przewodem żółtkowo – jelitowym z pęcherzykiem żółtkowym

W końcu piątego tygodnia następuje odłączenie pęcherzyka od jelita pierwotnego. Między 2 - 3

tygodniem pęcherzyk żółtkowy spełnia rolę w przenoszeniu płynu odżywczego. W 3 tygodniu w ścianie pęcherzyka pojawiają się wyspy krwiotwórcze i rozpoczyna się hemopoeza, kiedy funkcję tę przejmie wątroba. W 3 tygodniu w ścianie pęcherzyka żółtkowego pojawiają się pierwotne komórki płciowe (gonocyty), które stąd wędrują do gonad. W 2 - 4% przypadków szypuła pęcherzyka żółtkowego pozostaje i tworzy uchyłek jelitowy – uchyłek Meckela.

Omocznia

Powstaje w 16 dniu rozwoju, między 3 a 5 tygodniem w ścianie omoczni powstają wyspy krwiotwórcze i naczynia krwionośne, które następnie utworzą tętnice i żyłę pępowinową. W 8

tygodniu zaczyna się nagły zanik omoczni. Wewnętrzną część omoczni łączy się z zawiązkiem pęcherza moczowego, ale w miarę rozwoju pęcherza zanika. Pozostałość stanowi moczownik, który tworzy więzadło pępkowe.

Owodnia

Podczas zagnieżdżania w zewnętrznej część węzła zarodkowego pojawia się jamka – zawiązek owodni. Komórki owodniotwórcze (amnioblasty) oddzielają się od epiblastu i tworzą cienką błonę

– owodnię, wyściełającą szybko powiększającą się jamę owodni.

Jama owodni powiększa się i rozciąga wzdłuż brzegów tarczki zarodkowej, tworząc połączenie owodniowo – ektodermalne, które w późniejszym etapie przekształca się w pierwotny pierścień pępowinowy. Przez pierścień przechodzą szypuła brzuszna, szypuła pęcherza żółtkowego i kanały łączące wewnątrzzakładową i zewnątrzzarodkową jamę ciała.

W 5 tygodniu pierścień pępowinowy zaciska się i powstaje pierwotny sznur pępowinowy (pępowina), całkowicie otoczony przez owodnię. W 4 miesiącu błona owodniowa i kosmówkowa łączą się. Zespolona w całość błona owodniowo – kosmówkowa (amnion – chorion) jest złożoną wielowarstwową strukturą składająca się z elementów nabłonkowych i łącznotkankowych.

Później błona owodniowo -kosmówkowa łączy z doczesną pokrywą, a kiedy ta zaniknie z doczesną ścienną. Połączone błony owodniowo – kosmówkowa i doczesnej ściennej stanowią pęcherz płodowy.

Owodnia jest błoną cienką, przezroczystą zbudowaną z nabłonka jednowarstwowego, sześciennego lub cylindrycznego.

Nabłonek owodni pełni funkcje wydzielniczo – resorpcyjną. Wodnisty, słomkowej barwy płyn częściowo wydzielany jest przez amnioblasty, a w części pochodzi z krążenia matczynego. W

końcu ciąży płód połyka około 400 ml płynu dziennie. Jest on absorbowany przez jelita i dostaje się do krążenia.

Wkoło 0,5 litra moczu dziennie wydziela płód do płynu owodniowego. Wymiana wody w płynie owodniowym następuje co 3 godziny.

Objętość płynu owodniowego zwiększa się w ciągu trwania ciąży.

– 10 tydzień – 30 ml

– 30 tydzień 350ml

– 37 – 1 litr

Małowodzie (oligohydramnon) – stan kiedy objętość płynu wynosi poniżej 400 ml, wielowodzie (polyhydramnion) kiedy płynu jest powyżej 2 L.

Obu zaburzeniom towarzyszą wady rozwojowe. Do wielowodzia może dojść gdy płód nie może połykać wód płodowych (np. z powodu zarośnięcia przełyku) i zakłócone jest ich trawienie oraz krążenie, brak mózgowia.

Małowodzie rozwija się w przypadku pierwotnych wad układu moczowego i prowadzi do wad

twarzy, zniekształcenia postawy, niedorozwoju płuc i innych. Płyn owodniowych składa się w 99%

z wody, związków organicznych (białko, glukoza) i nieorganiczne.

Płyn owodniowy

– pozwala na swobodne poruszanie się płodu

– zapobiega przyklejaniu się jego części do owodni

– amortyzuje przed urazami zewnętrznymi

– pomaga utrzymaniu ciepłoty ciała zarodka

Zarodek połyka płyn. W płynie owodniowym znajdują się złuszczone komórki nabłonka zarodka –

znaczenie w diagnostyce prenatalnej.

Kosmówka

Jest błoną, pęcherzykiem leżącą między owodnią, a błoną śluzową macicy. Łącząc si,ę z jedną i drugą błoną bierze udział w wytworzeniu ściany pęcherzyka płodowego. Kosmówka powstaje 2 – 3

tygodniu z połączenia trofoblastu z mezodermą pozazarodkowej jamy ciała. W 7 tygodniu trofoblast wytwarza kosmki, które pokrywają całą powierzchnię jaja płodowego. Około 10 tygodnia kosmówka dzieli się na kosmówkę kosmatą i kosmówkę gładką. Na biegunie przeciwległym do okolicy przyszłego łożyska kosmówka gładka zrasta się z błoną owodniową. Kosmówka kosmata łączy się z doczesną podstawową i powstaje łożysko.

Fałdowanie się zarodka.

W procesie fałdowania się trójlistkowej, płaskiej tarczki zarodkowej powstaje walcowatego kształtu zarodek z wyraźnym zarysem okolicy głowowej i ogonowej. Zagięcie w okolicy głowowej prowadzi do powstania fałdu głowowego, a w okolicy ogonowej do wytworzenia fałdu ogonowego.

Zarodek rośnie szybciej w osi długiej, a okolica grzbietowa szybciej od okolicy brzusznej, w wyniku czego następuje przemiszczenie się zarodka, który „unosi się” nad dużym pęcherzykiem

żółtkowym. Fałd głowowy powstaje w 3 tygodniu ciąży (dynamiczny rozwój neuroektodermy głowowej). W czasie powstawania fałdu głowowego część pęcherzyka żółtkowego zostaje wciągnięta do zarodka i odtąd endoderma pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito przednie leży między pęcherzyka, przodomózgowia, a zawiązkiem serca i kończy się ślepo błoną ustno –

gardłową.

Błona ustno – gardłowa oddziela jelito przednie od zatoki ustnej. Błona ta szybko zanika i dochodzi do wytworzenia połączenia między pierwotną jamą ustną a dalszym odcinkiem przewodu pokarmowego, a jamą owodni. Fałd ogonowy tworzy się nieco później jego rozwój jest związany ze wzrostem cewy nerwowej.

Obowodowa część jelita tylnego rozszerza się i przechodzi w stek (kloakę). W ektodsermie pokrywającej okolicę ogonową tworzy się zagłębienie będące zawiązkiem odbytu. Jest ono oddzielone od jelita tylnego błoną odbytową, która pęka w 8 tygodniu rozwoju, wtedy następuje połączenie jalita z jamą owodni. Po zagięcie się prawej i lewej ściany bocznej (otrzewna ścienna) i ich zbliżeniu się zarodek przyjmuje cylindryczny kształt.

Pozostałą część pęcherzyka tworzy jelito środkowe. Jelito środkowe łączy się ze szczątkowym pęcherzykiem żółtkowym przewodem żółtkowo – jelitowym. Łączenie się ścian bocznych powoduje, że następuje stopniowe redukowanie połączenia między pozazarodkową a wewnątrzzarodkową jamą ciała. Równocześnie w wyniku szybkiego powiększania się jamy owodni dochodzi do zmniejszenia i ostatecznego zanika pozazarodkowej jamy ciała.