Elementy ekonomiczne

dr inż. Jarosław M. Janiszewski

Definiowanie działalności

Wymagane elementy

Koncepcja

Wizja firmy – czym będzie się zajmować

Jaka jest grupa docelowa, do której

kieruje swoje produkty lub usługi

Identyfikacja i współpraca z otoczeniem

biznesowym

Sformułowanie celów

J.M. Janiszewski

2

Cel przedsiębiorstwa

Maksymalizacja zysku (w dłuższym okresie)

Przetrwanie i rozwój (w kolejnych latach)

Podział celów

Cel główny – misja przedsiębiorstwa –

szczególny powód jego istnienia, wyróżniający

podmiot ze wszystkich innych jednostek

Cele cząstkowe – wypełnianie konkretnych

zadań, które mają doprowadzić do osiągnięcia

celu głównego

(na post.:Gajdka, Zarządzanie finansowe – teoria i praktyka, W-wa, 2000; Niedziółka P., Metody realizacji projektów inwestycyjnych, Gdańsk, 2004.) J.M. Janiszewski

3

Cele zmieniają się z czasem

Inne cele

Firma w okresie rozwoju

Firma dojrzała

Wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują

się do osiągnięcia wspólnego celu przez

wniesienie wkładów …. (KSH, art.. 3)

Warto połączyć interesy menadżerów z

interesami właścicieli przez np. system

motywacyjny

J.M. Janiszewski

4

Podnoszenie wartości firmy -

głównym celem

Sposoby

Maksymalizacja zysku

Wzrost i rozwój firmy

Uzyskanie większego udziału w rynku

Maksymalizacja bogactwa współwłaścicieli

Konieczne

Optymalizacja między ryzykiem a zyskiem

Branie pod uwagę odpowiednio długiego

horyzontu czasowego

Koncentrowanie się na przepływach, a nie

zyskach księgowych

Analiza czynnika czasu i ryzyka

J.M. Janiszewski

5

Praktyka

Często bankrutują firmy przynoszące zyski, a

rozwijają się i umacniają na rynku firmy

generujące straty

Istnieje możliwość wykazywania zysków w

krótkich okresach przez np.

Ograniczanie wydatków na inwestycje i rozwój,

promocję i reklamę

Wyprzedaż aktywów

Wykorzystywanie narzędzi podatkowych dla

amortyzacji, ulg inwestycyjnych

Zwiększenie zysku kosztem utraty reputacji –

świadome nieregulowanie zobowiązań, oszustwa

księgowo-podatkowe

J.M. Janiszewski

6

Opłacalność

Konieczna jest znajomość metod i narzędzi

do oceny czy realizowane inwestycje

podnoszą wartość firmy

Nabycie środka trwałego (np. urządzeń)

Wprowadzenie do oferty nowego

produktu

Przejęcie innej firmy

Restrukturyzacja

J.M. Janiszewski

7

Wprowadzenie nowego

produktu/usługi

Cel: wytworzyć szybko i tanio, sprzedać z dużym zyskiem

Decyzja na podst. analizy długookresowej opłacalności projektu

Określenie nakładów i kosztów projektu

Prognozowanie przychodów

W jaki sposób projekt zostanie sfinansowany

Kapitał własny – właściciele

Kapitał obcy - wierzyciele (pożyczka)

Koszt kapitału

Czy projekt będzie wystarczająco rentowny by pokryć koszt kapitału?

Czy po zrealizowaniu projektu firma będzie więcej warta?

J.M. Janiszewski

8

Podstawowa zasada finansowa

Zamierzone działania (projekty) – nowa

inwestycja, przejęcie innej firmy lub

restrukturyzacja – zwiększą wartość firmy

wtedy i tylko wtedy, gdy wartość obecna

strumienia przyszłych wpływów

pieniężnych, jakich możemy oczekiwać po

podjęciu działania, jest większa od

nakładów niezbędnych do jego

przeprowadzenia

J.M. Janiszewski

9

Mierzenie wartości dodanej za

pomocą NPV

Wartość obecna netto (NPV – Net Present Value) Wartość obecna netto = - Nakłady początkowe +

wartość obecna przyszłych wpływów pieniężnych

Projekt zwiększa wartość firmy, gdy NPV>0, a powoduje utratę wartości, gdy NPV<0

Szczegółowe informacje na ten temat – wykład

„Analiza opłacalność inwestycji

teleinformatycznych”

J.M. Janiszewski

10

Sprawozdania finansowe

Bilans

Wskazuje wartość kapitału zaangażowanego przez właścicieli w działalność firmy

Rachunek zysków i strat

Ustala zysk (stratę) netto uzyskane w działalności firmy w określonym okresie –

okresie sprawozdawczym

Zysk/strata netto – miara zmiany wartości kapitału zaangażowanego do jakiej doszło w okresie obrachunkowym

Okres sprawozdawczy

Zwykle rok kalendarzowy

Czasem koniec września

Rachunek przepływów pieniężnych (rzadziej stosowany)

Noty objaśniające – dołączane do sprawozdań jako informacje uzupełniające (wyjaśniające)

Sprawozdania wykonywane są zgodnie z

Ustawą o rachunkowości z 29 września 1994 r. (z późniejszymi zmianami)

Międzynarodowymi standardami rachunkowości (MSR)

Czasami konieczne przygotowanie sprawozdań w obu standardach (np.. wewnątrz firmy i na potrzeby GPW)

Sprawozdania są sprawdzane przez firmy audytorskie (np.. E&Y, Delloitte, KPMG, Cap Gemini …)

J.M. Janiszewski

11

Bilans firmy XXX (w mln USD)

2003

2004

2005

Aktywa

Aktywa obrotowe

Środki pieniężne

6

12

8

Na potrzeby

Należności krótkoterminowe

44

48

56

Zapasy

52

57

72

przykładu –

Rozliczenia m iędzyokresowe czynne

2

2

1

Aktywa obrotowe ogółem

104

119

137

fikcyjna firma

Aktywa trwałe

Aktywa finansowe oraz wartości niematerialne i

XXX – krajowy

prawne

0

0

0

dystrybutor

Środki trwałe (wartość netto)

56

51

53

wartość początkowa (brutto)

90

90

93

wyposażenia

minus dotychczasowe umorzenie

-34

-39

-40

Aktywa trwałe ogółem

56

51

53

biurowego

Aktywa ogółem

160

170

190

Pasywa

Zobowiązania krótkoterminowe

Zadłużenienie krótkoterminowe

15

22

23

wobec banków

7

14

15

bieżąca część zadłużenia długoterm inowego

8

8

8

Zobowiązania z tytułu dostaw

37

40

48

Rozliczernia m iędzyokresowe bierne

2

4

4

Zobowiązania krótkoterminowe ogółem

54

66

75

Zobowiązania długoterminowe

Kredyty długoterminowe

42

34

38

Zobowiązania długoterminowe ogółem

42

34

38

Kapitał własny

64

70

77

Pasywa ogółem

160

170

190

J.M. Janiszewski

12

Bilans (1)

Oszacowanie łącznej wartości kapitału

zaangażowanego (kapitał własny) przez

akcjonariuszy na koniec roku obrotowego

Aktywa – co właściciele wspólnie posiadają

Środki pieniężne, zapasy, wyposażenia,

nieruchomości

Zobowiązania – to co muszą oddać innym

Zadłużenie wobec banków, dostawców

Kapitał własny = Aktywa – Zobowiązania

Częściej (też w przykładzie)

Aktywa = Zobowiązania + Kapitał własny

J.M. Janiszewski

13

Bilans (2)

Aktywa

Obrotowe

Składniki majątku, co do których oczekuje

się, że w ciągu roku zostaną zamienione na

środki pieniężne

Trwałe

Ich okres życia jest większy niż jeden rok

J.M. Janiszewski

14

Bilans – aktywa obrotowe

Środki pieniężne i ich ekwiwalenty

Środki w kasie, na rachunkach bankowych

Krótkoterminowe inwestycje finansowe (czas trwania krótszy niż rok) – np. papiery wartościowe w obrocie publicznym (obligacje Skarbu Państwa, jednostki

funduszy inwestycyjnych, weksle)

Duża płynność – łatwo je sprzedać (zamienić na gotówkę)

Niewielkie ryzyko

XXX – pomiędzy 2004 a 2005 nastąpiło zmniejszenie środków – działalność inwestycyjna i finansowa

spowodowały zapotrzebowanie na pokrycie wydatków (zmniejszenie środków o 4 mln), których nie pokryły przychody

J.M. Janiszewski

15

Bilans – należności krótkoterminowe

Firmy nie otrzymują zapłaty za

towary/usługi w dniu sprzedaży

Należności krótkoterminowe – wystawione,

ale nie zapłacone faktury do dnia

sporządzenia bilansu

XXX – należności rosną z roku na rok (44,

48, 56 mln)

Może to zaburzać płynność finansową –

brak pieniędzy na porycie kosztów

J.M. Janiszewski

16

Bilans - zapasy

Rzeczowe składniki majątku, które będą

wykorzystane do wytworzenia wyrobu i sprzedane

po wytworzeniu (produkcja w toku)

Zwykle firma produkcyjna – trzy konta

Materiały

Produkcja w toku

Wyroby gotowe

XXX – zapasy to towary nabyte od producentów i przechowywane w magazynach – jeszcze nie

sprzedane sklepom detalicznym

J.M. Janiszewski

17

Bilans – rozliczenia

międzyokresowe czynne

Płatności poniesione na poczet dostaw/usług,

które firma otrzyma po dniu bilansowym,

przykłady

Polisa ubezpieczeniowa – zapłacona w jednym

roku, obowiązuje od początku drugiego

Z góry zapłacony czynsz lub rata leasingowa

Zasada współmierności – koszty uznaje się za

poniesione w okresie w którym przyczyniły się

do osiągnięcia przychodów

Czynsz zapłacony za 2 lata – w pierwszym roku

1/3 to koszt, reszta to rozliczenia

międzyokresowe

J.M. Janiszewski

18

Bilans – aktywa trwałe

Będą przynosiły korzyści ekonomiczne

przez okres dłuższy niż rok

Finansowe – akcje (udziały) innych spółek,

pożyczki udzielone innym jednostkom

Niematerialne i prawne – patenty, znaki

towarowe, prawa autorskie

Środki trwałe – grunty, nieruchomości,

maszyny, urządzenia, środki transportu

J.M. Janiszewski

19

Bilans - amortyzacja

Wartość środków z czasem maleje. Cena nabycia

jest w bilansie systematycznie obniżana

Amortyzacja – proces systematycznego

zmniejszania się wartości składnika aktywów

Odpis amortyzacyjny – wartość o jaką

zmniejszana jest (rocznie) wartość środka

trwałego

Różne metody amortyzacji

Liniowa – równe odpisy co roku

Przyspieszona – na początku więcej, a później

coraz mniej

J.M. Janiszewski

20

Bilans – pasywa – zobowiązania

krótkoterminowe

Zadłużenie krótkoterminowe

Kredyty krótkoterminowe – linie kredytowe, limity debetowe,

Zobowiązania z tytułu dostaw

Dostarczono zamówione towary, ale nie dokonano jeszcze płatności

Kredyt kupiecki – kredyt udzielony przez

kontrahenta- np. 60 dni bez oprocentowania

(wydłużona płatność), a później oprocentowany

Wykazuje się na dzień bilansowy

Bierne rozliczenia międzyokresowe

Zobowiązania, które powstają a ich moment

opłacenia jest przesunięty w czasie (np. należności za niewykorzystane urlopy, które trzeba będzie zapłacić w przyszłym roku, należności podatkowe)

J.M. Janiszewski

21

Bilans – pasywa –zobowiązania

długoterminowe

Wymagalne w czasie dłuższym niż rok

Pożyczki

Kredyty długoterminowe

Zobowiązania emerytalne w stosunku do

pracowników

XXX –

2003 – na początku 50 mnl kredytu z czego

spłaciła 8 mln, zostało 42 mln zobowiązań

długoterminowych

2004 - spłaciła kolejne 8 mln – zostało 34 mln

2005 – spłaciła kolejne 8, ale zaciągnęła

dodatkowy kredyt (12 mln) na rozbudowę

magazynu - zobowiązania 38 mln

J.M. Janiszewski

22

Bilans – pasywa – kapitał własny

Kapitał własny powiększa się o zysk

zatrzymany

Dla XXX – kapitał własny rośnie w

kolejnych latach

J.M. Janiszewski

23

Rachunek zysków i strat (1)

Ustala zysk (stratę) netto uzyskane w działalności firmy w określonym okresie – okresie sprawozdawczym

Zysk/strata netto – miara zmiany wartości kapitału zaangażowanego do jakiej doszło w okresie obrachunkowym

Okres sprawozdawczy

Zwykle rok kalendarzowy

Czasem koniec września

Często sporządzany po zakończeniu każdego

kwartału

Zysk po opodatkowaniu = Przychody – Koszty –

Podatek dochodowy

J.M. Janiszewski

24

Rachunek zysków i strat (2)

Zasada memoriałowa – przychody są osiągnięte

w momencie wystąpienia transakcji a nie w chwili otrzymania środków pieniężnych

Zasada współmierności przychodów i kosztów –

koszty poniesione są rejestrowane w chwili

sprzedaży produktu, a nie w momencie

poniesienia tego wydatku

Zgodnie z tą zasadą tworzony jest rachunek

zysków i strat

Uzyskanie zysku netto nie świadczy o posiadaniu

„w kasie” takich środków

J.M. Janiszewski

25

Rachunek zysków i strat (mln USD)

2003

2004

2005

Przychody ze sprzedaży netto

390

420

480

Koszt sprzedanych towarów i produktów

328

353

400

Zysk ze przedaży brutto

62

67

80

Koszty sprzedaży i ogólnozakładowe

39,8

43,7

48

Amortyzacja

5

5

8

Zysk ze przedaży netto

17,2

18,3

24

Pozostałe przychody i koszty operacyjne oraz wynik zdarzeń nadzwyczajnych

0

0

0

Zysk z działaności operacyjnej (EBIT)

17,2

18,3

24

Odsetki netto

5,5

5

7

Zysk brutto (EBT)

11,7

13,3

17

Podatek dochodowy

4,7

5,3

6,8

Zysk netto (EAT)

7

8

10,2

Wypłacone dywidendy

2

2

3,2

Zysk zatrzymany

5

6

7

J.M. Janiszewski

26

RZiS - Sprzedaż

Podstawowe źródło przychodów

Koszt sprzedanych towarów i usług (koszt własny sprzedaży)

Wszystkie koszty związane z powstaniem

produktu – materiały, płace, koszty pośrednie

produkcji – koszt wytworzenia usługi

Zysk ze sprzedaży brutto

Pierwsza miara rentowności

Dla XXX – 2003 rentowność 15,9%; 2005 –

16,7%. Wzrost rentowności, bo spadły koszty

J.M. Janiszewski

27

RZiS – koszty ogólnozakładowe i

koszty sprzedaży

Czasem określane jako „Koszty ogólne”

Wydatki związane ze sprzedażą produktów

i prowadzeniem działalności firmy

Prowizje handlowców

Szkolenia handlowców

Koszty funkcjonowania firmy (back

office)

J.M. Janiszewski

28

RZiS - amortyzacja

Odpisy amortyzacyjne w danym okresie

Reprezentują część kosztów nabycia

środków trwałych przypisanych do danego

okresu

Odpisy obliczane zgodnie z zasadami

amortyzacji (ustawa o podatku

dochodowym)

J.M. Janiszewski

29

RZiS – zysk ze sprzedaży netto

Miara rentowności podstawowej działalności firmy

Przy obliczeniu

Wszystkie przychody oraz związane z nimi

koszty

Koszty sprzedanych produktów

Koszty ogólnozakładowe

Koszty sprzedaży

Amortyzacja

Wyraża zysk ze zwykłej działalności – nie

obciążony kosztami odsetek i podatkami

J.M. Janiszewski

30

RZiS – EBIT (1)

Pozostałe przychody i koszty operacyjne oraz

wynik zdarzeń nadzwyczajnych

Niezwiązane bezpośrednio z działalnością,

przykłady:

Przychód ze sprzedaży nieruchomości

Wartość aktywów zniszczonych w trakcie pożaru

Odszkodowanie dla klienta, kara

Zysk operacyjny przed opodatkowaniem i

odsetkami (EBIT – earnings before interest

and tax)

J.M. Janiszewski

31

RZiS – EBIT (2)

Zysk ze sprzedaży netto powiększony o pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne i pomniejszony o pozostałe koszty operacyjne i starty nadzwyczajne

EBIT – nie zależy od kredytu (odsetek) i podatków

Jest dzielony pomiędzy

Kredytodawców

Urząd Skarbowy (podatki)

Właścicieli

Odsetki netto – różnica pomiędzy kosztami finansowymi związanymi z obsługą zadłużenia a wszelkimi przychodami z inwestycji finansowych (np. z oprocentowania lokat, sprzedaży obligacji…)

J.M. Janiszewski

32

RZiS – EBT

Zysk brutto (przed opodatkowaniem) – earnings before tax

Różnica pomiędzy zyskiem operacyjnym (EBIT) a

odsetkami netto

Miara rentowności nie uwzględniająca

opodatkowania

Podatek dochodowy – podatek naliczony od

zysku brutto (EBT)

Wysokość ustalana w ustawie o podatku

dochodowym od osób prawnych - CIT

(Corporate Income Tax)

J.M. Janiszewski

33

Zysk netto - EAT

Zysk netto po opodatkowaniu – EAT ( earning after tax) –

wynik finansowy netto

EAT > 0 – firma osiągnęła zysk

EAT < 0 – firma poniosła stratę

W początkowych fazach działalności przez kilka lat firma wykazuje stratę – w teleinformatyce 5 – 7 lat

Nie stanowi to zagrożenia dla istnienia firmy

Uzyskanie dodatniego EAT – nie przesądza, że firma będzie działać. Często (3/4) firmy o dodatnim wyniku ulegają upadłości – tracą płynność finansową – nie są w stanie pokrywać swoich zobowiązań

J.M. Janiszewski

34