DEFINICJA KARTOGRAFII
KARTOGRAFIA - sztuka, nauka i technologia wykonywania map wraz z ich badaniem jako dokumentów naukowych i dzieł sztuki.
(BCS 1964, ICA 1973)
BRZMIENIE KLASYCZNE, UKAZUJ
CE JEDNOŚĆ TRÓJDZIELN

KARTOGRAFIA - organizacja, prezentacja [przedstawianie], przekaz [przekazywanie] i użytkowanie geoinformacji w formie [postaci]
graficznej, cyfrowej lub dotykowej. (ICA 1989)
KARTOGRAFIA KOMPUTEROWA (COMPUTER ASSISTED CARTOGRAPHY)- stosowanie metod i technik informatycznych do
opracowania map oraz wizualizacji danych geograficznych, zwłaszcza
w systemach informacji geograficznej.
DZIAA
Y KARTOGRAFII:
KARTOGTAFIA MATEMATYCZNA,
KARTOZNAWSTWO, REDAKCJA MAP,
REPRODUKCJA KARTOGRAFICZNA
POJECIE MAPY
MAPA - uogólniony, matematycznie określony, płaski obraz całości lub części obszaru Ziemi, bądz

innego ciała niebieskiego lub nieba, określający wzajemne położenie przestrzenne i charakter przedmiotów i zjawisk występujących
w tym obszarze.
MAPA (MAP)- model rzeczywistości geograficznej przedstawiony w postaci graficznej (rysunkowej lub obrazowej) z zastosowaniem
skali i zrozumiałej dla użytkownika symboliki kartograficznej.
Jeśli zachodzi potrzeba podkreślenia graficznej, a więc analogowej postaci mapy nazywa się ją mapą analogową.
SPECYFIKA MAP GEOGRAFICZNYCH
- matematycznie określona konstrukcja,
-zastosowanie specjalnych systemów znaków (symboli kartograficznych),
- wybór i uogólnienie przedstawianych zjawisk.
MODEL (MOOEL)- według normy ISO 19109, abstrakcja pewnych aspektów przestrzeni rozważań. MODEL DANYCH
(DATA MOOEL)-
1)abstrakcja świata realnego, która uwzględnia wybrane jego elementy i jest opisana danymi,
2)opis danych oraz ich powiązań odzwierciedlający strukturę informacyjną w danej organizacji lub dziedzinie,
3) wzorzec struktury danych w bazie danych.
WYBRANE CECHY MAPY
SZCZEGÓA
OWOŚĆ - stopień nagromadzenia szczegółów treści mapy.
DOKA
ADNOŚĆ- stopień matematycznej zgodności położenia poszczególnych elementów treści na
mapie i w terenie.
WIERNOŚĆ - zgodność treści mapy ze stanem faktycznym.
KARTOMETRYCZNOŚĆ - możliwość mierzenia długości, kątów lub pól z dokładnością odpowiadającą
skali mapy i odwzorowaniu.
CZYTELNOŚĆ - możliwość łatwej i szybkiej percepcji treści w określonych warunkach.
CI
ŻAR GRAFICZNY - stosunek powierzchni zadrukowanej elementami graficznymi do
niezadrukowanej.
WYBRANE ELEMENTY MAPY
SKALA MAPY (MAP SCALE)- stosunek długości odcinka na mapie analogowej do długości tego odcinka
w terenie. * Termin skala jest również stosowany, choć nie całkiem poprawnie, do mapy cyfrowej lut
bazy danych topograficznych celem porównawczego określenia szczegółowości i dokładności danych
cyfrowych oraz ich pochodzenia, np. z digitalizacji mapy analogowej o przyjętej skali.
LEGENDA MAPY (MAP LEGEND)- wykaz znaków występujących na mapie wraz z objaśnieniami oraz
uzupełniające informacje o mapie.
GODA
O MAPY (MAP NOMENCLATURE)- alfanumeryczne oznaczenie położenia sekcji (arkusza) mapy
wykonanej zgodnie z przyjętym podziałem sekcyjnym, dotyczy np. mapy średnioskalowej pokrywającej
obszar całego kraju.
UOGÓLNIENIA POJ
CIA MAPY
GEOPRZEDSTAWIENIE - przestrzenno-czasowy, skalowy, zgeneralizowany model obiektów ziemskich (planetarnych) lub
procesów, przedstawiony w obrazowej formie graficznej.
1
WIZUALIZACJA W KARTOGRAFII
WIZUALIZACJA (VISUALIZATION) - prezentacja danych w sposób wizualny, w postaci obrazów i rysunków.
WIZUALIZACJA - aktywizowanie doświadczeń zmysłowych (percepcyjnych) i emocjonalnych w celu wykorzystania zasobów
psychicznych dla przyszłych planów i ich realizacji.
KLASYFIKACJA MAP ->
KRYTERIA KLASYFIKACJI: ZASI
G. SKALA, TREŚĆ, PRZEZNACZENIE.
MAPA [cd.] Mapy dzieli się na:
* 1) mapy tematyczne *2) mapy ogólnogeograficzne
Z kolei wśród map ogólnogeograficznych wyróżnia się mapy: * zasadnicze- * topograficzne *przeglądowe
MAPA TEMATYCZNA (THEMATIC MAP)- mapa przedstawiająca jeden wybrany temat w odróżnieniu od map ogólnogeograficznych, które
są mapami ogólnego przeznaczenia. Mapy tematyczne można klasyfikować zależnie od:
1) prezentowanych obiektów przestrzennych, które mogą być dyskretne i ciągłe, 0-, 1-, 2- i 3-wymiarowe, z
ewentualnym uwzględnieniem czasu jako dodatkowego wymiaru;
2) charakteryzujących te obiekty atrybutów, które stanowią temat mapy, z uwzględnieniem typów danych
odpowiadającym tym atrybutom;
3) kartograficznego sposobu przedstawienia tych atrybutów, który może przybierać postać prezentacji
multimedialnej.
Często stosowanymi rodzajami map tematycznych są kartodiagramy i kartogramy.
MAPA OGÓLNOGEOGRAFICZNA (GENERAL GEOGRAPHICAL MAP)- mapa określonego obszaru powierzchni
Ziemi z uwzględnieniem obiektów naturalnych i antropogenicznych przedstawionych z dokładnością
i szczegółowością odpowiadającą skali mapy.
MAPA ZASADNICZA (BASE MAP)- mapa wielkoskalowa, tj. mapa w skali większej niż 1:10000 (najczęściej .
1:500, 1:1000, 1:2000 i 1:5000), o treści, która obejmuje obiekty ogólnogeograficzne, katastralne i uzbrojenia
terenu, i jest wykonywana oraz utrzymywana w stanie aktualności zgodnie z obowiązującymi przepisami.
MAPA TOPOGRAFICZNA (TOPOGRAPHICAL MAP)- mapa średnioskalowa, tj. mapa w przedziale skalowym
przyjmowanym zazwyczaj od 1:10 000 do 1:300 000, o treści ogólnogeograficznej ze szczególnym
uwzględnieniem obiektów topograficznych. * W Polsce do celów cywilnych stosowane są mapy topograficzne
w skalach: 1:10000, 1:25000, 1:50000, 1: 100 000 i 1 :200 000, z których podstawowe znaczenie mają obecnie
mapy 1:10000 i 1:50000. * Topograficzne mapy cyfrowe o przeznaczeniu wojskowym wykonywane są obecnie
zgodnie ze standardami NATO (VMAP).
MAPA PRZEGL
DOWA (GENERAL MAP)- mapa małoskalowa, tj. na ogół mapa w skali mniejszej niż 1:300 000,
otrzymywana przez zmniejszenie i odpowiednią generalizację map topograficznych.
INSTRUKCJE TECHNICZNE W ZAKRESIE KARTOGRAFII
2
ż 1. 1. Wprowadza się na obszarze kraju jednolite standardy techniczne dla opracowań geodezyjnych,
kartograficznych i krajowego systemu informacji o terenie.
2. Przez standardy techniczne rozumie się przepisy lub normy techniczne, ustanowione w formie
instrukcji technicznych.
3. Wykaz standardów technicznych określa załącznik do rozporządzenia.
ż2 Jednolite standardy techniczne stosuje się przy: [...]
5) wykonywań i aktualizacji map topograficznych i map tematycznych na potrzeby państwa.
Instrukcja techniczna O-2, Ogólne zasady opracowania map do celów gospodarczych. [1987, wyd. III]
Instrukcje techniczne Słownego Urzędu Geodezji, i Kartografji, otrzymują następującą symbolikę: 1 instrukcja dotycząca zasad
opracowania mapy zasadniczej otrzymuje oznacznie K-1,
2. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji map topograficznych do celów
gospodarczych otrzymuje oznaczenie K-2,
3. instrukcja dotycząca zasad opracowania i reprodukcji, map tematycznych (z wyłączeniem mapy
zasadniczej) otrzymuje oznaczenie K-3.
Instrukcja techniczna O-1/O-2, Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych
Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] mapie topograficznej - rozumie się przez to opracowanie kartograficzne o treści przedstawiającej
elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi
i ich przestrzenne związki.
Mapy topograficzne przedstawiają elementy środowiska geograficznego powierzchni Ziemi i ich
przestrzenne związki.
Mapy topograficzne stanowią obrazy kartograficzne przestrzeni geograficznej, jaką tworzą elementy fizyczno-geograficzne i
społeczno-gospodarcze, występujące na powierzchni Ziemi,
konstruowane według określonych zasad matematycznych i graficznych.
Mapy topograficzne dają wszechstronną charakterystykę wzajemnego rozmieszczenia obiektów i zjawisk terenowych, ich cechy
jakościowe, ilościowe oraz nazwy i opisy. Wszystkie elementy przestrzeni geograficznej w obrazie kartograficznym map
topograficznych są praktycznie
równoważne.
Mapy topograficzne są mapami ogólnogeograficznymi o treści dostosowanej do potrzeb
gospodarczych.
Przy przedstawieniu treści map topograficznych powinna być zachowana jednorodność klasyfikacji i charakterystyki poszczególnych
elementów treści z uwzględnieniem jednolitych zasad jej i doboru i
uogólnienia.
KLASYFIKACJA MAP DO CELÓW GOSPODARCZYCH
Mapy objęte niniejszą instrukcją stanowią zbiory map w skalach od 1:250 do 1:500000, dostosowanych pod względem
przeznaczenia, treści, skali i formy graficznej do potrzeb gospodarki narodowej, wykonywanych przez służbę geodezyjno-
kartograficzną
Jako główne kryterium klasyfikacji map przyjmuje się kryterium treści. W ramach tego kryterium
mapy dzieli się na klasy, zespoły, grupy, podgrupy i rodzaje.
1. Mapy ogólnogeograficzne zawierają wszystkie główne elementy krajobrazu powierzchni Ziemi jak:
hydrografię, rzez
bą: terenu, osiedla, drogi, lasy, użytki rolne itd., przedstawione z jednakowym
względnym stopniem szczegółowości.
2. Ze względu na skalę oraz związany z nią zakres i stopień uogólnienia treści, mapy
ogólnogeograficzne dzielą się na:
1) mapy topograficzne wielkoskalowe w skalach 1:5000 i 1:10000,
2) mapy topograficzne średnioskalowe w skalach 1:25000, 1:50000 i 1:100000,
3) mapy topograficzne małoskalowe w skalach od 1:200000 do 1:500000 włącznie.
2. Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje mapy topograficzne w skali 1:10000 oraz
1:50000.
Dla map topograficznych będących przedmiotem niniejszej instrukcji ustala się następujące skale:
1:5 000, 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000, 1:500 000.
Mapy topograficzne do celów gospodarczych opracowuje się w skalach: 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000 1:100 000, 1:200 000 i
3
1:500 000 dla obszaru całego kraju oraz w skali 1:5 000 dla obszaru wielkich miast, lub innych obszarów intensywnie
zagospodarowanych.
Przeznaczenie map
Mapy topograficzne przeznaczone są do zaspakajania różnorodnych potrzeb gospodarczych, a w szczególności:
- wykonywania pomiarów i obliczeń geodezyjno-kartograficznych
- sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego i ich realizacji,
- rozwiązywania problemów naukowo-badawczych,
- studiów nad terenem i oceny specyfiki terenu,
- jako materiał podkładowy do opracowywania map tematycznych.
Wymagania stawiane mapom topograficznym
Mapy topograficzne powinny odpowiadać następującym wymaganiom:
- wiarygodnie i z odpowiednią do skali szczegółowością i dokładnością odzwierciedlać aktualny stan
terenu, jego typowe cechy i charakterystyczne właściwości,
- powinny być przejrzyste i czytelne oraz umożliwiać szybką ocenę terenu i łatwą orientację,
- dawać możliwości wykonywania pomiarów i obliczeń z dokładnością przewidzianą dla danej skali, jak
również dawać charakterystyki jakościowe i ilościowe ważniejszych przedmiotów terenowych.
DOKA
ADNOŚĆ MAP TOPOGRAFICZNYCH
1. Błąd kartowania punktów osnowy matematycznej na czystorysie mapy topograficznej nie może
przekroczyć + - 0.15 mm.
2. W przypadku mapy topograficznej w skali 1:5000 lub 1:10000 średni błąd położenia punktów
sytuacyjnych I grupy dokładnościowej na czystorysie nie może przekroczyć +- 0.5 mm względem
najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ą 0.75 mm.
Średni błąd położenia punktów pozostałych elementów treści mapy nie może przekroczyć ą 1.0 mm.
3. W przypadku map topograficznych opracowywanych w skalach mniejszych od 1:10000 średni błąd
położenia punktów sytuacyjnych I grupy dokładnościowej nie może przekroczyć ą 0.75 mm względem
najbliższych punktów osnowy geodezyjnej, a w przypadku terenów zakrytych i górzystych ą 1.0 mm.
4. Średni błąd wysokości warstwie na mapach topograficznych we wszystkich skalach nie może przekroczyć:
1) 1/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu do 2�,
2) 2/3 zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu 2� - 6�,
3) ł zasadniczego cięcia warstwicowego dla terenów o nachyleniu większym od 6�.
Dokładność przedstawienia przedmiotów sytuacyjnych (mapy 1.5000 i 1:10000 oraz pozostałe skale);
boki i przekątne sekcji; opis wysokości punktów osnowy; średnie błędy w położeniu wysokościowym
warstwie; boki i przekątne materiałów podstawowych (w skali równej oraz większej); podkład do
montażu; nanoszenie punktów osnowy na podkład montażowy; punkty do montażu; błędy montażu
TREŚC MAP TOPOGRAFICZNYCH
1. Treść map topograficznych stanowią:
1) osnowa matematyczna (siatka kartograficzna lub siatka kilometrowa, narożniki arkuszy), skala
i podziałka mapy oraz punkty osnowy geodezyjnej,
2) osiedla,
3) obiekty przemysłowe, rolnicze i socjalno-kulturalne,
4) koleje i urządzenia z nimi związane,
5) drogi i urządzenia z nimi związane;
6) wody i urządzenia z nimi związane,
7) roślinność, uprawy i grunty,
8) granice: państwa, jednostek administracyjnych, użytków itd.,
9) rzez
ba terenu,
10) opisy informacyjne związane z treścią mapy.
2. Szczegółowe ujęcie treści oraz kartograficzną formę jej prezentacji ustala instrukcja o
opracowaniu i reprodukcji map topograficznych do celów gospodarczych (K-2).
Treść map przedstawia się znakami umownymi ustalonymi we wzorach i objaśnieniach znaków topograficznych map w
odpowiednich skalach oraz zgodnie z wzorami map załączonymi do niniejszej
instrukcji.
POJECIE GENERALIZACJI KARTOGRAFICZNEJ
GENERALIZACJA KARTOGRAFICZNA - uzasadniony dobór i uogólnienie elementów treści mapy
zależnie od jej treści i przeznaczenia.
[...] sposób doboru i uogólnienia treści mapy, polegający na celowym wyjawieniu i wyodrębnieniu na niej istotnych, typowych cech i
charakterystycznych właściwości przedstawianych przedmiotów i zjawisk terenowych, które tworzą prawdziwy, odpowiadający
4
przeznaczeniu mapy, naukowo uzasadniony obraz
kartograficzny.
[...] wybór rzeczy najważniejszych i istotnych oraz ich celowe uogólnienie, mające na względzie przedstawienie na mapie pewnej
części rzeczywistości z uwypukleniem jej zasadniczych, typowych
cech i charakterystycznych właściwości, stosownie do przeznaczenia, tematyki oraz skali mapy.
W kartografii jesteśmy szczególnie zainteresowani sposobami, które służą do podniesienia efektywności przekazu kartograficznego
poprzez przeciwdziałanie niepożądanym skutkom zmniejszania. Istnieje wiele różnych przekształceń, które mogą, a także muszą
wystąpić w wyniku zmniejszania; obejmują one zarówno procesy czysto mechaniczne, jak też intelektualne. Zespół tych
przekształceń określa się mianem generalizacji kartograficznej.
GENERALIZACJA MAPY (MAP GENERALIZATION) - proces zmniejszania szczegółowości mapy jako konsekwencja zmniejszania
jej skali; może podlegać częściowej automatyzacji dla niektórych
rodzajów obiektów i map, np. topograficznych.
ZNACZENIE GENERALIZACJI jest ona  kunsztem słowa" języka mapy redukcja wyrażająca dążenie do optymalnego kompromisu
pomiędzy tendencją do przekazania maksimum informacji a tendencją zastosowania minimalnej ilości sygnałów kartograficznych
nazywa się generalizacją kartograficzną. Umiejętna generalizacja przyczynia się więc walnie do pełnej efektywności mapy, czyli do
optymalnego odbioru informacji przez odbiorcę zgodnie z intencją kartografa. Generalizacja jest tym postępowaniem w kartografii,
które cechuje się największą indywidualnością i które najtrudniej ująć w sztywne normy.
RODZAJE GENERALIZACJI
V wyniku generalizacji ilościowej, redukcji ulega liczba sygnałów określonych parametrami x, y[...]
M (Ł x, y) > M1 (Ł x, y) > M2 (Ł x, y) > ... Mn (Ł x, y)
Następuje więc tutaj jedynie ubytek ilości (liczby) zdarzeń pokazanych na mapie.
generalizacja jakościowa polega na uogólnianiu pojęć, na zastępowaniu pojęć elementarnych pojęciami
nadrzędnymi, bardziej syntetycznymi. Zmieniają się więc tutaj parametry semantyczne z (q). [...]
Z - Z1 = Ł z -> Z2 = Ł z1 -> Zn = Ł zn-1
Q -> Q1 = Ł q -> Q2 = Ł q1 -> Qn = Ł qn-1
oba rodzaje są ze sobą ściśle związane i nawzajem na siebie oddziałują w procesie tworzenia mapy. Generalizacja jest procesem
kompleksowym, niezwykle złożonym, o czym świadczą m.in. trudności
w jej sformalizowaniu.
REDAKCJA MAP
REDAGOWANIE MAPY - proces opracowania treści mapy oraz jej formy graficznej i wydawniczej.
Pod pojęciem  redakcja" należy rozumieć zbiór czynności związanych z opracowaniem koncepcji treści mapy pod względem
merytorycznym i technicznym. [...]
Redakcja merytoryczna obejmuje: ustalenie koncepcji treści mapy, analizę i dobór niezbędnych materiałów z
ródłowych, ustalenie
metod opracowania pierworysów i czystorysów oraz ustalenie kompozycji graficznej prezentacji treści, pozwalającej na uzyskanie
najlepszych efektów w zakresie grafiki, estetyki i komunikatywności mapy.
Redakcja techniczna obejmuje zbiór czynności mających na celu przygotowanie materiału kartograficznego do reprodukcji
lub wydania drukiem w określonej kolorystyce i zamierzonym nakładzie.
Ilekroć w ustawie jest mowa o [...] pracach kartograficznych - rozumie się przez to opracowywanie,
merytoryczne i techniczne redagowanie map i opracowań pochodnych oraz ich reprodukowanie.
MAPOWANIE (MAPPING)- wykonywanie mapy w postaci cyfrowej lub analogowej z uwzględnieniem kolejnych etapów całego
procesu wiodącego od pozyskiwania danych początkowych do produktu końcowego. W polskiej kartografii termin ten, wprowadzony
przez prof. L Ratajskiego już w roku
1977, nie jest szeroko stosowany.
Treść informacji przekazywanej za pomocą mapy określa i opracowuje autor mapy, którym może być kartograf. Formę przekazu,
czyli samą mapę konstruuje jej redaktor, który musi być kartografem. [...] W dawniejszych czasach, a w niektórych krajach i obecnie,
istniał zawód pisarza listów. Klient chce przekazać wiadomości adresatowi, ale nie posiada znajomości pisma, czyli formy przekazu.
Pisarz natomiast potrafi otrzymane od klienta informacje zapisać w odpowiedniej formie znanej odbiorcy listu. Współpraca tych
dwóch ludzi może stanowić porównanie ze współpracą między autorem a redaktorem map. Oczywiście w tym przypadku, gdy autor
mapy nie posiada wiedzy i umiejętności kartograficznych. Autor dostarcza inicjatywę i konieczna informacje, redaktor informacje te
koduje w języku mapy. [FORMOWANIE = REDAKCJA]
KONCEPT AUTORSKI [MAPY] - odręczny projekt graficzny i opisowy mapy, na którego podstawie jest sporządzany pierworys
redakcyjny.
ORYGINAA
AUTORSKI - projekt mapy sporządzony przez autora.
PRZEBIEG REDAKCJI
Sporządzaniem mapy nazywamy cały zespół prac nad przygotowaniem i stworzeniem oryginału mapy i jej wydaniem. Przygotowanie
5
[...] rozpada się na cztery zasadnicze, po sobie następujące części [...]:
a) prace przygotowawcze, obejmują redakcję mapy w ścisłym tego słowa znaczeniu (ustalenie
programu, wzorów i sposobu wykonania mapy),
b) dobór i analizę materiału z
ródłowego,
c) wykonanie i korektę oryginału redakcyjnego (pierworysu) mapy,
d) wykreślenie i korektę czystorysu.
PRACE REDAKCYJNO-PRZYGOTOWAWCZE - wybór i przygotowanie materiałów służących do opracowania założeń
redakcyjnych mapy oraz jej pierworysu.
MATERIAA
Y y
RÓDA
OWE [DO OPRACOWANIA MAPY] - materiały kartograficzne, statystyczne i inne, które wykorzystuje się przy
opracowaniu mapy.
MATERIAA
Y KARTOGRAFICZNE - mapy i opracowania pokrewne, jak szkice, odrysy, wyrysy itp.
Do materiałów podstawowych należą dokumenty, które można bezpośrednio lub przy niewielkiej liczbie zabiegów technicznych
wykorzystać do opracowywania danej mapy. Będą to więc:
- opracowania kartograficzne lub wybrane elementy treści tych opracowań wykorzystywane jako
materiały podkładowe, na podstawie których ma być przedstawiana treść opracowywanej mapy,
- istniejące mapy o tematyce zbieżnej z treścią opracowywanej mapy (w tym fotomapy i ortofotomapy),
- wykazy współrzędnych zawierające dane niezbędne do konstrukcji osnowy matematycznej mapy,
- wyniki specjalnych pomiarów i badań terenowych, zdjęcia lotnicze, zdjęcia i obrazy satelitarne,
dane ewidencyjne, wyniki specjalnych obliczeń itp., związane z tematyką mapy [...].
Do materiałów pomocniczych zalicza się materiały służące do uzupełniania treści mapy. Będą to więc zdjęcia lotnicze [..,], obrazy
satelitarne [...] oraz mapy o różnej tematyce i skali, których treść - po zabiegach reprodukcyjnych i redakcyjnych - może być
wykorzystana [...] oraz piśmiennictwo zawierające informacje bardziej aktualne i szczegółowe niż zawarte w materiale
podstawowym. Do materiałów uzupełniających zalicza się w zasadzie te same materiały, co zaliczone do pomocniczych, ale z
zachowaniem odmiennego sposobu wykorzystania [...]. Materiały pomocnicze były przeznaczone do wykorzystania w pracach
redakcyjnych, natomiast materiały uzupełniające służą do porównywania i sprawdzania informacji budzących zastrzeżenia [...].
Często w praktyce kartograficznej nie
wyodrębnia się [...] materiałów uzupełniających, a materiały te zalicza się do materiałów pomocniczych.
MAKIETA MAPY - ręcznie wykonany rysunek rozmieszczenia takich elementów mapy, jak: ramka, zarys przedstawianego
terytorium, legenda, stanowiących podstawę jej opracowania. ZAA
OŻENIA REDAKCYJNE MAPY - zbiór ustaleń określających
rodzaj, skalę, przeznaczenie, podstawy matematyczne i treść mapy oraz sposób jej prezentacji.
Plan redakcyjny konkretyzuje [...] zasady opracowywania tych map [...], których zakres treści wybiega poza ustalenia instrukcji i
wytycznych. [...] Założenia planu redakcyjnego powinny ustalać:
- rodzaj, przeznaczenie i skalę mapy, - zasięg obszaru [...], - podstawy matematyczne mapy [...]
- zasady konstrukcji poszczególnych arkuszy mapy, [...] podziału na arkusze, godeł arkuszy [...],
- kartograficzne materiały z
ródłowe, [...] a także sposób wykorzystania materiałów z
ródłowych,
- treść mapy, łącznie ze wskazówkami dotyczącymi [...] redagowania poszczególnych elementów treści
kartowania [...], graficznego sposobu przedstawiania (wykazy znaków umownych i oznaczeń),
- wskazówki dotyczące wyboru techniki sporządzania pierworysu mapy [...],
- wskazówki dotyczące techniki opracowania czystorysu mapy [...],
- wskazówki dotyczące sposobów przygotowania mapy do druku, [...]
PIERWORYS MAPY - pierwszy rysunek mapy.
PIERWORYS AUTOGRAMETRYCZNY - pierworys mapy sporządzony ze zdjęć fotogrametrycznych
na autografie.
PIERWORYS POLOWY - pierworys mapy sporządzony bezpośrednio w terenie
PIERWORYS REDAKCYJNY, ORYGINAA
REDAKCYJNY - pierworys mapy sporządzony na podstawie materiałów kartograficznych
i tekstowych.
CZYSTORYS MAPY, ORYGINAA
WYDAWNICZY - rysunek elementów treści mapy wykonany z zachowaniem warunków
przydatności do przewidzianego sposobu reprodukcji.
Nowoopracowywany arkusz mapy tub zespół arkuszy mapy powinny posiadać metrykę zawierającą
przede wszystkim: charakterystykę osnowy matematycznej, skorowidz wykorzystywanych materiałów
i ich opis, opis metod zastosowanych w poszczególnych etapach pracy w kolejności ich realizacji,
uwagi kontroli i skorowidz podziału arkuszowego map.
Formę formularza metryki oraz szczegółowy wykaz danych, które powinny się znalez
ć w metryce, określają wytyczne techniczne
dotyczące opracowania i reprodukcji poszczególnych rodzajów map.
Metrykę wypełnia się stopniowo od chwili rozpoczęcia opracowania mapy.
1. Metryka mapy jest podstawowym dokumentem obrazującym przebieg opracowania danego arkusza
lub grupy arkuszy mapy.
2. Metrykę wypełniają wykonawcy po zakończeniu prac, przy czym każdy wpis kończący etap pracy
wypełnia wykonawca, a podpisuje jego zwierzchnik.
6
Po wydaniu mapy metrykę przechowuje się wraz z oryginałem redakcyjnym, czystorysem i odbitką mapy.
W metryce arkusza mapy podaje się również opis wszelkich póz
niejszych zmian i uzupełnień
wprowadzonych przy aktualizacji oraz datę ich wprowadzenia.
1. Przebieg opracowania mapy dokumentuje się w metryce mapy.
2. W metryce mapy zamieszcza się podstawowe informacje z
ródłowe o cechach mapy i stopniu jej
aktualności.
ZASADY REDAGOWANIA MAP TOPOGRAFICZNYCH
Dla obszaru całego kraju sporządza się i aktualizuje ewidencję gruntów i budynków, mapę zasadnicza oraz mapy topograficzne,
stanowiące podstawę do wykonywania innych rodzajów map.
3. Mapy topograficzne wielkoskalowe stanowią z
ródłowe opracowanie kartograficzne oparte na
wynikach pomiarów geodezyjnych.
4. Mapy topograficzne średnioskalowe i małoskalowe stanowią opracowania kartograficzne pochodne
od map topograficznych wielkoskalowych powstałe w wyniku prac redakcyjnych i reprodukcyjnych.
3. Mapa topograficzna 1:10000 stanowi podstawowy materiał do redagowania mapy topograficznej w skali 1:50000 oraz map
topograficznych w innych skalach.
Przy opracowaniu i wydawaniu map topograficznych dopuszcza się stosowanie uzasadnionych technicznie i ekonomicznie metod
sporządzania pierworysów i czystorysów map oraz przygotowania ich do reprodukcji, pod warunkiem zachowania wymagań
dokładności i jakości technicznej [...].
Pierworysy map topograficznych w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się:
1 - metodą kombinowaną [...],
2 - metodą autogrametryczną [...],
3 - metodą stolikową (klasyczną),
4 - innymi technicznymi i ekonomicznymi uzasadnionymi metodami.
Zbieranie i analiza materiałów
Podstawowymi materiałami do opracowania pierworysów map topograficznych w skalach 1:5 000 i 1:10 000 są:
- dokumentacja techniczna poziomych i wysokościowych osnów geodezyjnych,
- fotogrametryczne zdjęcia lotnicze,
- materiały kartograficzne.
Pierworysy redakcyjne map topograficznych w skalach: 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000, 1:200 000
i 1:500 000 opracowuje się w skali materiałów podstawowych, w skali roboczej lub skali wydawniczej.
Opracowanie sytuacji [...] Generalizację stosuje się, jeżeli przedstawienie wszystkich elementów
treści w ich rzeczywistym kształcie i zagęszczeniu ujemnie wpływa na czytelność mapy i poprawną,
zgodną z możliwościami znaków charakterystykę terenu,
* Szczegóły ważne pod względem gospodarczym i orientacyjnym nie powinny być pominięte w treści mapy.
Opracowanie rzez
by terenu [...] Przy opracowywaniu rzez
by terenu na mapach topograficznych obowiązują następujące zasady:
- rzez
ba terenu powinna być opracowana zgodnie z dopuszczalnymi dla danej mapy odchyłkami w
pionowym położeniu warstwic,
- rysunek powinien odtwarzać rzez
bę, terenu i poszczególne jej formy zgodnie z ich
geomorfologicznym pochodzeniem,
- generalizacja drobnych form powinna być wykonana w taki sposób, aby uproszczenia n\e
zniekształcały obrazu terenu i nie obniżały wartości mapy,
- rzez
ba terenu powinna być opracowana w logicznym powiązaniu z sytuacja,
- uwydatnienie pewnych charakterystycznych form, ze względu na ich orientacyjne znaczenie, może
być dokonane przez przesunięcie warstwic [...]
Rysowanie pierworysu mapy [...]
Rysunek treści pierworysu mapy powinien być czytelny, zachowywać rozmiary znaków umownych
zgodne z podanymi we wzorach i objaśnieniach znaków oraz powinien być wykonany w sposób
umożliwiający otrzymanie z niego czytelnej reprodukcji dla opracowania kartograficznego.
Uzgodnienie styków przeprowadza się przy pomocy kalki uzgodnienia styków [...]
Redakcyjne opracowanie nazewnictwa
Opracowanie nazewnictwa obejmuje:
- zebranie materiału nazewniczego,
- opracowanie kalki nazw oraz sporządzenie wykazu nazw.
Kalka nazw powinna zawierać:
- opis pozaramkowy,
7
- opis współrzędnych płaskich lub geograficznych,
- opis wylotów granic administracyjnych oraz kolei i dróg,
- nazwy fizjograficzne i ich zasięgi,
- skróty objaśniające.
Wykaz nazw powinien zawierać dane oraz informacje dotyczące wszystkich nazw i skrótów
objaśniających, występujących na kalce nazw.
SKOROWIDZ NAZW (GAZETTEER)- wykaz nazw obiektów geograficznych, np. ulic lub miejscowości, zawierający informacje o
położeniu tych obiektów.
ZAUTOMATYZOWANE UMIESZCZANIE NAZW (AUTOMATED NAME PLACEMENT)-umieszczanie nazw i innych napisów na
mapach opracowywanych w sposób cyfrowy, stosując oprogramowanie realizujące zbiór odpowiednich reguł i algorytmów mających
na celu spełnienie
wymagań dotyczących czytelności mapy.
OPRACOWANIE KARTOGRAFICZNE MAP TOPOGRAFICZNYCH
Opracowanie kartograficzne map obejmuje wykonanie czystorysów na podstawie pierworysów map
raz opracowanie nazewnictwa na podstawie materiałów nazewniczych zebranych na etapie
opracowania pierworysu.
Wybrany sposób opracowania czystorysów map powinien umożliwić otrzymanie w jak najprostszej
formie materiałów do reprodukcji.
sposób wykonywania czystorysów map uzależniony jest od ilości kolorów, w których mapa będzie
reprodukowana.
Metody sporządzania czystorysów
Czystorysy map sporządza się następującymi metodami: rysowanie na planszach kartograficznych, rysowanie na przezroczystej
folii,
rytowanie w warstwie pokrywającej szkło lub przez
roczystą folię,
innymi metodami gwarantującymi odpowiednio wysoką jakość opracowań kartograficznych.
Zasady wykonywania czystorysów mapy Czystorysy winny spełniać następujące warunki:
linie rysunku powinny być intensywne i gwarantować uzyskanie z czystorysu wysokiej jakości reprodukcji,
rysunek i rozmiary znaków oraz rodzaje krojów pisma powinny być zgodne z wzorami znaków umownych i wzorami pism
obowiązujących dla map w poszczególnych skalach, minimalne odstępy pomiędzy poszczególnymi znakami nie powinny być
mniejsze od 0.2 mm w skali
wydawniczej mapy.
Sporządzenie czystorysów mapy obejmuje następujące czynności;
- wykonanie podkładów [...], - wykonanie rysunku treści mapy,
- konstrukcję arkusza mapy [...], - umieszczanie napisów,
- opracowanie redakcyjne arkusza mapy, - uzgodnienie styków z arkuszami sąsiednimi.
koncepty kolorów [...] materiał pomocniczy do rozdzielenia treści map na poszczególne kolory.
Kartograficzne opracowanie nazewnictwa obejmuje analizą i uzupełnienie kalki nazw i opisów, wykazu
nazw powstałych na etapie wykonania pierworysu oraz wniesienie opisów na czystorys mapy.
Wykaz nazw uzupełnia się poprzez:
- wypisanie nazw osiedli i obiektów fizjograficznych,
- wypisanie objaśnień, skrótów i danych liczbowych,
- wypisanie elementów opisu pozaramkowego,
- określenie wielkości i rodzaju czcionki dla poszczególnych grup nazewnictwa.
Opisy umieszcza się na czystorysie przy zachowaniu następujących warunków: opisy powinny jednoznacznie określać zlokalizowany
obiekt,
opisy nie powinny zakrywać znaków ważnych obiektów, przecinać rzek przedstawionych dwiema liniami, linii kolejowych, szos, ani
pokrywać się z poziomymi liniami siatki kilometrowej lub geograficznej,
nazwy osiedli, obiektów fizjograficznych, skróty objaśniające, wysokości punktów geodezyjnych i topograficznych - umieszcza się
równolegle do południowej linii ramki arkusza mapy, nazwy rozległych obiektów fizjograficznych powinny podkreślać kierunek
największej rozciągłości obiektu,
nazwy obiektów obszarowo dużych - umieszcza się pismem rozspacjowanym (rozstrzelonym).
AKTUALIZACJA MAP
1. Mapy podlegają aktualizacji: * 1) bieżącej lub * 2) okresowej
3. Aktualizacji okresowej podlegają: * 1) mapy topograficzne
2. Za aktualizację okresową uważa się aktualizację dokonywaną w określonych odstępach czasu.
AKTUALIZACJA MAP TOPOGRAFICZNYCH
8
Mapy objęte niniejszą instrukcją podlegają aktualizacji okresowej w odstępach 5-15 letnich,
zależnie od tempa zmian zachodzących w terenie.
Cel i istota aktualizacji
Aktualizacja map topograficznych obejmuje zespół prac i czynności
organizacyjno-technicznych mających na celu doprowadzenie treści topograficznej map do zgodności
ze stanem w terenie oraz uaktualnienie związanych z treścią charakterystyk opisowych.
Aktualizacja map topograficznych polega na:
- wrysowaniu na mapę nowopowstałych oraz usunięciu nieistniejących juz szczegółów treści przy
zachowaniu obowiązujących warunków dokładności opracowania pierworysu,
- zastosowaniu nowych rozwiązań kartograficznych zwiększających czytelność, komunikatywność
i użyteczność zaktualizowanych map.
Aktualizacji polegają
- osnowa geodezyjna, - rzez
ba terenu,
- obiekty i szczegóły sytuacyjne, - nazewnictwo i opis pozaramkowy mapy.
Zaktualizowana mapa w skali 1:10 000 lub 1:5 000 stanowi materiał podstawowy do aktualizacji map w
skalach mniejszych.
Zasady i metody aktualizacji mapy w skali 1:10 000 (1:5 000)
Aktualizację mapy topograficznej w skali 1:10 000 lub 1:5 000 wykonuje się w pięciu podstawowych
etapach produkcyjnych:
1. Przegląd i analiza map podstawowych i innych materiałów wyjściowych oraz przygotowanie
materiałów podkładowych do aktualizacji.
2. Aktualizacja kameralna treści mapy obejmująca:
- aktualizację osnowy geodezyjnej,
- aktualizację obiektów i szczegółów sytuacyjnych
3. Aktualizacja terenowa treści mapy obejmująca:
- sprawdzenie polowe poprawności aktualizacji kameralnej,
- polowe uzupełnienie, bądz
poprawienie sytuacji, rzez
by terenu i nazewnictwa.
4. Aktualizacja kartograficzna polegająca na nowym opracowaniu, bądz
aktualizacji czystorysu
5. Wydanie zaktualizowanej mapy.
6.
Materiały wykorzystywane do aktualizacji mapy podstawowej
materiały podstawowe:
1. Materiały geodezyjne: - katalogi oraz wykazy współrzędnych
2. Materiały fotogrametryczne: - zdjęcia lotnicze
3. Materiały topograficzne i kartograficzne - pierworysy lub czystorysy map
4. Mapa zasadnicza i inne mapy.
Aktualizacja kartograficzna mapy w skali 1:10 000 /1:5 000/
1. przy zmianach treści do ok. 40 % następuje aktualizacja czystorysu
2. przy zmianach treści powyżej 40 % następuje ponowne opracowanie (odnowienie) czystorysu mapy.
Aktualizacje map w skalach 1:25 000 - 1:500 000 przeprowadza się kameralnie
CYFROWY MODEL KRAJOBRAZU (DIGITAL LANDSCAPE MODEL = DLM)- w znaczeniu określonym przez Europejską Asocjację
EuroGeographics - wektorowy model danych geoprzestrzennych dedykowany obiektowym topograficznym bazom danych.
Określona w takim modelu struktura danych umożliwia dokonywanie analiz przestrzennych i wiązanie obiektów geograficznych z
innymi danymi zewnętrznymi. Takie bazy danych mogą zawierać w sposób pośredni lub bezpośredni dane topologiczne. Obiekty
geograficzne, a także ich atrybuty i powiązania miedzy nimi są odniesione do pojęć odpowiadających bytom rzeczywistym.
CYFROWY MODEL KARTOGRAFICZNY (DIGITAL CARTOGRAPHIC MODEL = DCM)- [w znaczeniu jw.] - model danych
geoprzestrzennych dedykowany prostym mapom cyfrowym o płaskiej strukturze, na przykład mapom wektorowym otrzymanym w
wyniku digitalizacji map zeskanowanych. Mapy oparte na takim modelu są odpowiednie jedynie dla przedstawiania ich na ekranie
lub do wydruku. W systemach geoinformatycznych mogą być używane jako tło dla innych danych geoprzestrzennych.
CYFROWY MODEL TERENU (NUMERYCZNY MODEL TERENU = NMT), NUMERYCZNY MODEL RZEy
BY TERENU (DIGITAL
TERRAIN MODEL = DTM), (DIGITAL ELEVATION MODEL - DEM-numeryczna reprezentacja fragmentu powierzchni ziemskiej,
utworzona zazwyczaj przez zbiór punktów tej powierzchni oraz algorytmy służące do aproksymacji jej położenia i kształtu na
podstawie współrzędnych x, y, z tych punktów. * Podstawowe znaczenie mają modele, w których rzuty punktów na płaszczyznę
x, y znajdują się w węzłach gridu lub nieregularnej sieci trójkątów.
NUMERYCZNY MODEL SYTUACJI TERENU (DIGITAL PLANIMETRIC MODEL) - numeryczna reprezentacja fragmentu
powierzchni ziemskiej oraz powiązanych z nią obiektów, która jest ograniczona do przedstawienia planimetrycznego, bez
uwzględniania wysokości jako trzeciej
współrzędnej.
9
 10