Ćwiczenie 1
Temat: Cytogenetyczne hodowle komórkowe.
Chromosom  skondensowane DNA, 4 MB par zasad
Aberracje chromosomowe mogą być liczbowe lub strukturalne i są widoczne w mikroskopie
świetlnym.
Pacjenci z wadami wrodzonymi:
-opóz
nienie w rozwoju, pre-/postnatalne opóz
nienie rozwoju somatycznego, cechy dysmorfii twarzy,
zaburzenia zachowania (spektrum cech autystycznych)
-zaburzenia rozwoju cielesno-płciowego (np. zespół Turnera, zespół nadnerczowo-płciowy [ZNP] ma
kariotyp żeński 46XX, a płciowe narządy męski; kariotyp 45X/46XY)
-zaburzenia płodności (zawsze badamy Ją i Jego!) : niepłodność żeńska i męska, poronienia
nawykowe, rodzenie dzieci z wadami
Pacjenci bez wad wrodzonych: pacjenci z kariotypem nabytym  to pacjenci hematoonkologiczni z
białaczkami
Materiał do analizy cytogenetycznej:
1. Krew obwodowa  limfocyty T (mają korzystny czas podziału kom.; łatwo pobranie materiału 
krwi; znamy czynnik mitogenny  stymulujący podziały, mają nierozczłonowane jądro)
2. Fibroblasty skóry  gdy wynik kariotypu konstytucyjnego krwi obwodowej (Limf T) nie odpowiada
fenotypowi pacjenta
3. Amniocyty  złuszczony naskórek płodowy z płynu owodniowego (amnipunkcja wczesna: 11-14
tyg, póz
na: 15-17 tyg)
4. Szpik kostny (białaczki)  kariotyp nabyty
5. Komórki guzów litych: wykonuje się rzadko, bardzo drogie badanie
Etapy hodowli:
1. Pobranie:
- jałowe pobranie krwi na heparynę (aktywność 4,35 j.; służy jako antykoagulant) o temp 37 st.C
- ok. 5 ml (krew), 2-4 ml (szpik, pobranie w warunkach szpitalnych)
- proporcje heparyna:krew -> 1:2
- krew nie musi być natychmiast wysyłana do lab. ( 12-24h można przetrzymać w lodówce, -4 st. C)
- W ciągu 6 tygodni przed nie można przyjmować antybiotyków i żadnych rentgenów!
2. Zakładanie hodowli komórkowej
- w 2 sterylnych flakonach  na wszelki wypadek!
- 4 ml podłoża RPMI (gotowe podłoże hodowlane) z 1 ml surowicy płodowej cielęcej lub ludzkiej
(surowica grupy AB  brak przeciwciał)
- mitogen np. LF-7 (0,2 ml); dawniej mukoproteina z wyciÄ…gu z fasoli; do szpiku nie dodajemy bo ma
większe możliwości podziału
- antybiotyk o szerokim spektrum  dodajemy tylko do jednego flakonu
- krew pełna: 5-10 kropli
3. Warunki hodowli: 72h (szpik 24h) w 37 st.C z dopływem 5% CO2 -> warunki podobne do tych w
organizmie. W ciągu ostatniej godziny hodowli musimy nagromadzić komórki w stadium metafazy
dodajemy więc kolchicyny, by zahamować anafazę (nie powstaną prawidłowe wrzeciona
kariokinetyczne).
4. zahamowanie hodowli i opracowanie:
- szok hipotoniczny (0,075 M KCl, 37 st.C): 40 min  szpik kostny, 20 min  limfocyty; zachodzi
zjawisko dyfuzji i osmozy: mechaniczne rozerwanie błon komórkowych
- odwirowanie
- supernatant odlewamy, ważny jest osad; komórki muszą pęknąć
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 1
- odwirowanie
- 3x utrwalanie w mieszaninie metanol:lodowaty kwas octowy w stosunku 3 : 1
Materiał taki kładziemy na szkiełko podstawowe (odtłuszczone, trzymane w lodowce) i szukamy
metafaz.
Barwienie chromosomów:
- GTG (prążki G, trypsyn+ Giemsa) - najczęściej stos. do oceny kariotypu , prążki ciemne zawierają
skondensowaną chromatynę = heterochromatynę (dostęp trypsyny do niej jest utrudniony), bogatą
w pary zasad A-T, zawierającą stos. mało aktywnych genów. Jest to obszar wolnoreplikujący
(replikuje się póz
no w fazie S) Prążki jasne zawierają euchromatynę, 80% aktywnych genów, dużo par
C-G, obszary te replikują się wcześnie.
- CBG (prążki C, Ba(OH)+ Giemsa) - Ba(OH)2 wiąże się z heterochromatyną konstytucyjną, występuje
ona w centromerach wszystkich chromosomów, więc metoda ta służy wybarwianiu centromerów
ciepło, Giemsa) - prążki barwią się na odwrót niż w GTG, metoda ta może być użyteczna w badaniu
aberracji w regionach telomerowych.
- RHG (prążki R, hydroliza na ciepło+ Giemsa) - prążki barwią się na odwrót niż w GTG (R-reverse),
metoda ta może być użyteczna w badaniu aberracji w regionach telomerowych.
- RBG (wodorotlenek baru BrdU + Giemsa)
- QFQ (prążki Q, fluorochrom, quinakryna)
- DA/DAPI (fluorochrom DAPI)
- AgNOR uwidocznienie rejonów satelitarnych i okołojąderkowych, traktowanie chromosomów
solami srebra;
- FPG (fluorescencyjny barwnik + Giemsa z BrdU)
Pierwsza litera: to rodzaj prążkowy
Druga litera: czynnik trawiÄ…cy (T-trypsyna)
Trzecia litera: rodzaj barwnika
Kariogram  zestaw poukładanych parami chromosomów
Ułożenie kariogramu: wybieramy 20 metafaz, które są podobne (z 15 najlepszych  dokumentacja, z
5  kariogramy); wytyczne układania kariogramu ISCN 2005 wg położenia i wielkości centromeru (od
największego)
Grupy chromosomów:
A  1, 2, 3  duże metacentryczne
B  4, 5  duże submetacentryczne
C  6  12, X  średnie submetacentryczne
D  13  15  duże akrocentryczne
E  16  18  średnie metacentryczne
F  19  20  małe metacentryczne
G  21  22, Y  małe akrocentryczne
+ na końcu układamy parę chromosomów płciowych
Czułość i rozdzielczość różnych metod oceny kariotypu:
Øð Metody cytogenetyki klasycznej ~3-5 Mpz, odsetek ludzi w populacji: 2-5%
Øð FISH ~40-250 kpz, 6%
Øð HR-CGH > 3Mpz, 10%
Øð CGH do mikromacierzy ~1mpz-20pz, 16-18%
Øð MLPA sekwencjonowanie ~40-1 pz, 30%
Przyczyna MPD to w 70% nierozpoznana choroba genetyczna!
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 2
Ćwiczenie 2
Temat: Aberracje chromosomowe.
Aberracja submikroskopowa  zmiana niewidoczna w mikroskopie świetlnym, jej identyfikacja
wymaga zastosowania czulszych metod, np. technik cytogenetyki molekularnej FISH.
Mozaikowatość  2 lub kilka kompilacji komórek o różnym zestawie chromosomów w jednym
organizmie
Aberracje  zaburzenia w liczbie lub strukturze chromosomów; mutacje materiału genetycznego
widoczne pod mikroskopem świetlnym. Mogą dotyczyć autosomów, ch. XY; mogą powstawać de
novo lub dziedziczyć się.
- liczbowe (nieprawidłowa liczba chromosomów)
* aneuploidie - 2n  1, 2n +1 (złe rozchodzenie się chromosomów lub chromoatyd
siostrzanych w anafazie = nondysjunkcja; np. monosomie, trisomie, podwójna
monosomia 2n-1-1; nullisomia 2n-2)
* poliploidie  3n, 4n; (powstają: z zapłodnienia komórki jajowej przez 2 (dispermia)
lub więcej plemników, zaburzenia podziału zygoty, zaburzenia podziału dojrzałego
jaja lub plemnika i powstanie gamety diploidalnej; wielokrotność haploidalnej liczy
chromosomów)
- strukturalne (komórki somatyczne zawierają jeden lub więcej chromosomów
nieprawidłowych; mogą dotyczyć autosomów lub chromosomów płci):
* zrównoważone  nie ma zmiany w ilości materiału genetycznego, np. translokacja
wzajemna, inwersja; skutki nie zawsze sÄ… widoczne: zmiana ramki odczytu; sÄ…
przyczyną powstawania w mejozie gamet z nieprawidłowym zestawem
chromosomów. Może być przekazana na następne pokolenie jako zrównoważona lub
niezrównoważona
* niezrównoważone  zwiększenie materiału, np. duplikacja, addycja lub ubytek 
delecje; skutki fenotypowe sÄ… widoczne
Aberracje strukturalne:
- powstają w wyniku złamań chromosomów
- w miejscu złamania powstają lepkie końce, które zazwyczaj łączone są dzięki systemom
naprawczym
-częstość występowania jest większa pod wpływem promieniowania jonizującego lub chorób
dziedzicznych
a) Translokacje  przemieszczenie materiału genetycznego pomiędzy chromosomami (ale nie
utrata!); nosiciel jest zdrowy, ale potomstwo jest obarczone ryzykiem wystÄ…pienia
niezrównoważonego kariotypu
- wzajemne  wymiana materiału między 2 chromosomami np. t(8;22)(q34;q11);
powstaje w wyniku złamań chromosomów niehomologicznych lub przez
przypadkową rekombinacje między chromosomami podczas mejozy
-niewzajemne
-zrównoważone (j.w.)
-niezrównoważone (j.w.)
- robertsonowskie = fuzje centryczne; dotyczy 2 chromosomów akrocentrycznych
grupy D/G, w których złamanie następuje w centromerze lub blisko niego; powstaje
chromosom z 2 centromerami; krótkie ramiona zawierające nieczynną genetycznie
heterochromatynÄ™ sÄ… eliminowane
- insercyjne  jeden chromosom ma 2 pęknięcia, a drugi jedno (w sumie 3 złamiania),
nosiciel jest zdrowy, a u potomstwa delecja lub duplikacja (nigdy obie zmiany
jednocześnie)
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 3
b) Inwersje  chromosom pęka w dwóch miejscach i dochodzi do odwrócenia materiału
genetycznego 180 stopni
- paracentryczne  złamanie w obrębie jednego ramienia i nie obejmuje centromeru
- pericentryczne  złamanie w obrębie obu ramion łącznie z centromerem
c) Delecje  utrata fragmentu chromosomu; powstaje w wyniku: utraty części chromosomu
między dwoma punktami złamań, niezrównoważonego crossing-over, rodzicielskiej
translokacji; fragment który uległ delecji jest acentryczny i jest eliminowany podczas
następnego podziału
- terminalna  złamanie w części dystalnej chromosomu
- interstycjalna  podwójne złamanie i połączenie dystalnych części chromosomu
- szczególny typ: chromosom pierścieniowy (p. dalej)
- mikrodelecje  j.w.
d) Duplikacje  podwojenie fragmentu chromosomu w wyniku nierównego crossing-over,
błędnych procesów zachodzących w mejozie u któregoś z rodziców; są mniej szkodliwe od
delecji
e) Izochromosom  powstaje w wyniku poprzecznego podziału centromeru; duplikacja
jednego ramienia i delecja drugiego; skutki fenotypowe: najczęściej ilościowe zmiany letalne,
jeżeli dotyczy ch. 21 - z. Downa (jeśli powstaną 3 sztuki 21(q), bo tam jest region krytyczny z.
Downa); najczęściej dotyczą ch. X(q) oraz Y;
f) Chromosom pierścieniowy (r)  powstaje przez jednoczesną delecję części dystalnej obu
ramion krótkich bądz
dÅ‚ugich jednego chromosomu Ä…ð  lepkie koÅ„ce Å‚Ä…czÄ… siÄ™ ze sobÄ…;
często występuje w obrębie ch. X u kobiet z zespołem Turnera
Kariotyp prawidłowy: 46, XX lub 46, XY
Kariogram  graficzny zapis kariotypu
ISCN  sposób zapisywania kariotypów
46, XX [20] <- liczba analizowanych komórek
46, XX, t(2;5) <- rodzaj aberracji i zaangażowane chromosomy
Jeżeli aberracja chromosomowa obecna jest we wszystkich komórkach somatycznych, mówimy
wówczas o homogenności.
Mogą jednak istnieć różne linie komórkowe  z aberracja i bez, nazywamy to mozaikowością.
Może mieć również miejsce mozaikowatość gonadalna -> komórki somatyczne i gonady mają różny
kariotyp.
Ćwiczenie 3
Temat: Fluorescencyjna hybrydyzacja in situ  FISH oraz inne nowoczesne metody stosowane w
genetyce i hematoonkologii (SKY, HR-CGH, aCGH)
FLUORESCENCYJNA HYBRYDYZACJA IN SITU (FISH)
FISH Å‚Ä…czy w sobie elementy cytogenetyki klasycznej i metod molekularnych.
Zasada metody: hybrydyzacja - polega na tworzeniu dwuniciowych kompleksów między sondą
molekularnÄ… a badanym jednoniciowym fragmentem DNA lub RNA (zgodnie z zasadÄ…
komplementarności).
Etapy FISH ogólnie:
-sporzÄ…dzenie i wyznakowanie sondy
-przygotowanie preparatu
-denaturacja sondy i preparatu (termiczna, mocnymi kwasami i zasadami)
-hybrydyzacja
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 4
Sonda molekularna  fragment DNA, którego sekwencja nukleotydów jest specyficzna względem
badanego regionu. Sondą może być:
- syntetyczny lub naturalny gen lub jego fragment
- syntetyczny oligonukleotyd (<50 p.z.)
- cDNA
- fragment chromosomu
- fragment genomowego DNA
Metody otrzymywania sond:
- klonowanie odpowiedniego fragmentu DNA
- synteza chemiczna ( dla oligonukleotydu 20  50 pz)
- sondy złożone otrzymuje się przez klonowanie całego chromosomu, cięcie go enzymami
restrykcyjnymi, elektroforeza, denaturacja; wszystkie fragmenty znakuje siÄ™ tym samym
fluorochromem.
Fluorochromy:
- rodamina  barwnik czerwony,
- FITC  zielony,
- czerwień Texasu  czerwony,
- DAPI  niebieski,
- Aqua  niebieski,
- Cyjanina C3  pomarańczowy,
- TRIC  czerwony.
DAPI bardzo szybko wnika do struktur  można oglądać już po 5 min.!
FISH inter- i metafazalny:
Przygotowanie materiału:
·ð materiaÅ‚ po hodowli k.k., rozmaz krwi lub szpik kostny, musi być utwardzony
·ð szkieÅ‚ko odtÅ‚uszczone
·ð chromosomy nie mogÄ… być w cytoplazmie, utrudniona jest penetracja sondy
·ð materiaÅ‚ nie może być zbyt gÄ™sto i zbyt rzadko naniesiony na szkieÅ‚ko
Oceniamy 1-5 metafaz; u chorych na nowotwory interfaza (kom. nie dzielÄ… siÄ™ po chemioterapii)
Etapy FISH szczegółowo:
1) nałożenie materiału na szkiełko (odwodnienie szkiełka w szeregu alkoholi 70%, 80%, 99,8%
przez 2 minuty w każdym)
2) nałożenie odpowiedniej sondy molekularnej ogrzanej do temp 37 stopni
3) zaklejenie szkiełka klejem silikonowym
4) denaturacja materiału badanego i sondy (terminczna, chemiczna lub promieniowanie UV)
5) hybrydyzacja (w komorze wilgotnej, 37 stopni, 12h, ciemność)
6) odpłukanie niespecyficzne związanej sondy i sondy, która nie związała się wcale, w buforze
płuczącym PBD przez 2 min
7) nałożenie DAPI na analizowane pole i przykrycie szkiełkiem nakrywkowym
8) detekcja sondy (działanie promieniowaniem, które wzbudza świecenie znacznika)
9) analiza mikroskopowa
Detekcja sondy:
a. lampa rtęciowa  z
ródło promieniowania, które wzbudza emisję znacznika
fluoroscencyjnego
b. zestaw filtrów  przez który przechodzi promieniowanie o danej dł. Fali
c. mikroskop fluorescencyjny  obserwujemy emisjÄ™ fluorochromu
d. aparat cyfrowy/system komputerowy  dokumentacja obserwowanego w
mikroskopie obrazu
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 5
Rodzaje sond molekularnych stosowanych w FISH:
1) specyficzne (unikatowe)  dla danej sekwencji DNA
2) złożone (malujące)  specyficzne dla całego chromosomu lub jego ramienia
3) komplementarne  do sekwencji powtórzonych
Sondy specyficzne (unikatowe):
- do identyfikacji mikrodelecji, submikroskopowych aberracji i genów fuzyjnych
- stosowane w czasie metafazy oraz dla jÄ…der interfazalnych
- fuzje genowe  analizuje się przy białaczkach  95% pacjentów z CML (ostra białaczka limfatyczna)
ma t(9;22)(q34;q11) z fuzjÄ… genowÄ… BCR/ABL1 (tzw. chromosom Philadelphia) i ABL1/BCR (9q+)
- identyfikacja pewnych genów istotnych w rozwoju nowotworów (np. gen p53
-Mikrodelecyjne zespoły:
" Williamsa 7q11.23
" Di George a 22q11.2
" Millera-Diekera 17p13.3
" Cri du chat (kociego krzyku) 5p15
" Retinoblastoma 13q14
" Pradera-Willeeego/ Angelmana 15q12 ( w zależności od imprintingu genomowego)
Sondy złożone (malujące):
- specyficzne dla całego chromosomu z wył. centromeru
- tylko metafazy!
- do identyfikacji: chromosomów markerowych, dodatkowego materiału chromosomowego,
złożonych/ukrytych translokacji, aneuploidii, zaburzeń ilości chromosomów płci
Sondy komplementarne do sekwencji powtórzonych:
- metafazy + interfazy
o centromerowe
o telomerowe
o komplementarne do regionów heterochromatyny konstytucyjnej
- stosowane w diagnostyce aneuploidii, hematoonkologii, do identyfikacji chromosomów
markerowych, aberracji chromosomowych i mozaikowatości komórek (np. allele zespołu Klinefeltera
czy Turnera)
- wykorzystuje się je przy przeszczepach, w celu sprawdzenia jak się przyjęły, gdy dawca i biorca
różnili się płcią = chimeryzm przeszczepowy)
Chromoprobe FISH:
-dla wykrywania białaczek (ALL, AML) gotowe testy do badania,
- niepełnosprawność intelektualna  utrata fragmentów sub-/telomerowych  30%
- na charakterystyczne aneuploidie -> badania prenatalne
- bardzo szybki wynik
CGH, HR-CGH:
- hematoonkologia, genetyka kliniczna, gdy mamy materiał niezrównoważony rzędu 2 m p.z. i więcej
- krew/szpik -> izolacja DNA ->znakowanie fluorochromem ->2 probówka z wzorcowym DNA -> na
szkiełko wzorcowe z wzorcową metafazą -> współzawodnictwo o komplementarność między DNA
zrównoważonym i niezrównoważonym; jeśli więcej któregoś DNA to ono przyłączy się do metafaz
(więcej tego koloru fluorescencji)
Mikromacierze: jest to metoda bardzo dokładna (1 Mpz, a w niektórych sytuacjach nawet 10-100
kbp). Na bardzo małej płytce umieszczamy dużą ilość krótkich fragmentów DNA o znanych
sekwencjach. Mikromacierze kliniczne  umożliwiają wykrycie wszystkich mikrodelecji jakie znamy
(pacjentowi robi siÄ™ screening) lub wykrycie aberracji subtelomerowych. Mikromacierze kliniczne 
analiza kariotypu w przypadkach kiedy fenotyp pacjenta nie odpowiada określonemu zespołowi
chromosomowemu.
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 6
Ćwiczenie 4 +7
Temat: Diagnostyka molekularna cz.1 + cz. 2.
1) Materiał do badań:
·ð Krew obwodowa pobrana na EDTA (antykoagulant)
·ð Åšluzówka policzka
·ð Komórki naskórka
·ð Nasienie
·ð Fibroblasty
·ð Cebulki wÅ‚osa
·ð Inne komórki np. kosmówka, mięśnie itp.
·ð KoÅ›ci, zÄ™by <- zwÄ™glone zwÅ‚oki
2) Etapy izolacji DNA:
·ð WstÄ™pne przygotowanie materiaÅ‚u biologicznego do izolacji DNA:
W zależności od rodzaju i pochodzenia materiału wstępne przygotowanie może
obejmować oczyszczenie z różnego rodzaju zanieczyszczeń zewnętrznych, pożywki i
pozostałości innych komórek, a następnie rozdrobnienie, homogenizację, póz
niej
zawieszenie jednolitej masy w odpowiednim buforze
·ð Liza komórek:
Lizę komórek prowadzi się w zależności od rodzaju komórek i tkanek np. poprzez:
homogenizację (miękkie tk. zwierzęce), rozcieranie (tk. roślinne, kom. bakteryjne),
lizę detergentami (komórki z hodowli komórkowych, krew), lizę enzymatyczną
(komórki bakteryjne, drożdżowe, krew). Destrukcji błony towarzyszy uwolnienie DNA
i innych komponentów komórkowych do roztworu.
·ð Inaktywacja nukleaz komórkowych w celu zabezpieczenia DNA (np. proteinaza K)
·ð Oddzielenie kwasu nukleinowego od pozostaÅ‚ych komponentów kom.:
W tym celu stosuje się m.in. sole (SDS), które degradują białka (także białka
histonowe)
·ð ZagÄ™szczenie preparatu DNA i usuniÄ™cie zanieczyszczeÅ„ maÅ‚oczÄ…steczkowych celem
uzyskania roztworu DNA o pożądanej czystości i gęstości. Po wytrąceniu (98%
etanolem) i przemyciu (70% etanolem) DNA pozostawia się do wyschnięcia i
następnie zawiesza się w małej objętości buforu o niskiej sile jonowej lub w wodzie.
3) Standardowe metody izolacji DNA:
·ð Izolacja metodÄ… ekstrakcji fenolowej
·ð Izolacja z peÅ‚nej krwi z użyciem nadchloranu sodowego zamiast fenolu
·ð Izolacja metodÄ… odsalania biaÅ‚ek
·ð Izolacja z peÅ‚nej krwi metodÄ… z użyciem Igepalu (IGEPAL  nazwa handlowa
preparatu)
·ð Izolacja za pomocÄ… kolumienek (najczęściej stosowana i najszybsza)
·ð Izolacja automatyczna
4) Reakcja łańcuchowej polimerazy, PCR:
üð ZostaÅ‚a opracowana w 1983 roku przez Kary ego Mullisa, za co otrzymaÅ‚ on NagrodÄ™ Nobla w
1993 roku
üð Umożliwia specyficznÄ… amplifikacjÄ™ (powielanie) in vitro wybranych odcinków DNA i RNA
(przepisanych na cDNA) dzięki wykorzystaniu dwóch starterów komplementarnych do
sekwencji docelowej
üð Stanowi odwzorowanie procesu replikacji DNA, ponieważ dochodzi do syntezy
komplementarnej nici DNA
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 7
üð SkÅ‚ad mieszaniny reakcyjnej:
- Matryca (DNA, cDNA)
- Polimeraza Taq
- Bufor
- Woda
- Jony Mg2+
- Startery
- Nukleotydy (dNTP)
üð Matryca  DNA lub RNA przepisane na cDNA nie może być zdegradowane, ani
zanieczyszczone białkami, inhibitorami enz. (np. etanol, heparyna)
üð Termostabilna polimeraza Taq - wyizolowana z bakterii Thermus aquaticus, nie wykazuje
aktywności 3 -5 egzonukleazy - jednego z mechanizmów naprawy błędów podczas syntezy
DNA, a więc nie ma możliwości naprawy błędów replikacji. replikacja zachodzi z prędkością
ok 1000 pz w czasie 30 s w temperaturze 72 stopni C. Główny enzym przeprowadzający PCR.
üð Bufor  zapewnia odpowiednie warunki do dziaÅ‚ania polimerazy (pH 8,3-8,8), jest
dostarczany przez producenta do polimerazy
üð Woda  Å›rodowisko reakcji
üð Jony Mg 2+ - wiÄ…zane sÄ… przez startery, matrycÄ™, polimerazÄ™ i dNTP; dokÅ‚adność reakcji PCR
jest proporcjonalna do stężenia wolnych jonów Mg 2+ - z reguły stosuje się st. jonów nieco
większe niż stężenia dNTP, co zwiększa dokładność polimerazy
üð Startery (primery)  zapewniajÄ… specyficzność reakcji; komplementarne do okreÅ›lonego
fragmentu nici DNA (matryca) oskrzydlającego analizowany fragment genu; są to krótkie ( 18-
28 nukleotydów), jednoniciowe fragmenty DNA; wyróżniamy 2 rodzaje starterów: forward i
reverse.
üð Nukleotydy (dNTP)  dATP, dCTP, dGTP, dTTP
üð Czas trwania: ok. 2 godz.
üð Przebieg PCR: sÄ… to wielokrotnie (30-40) powtarzane 3-etapowe cykle:
I. DANATURACJA (94-95 st. C)  rozplatanie podwójnej nici DNA, czas ok. 30-60 s
II. WI
ZANIE STARTERÓW (40-65 st. C)  przyłączanie (hybrydyzacja) starterów do
matrycy ustalane doświadczalnie w zależności od składu nukleotydowego
starterów, czas ok. 30-60 s
III. SYNTEZA NICI/ELONGACJA (72 st. C) - właściwa amplifikacja pożądanego
fragmentu genu przez polimerazÄ™ Taq
üð Zastosowanie PCR:
- Ginekologia, położnictwo  m. in. niepłodność (mutacja genu CFTR), nawracające
poronienia (analiza mutacji Leiden), przedwczesne wygaszanie czynności jajników
(ekspansja powtórzeń (CGG)n w genie FMR1)
- Gastroenterologia  celiakia, choroba Wilsona, hemochromatoza, nietolerancja
laktozy typu dorosłego, fruktozemia, zespół Gilberta
- Kardiologia  hipercholesterolemia (analiza mutacji genu LDLR oraz APOB),
zakrzepica żył (analiza mutacji genu MTHFR), zespół hipoplazji lewego serca (analiza
mutacji w genie GJA1), zespół wydłużonego QT
- Neurologia  choroba Alzheimera (analiza mutacji genu PSEN1), drżenie samoistne,
wada cewy nerwowej, zespół łamliwego chromosomu X, choroba Huntingtona
- Onkologia  badanie mutacji genu BRCA1, BRCA2 (nowotwory piersi, jajnika),
polipowatość jelita grubego, siatkówczak (retinoblastoma), rak rdzeniasty tarczycy,
czerniak
- Okulistyka  zwyrodnienie siatkówki
- Dermatologia  AZS, czerniak
- Choroby metaboliczne, endokrynologia  choroba Gauchera, fenyloketonuria,
galaktozemia, niewrażliwość na hormony tarczycy, otyłość (analiza genu dla
receptora melanokortyny)
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 8
- Inne: mukowiscydoza, tromobocytopenie (postać rodzinna), określanie płci pacjenta
(z poronienia lub gdy makroskopowo po urodzeniu lekarz nie może stwierdzić),
sekwencjonowanie genów, hybrydyzacja, monitorowanie leczenia, mikrobiologia
(HIV, prÄ…tki gruz
licy, H.pylori, Hepatitis virus A, B, C), ustalenie grupy krwi, medycyna
sądowa, farmakogenetyka (podawanie leków na miarę genomu pacjenta 
indywidualny polimorfizm)
5) Metoda PCR w czasie rzeczywistym (real time PCR, RT-PCR):
·ð Umożliwia amplifikacjÄ™ danego fragmentu DNA z jednoczesnÄ… detekcjÄ… przyrostu iloÅ›ci w
czasie rzeczywistym
·ð Pomiar ilość produktu jest możliwy dziÄ™ki zastosowaniu technik fluorescencyjnych
·ð Może być używany do jakoÅ›ciowych i iloÅ›ciowych analiz materiaÅ‚u genetycznego 
wykrywanie zmian pojedynczych nukleotydów, np. pacjenci hematoonkologiczni
·ð Różnica miÄ™dzy RT-PCR a PCR: w mieszaninie mamy dodatkowo specyficzne sondy lub
SybrGreen
·ð Rodzaje sond do RT-PCR:
o Sondy hybrydyzujÄ…ce
o Sondy TaqMan
o Molecular Beacon
o I inne&
·ð SybrGreen:
o Barwnik fluorescencyjny wiążący się z dwuniciowym DNA (dsDNA)  to nie jest
SONDA!
o Silnie i specyficznie wiąże się do mniejszej bruzdy DNA, dając silny sygnał wprost
proporcjonalny do ilości DNA
o Wzrastająca ilość nowosyntetyzowanych nici powoduje wzrost sygnału
fluorescencji
o Nie wiąże się do ssDNA (jednoniciowe DNA)
o SybrGreen rozpoznaje sekwencje niespecyficzne
o Nietoksyczny  teoretycznie :P
o Wykorzystywany do oceny ekspresji produktu
·ð Sondy hybrydyzujÄ…ce:
o Zbudowane z 2 cz.  każda wyznakowana barwnikiem fluorescencyjnym
o SÄ… komplementarne do sekwencji bez lub z mutacjÄ…
o W obecności światła o określonej długości fali barwnik umieszczony na końcu
jednej z sond ulega wzbudzeniu i uwalnia energiÄ™
·ð Sondy TaqMan:
o Jednoniciowa (20-30 pz)
o 1 koniec  barwnik fluorescencyjny
o 2 koniec  wygaszacz
o Gdy barwnik od wygaszacza zostanie oddzielony następuje emisja promieni ->
wiemy że jest mutacja
o Sonda niehybrydyzujÄ…ca  brak fluorescencji
o W czasie PCR sonda przyłącza się do sekwencji między starterami
·ð Molecular Beacon:
o 1-niciowa
o Tworzy strukturę spinki do włosów
o Końce są znakowane: jeden koniec fluorochromem, a drugi wygaszaczem
o W obecności komplementarnej sekwencji sonda rozwija się i hybrydyzuje do
matrycy
o Oddzielenie siÄ™ od siebie fluorochromu i wygaszacza powoduje fluorescencjÄ™
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 9
o Bardzo duża czułość tej metody
·ð Zasady RT-PCR:
o Wykonujemy minimum 3 powtórzenia dla danej próby (ze względu na
ograniczoną czułość)
o Kontrola pozytywna
o Kontrola negatywna (NTC  non template control)
o WewnÄ™trzna kontrola iloÅ›ci ( np. ²-aktyna)
·ð Zastosowanie RT-PCR: wykrywanie mutacji i polimorfizmów, porównanie aktywnoÅ›ci
genu, badanie lekooporności, monitorowanie choroby resztkowej, oznaczenie
zawartości GMO w produktach spożywczych, diagnostyka mikrobiologiczna i wirusologia
6) Sekwencjonowanie DNA: technika umożliwiająca ustalenie sekwencji (kolejności zasad) w
DNA, nie musimy przy tym bawić się w sondy, obecnie jest to zloty standard; najczęściej
sekwencjonowanie wykonuje siÄ™ technikÄ… Sangera.
Ludzki genom: ponad 3 mld pz z czego 2% to sekwencje kodujące (>20 tys. genów kodujących
białka, >8 tys. genów kodujących RNA, >12 tys. pseudogenów), a 98% to sekwencje
niekodujÄ…ce (introny + sekwencje niekodujÄ…ce)
Metoda Sangera (metoda  dideoksy ): jest to metoda enzymatyczna; punktem wyjścia jest
prąd PCR, następnie dodajemy dideoksynukleotydy (ddNTP zamiast dNTP). Do ddNTP
dołączony jest barwnik fluorescencyjny w różnych kolorach  wynik badania to
elektroforegram.
NGS (next generations sequencing)  w Polsce analizy całego genomu jeszcze nie
przeprowadza, koszt 1,5 tys $, czas 1 tydzień, problemem jest tylko odczyt wyników za
względu na ogromną ilość polimorfizmów w obrębie jednego genu; NGS jest to szybka, tania i
wydajna metoda, mało precyzyjna w porównaniu z Sangerem. Zastosowanie:
sekwencjonowanie całych genów, sekwencjonowanie wyłącznie eksonów.
MLPA  metoda do analizy mikrodelecji, na pograniczu cytogenetyki molekularnej; polega na
hybrydyzacji DNA z sondami; zastosowanie: diagnostyka prenatalna i nowotworowa
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 10
Ćwiczenie 5
Temat: Choroby monogenowe. Poradnictwo genetyczne.
Poradnictwo genetyczne  udzielenie pomocy osobom chorym lub osobom ryzyka genetycznego w
zrozumieniu istoty choroby dziedzicznej, sposobu jej dziedziczenia, a także przekazanie informacji o
istniejących możliwościach diagnostyki.
Cele poradni genetycznej:
1) Uzyskanie pełnej informacji o rozpoznanej chorobie genetycznej, jej przebiegu oraz
istniejących możliwości leczenia i rehabilitacji
2) Zrozumienie istoty genetycznego uwarunkowania choroby oraz ocena jej wystÄ…pienia u
określonych członków rodziny
3) Właściwe zinterpretowanie ryzyka ponownego wystąpienia choroby u potomstwa
4) Przyjęcie takiego postępowania, które będzie wynikiem decyzji podjętej przez
konsultowanych w zgodzie z uzyskanÄ… wiedzÄ…, przekonaniem oraz uznawanymi celami
życiowymi
5) Podjęcie takich form działania, które umożliwiają optymalne przystosowanie chorego do
życia w środowisku oraz podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia ryzyka ponownego
wystÄ…pienia choroby w rodzinie.
Etapy poradnictwa genetycznego:
·ð Ustalenie lub weryfikacja rozpoznania
·ð Analiza rodowodu
·ð Ustalenie ryzyka genetycznego
·ð Przekazanie porady
·ð Koordynacja dziaÅ‚aÅ„ terapeutycznych oraz rehabilitacyjnych (także planów prokreacyjnych)
·ð Ocena efektywnoÅ›ci porady
Odległość międzyz
reniczna:
- większa od oczekiwanej: hiperteloryzm
- mniejsza od oczekiwanej: hipoteloryzm
Odległość międzykątowa wewnętrzna:
- większa od oczekiwanej przy prawidłowej odległości międzyz
renicznej -> telecanthus
+ wyniki badań
+ piśmiennictwo,
dodatkowych
POSSUM, LDDB
Zespół cech Rozpoznanie
fenotyp
morfologicznych kliniczne
1 cecha dysmorficzna to jeszcze NIE rozpoznanie choroby genetycznej!
Prawa G. Mendla:
I prawo czystości gamet: Z pary alleli do komórek rozrodczych (gamet) przechodzi tylko jeden allel a
prawdopodobieństwo połączenia się różnych gamet w procesie zapłodnienia jest jednakowe
II prawo niezależnej segregacji: Geny leżące na różnych chromosomach dziedziczą się niezależnie od
siebie.
Choroby autosomalne dominujÄ…ce (AD):
·ð Z reguÅ‚y przynajmniej jedno z rodziców osoby chorej również jest chore
·ð Choroba dotyka osoby obu pÅ‚ci
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 11
·ð Ryzyko wystÄ…pienia choroby u dziecka osoby chorej i zdrowej wynosi z reguÅ‚y 50%
·ð WystÄ™puje wiÄ™cej chorób dominujÄ…cych niż recesywnych
·ð Rodzinna hipercholesterolemia  szybciej chorujÄ… mężczyz
ni, u kobiet z poczÄ…tku
łagodniejszy przebieg bo cholesterol jest potrzebny do produkcji estrogenów -> szybkie
nasilenie choroby po menopauzie
·ð Mutacja w genie BRCA1 u mężczyzn powoduje wzrost ryzyka wystÄ…pienia raka trzustki
·ð CzÄ™sto sÄ… to choroby o póz
nym początku  w 3., 4., 5. dekadzie życia  np. nowotwory, ch.
Huntingtona, zespół Marfana. Możemy być dominującymi nosicielami  dopóki nie wystąpią
objawy chorobowe.
·ð Zmienna ekspresja fenotypowa: np. nerwiakowłókniakowatość (Recklinghausena), zespół
Marfana
·ð Zespół Noonan  AD; 4-41% przypadków rodzinnych; 3:1 częściej po matce, wystÄ™powanie
1/1000; cechy dysmorficzne słabo zaznaczone: opadanie powiek, smutny wyraz twarzy,
płetwiasta szyja, niska linia włosów na karku, asymetryczne powieki, lekkie upośledzenie
umysłowe
·ð Penetracja genu  odsetek osób, które majÄ… mutcjÄ™ + fenotyp do wszystkich osób z mutacjÄ…;
np. penetracja 60% kobiet z mutacjÄ… BRCA1 -> 60/100 kobiet zachoruje na raka piersi -> daje
nam to tzw.  luki genetyczne ; 100% penetracji  achondroplazja (objaw: karłowatość)
·ð Choroba Huntingtona  postÄ™pujÄ…ca choroba neurodegeneracyjna o póz
nym poczÄ…tku,
choroba jest monogenowa, autosomalna, dominująca: 4p16.3, gent IT15 -> białko
huntingtonina; objawy: demencja (otępienie podkorowe), zaniki neuronów w obrębie jądra
ogoniastego i zwojów podstawy (prążkowie) -> tam odkłada się białko, ruchy mimowolne i
trudność w ruchach zamierzonych, zmiany w zachowaniu. Czynnik etiologiczny: mutacja
dynamiczna w obrębie genu IT15; sama zmiana nie powoduje objawów choroby, dopiero po
zwielokrotnieniu wadliwej trójki nukleotydów pojawiają się objawy. W następnych
pokoleniach objawy występują szybciej i są cięższe
żð 10-26 (CAG)n  zakres prawidÅ‚owej liczby powtórzeÅ„
żð > 36 (CAG)n  patogenna ekspresja
żð 27-39 (CAG)n - problematyczna interpretacja wyników
o Allele pośrednie: 27-35 powtórzeń
o Allele o  niekompletnej penetracji : 26-39 powtórzeń
Choroby autosomalne recesywne (AR):
·ð Osoby takie majÄ… z reguÅ‚y zdrowych rodziców, bÄ™dÄ…cych bezobjawowymi nosicielami
·ð Choroby dotykajÄ… obu pÅ‚ci
·ð CzÄ™sto sÄ… charakterystyczne dla dennego terenu  jako przystosowanie ewolucyjne,  mutacje
założycielskie
·ð Ryzyko wystÄ…pienia choroby gdy poprzednie dziecko jest chore wynosi z reguÅ‚y 25%
·ð ObjawiajÄ… siÄ™ wczeÅ›nie, objawy muszÄ™ być leczone, czÄ™sto sÄ… to choroby metaboliczne
·ð Mukowiscydoza  zaburzenie transportu jonów sodowych i chlorkowych, gen CFTR
·ð Fenyloketonuria (PKU):
o Nosicielstwo 1:46
o 420 różnych mutacji
o Mutacje R408W stanowi 2/3 wszystkich zachorowań
o Defekt enzymu rozkładającego fenyloalaninę (PAA, hydroksylaza fenyloalaninowa):
brak tyrozyny do syntezy hormonów i przekaz
ników, powstają toksyczne metabolity
fenyloalaniny które utrzymując się dłużej we krwi i płynach tkankowych powodują
toksyczne działanie na rozwijający się układ nerwowy dziecka
o Objawy: jasna karnacja, suche, szorstkie włosy, zaburzenia czynności tarczyc, efekt
toksyczny, mysi zapach moczu
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 12
o Skutki nierozpoznania/nieleczenia: upośledzenie umysłowe, małogłowie, drgawki,
hiperaktywność niekontrolowane ruchy
o Leczenie: dieta bez Phe wzbogacona w Tyr  powinna być stosowana do ukończenia
mielinizacji włókien nerwowych, a u kobiet przez cały okres rozrodczy (toksyczne
metabolity przechodzą przez łożysko!)
Choroby gonosmalne:
- Sprzężone z ch. X recesywne:
·ð Chore głównie osoby pÅ‚ci mÄ™skiej
·ð Chore dzieci zdrowych rodziców: matka jest zdrowym nosicielem i może mieć chorych
krewnych: hemofilia, daltonizm, DMD
·ð Kobiety mogÄ… być chore, gdy chory jest ojciec a matka jest nosicielkÄ… lub czasem na skutek
nielosowej inaktywacji chromosomy X
- Sprzężone z X dominujące:
·ð Kobiety chorujÄ… częściej (zasady prawdopodobieÅ„stwa), dla mężczyzn czÄ™sto letalne
·ð Rodzinna krzywica hipofosfatemiczna (FNR)  pseudoniedoborowa krzywica wit. D-oporna,
wynik zaburzonego wchłaniania fosforanów w kanalikach nerkowych. Rozpoznawana
najczęściej po 1 r.ż.: niski wzrost (<3 centyl), szpotawość, chód kaczkowaty, niskorosłość.
Nieleczeni dorośli 130-165 cm, dziewczynki mają łagodniejszy przebieg. Diagnostyka:
biochemiczna, radiologiczna, genetyczna
- Sprzężone z Y:
·ð Gen SRY  ramiÄ™ p  geny odpowiedzialne za rozwój jÄ…dra, za uruchomienie kaskady
mullerowskiej  zaburzenia powodują odwrócenie fenotypowej płci; ramię q  geny
spermatogenezy, region AZF, delecja -> zaburzenia spermatogenezy, utrudnienie płodności
Dziedziczenie mitochondrialne:
·ð Duże odstÄ™pstwa od praw Mendla  ryzyko ciężkie do okreÅ›lenia
·ð mitDNA także może podlegać mutacjom
·ð najczęściej choroby nerwowo-mięśniowe
·ð choroba Lebera  trwaÅ‚e uszkodzenie nerwu wzrokowego (neuropatia Lebera), czÄ™stsza u
chłopców
·ð najwiÄ™cej mitochondriów jest w mięśniach, mózgu, wÄ…trobie -> tych narzÄ…dów dotyczÄ…
choroby dziedziczone z mitDNA
·ð dziedziczenie od matki  komórka jajowa ma mitochondria bo żyje dÅ‚ugo, a plemnik ma tylko
parę mitochondriów, które giną przy odrzuceniu witki podczas zapłodnienia
RYZYKO GENETYCZNE
" Jest oceniane jako prawdopodobieństwo wystąpienia zdefiniowanego zaburzenia
" Powinno być ocenione ilościowo
" Dotyczy zawsze określonej pary
- MAA
E < 5 % (ch. środowiskowe)
- ŚREDNIE 5 - 10 % (ch. wielogenowe, niektóre monogenowe)
- DUŻE > 10 % (zazwyczaj ch. monogenowe)
-Ryzyko teoretyczne:
- wyliczone z praw Mendla dla chorób jednogenowych, rodzinnych aberracji strukturalnych
chromosomów
- Ryzyko empiryczne:
- z obserwacji populacyjnych, dla chorób wielogenowych, aberracji liczbowych chromosomów,
zespołów wad
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 13
Ćwiczenie 6
Temat: Zespoły zaburzeń autosomów i heterosomów. Choroby poligenowe. Wady wrodzone.
Cechy dysmorficzne.
Dziedziczenie wielogenowe, wieloczynnikowe - odnosi się do tych procesów, w których choroba lub
wada jest rezultatem sumującego się efektu działania jednego lub wielu genów i czynników
środowiskowych
Cechy wielogenowe: wzrost, inteligencja, kolor skóry
Choroby dziedziczone wielogenowo: cukrzyca t. 1 i 2, RZS, nadciśnienie tętnicze, schizofrenia,
Alzheimer, nowotwory, wady wrodzone, miażdżyca.
Są to choroby bez cech dziedziczenia mendlowskiego z niecharakterystycznym ukł. rodowodu!
Często dana cecha u potomstwa wykazuje regresję do średniej, np. dzieci obojga rodziców muzyków
wcale nie muszę być muzykami, albo jak jest 2 wysokich rodziców to dziecko nie musi być wysokie
Ryzyko choroby u krewnych I rzędu:
- AD: 50%
- AR: 25%
- wielogenowe: 0,5-0,9%
W III stopniu pokrewieństwa  ryzyko tych chorób jest właściwie równe ryzyku populacyjnemu
Choroby wielogenowe występują częściej od monogenowych.
Im większa wada tym większe prawdopodobieństw dziedziczenia tej wady!
Czasami różne prawdopodobieństwo u różnej płci:
Kobiety: RZS, dyasplazja bioder
Mężczyz
ni: nadciśnienie, stopy końsko-szpotawe, wytrzewienie
WADY WRODZONE:
Øð Etiologia wad wrodzonych (wady wrodzone posiadajÄ… 2-3% noworodków):
·ð Nieznana (50%)
·ð Wielogenowa (20%)
·ð Monogenowa
·ð Chromosomalna (6%)
·ð Infekcje wrodzone
·ð Leki, alkohol
Øð Gdy znajdujemy jednÄ… wadÄ™, to szukamy nastÄ™pnej, gdyż zazwyczaj wystÄ™pujÄ… nastÄ™pczo.
Øð Wady budowy ciaÅ‚a:
" Malformacje  wady rozwojowe narządu lub części ciała powstające w wyniku zaburzenia
ich rozwoju w pierwszym trymestrze ciąży, co prowadzi do niepewnej lub nieprawidłowej
morfogenezy, np. po zażyciu talidomidu
" Deformacje  nieprawidłowości budowy, kształtu lub ułożenia jakiejś części ciała
spowodowane jej uciskiem wewnÄ…trz macicy
" Dysrupcje  wady wynikające z zaburzenia prawidłowego dotychczas rozwoju danego
układu lub narządu
Øð Deformacje:
- wady powstające zwykle w III trymestrze ciąży pod wpływem czynników mechanicznych
- Przyczyny:
ð wady rozwojowe macicy, np. macica dwurożna
ð maÅ‚a macica
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 14
ð maÅ‚a miednica
ð guzy macicy (mięśniaki, włókniaki)
ð maÅ‚owodzie
ð nieprawidÅ‚owe uÅ‚ożenie pÅ‚odu, duży płód
ð choroby ograniczajÄ…ce możliwoÅ›ci poruszania siÄ™ pÅ‚odu  zaburzenia neurologiczne,
pierwotne choroby mięśni, wady stawów
- zdeformowaniu ulegają najczęściej kości, stawy i chrząstki
- po urodzeniu  widoczne w postaci:
- skręcenia lub skrzywienia kości
- ograniczenia ruchomości stawów
- spłaszczenia nosa i uszu
- większość deformacji podlega samoistnemu odkształceniu w ciągu kilku miesięcy lub lat
- sekwencja deformacyjna  gdy ucisk mechaniczny wywołuje wiele deformacji, np. sekwencja Potter
Øð Dysrupcje  zespół taÅ›m owodniowych, np. podczas infekcji lub gdy matka ma defekt tkanek
kolagenowych. Płód zaplątuje się w taśmę -> może wystąpić martwica pierwotnie
prawidłowo wytworzonego narządu, tzw. amputacja wewnątrzmaciczna. są wadami
morfologicznymi wynikającymi z przerwania lub zakłócenia pierwotnie prawidłowego
procesu rozwojowego
- w przeciwieństwie do deformacji  nie są wyłącznie skutkiem działania sił
mechanicznych, ale mogą być wywołane przez niedokrwienie, wylew krwi lub zrosty
tkankowe
- mogą być skutkiem działania czynnika teratogennego lub pojawiać się z nieznanej
przyczyny
- występują sporadycznie
Øð Wady cewy nerwowej (najczÄ™stsze): holoprosencefalia (nierozejÅ›cie siÄ™ pÅ‚atów czoÅ‚owych),
przepuklina mózgowa (powstaje przez niezamknięcie się dolnego odcinka cewy nerwowej;
worek przepuklinowy może przechodzić np. przez gałkę oczną, gorsze rokowania dla worka
tylnego -> wada letalna), płody bezczaszkowe, bezmózgowe (100% letalność, niedobór kw.
foliowego, powikłania dla matki), przepuklina oponowo-rdzeniowa (najczęstsza z wad cewy
nerwowej, może być leczona wewnątrzmacicznie), przepuklina rdzeniowo-kręgowa
(niezamknięcie tylnego odc. cewy nerwowej, konsekwencje b. różne, częste problemy ze
zwieraczami i z chodzeniem), potworniak kości krzyżowo-guzicznej (rokuje stosunkowo
dobrze, poród poprzez cesarskie cięcie, guz jest dobrze unaczyniony - > może to powodować
przeciążenie serca -> niewydolność krążenia, często szybsze rozwiązanie ciąży)
Øð Kwas foliowy jest potrzebny do 21 dnia po zapÅ‚odnieniu (zamkniÄ™cie cewy nerwowej)!!!
Øð Wady serca
Øð Wady przewodu pokarmowego: np. przepuklina pÄ™pkowa (stosunkowo dobre rokowania,
jest jednym z markerów aneuploidii, im większa tym mniejsze ryzyko wystąpienia zespołu
genetycznego, jest wskazaniem do amniopunkcji), niedrożność przewodu pokarmowego
Øð MaÅ‚ogÅ‚owie (mikrocefalia)  może wystÄ™pować np. w zespole Edwardsa, toksoplazmozie,
fenyloketonurii lub też jako izolowana cecha dziedziczona recesywnie jako cecha
monogenowa (wtedy tylko cecha osobnicza)
Øð Wady koÅ„czyn
Øð Amelia  caÅ‚kowity brak koÅ„czyny/koÅ„czyn
Øð Rozszczep wargi/podniebienia
Øð Wady małżowin usznych
Øð Wodobrzusze (cytomegalia)
Øð Macroglosia  za duży jÄ™zyk, może towarzyszyć np. zespoÅ‚owi Downa
Genetyka kliniczna  ćwiczenia 2012 Strona 15