Ogólna charakterystyka roślin nasiennych 

 
 

1.  Systematyka: 

Typ: Nagozalążkowe drobnolistne 

Gromada: Miłorzębowe, np. miłorząb japoński 
Gromada: Kordaitowe ┼ 
Gromada: Szpilkowe, np. sosna, modrzew, cis 

 

Typ: Nagozalążkowe wielkolistne 

Gromada: Paprocie nasienne ┼ 
Gromada: Sagowce (plemniki mają wici) 
Gromada: Benetyty ┼ 
Gromada: Gniotowe 

 

Typ: Okrytozalążkowe 

Gromada: Dwuliścienne, np. groch, pomidor, jabłoń, topola, róża, agrest 
Gromada: Jednoliścienne, np. rośliny cebulkowe, trawy (np. zboża, bambusy),  
storczyki, palmy, juka, dracena, aloes, agawa, konwalia, szparag, mieczyk, ananas 
 

2.  Budowa rośliny nasiennej: 

a)  system korzeniowy; 
b)  pęd: 



 

łodyga,  



 

liście, 



  kwiaty – ORGANY GENERATYWNE, czyli rozmnażania płciowego: 

- nagozalążkowe (nagonasienne) – nasiona, 
- okrytozalążkowe – owoce z nasionami. 
Nasiona to ORGANY PRZETRWALNIKOWE (są wieloletnie) zwierające 
zarodek nowej rośliny, czyli sporofitu (dominujący) oraz substancje 
spichrzowe wykorzystywane podczas kiełkowania nasion przez rozwijający się 
zarodek. 
 

Nasienne to najlepiej przystosowane do środowiska lądowego rośliny, dzięki wysoko 
wyspecjalizowanym tkankom i organom, a przede wszystkim dzięki wykształceniu 
specjalnych organów rozmnażania płciowego, tzn. kwiatów, w których są ukryte silnie 
zredukowane (małe), rozdzielnopłciowe gametofity = przedrośla. Proces zapłodnienia 
jest uzależniony od obecności wody, a poprzedza go proces ZAPYLENIA, który 
odbywa się przy udziale np. wiatru, zwierząt, czasem wody. 
 

3.  Formy wzrostowe roślin: 

a)  rośliny zielne – ich część nadziemna żyje jeden okres wegetacyjny: 



  jednoroczne – cała roślina żyje jeden okres wegetacyjny (do wiosny do 

jesieni), np. groch, pomidor; 

ORGANY WEGETATYWNE – 
odpowiadają za odżywianie, oddychanie, 
transpirację i rozmnażanie wegetatywne. 



  dwuletnie – zakwitają w drugim roku życia, np. burak, marchew, pietruszka, 

seler; 



  byliny – rośliny wieloletnie (ich część podziemna): 

- rośliny cebulkowe, np. tulipan, 
- rośliny kłączowe, np. konwalia, perz, 
- rośliny bulwiaste, np. ziemniak; 

b)  rośliny drzewiaste – cała roślina jest wieloletnia: 



  drzewa (mają pień), np. jabłoń, buk; 



  krzewy, np. róża; 



  krzewinki, np. wrzos, borówka, żurawina. 

 

4.  Formy ekologiczne nasiennych: 

a)  Podział ze względu na zapotrzebowanie na wodę: 



  hydrofity – rośliny środowisk wodnych, całkowicie zanurzone w wodzie lub 

posiadające pływające liście; mają duże przestrzenie międzykomórkowe w 
tkance miękiszowej (aerenchyma, brak aparatów szparkowych i kutykuli (lub 
cienka), mogą zwierać chloroplasty, słabo rozwinięta tkanka przewodząca i 
wzmacniająca i system korzeniowy, bardzo delikatne i wiotkie organy; 
heterofilia (różnolistność; np. u rzęsy wodnej). 
np. strzałka wodna, grążel żółty, grzybień biały, rzęsa, pływacz, rogatek 
wywłócznik, moczarka kanadyjska. 



  higrofity – rośliny wilgociolubne, żyjące w  środowisku wilgotnym, np. w 

lasach tropikalnych (begonie), i cieniolubne, występujące w runie lasów 
liściastych klimatu umiarkowanego; słaby system korzeniowy, liście pokryte 
włoskami (zwiększa to transpirację), bardzo cienka kutykula liści i łodygi, 
stale otwarte aparaty szparkowe, słabo wykształcone tkanki przewodzące i 
mechaniczne. 
np. szczawik zajęczy, paprocie, mchy, storczyk szerokolistny, zawilec gajowy, 
piżmaczek wiosenny, niecierpek pospolity. 



  kserofity – rośliny sucholubne, przystosowane do życia w siedliskach ubogich 

w wodę, np. na pustyniach, w tropiku, a także w klimacie umiarkowanym (np. 
na skalistych zboczach). Gromadzą wodę w grubych i mięsistych liściach lub 
łodygach (SUKULENTY, które posiadają miękisz wodonośny; np. kaktus, 
aloes), lub zabezpieczają się przed jej utratą grubą skórką (SKLEROFITY; 
mechanizmy chroniące przed utratą wody: kutykula, włoski, małe liście, 
aparaty szparkowe w zagłębieniach). 
np. kaktusy, agawa, rozchodniki, rojnik, wilczomlecz, jałowiec. 



  mezofity – rośliny środowisk o wilgotności średniej i zmiennej, jak pola 

uprawne, łąki, lasy. Zalicza się tu rośliny występuje w klimacie 
umiarkowanym: drzewa liściaste i rośliny łąkowe. Mają dobrze rozwinięte 
tkanki przewodzące i mechaniczne, są mocno ukorzenione, liście średniej 
wielkości z aparatami szparkowymi po dolnej stronie, kutykula, łodygi, 
korzenie pokryte korkiem. 

b)  Podział ze względu na zapotrzebowanie na światło: 



  heliofile – rośliny światłolubne (heliofity), np. słonecznik, dzwonek; 



  skiofile – rośliny cieniolubne (skiofity), np. bluszcz, szczawik zajęczy, 

paprocie; 



  epifity – rośliny tropikalne, np. orchidee, storczyki. 

c)  Podział ze względu na wymagania pokarmowe roślin i skład chemiczny lub pH 

podłoża (gleby): 



  eutrofy – żyją na glebach żyznych, np. pokrzywa, komosa; 



  oligotrofy – żyją na glebach ubogich, np. borówka, czarna jagoda; 



  kalcyfile – rośliny wapniolubne, np. sasanka otwarta, koniczyna, babka 

lancetowata, powój polny, jaskier polny, szarotka alpejska; 



  nitrofile – rośliny azotolubne, np. marchew, burak, rzodkiewka, komosa, 

pokrzywa zwyczajna; 



  halofity – rośliny słonolubne (słonorośla), np. solanka kolczasta, piołun; 



  acydofile (acidofilne) – rośliny kwasolubne, preferujące gleby zakwaszone (pH 

poniżej 7), np. wrzos, borówka, żurawina, kasztan jadalny, skrzyp błotny, 
szczaw polny, bratek, torfowce; 



  bazofile – rośliny zasadolubne, np. szałwia, biec dwulistny, koniczyna. 

d)  Inne: 



 

rośliny owadożerne – są zdolne do fotosyntezy; uzupełniają braki azotu w 
podłożu, chwytając i trawiąc owady, pająki, skorupiaki, ślimaki, wykształcają 
w tym celu specjalne twory, najczęściej liście pułapkowe. 
np. rosiczka okrągłolistna, muchołówka, pływacz, kapturnica, dzbanecznik. 



 

pasożyty i półpasożyty – w przypadku półpasożytów roślina jest zdolna do 
fotosyntezy, ale część pożywienia i związki mineralne pobiera z ciała 
żywiciela (np. jemioła). Pasożyty, np. kanianka (żyjąca m.in. na ziemniaku, 
słoneczniku, pokrzywie), wytwarza ssawki wnikające w głąb ciała żywiciela; 
korzeń i dolna część łodygi obumierają, a łodygi są bezlistne, żółte lub różowe, 
pozbawione chlorofile. Pasożyty korzeniowe, rozbudowujące ssawki na 
korzeniach żywiciela, to łuskiewnik i zaraza. 



  epifity – rośliny rosnące na konarach i gałęziach drzew, lecz wykorzystujące je 

jako podpory, zaś odżywiają się samodzielnie. Występują głównie na 
obszarach tropikalnych. Wytwarzają korzenie czepne i powietrzne, chłonące 
wilgoć z powietrza i magazynujące wodę. 
np. storczyki, w Polsce mchy i porosty. 



 

pnącza = liany – rosną w lasach tropikalnych, przyczepiają się do innych 
roślin, wykorzystując je jako podpory (w ten sposób szukają światła). 
Charakteryzują się szybkim, intensywnym wzrostem na długość. Łodygi lian 
są cienkie i wiotkie. Są roślinami czepnymi lub wijącymi się, wytwarzają 
korzenie czepne, wąsy pędowe lub liściowe, specjalne ogonki liściowe, włoski 
lub kolce czepne. 
np. (w naszej strefie klimatycznej) bluszcz, winobluszcz, powój, fasola. 



  tropofity – przystosowane do klimatu zmiennego, kiedy lato jest suche i 

gorące, a zima ostra. 
 

5.  Cechy roślin nasiennych, które umożliwiły im opanowanie środowiska lądowego 

(morfologiczne, anatomiczna, fizjologiczne): 
a)  powstanie wyspecjalizowanych i zróżnicowanych tkanek stałych: okrywającej 

(skórka, korek), przewodzącej (łyko, drewno), wzmacniającej (kolenchyma, 
sklerenchyma), miękiszowej (wypełniającej, asymilacyjnej, zapasowej), 
gruczołowej; oraz tkanek twórczych (pierwotnych i wtórnych) – zdolność do 
przyrostu na grubość. 

b)  wykształcenie bardzo dobrze rozwiniętych i wyspecjalizowanych organów 

wegetatywnych: korzenie, łodygi, liście; które w zależności od warunków 
środowiska i pełnionej funkcji mogą ulegać modyfikacjom. Funkcją korzenia jest 
pobieranie wody i soli mineralnych z gleby, przytwierdzanie rośliny o podłoża 
oraz ochrona przed uszkodzeniami. Dzięki modyfikacjom, korzeń może pełnić 
różne funkcje, np. spichrzową, podporową, asymilacyjną. Pęd złożony jest z 
łodygi i liści. Łodygi mogą być zielne (o delikatnej budowie, nietrwałe) lub 
zdrewniałe (trwałe, wieloletnie). Najważniejszy element walca osiowego to tkanki 
przewodzące. Liść jest to organ odpowiedzialny za wymianę gazową ze 
środowiskiem oraz wytwarzanie składników odżywczych. U niektórych roślin 
występuje heterofilia – różnopostaciowość liścia, czyli różne ukształtowanie liści 
w zależności od warunków zewnętrznych. Dzięki modyfikacjom, pędy mogą 
pełnić różne funkcje: spichrzową, gromadzenie wody, czepną, ochronną, 
asymilacyjną. 

c)  wykształcenie organu generatywnego – kwiatu, będącego skróconym pędem 

zarodnionośnym. Rośliny okrytozalążkowe odizolowały zalążek, ukrywając go 
wewnątrz słupka. Uniezależniły także proces płciowy od obecności wody, dzięki 
wykształceniu łagiewki pyłkowej. Wykorzystały też pośrednictwo owadów w 
procesach zapylania kwiatów. 

d)  silna redukcja gametofitu – pokolenie bezpłciowe, sporofit, dysponuje podwójną 

liczbą chromosomów, co dało możliwość większej ekspansji i większej odporności 
na warunki życia na lądzie. U nasiennych następuje zwiększenie dominacji 
sporofitu i redukcja gametofitu. U roślin okrytozalążkowych, gametofit jest 
jedynie niezbędnym minimum, które inicjuje powstawanie sporofitu. 

e)  wytworzenie nasion – uformowanie specjalnego organu przetrwalnikowego – 

nasienia, które zawarty w nim zarodek (wczesne stadium rozwojowe młodej 
rośliny) zabezpiecza przed uszkodzeniami, wyschnięciem lub zakażeniem (służy 
do tego łupina nasienna) i zapewnia niezbędne dla jej rozwoju składniki 
odżywcze, gromadzone w bielmie, oraz umożliwia transport na duże odległości. 

f)  powstanie owocu – owoc służy do osłaniania nasion i ułatwia ich 

rozprzestrzenianie się na znaczne odległości. Nasiona otacza owocnia pokryta 
skórką, zaopatrzona w rozmaite przydatki (skrzydełka, haczyki, włoski).