Podstawowe informacje dotyczące oświetlenia pomieszczeń w placówkach

oświatowo - wychowawczych

Oświetlenie w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych takich jak

przedszkola, internaty czy domy dziecka powinno zapewniać wygodę widzenia

i współgrać z psychologicznymi i emocjonalnymi potrzebami człowieka. Oświetlenie

decyduje nie tylko o tym, jak widzimy otoczenie, ale również jak się w nim czujemy. Celem

oświetlenia jest stworzenie takiego środowiska świetlnego, aby znajdujący się w nim

człowiek mógł wykonywać prace wzrokową w sposób bezpieczny i efektywny przy

jednoczesnym zapewnieniu wygody widzenia. Atmosfera sprzyjająca odprężeniu powinna

być tworzona w miejscach wyznaczonych na odpoczynek i zabawę np. w salach zabaw,

a sprzyjająca zdobywaniu wiedzy, ułatwiająca koncentrację, pobudzająca do pracy

i motywującą np. w salach dydaktycznych. Oświetlenie może czynić szkołę przyjemniejszą,

atrakcyjniejszą, określać obszary o różnych funkcjach oraz stymulować nauczanie.

Niewłaściwe oświetlenie może powodować nadmierne obciążenie wzroku,

a w konsekwencji zmęczenie oczu oraz zmniejszenie szybkości spostrzegania. Rezultatem

nieprawidłowego oświetlenia mogą być wady i choroby narządu wzroku. Dlatego też

oświetlenie pomieszczeń szkolnych powinno zapewniać wygodę widzenia, umożliwiać

sprawne czytanie, pisanie oraz zapewnić uczniom i nauczycielom higieniczne warunki pracy.

Powinno spełniać określone parametry m.in. odpowiedni poziom natężenia, równomierność,

rozkład luminacji.

Mając na uwadze bezpieczeństwo oraz zdrowie dzieci i młodzieży należy dołożyć

wszelkich starań, aby zapewnić komfortowe, nie zagrażające zdrowiu warunki do nauki.

Ważne jest, aby stworzyć otoczenie sprzyjające rozwojowi umysłowemu i emocjonalnemu

człowieka.

Kryteria prawidłowego oświetlenia w placówkach szkolno-wychowawczych

Cechy charakteryzujące dobre oświetlenie

Co kryje się pod pojęciem „prawidłowe oświetlenie”? By odpowiedzieć na to pytanie należy

określić cele jakim ma służyć. Prawidłowe oświetlenie powinno zapewniać:

−

pełną zdolność rozróżniania szczegółów,

−

sprawne spostrzeganie pozbawione ryzyka dla człowieka,

−

odpowiedni nastrój w zależności od rodzaju zadania, wykonywanych czynności

−

komfort psychiczny.

Dobre oświetlenie w szkole będzie charakteryzowało się spełnieniem przytoczonych powyżej

wymagań oraz odpowiednimi wartościami wielkości takich jak:

−

poziom natężenia oświetlenia w polach pracy i w ich otoczeniu,

−

równomierność oświetlenia w polach pracy i w ich otoczeniu,

−

olśnienie,

−

rozkład luminancji,

−

barwa światła i oddawanie barw.

Parametry te określa polska norma PN-EN 12464-1: „Światło i oświetlenie. Oświetlenie

miejsc pracy. Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach”. Na jej podstawie dokonuje się również

oceny warunków oświetlenia.

Natężenie oświetlenia - to stosunek strumienia świetlnego padającego na daną powierzchnię

do pola tej powierzchni, wyrażane w luksach (lx). Wymagane wartości natężenia oświetlenia

można uzyskać w wyniku stosowania światła naturalnego, sztucznego lub ich kombinacji.

Ważne jest, aby poziom natężenia oświetlenia był dostosowany do rodzaju wykonywanej

pracy, powinien być większy przy wykonywaniu pracy ciągłej niż przy pracy krótkotrwałej

na danej płaszczyźnie roboczej oraz w strefach komunikacyjnych.

Przykładowe wartości natężenia oświetlenia dla wybranych pomieszczeń:

Sale lekcyjne - 300 lx

Stół demonstracyjny - 500 lx

Tablice czarne, zielone i białe - 500 lx

Pracownie artystyczne - 500 lx

Pokoje do prac ręcznych - 500 lx

Pokoje do zajęć muzycznych - 300 lx

Pokoje do zajęć komputerowych (obsługa komputerowa) -300 lx

Biblioteka; półki na książki - 200 lx

Biblioteka – miejsca do czytania -500 lx

Hale sportowe, sale gimnastyczne - 300 lx

Równomierność oświetlenia - to stosunek najmniejszego natężenia oświetlenia do średniego

natężenia oświetlenia na danej powierzchni (wartość średnia - to średnia arytmetyczna

wszystkich natężeń oświetlenia zmierzonych w równomiernie rozmieszczonych punktach na

danej płaszczyźnie roboczej).

Luminancja - jest fizyczną miarą jaskrawości. Można powiedzieć, że luminancja jest ilością

światła wysyłaną z określonej powierzchni w kierunku oczu obserwatora i jest ona zależna od

natężenia oświetlenia. Zbyt duża wartość luminancji powoduje pogorszenie warunków

widzenia tzw. zjawisko olśnienia.

Współczynnik odbicia ścian, sufitu i podłogi - ilość światła i jego rozkład w polu zadania

wzrokowego np. na blatach ławek, stołach laboratoryjnych itd. zależy w dużym stopniu od

współczynników odbicia, jakimi charakteryzują się ściany, sufit i podłoga, a także od

ustawienia mebli, ławek lub innych elementów architektury. W pomieszczeniach

przeznaczonych do pracy średnie współczynniki odbicia powinny wynosić: dla ścian 0,3 -

0,8, dla podłóg 0,2 - 0,4, dla sufitu 0,7.

Olśnienie - stan procesu widzenia, w którym odczuwa się niewygodę widzenia albo

obniżenie zdolności rozpoznawania przedmiotów. Olśnienie może być wywołane jaskrawym

źródłem światła i mówimy wtedy o olśnieniu bezpośrednim lub odbiciem tego źródła od

powierzchni, na którą patrzymy i wówczas mówimy o olśnieniu pośrednim (dotyczy zbyt

jaskrawych, świecących powierzchni). Odbicia światła w materiałach pracy obniża kontrast

luminancji i utrudnia czytanie czy pisanie. Szkodliwe olśnienie bezpośrednie można

ograniczyć przez zastosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, które mają niską

luminancję. Natomiast przez odpowiednie rozmieszczenie tych opraw na suficie i zawieszenie

ich na odpowiedniej wysokość, możemy ograniczyć olśnienie pośrednie.

Barwa światła i oddawanie barw źródeł światła - decyduje o postrzeganych barwach

oświetlanych przedmiotów. Im jest ona wyższa tym barwa światła jest chłodniejsza. Światło

białe stymuluje do intensywnej pracy, natomiast ciepłe wpływa uspokajająco, relaksując.

Podstawowe zasady oświetlania wnętrz.

Pomieszczenia dydaktyczne oświetlane są zarówno światłem naturalnym (dziennym), jak

i sztucznym. Oświetlenie naturalne uznaje się za prawidłowe, gdy spełniony jest warunek

dotyczący stosunku powierzchni okien do powierzchni podłogi (mieści się on w przedziale od

1:4 do 1:5) i warunek co do strony z której pada światło (powinna to być lewa strona). Aby

oświetlenie naturalne mogło docierać do pomieszczeń szyby w oknach powinny być

utrzymane w czystości. Niepożądane jest zawieszanie w klasach zasłon i firanek, ponieważ

pochłaniają światło i osadza się na nich kurz. Oświetlenie sztuczne sal lekcyjnych spełnia

dwie funkcje. Jest oświetleniem uzupełniającym, gdy ilość światła dziennego jest

niewystarczająca i oświetleniem głównym, w porze nocnej. Doświetlenie sal powinno być tak

zrealizowane, aby spełniało następujące warunki:

−

równomiernie rozłożone punkty świetlne,

−

oprawy lamp powinny zapewniać światło rozproszone, zbliżone do dziennego,

−

lampy powinny być zawieszone na wysokości 1,8 – 1,9m nad powierzchnią roboczą,

światło powinno padać na miejsce pracy z lewej strony i z przodu,

−

punkty świetlne powinny być prawidłowo osłonięte, aby chronić wzrok przed olśnieniem,

−

rzędy świetlówek powinny być rozmieszczono segmentowo, równolegle do ściany

z oknami, kontakty powinny pozwalać na włącznie i wyłączanie rzędów świetlówek

segmentowo,

−

tablica i miejsca demonstracji powinny być oświetlone dodatkowo odpowiednio

osłoniętymi punktami świetlnymi. Dla zminimalizowania odbicia uczniowie powinni

siadać w odległości nie mniejszej niż 2,2m od tablicy. Odległość ostatnich ławek od

tablicy nie powinna być większa niż 9,6m.

Rodzice, nauczyciele, uczniowie.

Pamiętajcie o ergonomicznym oświetleniu stanowiska pracy w szkole i w domu, a także

o konieczności ograniczania nadmiaru bodźców i zjawisk świetlnych takich jak długotrwałe

oglądanie TV, praca przy komputerze, częste pobyty w dyskotece. Nadmiar tych bodźców

określany jest jako stres świetlny i zaburza funkcjonowanie całego organizmu.

Sporządziła:
Agnieszka Figmąka

Opracowano na podstawie:

1. Norma PN-EN 12464-1:2011 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1:

Miejsca pracy we wnętrzach”

2. „Badania oświetlenia”, Stanisław Marzec, Witold Ślirz, Paweł Kruczek, DASL Systems,

Kraków 2008

3. „Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania”, Barbara Woynarowska, Anna

Kowalewska, Zbigniew Izdebski, Krystyna Komosińska, PWN, Warszawa 2010