Chiński masaż i akupresura Hin Kuan

CHI SKI

MASA

AKUPRESURA

DR KUAN HIN

CHINESISCHE

MASSAGE

UND

AKUPRESSUR

MITARBEIT

VON

BRIGITTE ZAUGG

COK KAN

HALLWAG

VERLAG

BERN

UND

STUTTGART

KUAN HIN

CHI SKI

MASA

AKUPRESURA

WSPÓ PRACA BRIGITTE

ZAUGG, COK KAN

WARSZAWA

WYDAWNICTWO LEKARSKIE PZWL

Tytu orygina u: Chinesische Massage und Akupressur

Wydawca orygina u: Hallwag AG, Berno, Szwajcaria II
wydanie 1989

Warszawa 1992

umaczy z j zyka niemieckiego lek.

WIES AW SALACH

Autorzy rycin:

Dr Kuan Hin: wszystkie rysunki i znaki pisarskie na pocz tku rozdzia ów i rycina na s. 39
Felicitas Prescher: ss. 49-56,64,66, 74-76 Eduard Rieben: ss. 26, 91,96 Brigitte Zaugg: ss.
8,93

Projekt ok adki Andrzej Pilich

Redaktor Anna Plewa

Redaktor techniczny Agnieszka Janowska

Korektor Ma gorzata Ko akowska

ISBN 83-200-2158-8

Wydawnictwo Lekarskie PZWL
Warszawa
Wydanie II

Rzeszowskie Zak ady Graficzne
Rzeszów, ul. p k. L. Lisa-Kuli 19
Zam. 5894/97

Spis tre ci

Doktor Kuan Hin

skromny wielki mistrz ................................................

Inhoa..........................................................................................................

Wprowadzenie w medycyn chi sk ...........................................................

Praktyka chi skiej medycyny......................................................................

Osiem cudów chi skiego masa u ................................................................

Akupresura: leczenie r koma . ....................................................................

Nerwowo .................................................................................................

Ko atanie

serca ...........................................................................................

Stany

depresyjne.......................................................................................

103

Zaburzenia

snu ...........................................................................................

106

Bóle

g owy ................................................................................................

112

Stany

os abienia .......................................................................................

120

Uczucie zawrotów g owy..........................................................................

124

Odzwyczajanie od palenia ..........................................................................

128

Bóle............................................................................................................

131

Trawienie ...................................................................................................

151

Drogi oddechowe .......................................................................................

165

Dolegliwo ci ze strony uk adu moczowo-p ciowego ...................................

174

Choroby

skóry............................................................................................

188

ylaki.........................................................................................................

194

Zapalenie

oczu ...........................................................................................

198

Podwy szone ci nienie .............................................................................

202

Wspó praca mi dzy zachodni i wschodni medycyn ................................

206

owniczek .................................................................................................

211

Skorowidz rzeczowy ..................................................................................

213

Doktor Kuan Hin

Skromny wielki mistrz

Energia, inspiracja i wewn trzna równowaga s potrzebne do stworzenia takiego rysunku. Wykonany
zosta b yskawicznie

jednym poci gni ciem. Pomimo to nie jest przypadkow kresk

lecz

symbolem.

Dr Kuan Hin przygotowuj cy si do zabiegu: ka de leczenie wymaga ogromnej koncentracji i
wewn trznego spokoju.

a wysoko ci 8000 metrów mi dzy Ziirichem a Pary em spotka am

go po raz pierwszy. Niski i pe en wdzi ku, azjatyckie oblicze, w osy
czarne z niebieskim odcieniem, m dre oczy. Taki oto pasa er usiad
obok mnie w samolocie szwajcarskich linii lotniczych. Zafascynowa y
mnie pi kne r ce, przygl da am si im

nadzwyczaj w skie, wra liwe,

z niezwykle d ugimi paznokciami. Kto to mo e by ? Mia mo e czter-
dzie ci, pi

dziesi t lat, mo e nieco wi cej

trudno by o mi oceni

jego wiek. Dyskretnie zerka am na jego teczk z aktami, któr próbo-
wa w

nie otworzy . Jakie by o moje zdziwienie, gdy zobaczy am

zwyk e ig y do iniekcji i nic wi cej! Zastanawia am si , kim mo e by :
spekulant, handlarz narkotykami, szarlatan? Ró ne okre lenia przycho-
dzi y mi do g owy. U miechaj c si , zgadywa moje my li. Hostessa
przenios a posi ek. Walcz c ze sob

podzi kowa am. Przygl da mi

si bez skr powania. Problemy z figur ". Naturalnie! Przedstawi
si , zaspokajaj c moj ciekawo . Zrozumia am

akupunkturzysta,

akupresurzysta! Co si dzia o dalej...! Krótko przed l dowaniem na
lotnisku Charlesa de Gaulle'a niektórzy pasa erowie zaskoczeni byli
dziwnym striptisem, skoncentrowany doktor masowa i uciska moje
cia o. Mog am jednocze nie korzysta z praktycznej lekcji akupresury.
Potem maj c jeszcze troch czasu, po wi ci go innym pacjentom. Tak
wi c dla doktora Kuana ani lotnisko, ani dworzec nie s miejscem
bezczynnego czekania

tam gdzie s

awki do siedzenia, mo na

równie wk uwa ig y. Dwie ig y w obna on nog w poczekalni na
dworcu, do czasu przyjazdu poci gu dalekobie nego... Czas jest do
wykorzystania, a wi c ...! Kiedy doktor Kuan jest we w asnym ywiole,
zapomina o otoczeniu. Zdziwione spojrzenia przechodniów nie robi na
nim wra enia. wiat bez ig y jest dla doktora Kuana czym niewyob-
ra alnym, poniewa akupunktura jest dla niego nie tylko zawodem, ale
równie tre ci

ycia.

Tak by o ju od najwcze niejszej m odo ci w Kantonie. Urodzi si

22 stycznia 1922 roku pod znakiem psa w Kantonie w Chinach, jako

syn kupca i lekarki, u której w rodzinie zawód ten by uprawiany od
wielu pokole . Ju jako ma y ch opiec pomaga swojej matce w pracy.
Wyjmowa ig y, ale przede wszystkim uczy si szuka punktów. Wkrót-
ce zauwa

, e jego r ce s

ród em du ej si y magnetycznej. Pomaga

zbiera i suszy zio a, przygotowywa leki. Z jego sze ciorga rodze -
stwa i dziesi ciorga przyrodniego rodze stwa jest jeszcze dwoje czyn-
nych zawodowo lekarzy. Siostra Sion Hong jest kierownikiem kliniki
ginekologii

pierwszego ludowego szpitala w Kantonie. Za

a pó -

niej jeszcze dwa prywatne szpitale, gdy nie by o to wtedy zabronione.
Dzia o si to bowiem na krótko przed powstaniem obecnego rz du.
Dzi w klinice tej pracuj równie emerytowani lekarze na zasadach
odp atno ci, a nie tak jak dawniej

za op aty w naturze.

Kiedy Kuan mia 5 lat, rodzice pr zeprowadzili si do Haifongu

w Pó nocnym Wietnamie. Tam ucz szcza do szko y do 16 roku ycia.
Gdy wybuch a wojna japo sko-chi ska przeniós si do Yiinanu, który
by wzgl dnie nietkni ty dzia aniami wojennymi. Rozpocz tam studia
medyczne. Trzy lata pó niej zmieni miejsce, mianowicie na fakultet
Tong-Nann w Szanghaju. Jako m ody lekarz zosta przydzielony do
armii chi skiej i we wrze niu 1945 roku awansowa do rangi oficerskiej.
By komendantem i prowadzi szpital wojskowy w Potchi w Hanoi.
Tam w

nie by

wiadkiem niewyobra alnej brutalno ci wojny Indo-

chi skiej, kiedy Wietnam sprzeciwi si francuskiej okupacji. Jako dy-
rektor szpitala opiekowa si równie francuskimi je cami wojennymi.
Pomaga im w kontakcie z ich rodzinami. Chocia by bardzo zaan-
ga owany w walk o niepodleg

Wietnamu, jako lekarz by wra liwy

na los Francuzów, którzy doznawali równie wielu okrucie stw. Niós
pomoc z nara eniem w asnego ycia, przechodz c mi dzy frontami.
W tym burzliwym czasie o eni si z Pao Tschou, co znaczy Per a"
nauczycielk z Hajfongu. Po powstaniu Chi skiej Republiki Ludowej
w 1949 roku, sytuacja polityczna zmusi a go do opuszczenia ukochanej
ojczyzny. Rz d francuski uhonorowa jego dzia alno w Wietnamie,
nadaj c tytu y i odznaczenia, zaofiarowano mu równie mieszkanie
w Pary u. Na pocz tku pobytu we Francji doktor Kuan znalaz prac
w firmie importowo-eksportowej, poniewa w tamtym czasie w Pary u
nie móg utrzyma siebie i swojej rodziny z wykonywania akupunktury.

Do ko ca lat sze dziesi tych chi ska medycyna na Zachodzie by a

prawie nie znana. Doktor Kuan nawi za kontakt z europejskimi leka-
rzami i zacz z nimi wspó pracowa . Na pocz tku leczy ostre i prze-
wlek e bóle, depresje, a przede wszystkim migreny. Pacjenci zauwa yli
wnet, e delikatny Chi czyk dokonywa ma ych cudów. Niebawem
po wi ci szczególn uwag dzieciom upo ledzonym. Nieprawid owo

ukszta towane ko czyny po kuracji doktora Kuana uzyskiwa y nieocze-
kiwan ruchomo . Bezp atn prac dla biednych, cz sto do pó nych

godzin nocnych, kompensowa sobie rachunkami od prominentnych
pacjentów ze wiata polityki i showbiznesu.

Jego praktyka w 11 dzielnicy Pary a, gdzie mieszkaj ludzie wszyst-

kich ras, umo liwia mu troszczenie si o swoj

on , siostr i dwoje

dzieci (z o miorga). Kuan jest równie uzdolnionym malarzem. Kilka
razy w roku leczy równie upo ledzonych pacjentów w szpitalach
w Danii, gdzie jest znany ze swej sztuki lekarskiej. Dobre wyniki
leczenia osi ga u ludzi ze wiata muzyki (których praca wymaga szcze-
gólnej ruchomo ci") i u chorych na raka. Jednym z wa niejszych
celów doktora Kuana jest przezwyci

enie strasznej choroby

AIDS, a zarazem wspó praca z zespo em lekarzy francuskich, zwi zana
ze zwalczaniem tej choroby. Pracy tej po wi ca wiele czasu. Ma du
kolekcj listów i fotografii oraz uporz dkowan dokumentacj
lekarsk z wynikami leczenia. Chi ska metoda inhoa robi du e
wra enie.

Zachodni lekarze interesuj si tylko niektórymi aspektami leczenia

doktora Kuana, a nie ca jego wiedz . On sam nie jest fanatykiem lub
guru, lecz cz owiekiem rozumiej cym swój kunszt lekarski, .przede
wszystkim jako komplementarn medycyn . Jego celem jest wzmoc-
nienie cia a, które tak cz sto i mocno jest obci

one zachodnimi meto-

dami leczenia. Wielkim pragnieniem doktora Kuana jest zbli enie me-
dycyny chi skiej i zachodniej. Jego postawa i metoda, zarówno nau-
czyciela samoleczenia, jak i lekarza, przynios a mu szczególn s aw
w Pary u. Dla doktora Kuana jest zrozumia e, e samodyscyplina,

asna walka z chorob i pozytywne my lenie ma lecz ce dzia anie.

On yje akupunktur i nie wiczy samotnie. Porusza si w czwartym

wymiarze królestwa tradycyjnej chi skiej sztuki leczenia. Jest to sfera,
której nikt sam za pomoc wiedzy szkolnej nie mo e naby . To spot-
kanie w samolocie z cz owiekiem, który ca e swoje ycie po wi ci na
badanie prawid owo ci naszej wewn trznej alchemii, praktykuj c

jak

artysta starej wiedzy

nak uwania, by o dla mnie zes aniem losu.

Je li zabierzecie t ksi

w podró , by mo e równie dla Was

dzie zes aniem losu.

Yerena Burki

Inhoa

Oprócz w

ciwego zna-

czenia, chi skie znaki pi-
sarskie mog wyra

Yin lub

Yang: na poprzednie] s t r o n i e
p r z e d s t a w i a m y w górze
znak

Yang

(jest twardy,

ski, na adowany energi ),

znak na dole

Yin

(mi kki, agodny, p ynny).
Widzimy to równie na
rysunku: Yin jako wygi ta
krzywa trawa, natomiast
krótka trawa

Yang.

Pewien francuski genera do wiadczony w sztuce wojennej prosi

mnie kiedy o pomoc w delikatnej sprawie. Otó podczas ka dej uro-
czystej rocznicy

skoro tylko us ysza marsz wojskowy

zaczyna

aka . zy dla niego by y czym przykrym, ale nawet przy dobrych

ch ciach nie móg si powstrzyma

nie tak na niego dzia

dziarskie d wi ki. Postanowi em na krótko przed nast pn oficjaln
uroczysto ci wk

mu pod skór w okre lone miejsce r ki ig do

akupunktury. Efekt by nieoczekiwany: stary genera spokojnie przyj
odznaczenie. Grzmi ce bicie werbli tym razem nie wycisn o ez

ig a

pod r kawem jego munduru osi gn a swój cel. To by o przede wszyst-
kim silne dzia anie nak utego punktu na psychik lub dostateczne przy-
gotowanie pacjenta na dzia anie ig y w ko czynie. Oba te czynniki
wspó wp ywaj na wynik, gdy razem konieczne s do osi gni cia
sukcesu.

Opisuj c tutaj histori genera a, chcia bym w tej ksi ce wyja ni , e

takie problemy mog dotyczy dowolnego obszaru zdrowia: duch i cia-

o s razem i mog wzajemnie na siebie wp ywa pozytywnie, ale

równie negatywnie. Zabiegi mog dzia

zapobiegawczo, lub te lecz-

niczo. Najlepsz gwarancj ich skuteczno ci jest zaufanie do tej meto-
dy, ale równie zaufanie sobie. Do tego potrzeba si y ducha i równo-
wagi wewn trznej. Wszystkie propozycje terapeutyczne tej ksi

ki zmie-

rzaj nie tylko do utrzymania zdrowia czy leczenia cia a, ale równie
do wzmocnienia ducha. Wkrótce przekonacie si o lym, je li zastosuje-
cie ucisk okre lonych punktów na ciele (akupresura). Duch i cia o s ze
sob zwi zane energetycznym zwi zkiem sieciowym. Mog nadzwyczaj
czujnie reagowa na delikatny ucisk palca. Na tym za

eniu zbudowa-

na jest chi ska medycyna i to jest podstaw metody inhoa, która
opiera si na starej szkole chi skiej.

Najpierw zajmiemy si bli ej chi sk medycyn , a pó niej praktycz-

nym zastosowaniem metody inhoa. Na kilka pyta dotycz cych inhoa
chcia bym odpowiedzie , szczególnie na te, które interesuj
czytelni-

ków. Co to jest inhoa? Jak dzia a ta metoda? Jakie choroby mo e
leczy ? Czy mo na przy jej stosowaniu pope ni b d, czy jest niebez-
pieczna?

Co to jest inhoa?

Inhoa znaczy srebrny kwiat". Jest to nazwa metody moich przod-

ków. Zapobiega ona chorobom i leczy je. Wiedza o tej metodzie i jej
mo liwo ciach oddzia ywania przekazywane s od stuleci nast pnym
pokoleniom. W

ciwie musia bym powiedzie przodkiniom, poniewa

w mojej rodzinie wiedza zawodowa

wbrew zwyczajom ludowym

przekazywana by a z matki na córk . Tak wi c moja siostra w Kan-
tonie (w Chinach) podtrzymuje dotychczasow tradycj inhoa i ci gle

rozwija. Oczywi cie wiedza ta nigdy nie by a ukrywana przed syna-

mi. Mimo to spo ród moich dzieci najbardziej zwi zana z metod
inhoa jest moja córka Cok Kan. Poniewa ta zawodowa wiedza prze-
kazywana by a przez kobiety, to pozosta o na niej równie pi tno
kobiet. A wi c prosz Pa stwa, os

cie sami!

Inhoa pozwala w sposób wypróbowany ustrzec ludzi zdrowych przed

chorobami, a chorym przywróci zdrowie. Stosujemy wszystkie mo -
liwe dost pne chi skie sposoby terapeutyczne. Pos ugujemy si wspóln
wiedz , któr nam daje zarówno medycyna zachodnia, jak i medycyna
alternatywna.

Naszym g ównym zakresem jest akupunktura, akupresura i masa ,

do tego nale y do czy jeszcze dietetyk , chi skie zio a i jog . Ksi

ta ogranicza si do opisania masa u chi skiego i akupresury. S to dwa
zagadnienia, które wprowadzaj w temat samopomocy i nie wymagaj
uprzedniej wiedzy podstawowej, jak i adnych rodków pomocniczych:
bowiem tylko wasze w asne r ce mog przynie niewiarygodne efekty.

Inhoa mo e czyni prawdziwe cuda. Jak pojedyncze krople wody

mog prowadzi do wylewu morza, tak delikatny ucisk pa stwa d oni,
stymuluj cy przep yw energii cia a, mo e spowodowa rzeczywi cie spe-
ktakularny efekt. To tak, jak ma a si a dzieci cej d oni mo e wprawi
w ruch samochód ci arowy, podczas gdy silni m czy ni bezskutecznie
próbuj go pcha . W podobny sposób proste stymulacje punktu aku-
punktury rozwi zuj czasami problemy medyczne, które dot d by y
nierozwi zywalne.

Pewnego dnia przysz a do mojego gabinetu w Pary u kobieta po-

chodz ca z Danii z upo ledzeniem chodu. Parali wymusza na niej

podj cie decyzji o ponownej operacji, z któr lekarze wi zali nadziej
na popraw . Leczyli my j intensywnie podczas trzydniowego pobytu,
szczególnie zwracaj c uwag na ko czyny dolne. Dobry wynik leczenia
okaza si trwa y i utrzymywa si po jej powrocie do Danii. Czy by to
cud, przypadek, logiczne nast pstwo leczenia akupunktur ? Jak od-
powiedzie na to pytanie: to nie by w adnym wypadku kolejny
sukces, który mog em umie ci na moim koncie. By em tylko r
dziecka, która prac du skich lekarzy doprowadzi a do szcz liwego
zako czenia.

Inhoa jest metod delikatn . W Chinach okre lano j ogólnie deli-

katn medycyn . Inhoa

akupresura, a przede wszystkim masa .

Je eli poj cie muskanie wzi to ze s ownika medycyny i b dzie mia o
jasny cel przeznaczenia jak s owo masa , to trzeba rzeczywi cie wcze -
niej mówi o muskaniu ni o masa u. D

lizga si faktycznie po

skórze jak p yn ca woda: nie bez powodu okre la si poj ciem sucha

piel poszczególne elementy ca kowitego masa u. Ucisk przy inhoa

akupresurze wykonuje si opuszk palca troch silniej, ale jednak nie
tak mocno, aby wymaga o to zbyt du o si y. Równocze nie wyst puje
dzia anie na przep yw energii, w mniejszym stopniu bezpo redni, oraz
nie tak gwa towny, jak to wyst puje przy u yciu igie w akupunkturze.
Masa i akupresura wykonywane wed ug metody inhoa mog ka demu
pomóc, nawet osobom, które z okre lonych powodów nie znosz na-

uwa . U ci

ko chorych, os abionych ludzi mamy mo liwo obser-

wacji i dobroczynnego wzmacniaj cego dzia ania masa u inhoa. To jest
tak, jakby g oduj cemu podano kilogram ry u. Ta ilo ry u dla g odu-

cego ma znaczenie yciowe. Dla sytego cz owieka ten sam dar mo e

by ju czym zupe nie innym.

Co mo e inhoa?

Wiemy jak istotne znaczenie ma przep yw energii w ciele. Energia

jest paliwem ycia, pokarm jest paliwem dla organizmu. Energia
kr

y w ca ym ciele i atwo zrozumie , dlaczego mo e wyst pi

choroba jakiej cz ci cia a, je eli dop yw energii b dzie niedostateczny.
Cz sto uszkodzenie jednej cz ci cia a powoduje utrudnienie przep ywu i
ma e zablokowanie, które mo e przyczyni si do zaburzenia ogólnej
równowagi energetycznej, co równie mo e przejawi si chorob cz ci
cia a bezpo rednio nie zwi zan z uszkodzeniem. Choroby za
powoduj ponownie nowe zablokowanie w przep ywie energii, a uk ad
immunolo-

Chi ski masai

giczny staje si coraz s abszy, co w konsekwencji mo e prowadzi do
regularnej lawiny objawów chorobowych. Kto nie chcia by temu zapo-
biega ! Zapobieganie jest zasadniczym celem post powania w medycy-
nie chi skiej. Oczywi cie zapobieganie w podwójnym znaczeniu: zdro-
wy cz owiek powinien przez odpowiednie zapobiegaj ce post powanie
chroni swoje zdrowie, chory natomiast powinien si leczy , ale nie
tylko ci le okre lone schorzenie, ale równocze nie chroni si przed
mo liwymi nast pstwami chorobowymi. Inhoa spe nia te dwa wymaga-
nia

inhoa by a i b dzie odpowiedzi rozwijaj

te zagadnienia:

Je eli przyjmiecie masa jako element codziennej higieny cia a, to

w ten sposób wp yniecie na swobodny przep yw energii, przez co bloki
energetyczne b

mog y by usuni te ju w pocz tkowym stadium.

Zasad tego post powania jest masowanie du

powierzchni d oni,

w krótkim czasie, ca ego cia a. Aktywizowane s wówczas wszystkie
meridiany i wszystkie drogi, po których kr

y energia w ciele. Masa

mo e by stosowany jako leczenie; bezpo rednio wp ywa na ca powie
rzchni cia a, zwalczaj c zaburzenia kr

enia krwi, choroby

i stany zapalne stawów. Jest tak e cudownym rodkiem w przypadku
leczenia nerwic uwarunkowanych stresami, a tak e szybko dzia aj
i skuteczn technik relaksuj

u osób szczególnie obci

onych zawo

dowo. Nawet ju krótki masa

je li znajdziecie oczywi cie czas

mi dzy dwoma posiedzeniami lub w przerwie w pracy

mo e natych

miast przywróci zdolno

koncentracji. Sam masa tego jednak nie

sprawi. Jest to osi galne równie dzi ki koncentracji my li w czasie
masa u, tzn. przez zatopienie my li, co wp ywa po powrocie do pracy
na dobr koncentracj . Wszystkie informacje o poszczególnych ro
dzajach masa u i ich w

ciwo ciach zapobiegawczych i leczniczych

mo na znale

w rozdziale Osiem cudów chi skiego masa u".

Celem akupresury jest leczenie skomplikowanych chorób i ró nych

ostrych i przewlek ych dolegliwo ci. Wynika to ju z techniki zabiegu.
W tego rodzaju przypadkach zabieg wykonujemy nie ca r

jak

w masa u, ale tylko opuszkiem palca, który w ci le okre lonym,
strategicznym miejscu (punkt akupunktury) musi by tak przy

ony,

e uciskaj c ten punkt aktywizujemy meridiany. Dobór punktów od

bywa si na tych samych zasadach co przy nak uwaniu ig ami w aku
punkturze

punkty zawsze s takie same, niezale nie od tego, czy je

nak uwamy, czy uciskamy palcami. Wykonujemy akupresur tych pun
któw, które dzia aj na istniej ce obecnie symptomy chorobowe i rów
nocze nie stale na takie punkty, które zapobiegaj chorobom i cier-

pieniu. Pod koniec zabiegu dzia a si na takie punkty, które s
ogólnemu wzmocnieniu ducha i cia a. Wzmocniony pacjent lepiej znosi
nie tylko chorob , ale i leczenie przebiega wówczas pomy lniej. Aku-
presura jest predestynowana do bezpo redniego leczenia bólowych
schorze aparatu ruchowego, bólów g owy, problemów zwi zanych
z trawieniem, dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego i oczywi cie
w cierpieniach uwarunkowanych stanem psychicznym, jak zaburzenia
snu, na ogi, nerwice lub depresje. Akupresura powinna by stosowana
jako terapia d ugotrwa a, w chronicznych zespo ach bólowych, gdzie ze
wzgl du na dzia anie uboczne leków przeciwbólowych, wcze niej czy
pó niej, dalsze ich stosowanie nie jest mo liwe. Poniewa wykonywanie
tej metody jest dziecinnie atwe, to samoterapia powinna by stosowa-
na przede wszystkim w przezi bieniach, dolegliwo ciach

dkowych

i w innych codziennych niedomaganiach. W Chinach ju ma ym dzie-
ciom pokazuje si , gdzie musz uciska skór w przypadku konkret-
nego cierpienia. Jest jeszcze jedna korzy wynikaj ca ze stosowania
akupresury: mianowicie jest ona w pe ni bezpieczna Lak d ugo, jak

ugo przestrzega si podstawowych zasad higieny, m.in. myje si r ce

przed jej rozpocz ciem.

Wprowadzenie w medycyn

chi sk

Wprowadzenie w tajniki
chi skiej medycyny mo na
przestawi w ró ny sposób.
Znaki pisarskie na
poprzedniej stronie s tylko
jedn z takich mo liwo ci.
Cienkie, ostre ko ce
wybijaj si w rysunku
stanowi

symbol Yang.

W medycynie chi skiej oznak zdrowia cia a jest harmonijna

równowaga energii Yin i Yang i jej swobodny przep yw. Dlatego ka da
choroba jest symptomem nierównowagi energetycznej.

Historia

Ju w czasach prehistorycznych znana by a wiedza o tym, e masa

okre lonych bolesnych miejsc cia a nie tylko agodzi ból, lecz ponadto
przyczynia si do szybkiej poprawy stanu ogólnego. Spiczaste przed-
mioty wykonane z kamienia s

y w epoce kamiennej zarówno do

leczenia chorób, jak i w codziennej pracy. Te kamienne przedmioty
by y pierwszymi ig ami stosowanymi w akupunkturze. Zdolno do
rozpalania ognia i obserwacja, e okre lone bóle znikaj w cieple, które
daje ogie , stworzy y podstawy do rozwoju moxybusji

drugiego Filaru

chi skiej medycyny. W tej metodzie u ywa si

arz cego, sproszkowa-

nego materia u ro linnego do ogrzewania okre lonych miejsc cia a.

Tak jak udoskonalano narz dzia pracy staro ytnych Chi czyków,

tak równie ulepszano narz dzia do akupunktury: po ostrzach kamien-
nych by y ig y z ko ci i bambusa. W drugiej po owie drugiego tysi c-
lecia przed Chrystusem produkowano ju ig y z metalu. Od tego czasu
coraz bardziej poznawano zwi zek mi dzy nak utym punktem a jego
dzia aniem, które przynosi o ulg . W ten sposób zosta odkryty zwi zek
meridianów i ich po cze . W Huangdi Nei Jing"

klasycznej ksi -

dze chi skiej medycyny, maj cej ponad 2000 lat

opisano ca ów-

czesn wiedz . W Huangdi Nei Jing" zawarty jest protokó rozmowy
mi dzy cesarzem Huangdi i jego lekarzem. Du a cz

po wi cona jest

miejscu i funkcji akupunktury, chorobom meridianów oraz wskaza-
niom i przeciwwskazaniom do nak uwa punktów.

Przez stulecia trudnym problemem do rozwi zania by a lokalizacja

poszczególnych punktów. Mianowicie jeden pacjent by szczup y, drugi
gruby, trzeci wysoki, a czwarty niski. Nasuwa o to pytanie, jak aku-
punkturzysta powinien post powa , aby precyzyjnie lokalizowa na-

ucie? Jak je wykona , eby nie wyj poza punkty i zachowa w

ciwe odst py mi dzy nimi. Prawid owe trafienie w punkty by o zale -
ne

mniej lub bardziej

od intuicji danego akupunkturzysty. Roz-

wi zanie znaleziono za czasów dynastii Han (oko o 202 rok przed Chry-
stusem do 220 roku po Chrystusie), przyj to wówczas jako wzgl dn
miar pomiaru cun, tzn. okre lony odcinek cia a pacjenta, np. szero-
ko jego kciuka

jako wielko proporcjonaln . Do dzi indywidual-

na jednostka pomiarowa jest podstaw praktykuj cych lekarzy.

Za czasów dynastii Tang (618

907) stworzono specjalne katedry

akupunktury i moxy oraz podniesiono je do poziomu uniwersyteckiego.
Szkolenia dla lekarzy pocz tkuj cych by y obowi zkowe. Na dwóch
br zowych modelach wielko ci cz owieka zaznaczyli mistrzowie, znane
od tysi cleci, dok adne przebiegi meridianów z precyzyjn lokalizacj
punktów. Modele te by y niezwykle pomocne w nauczaniu i wykorzy-
stywano je równie w egzaminach ko cowych studentów. Trójwymiaro-
wy model by du ym sukcesem, poniewa pierwszy raz mo na by o
przedstawi i studiowa ca

czn sie meridianów.

Kompendium lekarza o nazwisku Ki-tcheon i trzy modele z meridia-

nami z okresu dynastii Ming (1368

1644) nale

do ko cowego okre-

s u r oz k w it u a ku p u n kt u r y, p o n i e wa na s t p n a d y na s t ia T s i ng
(1644

1911) nie ufa a tradycyjnej medycynie. Jedynie chi ski lud ni-

gdy nie straci zaufania, dlatego akupunktura i moxa by y dalej prak-
tykowane, chocia post p w tej dziedzinie nie mia

adnego wsparcia ze

strony w adz.

Dla tradycyjnej medycyny chi skiej zacz si pos pn y

rozdzia z chwil nastania imperializmu kulturowego, wraz z wojn
opiumow (1840

1842), a wreszcie osi gn najbardziej

dramatyczny punkt w postaci dekretu zabraniaj cego praktykowania
tej sztuki leczenia. Dzia o si to w czasie, gdy w Japonii i w Europie
akupunktura by a ju znana i praktykowana.

W komunistycznych Chinach akupunktura otrzyma a nowe poparcie

od rz dz cej partii, a pó niejszy przewodnicz cy Mao w 1928 roku,
bezpo rednio po za

eniu Czerwonej Armii, szczególnie k ad nacisk

na wspó dzia anie obejmuj ce tradycyjn medycyn Wschodu i medycy-

zachodni .
W czasie powstania przeciw Japonii i w

ugim marszu" na Jenan

akupunktura i moxa odegra y istotn rol w opiece zdrowotnej

nierzy. Od czasu proklamowania Republiki Ludowej Chin mog a ona

ponownie zaj

swoje miejsce w nauce i badaniach. Inaczej nie doko-

na by si olbrzymi krok w przysz

, jakiego dokona rozwój akupun-

ktury lat pi

dziesi tych w dziedzinie anestezjologii, jak równie post p

w dziedzinie laseropunktury. Nale y podkre li , e nie nast pi oby to,
gdyby tysi cletnie dziedzictwo chi skiej medycyny musia o istnie
w cieniu nieprzyjaznej jej nauki przyrodniczej i ograniczone jedynie do

tpliwej jako ci praktyk pok tnych.

Techniki akupunktury i moxy

Ksi ka ta w ca

ci po wi cona jest zapobieganiu i samoleczeniu za

pomoc masa u i akupresury. Bez w tpienia jednak samoleczenie ma
pewne granice i czasami wizyta u lekarza jest jednak konieczna. Natu-
ralnie w pierwszej kolejno ci u lekarza dotychczas prowadz cego.
Mog pojawi si w tpliwo ci dotycz ce zaufania akupunkturzy cie,
jak równie inne, np.: czy to sprawia ból? czy ig y s rzeczywi cie
czyste? czy wszystko przebiega prawid owo?

Nast puj ce krótkie dygresje nie s niczym innym, jak zwróceniem

uwagi, w jaki sposób akupunkturzysta powinien post powa . W miar
swoich mo liwo ci powinien on udzieli informacji

podobnie jak

chirurg, który informuje o teoretycznym przebiegu operacji wyrostka
robaczkowego. Powinni my wi c informowa równie lekarza prowa-
dz cego o planowanym leczeniu akupunktur . Natomiast po zako -
czeniu zabiegu trzeba powiedzie lekarzowi o przebiegu i o leczeniu.
Równie wa ne jest przekazanie istotnych informacji akupunkturzy cie
o wynikach: prosz opowiedzie o dotychczasowej terapii i lekarstwach
przyjmowanych lub o przewidzianym planowanym leczeniu.

W akupunkturze

okre lone punkty, które w wi kszo ci przypad-

ków stymulowane s punktami meridianów za pomoc igie , zarówno

otych, srebrnych, jak te z innych metali. Pos ugujemy si ig ami

o przekroju poni ej pó milimetra. G boko nak ucia

w zale no ci

od miejsca

wynosi od kilku milimetrów do paru centymetrów. Ig a

wk uwana jest pod ci le okre lonym k tem w stosunku do powierzchni
cia a. Jedynie przy nierozs dnym post powaniu lub w razie poruszenia
si chorego podczas zabiegu mo e wyst pi ból spowodowany doty-
kiem cian t tnic lub zwi zany ze zranieniem ogranów wewn trznych.
Istniej poza tym punkty wra liwe, które powinni nak uwa jedynie

ugo praktykuj cy lekarze

specjali ci akupunktury. Dotyczy to na

przyk ad nak uwania punktu wewn trznego k ta oka. Ig a musi by

w tym przypadku bardzo ostra, a nast pnie wprowadzona o u amek
milimetra od k cika oka po wewn trznej cianie oczodo u tak, aby nie
uszkodzi ga ki ocznej. Dlatego znajomo anatomii cz owieka w kszta -
ceniu chi skich akupunkturzystow zajmuje centralne miejsce.

W nauczaniu du o miejsca zajmuj równie nak ucia wykonywane

na sobie samym. Z jednej strony doskonali to prac palców i daje
poczucie bezpiecze stwa pocz tkuj cym akupunkturzystom. Z drugiej
strony

po wcze niejszym do wiadczeniu wielu mo liwo ci na so-

bie

uczy wra liwo ci podczas nak ucia, przez co atwiej

zrozumie im pacjenta w czasie zabiegu. Pacjent prawie nic nie czuje
przy wkhi-waniu ig y. Je eli wyst puje jaki lokalny ból przy wk uciu,
to najcz ciej spowodowany jest manipulacj . To, co si czuje przy
prawid owo wykonanej akupunkturze, nazwano de Qi

to znaczy

przybycie energii". Charakterystycznym odczuciem de Qi jest uczucie

gor ca lub zimna, oci

ci umys u, ucisku, mrowienia lub pr du.

Bóle pojawia si mog w oddalonych miejsca ch cia a. Cz sto
chor zy inf or muj o uczuciu ci gni cia wzd

danego meridianu.

Je li chodzi o lokalne

bóle, to istnieje jedno ograniczenie: ka dy pacjent niezale nie od wra -
liwo ci przy nak uwaniu punktów szczególnie wra liwych, jak opuszki
palców, czy te podeszwy stóp, mo e odczuwa lekkie bóle. Ogólnie
mówi c, pacjenci wra liwi, l kliwi, nerwowi, jak równie pierwszy raz
poddani akupunkturze, którzy czuj si niepewnie, poniewa cz sto
mieli bóle, musz pozna akupunkturzyst i zaufa mu. Dobry aku-
punkturzysta musi by nie tylko dobrze wyszkolony technicznie, lecz
tak e powinien by osob subteln , pe

ci i przyjemn w kon-

takcie z innymi. Nie zmusza on nigdy chorego do znoszenia bólu.
Ch tnie w ka dej chwili przerywa terapi i w czasie rozmowy wzmacnia
zaufanie pacjenta do leczenia.

Po wk uciu ig y normalnie pozostaj w skórze na okres 15

20 minut.

Co kilka minut akupunkturzysta kontroluje pozycj igie i porusza nimi
zale nie od celu terapii, tzn. obraca palcami lub wprawia je w wibracj .
W nag ych wypadkach, lub przy intensywnym leczeniu ci

kich chorób

z silnymi bólami, ig y pozostaj czasami przez godzin i przez ca y ten
czas manipuluje si nimi do chwili uzyskania poprawy.

Delikatne ig y z ostrzem i trzonem nie s jedynym instrumentem

akupunkturzysty. Przy okre lonych schorzeniach mo na pod cis
kontrol pobra kilka kropel krwi, wykonuj c ma y krwioupust, poma-
gaj c w taki sposób choremu. W tym przypadku terapeuta u ywa
lancetu, jakim pos uguje si medycyna zachodnia przy pobraniu krwi
z opuszki palca. Wa ne miejsce zajmuje równie

kwiat liwy". Jest to

cylindryczny m oteczek zbudowany z 5

7 ostrzy, równo osadzonych

igie na d ugim trzonku, którym rytmicznie stuka si w leczone miejsca
na skórze. Zadrapaniom zapobiega si przez utrzymanie czubka igie na
jednym poziomie i nie zaginanie ich, a tak e przez precyzyjne uderzenie
prostopad e do skóry. Najwy szym przykazaniem przy wszystkich tych
technikach jest czysto

i sterylno igie . To ka e nam jeszcze raz

zwróci uwag na choroby przenoszone przez krew, takie jak wirusowe
zapalenie w troby czy AIDS, i u wiadomi sobie konieczno prze-
prowadzania sterylizacji narz dzi. S

do tego celu sterylizatory do

suchej sterylizacji, w których ig y przebywaj odpowiednio ustalony czas
w temperaturze 18O°C. W gabinetach zabiegowych mog znajdowa si
urz dzenia o podobnym dzia aniu. Sama dezynfekcja w alkoholu lub
gotowanie w wodzie jest niewystarczaj ce. Na yczenie pacjenta u y-
wam zawsze nowych igie . Je eli pacjent przychodzi regularnie i znam
go dobrze, to daj choremu jego w asne ig y do domu. Wtedy w roz-
tworze alkoholowym przechowuje je w domu do nast pnej wizyty.

Moxa by a zalecana w Huangdi Nd Jing" przede wszystkim do

leczenia chorób, które by y spowodowane przez zimno i wilgo .
Nato-

miast moxa, która wytwarza ciep o, nie jest wskazana przy gor czce,
stanach zapalnych i nadci nieniu t tniczym. S to bowiem tak zwane
syndromy gor ca, które pod dzia aniem ciep a mog szybko ulec po-
gorszeniu. W moxie okre lone punkty cia a podgrzewa si , nawet takie,
których nak ucie jest zabronione

jak p pek, który ogrzewany jest

arz cym si sto kiem ubitych li ci pio unu. Poprzednio arz ce si

kulki moxy k adziono bezpo rednio na skór , obecnie k adzie si warst-

izoluj

w postaci kr

ków wyci tych z czosnku lub korzenia

imbiru

mi dzy skór a arz

si kulk moxy. Najpewniejsz

metod zapobiegaj

oparzeniu jest agodna moxa wykonywana cyga-

rem, akupunkturzysta zbli a roz arzony koniec cygara i oddala w regu-
larnych odst pach od skóry, obserwuj c dok adnie nagrzewane miejsce.
To pozwala na uchwycenie momentu pojawienia si zaczerwienienia
skóry w miejscu nagrzewania. G ównym wskazaniem do terapii ciep em
z u yciem pio unu {Artemsia vulgaris)

wszelkiego rodzaju stany

os abienia, jak równie zawroty spowodowane niskim ci nieniem t t-
niczym. Równie jako rodek przeciw os abieniu pio un ma d ug tra-
dycj w Europie. Rzymscy legioni ci wk adali do sanda ów pio un, aby
wytrzymywa m cz ce marsze i zapobiec stanom wyczerpania. W nie-
mieckiej strefie j zykowej s

on jako dodatek do k pieli stóp stoso-

wany przeciw zm czeniu nóg i st d pochodzi niemiecka nazwa pio unu
(Beifuss: fuss

stopa, bei

przy). W tradycyjnym ludowym lecznic-

twie jest du a obfito receptur z udzia em pio unu, stosowanych w ró -
nych dolegliwo ciach, np. w przewlek ych biegunkach, os abieniu spo-
wodowanym paso ytami jelit. Pio un bowiem zawiera eteryczne olejki,

ównie cineol

substancj przeciw robakom. Czy takie dzia anie

pio unu by o znane, kiedy stosowano go jako przypraw kuchenn do
sa at? Teraz trudno jest na to odpowiedzie . Pio un zadomowi si
zarówno w Azji, jak i w Europie. Obie kultury niezale nie wcze nie
odkry y w

ciwo ci lecznicze tej ro liny. Zapewne jest to tylko poje-

dynczy przyk ad opisuj cy wspóln wiedz . I mo e nie jest szczególnie
szcz liwym przyk adem, poniewa pio un odgrywa wspó cze nie wa
rol tylko w homeopatii. W medycynie akademickiej zosta dawno
zast piony przez substancje chemiczne. Pomimo to pozosta my jednak
przy yczeniu, aby wspó praca mi dzy zachodni i wschodni medycy-

pog bia a si , w zgodnym poszukiwaniu tradycji, ale przede wszyst-

kim we wspólnym posuwaniu do przodu bada nad rozwi zywaniem
istniej cych problemów zdrowotnych.

Praktyka chi skiej

medycyny

Yin i Yang

nie daj c; mi si rozdzieli

biegun; mi. Luk symbolizuje Yi ale
wybiega on z Yang.

Pewien pacjent choruj cy na raka, po latach mozolnych terapii,

kontroli lekarskich i nowych terapii, pewnego razu dowiedzia si od
lekarza, e jest znowu zdrowy. Cieszy si tak bardzo, e podczas
przyj cia wydanego z tej okazji dla swoich przyjació zas ab . W tym
samym jeszcze dniu zmar z powodu niedomogi serca. Sam przyj cia
nie przygotowywa , zlecaj c innym organizacj i zakupy, aby unikn
w ten sposób stresu. Z mojego punktu widzenia zosta by przy yciu,
gdyby mniej si cieszy z dobrej wiadomo ci.

Co si sta o? Przez nadmiern rado dosz o do zaburzenia równo-

wagi Yin i Yang tego cz owieka, wzajemna bowiem równowaga tych
dwóch elementów jest podstaw

ycia. Dlatego te niekontrolowane

uczucia, zarówno pozytywne, jak i negatywne, nale

w medycynie

chi skiej do pierwszych przyczyn chorobowych. W naszym wyobra e-
niu cz owiek przychodzi na wiat jako ca kowicie nienaruszalna istota.
W ci gu ycia na skutek chaosu w uczuciach, z ego od ywiania, jego
odporno s abnie. Je eli jest w stanie nierównowagi, to w ró nych
sytuacjach ekstremalnych szybko zaczyna chorowa , atwiej ulega ró -
nym wypadkom, jest bardziej podatny na infekcje. Utrata naturalnych
sil obronnych zaburza przep yw energii, która we wschodnim rozumie-
niu utrzymuje cia o cz owieka w aktywno ci i zdrowiu. Drogi, którymi
kr

y energia w ciele, nazywamy meridianami. Maj one dok adn

lokalizacj i na tym oparte jest moje leczenie. Je eli przep ywa za du o
energii, to przez odpowiednie leczenie zostaje ona rozpraszana w meri-
dianach. Je eli przep ywa za ma o, mo na j stymulowa . Diagnostycz-
ne i terapeutyczne metody chi skiej medycyny oparte s na regule
pi ciu ywio ów, które nie tylko dotycz

rodowiska naturalnego ko-

smosu, ale równie cz ci cia a, organów, emocji i aktywno ci cz owie-
ka. I tak na przyk ad ogie jest ywio em serca, równie rado nale y
do tego ywio u; natomiast nadmiar rado ci niszczy serce. Drzewo jest

ywio em dla w troby i z

ci. Napady z

ci uszkadzaj w trob .

ledziona (i trzustka) oraz zmartwienie (troska) s podporz dkowane

ywio owi ziemi; p uca i smutek

metalowi; nerki i strach

wodzie. Je eli spojrzymy na przedstawion wy ej histori cz owieka
który odzyska zdrowie, a nast pnie z nadmiaru rado ci dozna zawa i
serca, to lepiej zrozumiemy, dlaczego

z punktu widzenia kultur)

Wschodu

by oby dla niego lepiej, eby swoj nadmiern rado

w por opanowa .

Regu a pi ciu ywio ów

Pod wp ywem zmieniaj cych si pór roku oraz ycia ludzi, uzale

nionego przez wieki od pracy na polu, powsta obraz pi ciu ywio ów
i ich energetycznego zmiennego dzia ania. Wiosna i lato, pó ne laU
i jesie , tak e zima

s to okresy, w których ywio y drzewa, ognia

ziemi, metalu i wody ka dorazowo osi gaj najwy szy punkt swoje
aktywno ci. Ka dy ywio od ywia nast puj cy po nim, tak jak ka di
pora roku wydaje nast pn . Równocze nie ka dy ywio dzia a na inm
hamuj co i rozpraszaj co, tak e ko cowa suma energii pozostaje be;
zmiany. Za pomoc tych dwóch regu tworzenia i rozpraszania ludzi*
w staro ytnych Chinach wyja niali sobie wspó dzia anie zmian i po
wtórze na przestrzeni czasu. Tak jak jest si pewnym, e po ka dyn
wieczorze nast puje nowy ranek, tak te ca y rok przebiega wedhij
znanych odwiecznie zasad. Dlatego tak wielki wyst powa niepokój
je eli jedna z pór roku by a nadzwyczaj gor ca i wilgotna. Gor a
powietrze na wiosn oznacza o, e ywio ognia

typowy dla lata

jest zbyt wcze nie aktywny

a przegrzanie nie jest wcale korzystne

Porz dek wiata wed ug regu y pi ciu ywio ów przeniesiono na wieli
dziedzin ludzkiego ycia. Szczególnie za na obszar ochrony zdrowia
Ka demu narz dowi {sercu, ledzionie, p ucu, nerce, w trobie) pod
porz dkowany jest od ywiaj cy tak zwany pusty narz d (jelito cienkie

dek, jelito grube, p cherz moczowy, p cherzyk

ciowy). Odpowia

daj ce pary meridianów wp ywaj na siebie wzajemnie wed ug zasad;
tworzenia i niszczenia. Dlatego obserwuj c chory narz d nigdy go ni
rozpatrujemy indywidualnie, lecz w po czeniu z innymi narz dam
i cz

ciami cia a, poniewa

cz si one przez meridiany oraz prze

system przep ywu energii na zasadzie pi ciu ywio ów. Dok adna znajo
mo wszystkich zale no ci jest szczególnie wa na w chi skiej profilak
tyce medycznej. W ten sposób mo na na przyk ad zapobiega choro
bom latem, wzmacniaj c wiosn okre lon energi . Mo na równie
przez odpowiednie leczenie meridianu wzmacnia narz d, gdy jest oi

ywio ów i jego odpowiedniki w cz owieku, w

naturze, w kosmosie

Drzewo

Ogie

Ziemia

Metal

Woda

Narz dy

troba

serce

ledziona

uca

nerki

Narz dy
puste

woreczek

ciowy

jelito

cienkie

dek

jelito

grube

cherz

moczowy

Organy
zmys u

oczy

zyk

wargi

nos

uszy

Tkanki

wi zad a

ci gna

tnice

mi nie

skóra w osy
cia a

ko ci w osy

owy

Wydzieliny

pot

lina

plwocina

mocz

Smak

kwa ny

gorzki

odki

ostry

ony

Nastrój

rado

zmartwienie
(troska)

smutek

strach

Wyra enie

krzyk

miech

piew

acz

czenie

(skamlenie)

Pora dnia

rano

po udnie

popo udnie

wieczór

noc

Rozwój

urodziny

wzrastanie

prze om

schodzenie

mier

Kierunki

wschód

po udnie

rodek

zachód

pó noc

Klimat

wiatr

gor co

wilgo

sucho

zimno

Pory roku

wiosna

lato

pó ne lato

jesie

zima

Planety

Jupiter

Mars

Saturn

Wenus

Merkury

Kolor

zielony

czerwony

bia y

czarny

Pokarm
ro liny

yto

kukurydza

owies

fasola

Pokarm
zwierz cy

drób

baranina

wo owina

konina

wieprzowina

Metal

cyna

mied

elazo

ów

Symbole

smok

ptak

tygrys

ksi yc

zagro ony przez chory s siedni narz d. Narz dy i tak zwane puste
narz dy s po czone w pary. Ka da para nale y do jednego z pi ciu

ywio ów, a przebieg energii narz du jest zgodny z okre lon por

roku. Regu a wzmacniania i hamowania utrzymuje obieg energii w rów-
nowadze.

Yin i Yang

Poj cia Yin i Yang wesz y do j zyka niemieckiego wkrótce po tym,

jak chi ska sztuka leczenia sta a si popularna na zachodzie. Niestety
trzeba znowu stwierdzi , e nadal funkcjonuje nieprecyzyjne przedsta-
wienie tre ci tych kluczowych poj . Nale y równie doda , i przed-
stawienie uniwersalnego dzia ania dwóch si jest tak bardzo zwi zane
z chi sk kultur , e Europejczykowi zrozumienie ich mo e sprawia
pewne trudno ci. Z drugiej strony znajduje si równie w zachodnim
my leniu poj cia, które na wskro odpowiadaj chi skiej szkole my -
lenia. To, e cz owiek powinien zachowywa wewn trzn równowag ,
to e jego si y obronne b

os abione przez gwa towne emocje i nie-

prawid owe od ywianie

stanowi wiedz , która od bardzo dawna by a

znana w chi skiej nauce o zdrowiu, a oparta zosta a na staro ytnej
teorii Yin i Yang.

ówne kierunki tej nauki (która ma naturalnie jeszcze s abszy sens

i ró nokierunkowe uj cia) przedstawiamy w nast puj cym zarysie: Yin
i Yang

przeciwstawnymi g ównymi zasadami starochi skiego my -

lenia, wed ug których wszystkie rzeczy i zjawiska wiata s uporz d-
kowane. W staro ytno ci Yang znaczy o wiat o, Yin

jako biegun

przeciwny

cie . Pó niej Yang pojawi o si w znaczeniu m skim,

aktywnym, a Yin

skim, pasywnym. Ziemi identyfikowano

z Yin, niebo

z Yang. Dlatego Yin umieszczono na dole, a Yang na

górze. I tak Yin i Yang sta y si ogólnym okre leniem dla przeciwie stw
w naturze, w kosmosie, ale i równie istniej cych w cz owieku. W chi -
skim my leniu cz owiek stanowi cz

organiczn wszech wiata. Jedno-

cze nie jest on kompletn ca

ci i sam jest ma ym wszech wiatem.

Budowa cz owieka i procesy yciowe przebiegaj wed ug zasad si Yin
i Yang. Aktywno cz owieka to jest Yang, jego sen

to Yin; górna

po owa cia a

Yang, dolna

Yin, ramiona

Yang, nogi

Yin.

Tak zwane puste narz dy systemu trawienia s aktywnymi producen-
tami energii i dlatego s Yang. Serce i osierdzie, p uca, w troba i le-
dziona, a tak e nerki otrzymuj energi

dlatego s

Yin. Energi

okre la si jako Yang. Krew i inne p yny cia a s Yin. Yin jest równie
wn trzem cia a, gdy tymczasem powierzchnia cia a jest Yang. Chcia -
bym jednak przestrzec przed pospiesznym szufladkowaniem.

Yin i Yang nie s sta ymi wielko ciami, poniewa Yin zawiera stale

równie Yang. Yang ma zawsze jak cz

Yin. Ko czyny dolne w sto-

'Porównaj Mark P. Friedlander, prof. dr Terry M. Phillips Dla wzmocnienia systemu

immunologicznego", Berno 1987 r.

Yin

to cie , a Yang

to jasne wiat o;

obie przenikaj ce si si y s nierozdzielnymi
biegunami. W ka dym Yin jest równie
Yang i w ka dym Yang jest Yin.

sunku do tu owia s Yang.

troba nale y do Yin, ale jej powierzchnia

do Yang. Ta sama choroba mo e mie charakter Yin albo Yang oraz
przebieg post puj cy lub przewlek y. Yin i Yang nie s wielko ciami
statycznymi, ale znajduj si w p ynnej równowadze. Je eli teraz wyob-
razimy sobie Yin i Yang jako niesko czenie rozga ziaj

sie delikatn

sie w ciele cz owieka, maj

po czenia z umys em i duchem, ze

swoim rodowiskiem oraz por roku, to atwo nam b dzie zrozumie
dlaczego najwi ksz warto ci chi skiej medycyny jest zapobieganie
chorobom. Tak skomplikowan równowag

atwo jest utrzyma , ale

odbudowa j znowu

je eli zosta a zburzona

jest bardzo trudno.

Rozwa ne od ywianie i harmonia uczu , nienaruszone rodowisko na-
turalne s tym wszystkim, co jest potrzebne do utrzymania doskona e-
go zdrowia cia a i ducha. Dlatego wschodni akupunkturzy ci tak sobie
ceni prewencyjny codzienny masa i bardziej go polecaj ni trudn
kuracj ig ami.

Wybitni lekarze lecz jeszcze nie ujawnione choroby, natomiast s abi
lekarze lecz widoczne choroby

mówi chi skie przys owie. Dlatego

w staro ytnych Chinach p acono czasami lekarzom tak d ugo, ja k

ugo ich podopieczni byli zdrowi; w innych wypadkach odmawiano

zap aty ... To wydaje si zbyt rygorystycznym pogl dem, ale mo na
w tym znale

ziarnko prawdy (a mo e wi cej). Ja równie przypisuje

warto zapobieganiu i wzmacnianiu cia a na co dzie . Chi ski

masa wykonywany codziennie jest wy mienit tarcz obronn przeciw
chorobom i obci

eniom dnia codziennego. Akupresura pomaga prze-

zwyci

choroby, przywracaj c równowag przep ywu energii, zapo-

biegaj c pogorszeniu.

Diagnoza

Tradycyjna chi ska medycyna nie zna ani bada radiologicznych

i testów laboratoryjnych, ani endoskopii i biopsji, ani te precyzyjnych
techniczno-diagnostycznych zachodnich metod badania. Dlatego tak
istotne jest w przypadku lekarza chi skiego precyzyjne pos ugiwanie si

asnymi organami zmys u, gdy s

one jako rodek do stawiania

diagnozy. Naturalnie równie lekarze zachodni zdani s cz sto na
informacj od chorych i na w asn intuicj . Na wynik leczenia ma
wp yw

zarówno we wschodniej, jak i zachodniej medycynie

wza-

jemny stosunek pacjenta i lekarza. Czy pacjent ma zaufanie i mówi
otwarcie o swoich problemach? Czy lekarz ma czas rozmawia ze
swoimi pacjentami i dok adnie ich obserwowa ? Zarówno moim obo-
wi zkiem, jak równie obowi zkiem zachodnich kolegów jest wyczer-
pywanie wszystkich mo liwo ci diagnostycznych, jakie daje nam roz-
mowa z pacjentami, ogl danie, s uchanie, pytanie, czucie, obmacywa-
nie

to znaczy bez pos ugiwania si dodatkowymi narz dzia mi.

W chi skiej medycynie diagnoza jest czteroetapowa. Tworzy ona dla
lekarza siatk pomocnicz do prowadzenia bie

cych obserwacji.

Oparta jest na zasadzie si Yin i Yang i regule pi ciu ywio ów. Prowa-
dzenie takich obserwacji jest mo liwe wówczas, gdy lekarz ma od-
powiednio wyszkolone narz dy zmys ów.

Akupunkturzysta musi oceni w pierwszej kolejno ci stan nalotu

zyka chorego

czy jest szary, br zowy lub

tawy. Ocenia równie

si i intonacj g osu. Powinien si zainteresowa , czy pot pacjenta ma
wo s odk lub kwa

. Jest to do trudne do wykonania, poniewa

wi kszo chorych jest po k pieli i u yciu wonnych kosmetyków. Aku-
punkturzy cie wie o wyk pany pacjent utrudnia diagnoz , równie
dlatego, e k piel wp ywa na temperatur cia a i skóry. Dwa nast pne
stopnie czteroetapowej diagnozy

to badanie pulsu i obmacywanie

cia a chorego. W czterech etapach diagnozy lekarz chi ski patrz c,

uchaj c i w chaj c, pytaj c oraz czuj c stawia diagnoz wed ug zasa-

dy Yin i Yang i regu y pi ciu ywio ów. Przy czym nie szukamy
choroby w zachodnim rozumieniu, tzn. aby j zwalczy . Idziemy jed-
nak dalej, szukamy przyczyn choroby lub te miejsca i rozmiaru nie-
równowagi energetycznej, która le y u podstawy schorzenia. W tym
uj ciu choroba b dzie objawem. Akupunkturzysta leczy te choroby,

mierza bóle, hamuje stany zapalne. Jednak e terapia ta na d

met nie przyniesie efektu, je eli lekarz nie znajdzie przyczyny zaburze
równowagi energetycznej, a nast pnie jej nie usunie. Akupunkturzysta

leczy wi c nie tylko chorob , a le ca ego chor ego. To znaczy, e
u dwóch chorych z t sam diagnoz , lub uskar aj cych si na te same
bóle leczenie niekoniecznie musi by takie samo. Rodzaj terapii zale y
zreszt od pory roku i w zale no ci od pory roku podejmowane jest
odpowiednie leczenie. Badanie kliniczne rozpoczyna si od dok adnej
obserwacji. Lekarz ocenia typ konstytucji oraz aparat ruchowy pacjen-
ta. Szczególn uwag zwraca na kolor twarzy, odcie ust, j zyka oraz
oczu. Zgodnie z nauk pi ciu ywio ów, kolor jest dla lekarza dodat-
kow informacj o stanie narz dów wewn trznych. Równocze nie po-
zwala mu ju bli ej okre li przyczyny zaburze równowagi energii.

Za pomoc s uchu, w chu lekarz dalej prowadzi badanie. Czy g os

pacjenta brzmi s abo? Czy mówi szybko, g

no, przerywanymi s owa-

mi? Jaki jest zapach skóry chorego? Czy ma zapach z ust? Chocia te
objawy s trudne do uchwycenia i interpretacji, ale dla postawienia
diagnozy s równie wa ne jak w

ciwe dolegliwo ci.

W trzecim etapie lekarz zadaje choremu pytania, które pozwalaj mu

pozna codzienny dzie pacjenta, jego na ogi, przesz

, rodzin . Cho-

ry powinien mówi o swojej chorobie, opisuj c w kolejnych fazach jej
przebieg. Wa ne jest, aby dok adnie lokalizowa swoje bóle. Ból g owy
mo e by spowodowany na przyk ad zaburzeniami przep ywu energii
w meridianach. Tstnieje bowiem zwi zek mi dzy meridianem

dka

a bólami okolicy czo owej, mi dzy meridianem woreczka

ciowego

a bólami okolicy ciemieniowej, mi dzy meridianem p cherza moczo-
wego a bólami ty u g owy i karku, mi dzy meridianem w troby a bó-
lem szczytu g owy.

Diagnostyka pulsu i obmacywanie zamykaj kliniczne badanie. Ob-

macujemy bolesne miejsca cia a, obrzmia e i wra liwe na ucisk, jedno-
cze nie kontrolujemy temperatur cia a i skóry.

W medycynie chi skiej podwy szona temperatura jest z

onym ob-

jawem sk adaj cym si z tak zwanej pustki" i gor ca". Natomiast
zimny pot przeciwnie, oznacza pustk " i zimno".

Nadmiernie gor ce r ce i stopy wskazuj na niedobór Yin, natomiast

zimne

na niedobór Yang. Doskona ego zmys u dotyku i du ego

do wiadczenia wymaga chi ska diagnostyka pulsu. Lekarz bada puls,
przyk adaj c swoje rodkowe palce w okre lonym miejscu przedramie-
nia. Zmieniaj c intensywno ucisku palców ocenia si puls na trzech
poziomach: powierzchownym, po rednim i g bokim. Nast pnie porów-
nuje si z pulsem na drugiej r ce i okre la si jego charakter. Je eli
natomiast w poszczególnych miejscach puls jest zgodny, wtedy okre la
si go jako prawid owy.

Takie metody diagnostyczne mog si wydawa kolegom zachodnim

pomoc i wsparciem

dla wyobra ni jest ta figura:
meridiany i punkty
akupunktury mo na tu
znale bardzo szybko.

bardzo proste, ale w codziennej praktyce s bardzo trudne do wykona-
nia. Stawiaj bowiem przed lekarzami wysokie wymagania dotycz ce
umiej tno ci obserwacji i wczuwania si . Te w

ciwo ci

wed ug

mojego mniemania

przewy szaj bardzo skomplikowane metody

i w dalszym ci gu pozostaj podstaw diagnozy.

Osiem kluczowych objawów

W czterech etapach diagnozy chi ski lekarz powoli i dyskretnie czy

je w ca

. Lekarz najpierw obserwuje pacjenta, s ucha i ocenia jego

zapach. Potem zadaje pytania, przede wszystkim takie, które psychicz-
nie nie obci

aj chorego. Pod koniec wizyty dotyka i obmacuje

pacjenta oraz bada puls. Ko cowe rozstrzygni cia terapeutyczne
uwzgl dniaj nie tylko chorob , ale ca osob chorego. Nast pnie
lekarz porz dkuje wyniki bada klinicznych wed ug o miu kluczowych
objawów chi skiej medycyny, którymi s :

boko

powierzchowno

zimno

gor co

pustka

pe nia

Yin

Yang

Po zró nicowaniu objawów mo na zlokalizowa zaburzenie energii

i zaszeregowa chorob wed ug jej przebiegu i ci

ko ci. Schorzenia,

w których przewa aj objawy pustki, maj raczej przebieg przewlek y.
Pustka wskazuje na deficyt energii. Objawami pustki" s : brak apety-
tu, nocne poty, s aby g os, m czliwo . Objawami pe ni" s : luzowa
plwocina, zaparcia i wzd cia, ale równie czerwonkowe biegunki wska-
zuj ce na ostry przebieg. W syndromie zimna nie mamy pragnienia lub
ochoty na zimne napoje. W syndromie gor ca wyst puje ochota na
zimne napoje, pacjent ma suche usta, zaczerwienione oczy oraz wy-
st puje ogólny niepokój. Bóle ramion i ko czyn dolnych zaliczane s
do syndromu powierzchownego, a bóle brzucha i klatki piersiowej
nale

do g bokich zaburze przep ywu energii. Yin i Yang to pod-

stawowa zasada, wed ug której organizm funkcjonuje jako ca

A wi c schorzenia maj charakter typu Yin lub Yang. Schorzenia typu
Yin maj charakter: g boki, zimna, pustki; natomiast choroby typu
Yang: powierzchowny, gor ca i pe ni. Chi ski lekarz bada pacjenta nie
tylko pod k tem danej choroby, ale ocenia ca ego pacjenta wed ug
zasady o miu symptomów. To ca

ciowe badanie prowadzi do in-

dywidualnie dopasowanej ko cowej terapii. Wa nym punktem leczenia
jest poradnictwo dotycz ce ywienia oraz stosowanie leków zio owych.
Lekarz mo e masowa pacjenta lub prowadzi zabiegi akupresury.
Mo e stosowa mox lub wykonywa akupunktur . Ig y do akupunk-
tury s wykonane z ró nych metali, które w zale no ci od pacjenta
mog by stosowane dodatkowo. To ma wp yw na stan ogólny chore-
go, chocia nie ma bezpo redniego wp ywu na chorob . Dzi ki delikat-
nym manipulacjom ig ami mo na

w zale no ci od wskaza prze-

ywu energii

stymulowa j lub hamowa .

Te wszystkie i ró norodnie z

one mo liwo ci terapeutyczne nie

zamykaj dalszych poszukiwa . Czy mo emy pomóc choremu naszymi
skromnymi rodkami? Czy s choroby, które tylko kwalifikuje si do
leczenia klasycznego? Je eli nawet medycyna zachodnia ma pot
bro przeciw ró norodnym schorzeniom, to my mo emy wtedy zaofia-
rowa towarzysz

terapi u mierzaj

ból i ogólnie wzmacniaj

bez adnych dzia

ubocznych.

Osiem cudów chi skiego

masa u

Masa jest mi kki, posuwisty i
zharmonizowany próbujemy pokaza to na
rysunku.

znaczy obszerna woda. W I Ging"

, w Ksi dze Przemian,

czytamy pod znakiem kan: woda osi ga swój cel nieustannym p yni -
ciem. Wype nia ka de zag bienie, zanim dalej pop ynie. Obraz wody
z ksi

ki I Ging" z jej dynamicznego opisu przep ywu: Niech si

pojawia przed oczyma podczas masa u. Tak jak energia w naszym ciele

ynie bez przerwy i równomiernie, tak te powinna posuwa si r ka

po skórze", wp ywaj c na przep yw energii. R ka nie podskakuje nawet
na ma ych zag bieniach, lecz przesuwa sie wsz dzie z tym samym
naciskiem. Jak silny powinien by ucisk, ka dy musi rozstrzygn

sam. Delikatne g askanie mo e dzia

cuda, poniewa nie intensyw-

no a równomierno jest odpowiedzialna za wynik masa u. Chi ski
masa w adnym wypadku nie jest aktem przemocy. Nie mamy tutaj
do czynienia z silnym gnieceniem mi

ni. Poniewa nasze cia o jest

czym wi cej ni kawa kiem ciasta, które trzeba rozwa kowa . Chi ski
masa wzmacnia równocze nie i cia o, i ducha. Pobudza on bowiem
klasyczne meridiany i wa ne punkty z systemu pozameridianowego,

ywia ca y organizm, dzia a zapobiegawczo i lecz co. Masa jest bar-

dziej ca

ciowy ni akupunktura czy akupresura, której celem jest

pojedyncze schorzenie. Jest on dziecinnie atwy, poniewa nie jest wy-
magana wiedza o dok adnym po

eniu meridianów i punktów. Poza

tym mo na stosowa go w ka dym miejscu i bez niczyjej pomocy.
Je eli masa chi ski stosuje si regularnie, to wkrótce stanie si on
rytua em w codziennej higienie cia a. Na pocz tku stosowania masa u
koncentracja na ciele "jest s aba, a je eli przejdziecie osiem etapów
masa u i do wiadczycie je jako osiem cudów, to znajdziecie równie
dziewi ty lad. Cia o wasze b dzie wówczas ma ym, lecz jednocze nie
doskona ym, wszech wiatem.

W wersji angloj zycznej: 1 Cing lub I Ching (przyp. t um.)

Czy ma pan zatkany nos? To by o pierwsze pytanie, jakie zada mi

Doktor Kuan Hin, gdy przyszed em do jego gabinetu. Co za pytanie?
Naturalnie nie mam zatkanego nosa. Ja nie z tego powodu przyszed em
aby podda si akupunkturze, ale z powodu bólów g owy. Teraz zacz em
jeszcze bardziej w tpi , czy mi ten znawca rzeczywi cie pomo e.

By em zreszt nieszczególnie przekonany o tym, e akupunktura mo e

mi pomóc. Ju od d

szego czasu poszukiwa em rodków do walki z bó-

lem g owy bez stosowania leków, mog em i tym razem wej i spróbowa
Poniewa cz sto s

bowo bywa em w Pary u, to gdyby ig y zadzia

móg bym regularnie chodzi na wizyty do doktora Kuana. Teraz przy
szed em z moim bólem g owy, a doktor chcia koniecznie, ebym masowa
swój nos, poniewa stwierdzi , e jest zatkany. Oci gaj c si robi em
masa nosa, jak mi wcze niej pokaza . Jakie zaskakuj ce by o dzia am
tego masa u. Z pocz tku w moj g ow uderzy strumie powietrza
Mia em zatkany nos, o czym w ogóle nie wiedzia em. U miechaj c si
zapyta mnie, czy jest teraz lepiej! By em jeszcze tak oszo omiony, e nie
mog em odpowiedzie . Pó niej pokaza mi zasady ca ego masa u inhoa
poleci , abym w ci gu dnia masowa g ow i twarz, a tak e w tym czasie
gdy zaczynaj si bóle g owy. Miejsca, w których wykonywana by
akupunktura, mia em masowa , gdyby pojawi y si bóle g owy. To nie
by o potrzebne, poniewa bóle g owy nie by y tak silne, od czasu, kiedy
pozna em masa inhoa i codziennie go stosowa em.

K. W., handlowiec
Frankfurt

Przygotowanie

Przygotowanie do masa u sk ada si z trzech faz. Na pocz tku

nale y przyj

ciw pozycj cia a; nast pnie koncentrujemy si

Ostatni etap to sta a kontrola oddechu podczas wicze .

Pozycja. Prosz uwa

, aby podczas masa u nikt nie przeszkadza

Najlepiej jest wykonywa masa rano po obudzeniu (zw aszcza gdy

opoty ze wstawaniem), lub te wieczorem przed spaniem, wówczas

jest lepsze samopoczucie. Je eli stan zdrowia pozwala, to podczas ma-
sa u mo na by rozebranym. Mamy wówczas okazj do skorzystania
z dobroczynnej k pieli powietrznej. Nie mo na jednak e przebywa

w przeci gu, bo jak mówi chi ska zasada zdrowotna

wiatru nale y

unika jak strza y. Je eli ch ód uniemo liwia masa , to mo na go
wykona pod kocem. Najwa niejsze, aby r ce przesuwa y si po skórze
tak jak gdyby woda p yn a po ciele. Cz

masa u mo na przeprowa-

dzi w pozycji le

cej, cz

w pozycji siedz cej. Za ka dym razem

mo na dobiera sobie pozycj wed ug w asnego upodobania. Na pe ny
masa potrzeba oko o pó godziny.

Koncentracja: po przyj ciu w

ciwej pozycji uwolnijcie wasz

wia-

domo

od wszystkich waszych trosk, od ka dej my li. Zapominacie

0 wszystkim, o tym, co was otacza, nic nie widzicie i nic nie s yszycie,
wasze mi nie s ca kowicie rozlu nione. Koncentrujecie si na zmian
na dwóch punktach cia a. Pierwszy specjalny punkt akupunktury YIN-
TANG, który znajduje si powy ej nasady nosa, dok adnie po rodku
mi dzy brwiami oraz drugi w okolicy p pka, gdzie znajduje si kilka
wa nych punktów mi dzy innymi: Qihai

to znaczy morze energii",

(meridian przedniego regulatora nr 6) i Guanyuan

to znaczy punkt

obrotu ycia" (g ówny regulator przedni nr 4). Starzy mistrzowie mó
wili rzeczywi cie o tych dwóch punktach

punktach g ównego regula

tora

w nich mieszka Tan Tlen. W tradycyjnej medycynie chi skiej

Tan Tien znaczy morze energii" ycia, to brama oddechu" i korze
narz dów", tak zwanych pustych narz dów i meridianów. Prosz pro
wadzi koncentracj na Yintang i na p pku w nast puj cy sposób: je eli
macie niedoci nienie (hipotoni ), to prosz si koncentrowa przede
wszystkim na punkcie Yintang. Je eli ci nienie t tnicze jest raczej wyso
kie, prosz si koncentrowa przede wszystkim na p pku. Silna koncen
tracja na punkcie Yintang mo e spowodowa zwi kszenie ci nienia

tniczego.

Oddech: w rozumieniu wschodnim cz owiek oddychaj c pobiera nie

tylko tlen, ale równie energi kosmiczn . Oddech ma ogromny wp yw
na wynik masa u. Dwa proste wiczenia przynosz spokój i regular-
no oddechu, które podczas ca ego masa u powinny by zachowane.
Rozró niamy dwa rodzaje oddychania: brzuszne (przepon ) naturalne,
1 przeciwne do oddychania brzusznego, które jest rozpowszechnione na
zachodzie. Prosz powtarza dwa rodzaje oddychania po trzy razy
i stopniowo zwi kszaj c w kolejnych dniach do oko o 20 lub 30 od
dechów.

Naturalne oddychanie brzuszne (przepon ): przy wdechu powi ksza

si obwód brzucha, klatka piersiowa unosi si tylko minimalnie. Przy

wydechu brzuch si wci ga. W razie nag ej niedyspozycji przerywamy

wiczenia. Pocieramy d onie o siebie, a nast pnie masujemy nimi twarz.

Podnosimy si powoli, wykonuj c par kroków i wypijamy troch
ciep ej wody.

Przeciwne oddychanie do oddychania brzusznego; przy wdechu wci ga

si brzuch, klatka piersiowa unosi si . Przy wydechu powi ksza si
obwód brzucha i równocze nie klatka piersiowa si obni a. Wdech
wykonuje si przez nos; podczas wdechu koniuszek j zyka lekko uci-
skaj c dotyka podniebienia z ty u za siekaczami. Podczas wydechu

zyk wraca do swojej pozycji spoczynkowej.

Do masa u wybiera si ten rodzaj oddechu, który ka demu bardziej

odpowiada i atwiej si go wykonuje. Przy chorobowym podra nieniu
dróg oddechowych czy

dka oraz w czasie ci

y nale y si wstrzy-

ma z wiczeniami oddechowymi. Pozwólcie si spokojnie prowadzi
swoim wewn trznym odczuciom, które pozwol na odpowiedni dobór
poziomu wicze .

Pierwszy cud: sucha k piel

Pierwszy cud sk ada si z o miu energetycznych masa y, które nazy-

wamy such k piel . Stosowana jest na podstawie 800-letniego przeka-
zu, jakim jest stare dzie o pod tytu em Osiem cudów wiata". Sucha

piel wzmacnia ca y organizm. Z jednej strony usprawnia kr

enie

krwi i w ten sposób zapewnia dobre ukrwienie organów. Z drugiej:
strony aktywizuj c przep yw energii wspiera prac narz dów trawien-
nych i uk adu limfatycznego. To podwójne dzia anie na krew (Yiri) i na
energi

(Yang) pomaga cia u w utrzymaniu lub przywróceniu ener-

getycznej równowagi- Skóra i mi nie pozostan elastyczne, a wy b -
dziecie si czuli wie o i zrównowa eni. Podczas regularnie powtarzanej
suchej k pieli wzmacnia si system obronny i w ten sposób prak-
tykujecie najwy sz sztuk medyczn

zapobieganie.

piel r k.

ce s miejscem, gdzie zaczyna si i ma swój koniec

sze z dwunastu meridianów powi zanych z narz dami. Trzy Yang
meridiany r ki biegn od koniuszków palców

. K piel r k wzmacnia

Porównaj str. 74.

ruchomo

stawów palcowych i uwra liwia si zmys dotyku i zapo-

biega p kaniu skóry. Równocze nie masowane s punkty meridianów
maj ce liczne w

ciwo ci terapeutyczne. Wprawdzie nie tylko d

jednej r ki masuje grzbiet d oni drugiej r ki, ale stale s masowa-
ne równocze nie meridiany Yin jednej r ki i meridiany Yang dru-
giej r ki.

Prosz pociera d onie o siebie a do rozgrzania. Obejmijcie teraz

oni grzbiet drugiej r ki na wysoko ci stawu nadgarstkowego. Masuje

si 16 razy grzbiet d oni, do ko ca palców tam i z powrotem. Ten sam
masa powtarza si 16 razy na drugiej r ce.

piel ramienia. Meridiany r ki przechodz przez rami . Banalne

infekcje mog si st d przenie na ca e cia o. K piel ramienia zapobie-
ga stanom zapalnym, wzmacnia naczynia i czyni bardziej elastyczne
stawy nadgarstka, okcia i barku. Je eli wyst puje infekcja na jednej
ko czynie, to ograniczamy leczenie tylko do drugiego zdrowego ramie-
nia. Bóle ramienia mo na ponadto leczy wykonuj c masa odpowied-
niego miejsca na ko czynie dolnej, i tak: bark odpowiada biodru,

okie

kolanu, staw nadgarstkowy

stawom stopy.

Masa chi ski

Prosz po

na wewn trznej powierzchni przeciwleg ego stawu

nadgarstka. Przesuwamy d

do góry po wewn trznej stronie ramienia

przez bark do jego zewn trznej strony i dalej z powrotem do stawu
nadgarstka. Ka de rami masuje si w ten sposób 16 razy.

piel

owy. G owa jest wra liw cz ci cia a, gdzie znajduje si

mózg, narz dy zmys ów i bardzo drobno rozga ziona sie naczy
krwiono nych. Jest to miejsce, w którym spotyka si wszystkie meridia-
ny Yang. Znajduje si tutaj równie bardzo du o punktów z systemu
pozameridianowego. Podczas nieoczekiwanych reakcji, jak: zawroty czy

bóle g owy, nale y wykonywa szczególnie delikatny masa . W przy-
padku nasilania si dolegliwo ci przerywamy masa . Ta k piel cia a
wzmacnia kr

enie, a przez to zwi ksza dowóz tlenu. Poprawia zatem

zdolno koncentracji, pami , wzrok, wp ywa na o rodki mowy i za-
pobiega objawom parali u.

Prosz po

z czone d onie pionowo na czole i przesuwa je przez

oczy, policzki, usta do do u brody. Przesuwamy je po obu stronach szyi
do ty u karku i st d przez ty g owy do góry z powrotem do czo a.
Powtarzamy te ruchy 16 razy. W ci gu dnia, eby nie psu uczesania,
mo na zrezygnowa z masa u ty u g owy i zamiast tego od brody przez
skronie powraca si bezpo rednio do czo a. Je eli kto ma makija , to
mo na zrezygnowa z masa u w ci gu dnia, a masuje si tylko rano przed
toalet porann , albo te wieczorem przed spaniem.

Na koniec masujemy skronie od do u do szczytu g owy, a si palce

obu r k lekko skrzy uj . Naciskaj c mocno skrzy owanymi palcami ra-
zem przesuwamy wzd

rodkowej linii g owy do ty u, powoli, tak g bo-

ko, jak tylko jest to mo liwe. Masa powtarzamy 16 razy.

Po masa u twarzy i ty u g owy, leczymy ow osion skór g owy: roz-

stawionymi palcami masujemy, uderzaj c lekko 40 razy jednocze nie
wszystkimi opuszkami palców. Uwa amy, aby tych czterdzie ci delikat-
nych uderze rozdzieli równo na ca g ow .

piel nosa. Zatkany nos jest jak zamkni te okno. Lubili tak mó-

wi starzy mistrzowie, gdy mówili o znaczeniu tego organu zmys u.
W rzeczywisto ci nos jest bram wej ciow dla powietrza i kosmicznej
energii

wa nego czynnika naszego zdrowia. Wielu moich pacjentów

ma zatkany nos, nie wiedz c o tym. Cz sto s mocno zdumieni, e po
masa u nosa nagle swobodnie oddychaj jak nigdy dot d. Zatkany nos
jest nie tylko dyskomfortem, ale atwo prowadzi do infekcji zatok,
oskrzeli i p uc. P uca wed ug naszego wyobra enia pe ni równie kon-
troln funkcj nad skór

. Dlatego równie pewne zmiany skórne mog

by spowodowane przez zatkany nos.

Poprzez k piel nosa walczymy nie tylko ze schorzeniami dróg od-

dechowych, ale i ze stanami zapalnymi skóry. Nos z po

onymi na

nim punktami reprezentuje ca e cia o cz owieka. Odrobina wyobra ni
pozwoli nawet zewn trzny kszta t nosa porówna z niemowl ciem: g o-
wa usytuowana jest u podstawy nosa mi dzy brwiami, grzbiet nosa to
tu ów, koniuszek nosa to podbrzusze, natomiast skrzyde ka nosa to
roz

one uda.

adziemy swoje wskazuj ce palce lub grzbiety kciuka na skrzyde ka no-

sa i przesuwamy przez nasad nosa do czo a tam i z powrotem. Powtarza-
my masa 40 razy.(porównaj str 72)

piel klatki piersiowej.

piel klatki piersiowej wzmacnia nie

tylko serce i p uca, ale mo e uwolni od uczucia ucisku w klatce
piersiowej spowodowanego prze yciem psychicznym. Mo na dzi ki niej
przezwyci

stany l ku.

adziemy lew d

na prawym barku. Przesuwamy d

do prawej

piersi i okr amy brodawk sutka 3 razy, a dalej po przek tnej do lewego
uda. Z tego miejsca przesuwamy d

z powrotem do punktu wyj cia na

prawym barku. Przy okazji staramy si wyobrazi sobie p yn

wod ,

która nie przeskakuje przez zag bienia, a e najpierw je wype nia, zanim dalej
pop ynie. Masujemy obie strony po 40 razy.

piel ko czyny dolnej. Ko czyny dolne s miejscem przej cia

trzech Yin i trzech Yang meridianów stopy. K piel nóg wzmacnia
kr

enie krwi i aktywizuje przep yw energii przez te meridiany. Masa

pozwala zachowa ruchomo stawów stopy, kolan i bioder. Równo-
cze nie wzmacnia mi nie ko czyn dolnych i zapobiega stanom przem -
czenia naczy ( ylaki podudzi, obrz ki stóp). W tym przypadku rów-
nie du e znaczenie ma zasada, e przy stanach zapalnych jednej ko -
czyny wykonuje si masa tylko drugiej zdrowej ko czyny lub ewen-
tualnie odpowiadaj ce miejsce na ramieniu.

Przesuwamy d

od pachwiny przez wewn trzn cz

nogi do stawu

skokowego stopy i st d po zewn trznej stronie z powrotem do biodra.
W ten sposób masujemy ka

nog 16 razy próbuj c wsz dzie utrzyma

ten sam ucisk.

piel kolan.

aden ze stawów nie jest tak obci

ony jak staw

kolanowy. Bolesne objawy starcia stawów mog pojawi si ju w m o-
dzie czym wieku. Kolano jest ubogie w naczynia krwiono ne, szczegól-
nie wra liwie reaguje na zimno, cz sto wyst puj stany zapalne. Masa
pozwala utrzyma ruchomo

stawów i chroni przed zimnem. Je eli

masa sprawia ból, mo na zamiast tego opuka kolana pi

ci .

Rozgrzewamy r ce

przez tarcie d oni.
Masujemy oba kolana
jednocze nie ruchem
okr nym. Wykonujem y
m a s a o k r

n y w

o b u k i e r u n k a c h 16
razy.

piel oczu.

pie] oczu reguluje kr

enie krwi i energii i zapobie-1

ga w ten sposób ró nym cierpieniom oczu. Utrzymuje stan elastyczny!
mi niówki oczu i zwalcza wczesne zmarszczki powodowane miechem
I i trosk . Na s siednich stronach opisy ilustracji dotycz cych k pieli!
oczu i technik masa u.

Masujemy równocze nie obie gaiki oczne. Pos uguj c si przy tym\

wed ug w asnego uznania albo palcem wskazuj cym, albo kciukiem. Wy-\
konujemy ruchy okr ne ko o oka w obie strony po 16 razy. Zaczynamy
od wewn trznego k cika oka, nast pnie do em na zewn trz. Zachowuje-
my kolejno

masa u, poniewa na koniec g adzimy specjalny punkt

Yintang

znajduj cy si u nasady nosa mi dzy brwiami i w ten sposób

otwieramy go. Na koniec przesuwamy palce obok wewn trznego k cika
oka powy ej górnej i dolnej powieki na zewn trz.

Dwa masa e, które równie stosujemy w zwalczaniu bólów g owy,

uzupe niaj k piel oczu.

Masujemy skronie kciukiem wykonuj c 16 okre lonych ruchów w jedn

stron i 16 ruchów w drug stron .

Chwytamy skór palcem wskazuj cym i kciukiem prawej r ki w punk-

cie Yintang mi dzy brwiami, a nast pnie przesuwamy kciuk przez nos do
górnej wargi. W tym czasie lewa r ka przesuwa si od lewej skroni przez
czo o, szczyt g owy, ty g owy do do u karku. Te troch skomplikowane

wiczenia wykonujemy 16 razy, a nast pnie zmieniaj c r ce powtarzamy 16

razy (patrz str. 58).

Drugi cud: b ben nieba

Zarówno ucho, jak i nos reprezentuj ca e cia o cz owieka. Dzi ki

aurikuloterapii, ograniczaj c si do ucha, mo na leczy ca y organizm.
Jest na nim odpowiednio du a liczba punktów akupunktury; opisano
ich ju ponad 200. Masa tych punktów zwalcza problemy zwi zane
z uchem i zapobiega stanom zapalnym ucha.

Zatykamy uszy d

mi, natomiast pa ce: wskazuj cy, rodkowy i ser-

deczny uderzaj 40 razy rytmicznie w ty g owy. Rytm uderze powinien
by podobny do tempa w asnego chodzenia. Po wykonaniu wicze od-
suwamy d onie od uszu. Wk adamy pa ec wskazuj cy do ucha. Obracamy
trzykrotnie tam i z powrotem, a nast pnie wyjmujemy. wiczenie to
powtarzamy trzykrotnie. Je eli posiadamy d ugie paznokcie, rezygnujemy
z tych wicze , poniewa mo na uszkodzi narz d s uchu.

W aurikuloterapii nak uwane s tylko punkty
ucha, poniewa ucho symbolizuje ca ego cz o-

wieka. Wszystkie wa ne punkty akupunktury

tu g sto zlokalizowane.

Trzeci cud: wiczenie oczu

Chi scy lekarze mog oceni stan poszczególnych narz dów na pod-

stawie oznak zewn trznych. W osy s

ród em informacji o nerkach,

skóra zwi zana jest z p ucami, serce oceniamy na podstawie j zyka,

Nerki------ / - -

Ok o-

a oczy zdradzaj stan w troby. Przy dolegliwo ciach ze strony oczi
chi ski lekarz b dzie my la o problemach w troby i równocze nl

dzie leczy oczy i w trob .

wiczenia oczu wzmacniaj mi nie oczu i nerw wzrokowy. Stosuj

my je szczególnie przy zaburzeniach wzroku.

Utrzymujemy plecy i g ow prosto, zarówno w pozycji siedz cej, jak i
le

cej. Obracamy oczyma 3 razy i zatrzymujemy wzrok na krótki czas na

prawo. Nast pnie patrzymy prosto. Obracamy oczy w drugim kierunku i
patrzymy na lewo. Powtarzamy te wiczenia, z tym, e wzrok
kierowany jest po kolei: do góry, do do u, a na koniec po przek tnej.

Czwarty cud: wiczenia z bów

by wed ug medycyny chi skiej, to nie tylko ko ci i wi zad a. S

one równie bezpo rednio powi zane z nerkami, ledzion , w trob
i

dkiem. wiczenia z bów wzmacniaj

uchw i z by oraz

piel gnuj równocze nie uk ad trawienny. Do tego dostarczaj
delikatnych uderze pobudzaj cych mózg i rozja niaj cych my li.

Zamykamy usta, rozlu niaj c si w pe ni. Stukamy z bami w równym

tempie 40 razy.

Pi ty cud: p ukanie ust

ciwo ci dezynfekuj ce oraz odtruwaj ce liny wykorzystuje

ka de dziecko skaleczone w palec. Szybko bierze go do ust, niezale nie
czy mieszka w Delcie Nilu, w dolinie Odry czy nad rzek Yangcy.
Wiedza o sile liny, która zabija zarazki, nale y do staro ytnej wiedzy
medycznej cz owieka. W Chinach lina jest nawet równoznaczna z

yciem.

Chi ski znak pisarski

ycie" sk ada si z dwóch cz onów

yn"

zyk".

ukanie jamy ustnej u atwia trawienie i chroni przed infekcjami.

Razem z wiczeniami z bów zwalcza próchnic i wzmacnia mi

nie

uchwy. I tak zaczynamy!

Zamykamy usta, z by s równo z czone. Poruszamy j zykiem tak jak

podczas p ukania ust wod . Powtarzamy te czynno ci 40 razy. Nast pnie
powsta

lin

ykamy w trzech porcjach. Wyobra amy sobie przy tym, e

lina staje si sta substancj i w takiej postaci przesuwa si na dó do

dka.

Nie ma na wiecie nic bardziej s abego i mi kkiego od wody, a jed-

nak w pokonywaniu twar dego i mocnego nic nie mo e jej dorów-
na "

mówi Lao-tsy. Nasz masa jest mi kki, harmonijny, chce

stwardnia

ci zmi kczy , wyrówna zaburzenia równowagi. Czym gor-

sze cierpienie, tym wcze niej powinno si stosowa te delikatne zabiegi.

Szósty cud: masa nerki

Celem masa u nerek jest ochrona oczu nerek" przed zimnem, O-

czy nerek" le

na meridianie DA/ MAI

tak zwanym cudownym

meridianie, który jak pasek opasuje tali na wysoko ci nerek. Jest on
wra liwy na wahania temperatury, nie lubi zimna, woli ciep o. Masa
nerek harmonizuje kr

enie krwi i energii, wp ywa tak e na sta tem-

peratur cia a. agodzi przy tym bóle pleców i zapobiega schorzeniom
reumatycznym. Z harmonijnego dzia ania korzystaj równie narz dy

ciowe. Mo e doj do uregulowania nieregularnych cyklów miesi cz-

kowych. Bóle miesi czkowe mog si zmniejszy lub te ca kowicie
ust pi . W zaburzeniach potencji mo e by stosowany przynajmniej
jako terapia towarzysz ca. Kobiety w ci

y powinny si wstrzyma

z masa em nerek, a szczególnie z ich rozgrzewaniem. W stanach zapal-
nych okolicy nerek odst puje si od masa u, poniewa rozgrzanie mo e
pogorszy istniej cy stan.

Pocieramy d onie o siebie do chwili uzyskania odpowiedniej temperati

ry. Przyk adamy r ce w okolicy nerek. Wyobra amy sobie, e przyjemt
ciep o z r k przechodzi na plecy i lekko rozgrzewa oczy nerek". Pozi
stajemy w tej pozycji przez dwie minuty, do czasu oddania ca ej energi
Nast pnie k adziemy r ce w okolicy ko ci ogonowej i przesuwamy je ta
wysoko jak tylko jest to mo liwe w gór wzd

kr gos upa. Masc

powtarzamy 40 razy.

Siódmy cud: masa brzucha

Podczas masa u brzucha jest stymulowanych jednocze nie pi mer

dianów:

dka, ledziony, nerki, w troby i g ówny regulator przedn

Meridian

dka i ledziony wzmacnia prac uk adu trawienia i uspr;

wnia prac jelit. Stymulacja mo e uchroni uk ad trawienny od ró -
nych schorze , jak wrzód

dka, biegunka, zaparcia, kolka brzuszna.

Linia rodkowa cia a jest miejscem przebiegu meridianu

g ównego

regulatora przedniego, zarz dcy wszystkich Yin meridianów. Kon-
troluje on p yny cia a i zaopatruje w nie wszystkie narz dy. Stymu-
luj c ten meridian wzmacniamy narz dy p ciowe i uk ad immunolo-
giczny. Je eli stymulujemy meridian nerki i w troby, to regulujemy
prac p cherza moczowego i zapobiegamy dolegliwo ciom okolicy pod-
brzusza.

Meridian jest wtedy poddany stymulacji, gdy przesuwamy po nim

. Jak prosty wydaje si masa brzucha dla osób przygl daj cych si

z boku, a przecie tak wielostronnie oddzia uje na osoby stosuj ce go.

Ze wzgl du na zró nicowanie w budowie cia a, m

czyzn masujemy

du ym ruchem kolistym, a u kobiet stosujemy masa podbrzusza i oko-
licy

dka. Zwi zane jest to z wysok wra liwo ci narz dów rozrod-

czych.

Uwaga! Masa brzucha mo e wprawdzie zapobiega wrzodom o-

dka, ale je eli ju je mamy, to wtedy jest zabroniony. Nie wykonuje-

my masa u brzucha w stanach zapalnych wyrostka robaczkowego,
w zapaleniu otrzewnej, jak i we wszystkich rodzajach nowotworów
okolicy brzucha. Rezygnujemy z niego równie w stanach du ego g odu
spowodowanego d ugim niejedzeniem oraz bezpo rednio po obfitym
jedzeniu. Je eli chcemy d ugo cieszy si

yciem, to powinni my unika

ekstremalnych sytuacji zwi zanych z nadmiernym jedzeniem lub g odo-
waniem.

Masa brzucha dla kobiet.

adziemy praw r

pod lew piersi .

W tym miejscu zaczyna si masa okr ny okolicy

dka. Wykonujemy

40 okr

zgodnie ze wskazówkami zegara. Najni szy punkt tego ko a

le y powy ej p pka. Nast pnie k adziemy lew r

poni ej p pka i wy-

konujemy 40 ruchów okr nych w okolicy podbrzusza w kierunku prze-
ciwnym do wskazówek zegara. Masa powinien by wykonywany agod-
nie i prawie bez ucisku. Dotyczy to szczególnie kobiet w ci

y i w star-

szym wieku.

Masa brzucha dla m czyzn.

adziemy praw r

pod lew pier-

si . Zgodnie ze wskazówkami zegara wykonujemy 40 du ych ruchów
okr nych na ca ym brzuchu. Nast pnie k adziemy lew r

pod pra-

piersi i powtarzamy masa 40-krotnie przeciwnie do wskazówek

zegara.

Je eli masujemy si w pozycji le cej, woln r

rozlu niamy. Gdy

wykonujemy w pozycji siedz cej lub stoj cej, to wówczas d

k adzie-

my w okolicy nerek w ten sposób, e kciuk skierowany jest do przodu,
a pozosta e palce do ty u. Taka postawa powoduje, e górna cz

cia a

si rozci ga i optymalnie powi ksza si powierzchnia masa u.

Ósmy cud: masa wytryskuj cego ród a

Tryskaj ce ród o" (Yongguan) jest to nazwa pierwszego punktu

meridianu nerki. Biegnie on od podeszwy przez wewn trzn powierzch-
ni ko czyny dolnej, nast pnie przez brzuch do obojczyka. Dzia anie
tego punktu odpowiada jego nazwie. Punkt znajduje si po rodku
przedniej jednej trzeciej cz ci stopy. Ze wzgl du na pomocne dzia anie
tego punktu w nag ych wypadkach, akupunkturzy ci u ywaj go w sta-
nach nieprzytomno ci, zapa ci, równie w atakach padaczki.

Stopy s najbardziej oddalon cz ci cia a od serca i objawy zabu-

rzenia kr

enia wyst puj w tym miejscu cz sto. Chi ski masa ak-

tywizuj c punkt tryskaj ce ród o" wp ywa na kr

enie krwi. W ten

sposób zapobiega obrz kom stóp, s abo ci naczy , ylakom i innym
nieprzyjemnym nast pstwom zaburze kr

enia krwi. Punkt na sto-

pie

tak jak wszystkie inne poni ej kolana

ma rzeczywi cie poten-

cja zapobiegawczy, jak i terapeutyczny, i dzia a równie na dalej
po

one obszary. Zapobiega stanom zapalnym nerek, wzmacnia w t-

rob , a dzi ki temu

zgodnie z zasad pi ciu ywio ów

oddzia uje

na oczy. Poza tym agodzi bóle brzucha, zwalcza kaszel, chrypk i bóle
gard a, dzia a uspokajaj co przy ko ataniu serca oraz w stanach l ko-
wych.

Masa ch i ski

adziemy praw stop na ewym kolanie. Ten punkt najwygodniej

masowa prawym kciukiem, w taki sposób, aby d

obejmowa a stop .

Teraz k adziemy kciuk na punkcie tryskaj ce ród o" i wykonujemy 40
okr

nych ruchów na zmian

raz zgodnie ze wskazówkami zegara,

a nast pnie przeciwnie do wskazówek zegara. Powtarzamy masa na
lewej stopie ewym kciukiem.

Akupresura: leczenie r koma

,,Palec

ig a, która leczy"

nie to oznaczaj

znaki chi skie z lewej
strony {na poprzedniej
stronie).

Sztuka pal ców"

akupresura wed ug meto-

dy inhoa

znaki chi skie

umieszczone z prawej
strony {poprzednia strona).
Chi skie pismo jest pismem
ca ych wyrazów. Ka dy znak
pisarski przedstawia ca y
wyraz.

Przegl daj c nast pn cz

ksi

ki, w której s ilustracje, mo na

zapyta , dlaczego cz sto u ywa si tych samych punktów przy ró nych
chorobach i dolegliwo ciach. Czy nie jest to dziwne, e ten sam punkt
raz jest u ywany jako g ówny, innym razem jako pomocniczy. Wkrótce
przekonamy si , e pocz tkowy nie ad jest dobrany zgodnie z celem
terapeutycznym. Jest to optymalna próba kombinacji pojedynczych
meridianów i punktów, gdzie meridiany i narz dy s podporz dkowane
wed ug zasady pi ciu ywio ów i mog wzajemnie si wspiera i leczy
lub ewentualnie sobie szkodzi . Ta zasada umo liwia leczenie choroby
u jej korzeni, a zarazem zmniejsza mo liwo wyst pienia zaka enia
wewn trznego. Tak wi c ka dy punkt ma inne specyficzne zadanie do
wykonania: leczy lub zapobiega. Chi scy lekarze wiedz c o tym, e
wi kszo punktów ma wi cej ni jedno pole dzia ania, mogli ró ne
zadania przypisywa punktom w ró nych chorobach. Podobnie jak
figury na szachownicy w stale zmieniaj cej si sytuacji maj ró ne
mo liwo ci ataku lub obrony.

Chi skie dzieci ju od wczesnych lat s wprowadzane w sztuk

masa u i akupresury. Ka dy wcze nie poznaje swoje cia o i przep ywa-

w nim energi . Pozwala to na szybkie rozpoznawanie znaków

alarmuj cych o zaburzeniu równowagi energetycznej. Ucz si one po-
st powania w dolegliwo ciach dnia codziennego, jak bóle g owy, katar.
Wiedza o od ywianiu, higiena cia a, codzienne masa e i podstawowe
wiadomo ci o wa nych punktach akupresury s fundamentem zapobie-
gania w chi skiej medycynie.

Wiedza o wewn trznych zale no ciach, o licznych

bezpo rednich i po rednich zmiennych dzia aniach mi dzy ró nymi
meridianami i narz dziami jest równie zastrze ona w Chinach tylko
dla specjalistów. Dla ludzi Wschodu, a przede wszystkim dla tych,
którzy nie znaj kryteriów leczenia ludzi Zachodu, dobór punktów do
nak uwania jest g bok tajemnic . Tak, ale te akupunkturzysta ca e

ycie si uczy, a oceniaj c na bie

co swoje sukcesy terapeutyczne, a

tak e niepowo-

dzenia, odkrywa zawsze nowe mo liwo ci kombinacji punktów. Natu-
ralnie s te podr czniki, w których opisane s w

ciwo ci lecznicze

setek punktów. Je eli nawet mamy dobre efekty leczenia okre lonymi
punktami akupunktury, to by mo e s jeszcze nie odkryte inne mo -
liwo ci kombinacji punktów bardziej skutecznych w leczeniu. Znowu
pos

ymy si porównaniem z gr w szachy. Wysokiej klasy szachista

ma zarejestrowane w pami ci tysi ce rozegranych partii. W decyduj cej
jednak partii ze swoim przeciwnikiem zwyci a przez wykonanie ruchu,
którego dotychczas nie wykorzysta . Tak te nale y rozumie przed-
stawione w nast pnym rozdziale propozycje. Wiedza ta jest oparta na
tysi cletniej literaturze medycznej, na przekazywanych do wiadczeniach
moich przodków, a tak e na d ugoletnich obserwacjach medycznych.
Pomimo to proponowana terapia nie jest czym wyj tkowym. Chcia -
bym, aby akupresura nie by a konkurencj lub rodkiem zast pczym
medycyny zachodniej. Akupunkturzysta b dzie prowadzi indywidualne
leczenie chorego, którego podstawy oparte s na chi skiej diagnozie.
Pewne punkty z okre lonym dzia aniem terapeutycznym stanowi g ów-

konstrukcj . Pojedyncze punkty b

uzupe nione lub te zmienione

w zale no ci od stanu chorego. Leczenie choroby nie b dzie si ograni-
cza o jedynie do losowo wybranego objawu, ale ca

ci: mianowicie

cz owieka, u którego nast pi o zaburzenie energii w tej czy innej for-
mie. Nasuwa si wi c pytanie: dla kogo przeznaczona jest ksi

ka do

akupresury nie mówi ca o indywidualnych problemach i potrzebach
czytelnika? Nasze propozycje s w

nie takie. Dla jednych b

wy-

starczaj ce do wyleczenia, u innych trzeba b dzie indywidualnie roz-
budowa dalsz terapi . Indywidualne rozbudowanie dalszej terapii nie
musi koniecznie znaczy zmiany punktu akupunktury. Mo e to by
zmiana zwyczajów ywieniowych, zmiana sposobu codziennej pracy,
warunków ycia, które mog by przyczyn chorób. To jest terapia
wolna, któr sobie sam ka dy mo e przepisa ' Trzeba jednak znale
czas, aby móc us ysze swoje cia o i dusz . Mo e spotka si to z mil-
cz cym protestem.

Akupunktura i akupresura s tak sam wiedz i nauk , bowiem
punkty do leczenia s te same. Akupunktura jest bez w tpienia pe niej-
sza i g bsza, gdy pozwala na uruchomienie energii i jej swobodny
przep yw. To jest to pod

e, które nie ogranicza mo liwo ci pomocy

wielu ludziom. Z akupresury równie wynikaj korzy ci. Chory bowiem
mo e j wykonywa , kiedy chce

powtarza w jakimkolwiek miejscu.

Te wszystkie czynniki mog by dla chorego uzupe nieniem leczenia.

Po ci kim wypadku samochodowym z powa nym uszkodzeniem stawu
kolanowego uda am si na rekonwalescencj do miejscowo ci Bad Schmz-
nach w Szwajcarii. Po udanej operacji nie mog am przez wie e tygodni
obci

kolana. Chodzi am tylko o kulach, ostro ne próby poruszania

si bez wózka ko czy y si

nie. Spowodowane to by o znacznym

zanikiem mi ni. W tym samym czasie, w tym e w

nie szpitalu, eczy

doktor Kuan Hin i czyni jak twierdzono prawdziwe cuda. By am do
sceptyczna w stosunku do tych metod leczenia i nie widzia am powodu,
dla którego mia abym si u niego leczy . Pewnego dnia mia am mo -
liwo rozmowy z doktorem i spontanicznie przedstawi am mój przypa-
dek. Natychmiast powiedzia mi:

pani teraz leczy , a pó niej

dzie pani mog a chodzi tak jak przed wypadkiem". Zgodzi am si

z mieszanymi uczuciami. Zaraz po wk uciu igie w ró nych miejscach
cia a, poczu am si ny przep yw fa owania w uszkodzonej nodze. Leczenie
by o dla mnie bolesne i nieprzyjemne. W najlepszym przypadku uwa a-

am, e b dzie bezskuteczne, ale da o jednak efekt. Do wiadczy am si y,

której poprzednio nie mia am. Po kilku minutach doktor Kuan Hin wyj
ig y i powiedzia : prosz i ", bez pomocy. Zrozumia am wówczas, e
chodzenie z kulami sko czy o si . Bez najmniejszego bólu sz am przez
park do szpitalnego kiosku. Tam spotka am lecz cego mnie lekarza,
który patrzy na mnie zdumiony. Zaleci mi ponowne le enie w

ku,

uwa

bowiem, e ryzyko ponownego uszkodzenia jest bardzo du e.

HG., aktorka, Bern

Meridiany

Si a yciowa sk ada si z trzech energii:

Energia wrodzona

ma j ju cz owiek w momencie narodzenia,

dziedziczona jest po przodkach, a wyposa ona w pewne predyspozycje
cielesne, duchowe i psychiczne.

Energia po ywienia

jest to produkt uzyskany z pracy uk adu

trawiennego.
Energia kosmiczna

uzyskiwana z atmosfery.

Przez system meridianów i po cze obocznych przep ywa ta trzy-

cz ciowa energia przez cale cia o w rytmie 24-godzinnym i jest od-
powiedzialna za dobow prac ca ego organizmu. W chi skiej medycy-
nie meridiany s podzielone na dwie grupy. Do pierwszej grupy nale y
dwana cie regularnych meridianów

ki" i nogi". Przebieg w prawej

i lewej po owie cia a jest jak okre la nazwa taki sam jak w lustrzanym
odbiciu. Poszczególnym meridanom podporz dkowane s odpowiednie
narz dy

st d bior si ich nazwy i nale

do systemu meridianów

typu Yin lub Yang. W drugiej grupie znajduje si osiem specjalnych
meridianów, które nie s bezpo rednio zwi zane z okre lonymi or-
ganami. Dwa z nich maj szczególne znaczenie

kontroluj pozos-

ta ych dwana cie. Znajduje si na nich du a liczba punktów akupunk-
tury maj cych znaczenie terapeutyczne w codziennej praktyce. Razem
z dwunastoma regularnymi meridianami tworz ,,14 klasycznych meri-
dianów medycyny chi skiej".

Dwana cie regularnych meridianów

Powtarzane jest zawsze interesuj ce do wiadczenie staro ytnych

Chi czyków, e leczenie wewn trznych chorób odbywa si przez ucisk

ci le okre lonego miejsca na powierzchni cia a. Sami mo emy stwier-

dzi , e okre lone kombinacje punktów mog leczy schorzenia okre -
lonych narz dów. Z zale no ci narz dów mi dzy funkcj narz du,
a tym samym miejscem cia a

Xue"

punkt", tworzy si system, na

Kiorym opana jcsi icuna mcnuianow.

Dwana cie organów ma regularne meridiany, od których pochodz

nazwy. Sze

z nich jest Yin:

to meridiany tak zwane pe ne",

gromadz i rozdzielaj energi . Pozosta ych sze

to meridiany typu

Yang

s puste i produkuj energi . W kolejno ci nazywamy pierwsze

narz dami", drugie pustymi narz dami".

Narz dy (Yin)

Puste narz dy (Yang)

uco

jelito grube

serce

jelito cienkie

osierdzie

potrójny ogrzewacz

ledziona

dek

nerki

cherz moczowy

troba

cherzyk

ciowy

Teoria meridianów nie jest oparta na samych narz dach i pustych

narz dach, lecz równie na ich funkcji. Z powy szej listy nie jest znany
medycynie zachodniej pusty organ potrójny ogrzewacz". Jest to przy-

ad na to jak bardzo jest ró ne rozumienie pewnych poj

w medycy-

nie wschodniej i zachodniej. Przegl d g ównych funkcji narz dów i pus-
tych narz dów w rozumieniu chi skiej medycyny pozwoli lepiej pozna
meridiany i ich w

ciwo ci.

uco jest po czone przez drogi oddechowe i nos z otaczaj cym

rodowiskiem. Dobry stan skóry i w osów cia a w znacznym stopniu

zale y od stanu p uc. P uca kontroluj oddychanie i stopie przemiany
materii. Natur p uca jest opadanie. Kontroluje ono wszystkie narz dy
oddechowe, reguluje p yny cia a i kr

enie krwi. Schorzenia z tego

zakresu nale

do p uca (w kategoriach chi skich).

Jelito grube transportuje pozosta

ci pokarmowe, które przekszta -

cane s w stolec, a nast pnie wydalane przez odbyt.

Serce

wed ug starych koncepcji

jest siedzib ducha, krwi

i meridianu. Stan serca rozpoznaje si po j zyku. Wed ug medycyny
zachodniej serce jest powi zane z mózgiem i systemem sercowo-naczy-
niowym. Schorzenia te zaliczane s do schorze serca.

Jelito cienkie trawi drugi raz wszystko to, co otrzymuje z

dka.

Oddziela przy tym substancj od ywcz od odpadów pokarmowych.
Nast pnie substancj pokarmow asymiluje i od ywia ca y organizm
przez ledzion , w ten sposób, e podnosi substancje od ywcze do serca
i p uc. Odpady kierowane s do jelita grubego do ostatecznego ufor-
mowania. Jelito cienkie ma funkcje oddzielania tzw. czystych elemen-
tów od nieczystych.

Osierdzie jest tarcz serca. Wszelkie ataki na serce dochodz naj-

pierw tutaj. Osierdzie musi zast powa choroby serca. Jako pe nomoc-
nik generalny serce wydaje rozkazy. Równocze nie funkcjonuje osier-
dzie jako brama wej ciowa i wyj ciowa dla ducha, który mieszka w ser-
cu. Psychiczne objawy chorobowe nale

nie tylko do serca, ale rów-

nie do osierdzia.

Potrójny ogrzewacz nie jest uchwytnym materialnie narz dem. Usy-

tuowany jest w trzech jamach cia a i jest jak gdyby stacj przeka -
nikow ludzkiego cia a. Ca a aktywno narz dów w nim przekszta ca

meridian g óv

nego

regulatt

ra przednieg

meridian p u

meridian

dka

meridian se

meridian osii

rdzia

meridian

troby

Ka dy akupunkturzysta ma
umieszczone na cianie takie

nie tablice, na których

zaznaczone s punkty.

GRT PM PM GRT

JC meridian

cienkiego

meridian potrój-

nego ogrzewacza

meridian p che-

rza moczowego

GRT meridian g ówne-

go regulatora tyl-
nego

meridian p che-

rzyka

ciowego

meridian jelita

grubego

meridian ledzio-

meridian nerek

energi . Tylko wtedy, gdy funkcjonuje potrójny ogrzewacz, narz dy
mog prawid owo wykonywa swoje zadania w nast puj cym zakresie;

transport i rozdzia energii i krwi, p ynów, asymilacja
po ywienia,
rozdzia odpadów i tak dalej...

ledziona kontroluje po ywienie, wzmacnia p yny cia a i zwalcza

wilgo . Choroby systemu trawienia i kr

enia s przyczynowo zwi zane

ze ledzion . W

ciwo ci

ledziony jest niech do wilgoci, natomiast

lubi sucho .

dek przyjmuje pokarm, rozdziela i trawi. ledziona dozoruje

transport substancji od ywczych, natomiast

dek troszczy si o jego

przekszta cenie i centralny rozdzia . W przeciwie stwie do ledziony
lubi wilgo i trzyma si " mo liwie daleko od sucho ci.

Nerki

magazynem esencji i energii. Maj one wp yw na roz-

mna anie, uk ad nerwowy i wydzielania wewn trznego. Nerki s matk
szpiku kostnego, kontroluj ko ci i s zwi zane z mózgiem. Przez uszy

cz si ze rodowiskiem zewn trznym. Stan nerek ocenia si na pod-

stawie w osów.

Objawy chorobowe wymienionych cz

ci cia a zwi zane s z ner-

kami.

cherz moczowy jest zbiornikiem i miejscem wydalania moczu.

Przekszta ca on energi i zajmuje si nadmiarem wody w organizmie.

cherz moczowy zwi zany jest z nerkami, choroby ka dego z tych

organów wp ywaj na siebie.

troba jest magazynem krwi. Kontroluje ci gna i kr

enie ener-

gii. Stan w troby mo na pozna po oczach. Wed ug nauki chi skiej do
systemu tego narz du zalicza si równie uk ad nerwowy i wydzielania
wewn trznego. Przyczyny pierwotne chorób cz sto zale ne s od w tro-
by. Równie choroby oczu cz sto poprzedzaj wcze niej zaburzenia
funkcji w troby.

cherzyk

ciowy jest podporz dkowany w trobie. Dlatego nie-

które choroby wyst puj razem. Jako cz

aparatu trawiennego ten

pusty organ jest rezerwuarem

ci i centralnym jej dyspozytorem.

Je eli wilgo i gor co wzajemnie dzia aj na organizm, to mo e doj
do zaburzenia równowagi w p cherzyku

ciowym i mo e wyst pi

taczka.

Opisane tu g ówne funkcje dwunastu narz dów i narz dów pustych

podkre laj , e meridiany nie zaczynaj si w okre lonych narz dach,
a gdzie na powierzchni cia a si ko cz , ale jest to sie wzajemnych
wp ywów i zale no ci razem sprz

onych. Przebieg meridianów potrze-

buje ka dorazowo organu lub pustego organu, który nadaje mu nazw .
Musimy zrozumie , e meridiany s czynno ciowym obrazem narz dów
i pustych narz dów, wyst puj tak e na powierzchni cia a. Dlatego na
narz dy g boko le

ce mo emy wp ywa za pomoc akupunktury

i masa u. Dwana cie meridianów ma swoje zewn trzne punkty na
ko czynach. Dlatego dla niektórych osób palce u r k lub nóg b
celem, natomiast dla innych

ród em (pocz tkiem).

Sze

Yin meridianów narz dów przebiega po wewn trznej stronie

ramienia i ko czyny dolnej. Sze

Yang meridianów narz dów pustych

przebiega po stronie zewn trznej. Ka dy Yin meridian jest po czony
z Yang meridianem za pomoc odga zienia. Dlatego choroby mog
przechodzi z jednego meridianu na drugi. Schemat na stronie 89
obrazuje wzajemn zale no

Meridiany typu Yin i Yang

po czone w pary przez odga zienia. W

ten sposób powstaje zrównowa ony obieg energii z koniecznymi
dodatkowymi po czeniami mi dzy meridianem r ki a meridianem no-
gi. Ka dy Yin meridian r ki ma swojego Yang partnera,

czy si on

z meridianem Yin stopy. I odwrotnie jest w przypadku ka dego Yang
meridianu. Powstaje wi c nast puj cy obieg:

1. Meridian p uca r ki

Taiyin

2. Meridian jelita grubego r ki

Yangming

3. Meridian

dka stopy

Yangming

4. Meridian ledziony stopy

Taiyin

5. Meridian serca r ki

Shaoyin

6. Meridian jelita cienkiego r ki

Taiyang

7. Meridian p cherza moczowego stopy

Taiyang

8. Meridian nerki stopy

Shaoyin

9. Meridian osierdzia r ki

Jueyin

10. Meridian potrójnego ogrzewacza r ki

Shaoyang

11. Meridian p cherzyka

ciowego stopy

Shaoyang

12. Meridian w troby stopy

Jueyin

Obieg choroby

dwunastu regularnych

meridianów

Je eli meridiany nie spe niaj swoich fizjologicznych zada kr

enia

energii i krwi, mog powodowa szkody w nale

cych do nich or-

ganach lub te w pustych organach. Mog pojawi si objawy chorobo-
we wzd

przebiegu meridianu. Na przyk ad w zaburzeniu funkcji

meridianu jelita grubego. Oprócz tego wyst powa mog bóle z bów,
poniewa meridian ten przebiega przez dzi

a i szcz

doln . Zabu-

rzenie funkcji meridianu ma przyczyny na zewn trz i wewn trz. Mówi-
my wtedy o chorobach endogennych (wewn trznych) i egzogennych
(zewn trznych).

Choroby endogenne spowodowane s dysharmoni emocji, jak:

, rado , troska, smutek i l k, które prowadz do zaburze równo-

wagi. Choroby endogenne dotycz najpierw narz dów lub pustych na-
rz dów, nast pnie nale

cych do nich meridianów. S trudniejsze do

leczenia ni choroby egzogenne.

Choroby egzogenne

przyczynami tych chorób s czynniki klima-

tyczne, jak: wiatr, gor co, wilgo , sucho lub zimno. We wczesnym
stadium choroba egzogenna przejawia si wzd

meridianu. Je eli nie

jest leczona, mo e przechodzi na organy i puste organy.

Na podstawie obiegu energii i po cze otrzymujemy objawy choro-

bowe pojedynczego meridianu.

Meridian p uca r ki

Talyln

Meridian p uca zaczyna si w rodkowej cz ci jamy brzusznej po-

trójnego ogrzewacza. Nast pnie kieruje si w dó do jelita grubego.
St d wst puje do

dka i przechodzi przez przepon jamy brzusznej.

Rozdziela si do obu p uc, nast pnie przechodzi przez tchawic , a ko-
niec jest na powierzchni cia a w okolicy podobojczykowej. Tu znajduje
si pierwszy punkt akupunktury meridianu p uca. Przechodzi po we-
wn trznej powierzchni ramienia jako jeden z pierwszych z trzech Yin
meridianów r ki, nast pnie przez kciuk do koniuszka kciuka. Od barku
do koniuszka kciuka znajduje si jednocze nie jedena cie punktów aku-
punktury, na które mo na bezpo rednio oddzia ywa . Ga

oboczna

czy si na d oni z palcem wskazuj cym, a wi c meridianem jelita

grubego, to znaczy jego Yang partnerem.

Objawy chorobowe: uczucie

ciskania, kaszel, duszno

, kaszel

z krwi , bóle gard a, katar, zimno i bóle okolicy opatki, a tak e bóle
wzd

meridianu.

Meridian jelita grubego

Yangming

Meridian jelita grubego biegnie od koniuszka palca wskazuj cego

przez ko ci ródr cza jako pierwszy meridian Yang

ki przez zewn trz-

stron ramienia do barku. Po skr ceniu w okolicy siódmego kr gu

szyjnego, gdzie spotykaj si wszystkie meridiany Yang, wchodzi w za-

bienie znajduj ce si nad obojczykiem. St d schodzi w dó do p uc

i ko czy bieg w jelicie grubym. Boczna ga

z wa nymi punktami

akupunktury wst puje w gór zag bienia nadobojczykowego przez szyj
i policzek. Mi dzy górn warg a nosem przekracza lini

rodkow

cia a i ko czy si bocznie od skrzyde ek nosa. W tym miejscu czy si
z meridianem

dka. Jelito grube ma mi dzy palcem wskazuj cym

a nosem 20 punktów akupunktury.

Objawy chorobowe: bóle brzucha, biegunka, zaparcie, bóle gard a,

bóle z bów, krwawienie z nosa, bóle w obszarze meridianu.

Meridian

dka stopy

Yangming

Meridian

dka swój pierwszy punkt ma pod okiem. St d przecho-

dzi przez dzi

a, szcz ki, k cik ust, brod do stawu uchwowego. Ko o

ucha wst puje nast pnie w gór do czo a, podczas gdy ga

boczna od

uchwy biegnie bezpo rednio do obojczyka i st d wchodzi do wewn trz

cia a osi gaj c

dek. G ówna ga

prostopadle schodzi w dó przez

brodawk sutka i okolic brzucha, zbli aj c si do linii rodkowej cia a
i przez podbrzusze schodzi na udo.

czy si tam z ga zi boczn ,

która zaczyna si w

dku i przechodzi przez przedni cz

bocznej

powierzchni nogi, grzbiet stopy i dochodzi do drugiego palca nogi.
Dalsza ga

boczna odchodzi poni ej kolana i dochodzi do trzeciego

palca. Ostatnia odchodzi od grzbietu stopy i idzie do pierwszego palca,
gdzie ma po czenie z meridianem ledziony.

Meridian

dka przebiega jako jedyny meridian Yang stopy przez

przedni cz

cia a i ma 45 punktów.

Objawy chorobowe: wzd cia, bóle brzucha obrz ki, wymioty,

obrzmienia: bóle szyi i krwawienia z nosa, choroby gor czkowe, na ogi,
bóle okolicy meridianu.

Meridian ledziony stopy

Taiyin

Meridian ledziony zaczyna si od du ego palca i biegnie wzd

granicy stopy i grzbietu stopy. Przez kostk wst puje w gór na we-
wn trzn stron ko ci piszczelowej i uda do podbrzusza. Z tego miejsca
dochodzi do ledziony. Bocznie od brodawki sutka wst puje do "do u
pachowego i pó niej schodzi na bok. W szóstej przestrzeni mi dzy e-
browej poni ej do u pachowego jest ostatni punkt. Ga

boczna idzie

do prze yku i pod j zyk i powierzchownie si rozdziela. Druga przecho-
dzi przez

dek i przepon do serca i czy si z meridianem serca.

Meridian ledziony ma 21 punktów.

Objawy chorobowe: bolesne dr twienie j zyka, bóle

dka, wzd cia,

wymioty,

taczka, ogólne os abienie, bóle w obszarze meridianu.

Meridian serca r ki

Shaoyin

Meridian serca zaczyna si w sercu, przekracza p uca i wychodzi

w rodku do u pachowego jako pierwszy punkt na powierzchni cia a.
Jako ostatni z trzech meridianów Yin przechodzi do r ki wzd

we-

wn trznej powierzchni ramienia do stawu nadgarstkowego, sk d przez

w prostej linii biegnie do koniuszka ma ego palca.

czy si tam

ze swoim partnerem Yang

meridianem jelita cienkiego. Jedna ga

idzie z serca przez przepon w dó do jelita cienkiego. Druga ga

Masa chi ski

prowadzi do g owy i ko czy si w oku. Meridian serca mo na stymulo-
wa w dziewi ciu punktach.

Objawy chorobowe: sucho gard a, bóle okolicy serca, uczucie gor -

ca w d oniach, bóle w obszarze serca.

Meridian jelita cienkiego r ki

Taiyang

Meridian jelita cienkiego zaczyna si od ma ego palca i prowadzi

przez grzbiet r ki do nadgarstka. St d

jako ostatni z trzech meridia-

nów typu Yang

przechodzi do okcia i przez zewn trzn stron

ramienia przez staw barkowy. Nast pnie w druje przez opatk do
siódmego kr gu szyjnego, gdzie spotyka si z innymi meridianami typu
Yang. Pó niej przekracza kark i osi ga zag bienie nadobojczykowe
i bezpo rednio zd

a do serca. Wzd

prze yku idzie dalej do

dka

i jelita cienkiego. Ga

boczna wst puje od obojczyka bocznie przez

szyj do policzka. Od zewn trznego k ta idzie do ty u i dochodzi do
ucha. Dalsza ga

rozga zia si na policzku i prowadzi pod okiem do

wewn trznego k ta oka i czy si z meridianem p cherza moczowego.

Objawy chorobowe: bóle podbrzusza, g uchota,

taczka, obrz k po-

liczków, bóle gard a, bóle wzd

meridianu.

Meridian p cherza moczowego stopy

Taiyang

Meridian p cherza moczowego zaczyna si w wewn trznym k cie

oka, biegnie przez czo o do szczytu g owy. Ga

boczna idzie od

szczytu g owy do skroni, podczas gdy meridian wchodzi do mózgu,
a nast pnie przez ty g owy zst puje na kark. Meridian p cherza biegnie
równolegle do kr gos upa, tylko w okolicy krzy a jest droga oboczna
przez nerki do p cherza moczowego. Ga

od krzy a prowadzi przez

po ladki i tyln powierzchni uda do do ów podkolanowych. Tam
spotka si z drug ga zi g ównego meridianu, która wychodzi z ob
szaru karku i biegnie w nieco dalszej odleg

ci od kr gos upa i do

chodzi do po ladka. Ga

ta ko czy si w meridianie p cherza moczo

wego, który dalej biegnie przez ydk z ty u za kostk zewn trzn ,
grzbiet stopy i po zewn trznej stronie do ma ego palca. Tam czy si
z meridianem nerki.

Na meridianie p cherza moczowego znajduje si 67 punktów.
Objawy chorobowe: zatrzymanie moczu, moczenie nocne, delirium,

bóle g owy, bóle w obszarze meridianu.

Meridian nerki stopy

Shaoyin

Meridian nerki biegnie od palca ma ego stopy do pierwszego punktu

akupunktury na podeszwie. Z tylu za kostk wewn trzn osi ga pi

okr

a i wst puje w gór przez koniec fa du wewn trznego zgi cia

kolanowego, przechodzi nast pnie przez udo do ko ci guzicznej (ogo-
nowej). St d prowadzi do nerek oraz kieruje ga

boczn do p cherza.

Przez w trob , przepon , p uca dochodzi do gard a i podstawy j zyka.
Swój ostatni punkt ma w obszarze podobojczykowym. Ga

boczna

rozga ziaj ca si na poziomie p uca prowadzi do serca, gdzie meridian
nerki czy si z meridianem osierdzia. Meridian nerki ma 27 punktów.

Objawy chorobowe: kaszel z krwi , zaparcia, biegunki, s abe ko -

czyny, uczucie gor ca w stopach, bóle w obszarze meridianu.

Meridian osierdzia r ki

Jueyin

Meridian osierdzia zaczyna si w klatce piersiowej i na pocz tku

przechodzi przez worek osierdziowy, który jest mu podporz dkowany.
St d zst puje przez przepon w dó do jamy brzusznej i przechodzi
przez 3 pi tra potrójnego ogrzewacza. Ga

boczna opuszcza klatk

piersiow w pobli u do u pachowego. Tam le y pierwszy punkt meri-
dianu osierdzia. ukiem okr

a dó pachowy i idzie dalej przez we-

wn tr zn stron ra mienia do zgi cia okciowego Jako rodkowy
z trzech meridianów Yin

ki ko czy si na opuszce palca rodkowego.

boczna idzie od d oni do palca serdecznego, gdzie meridian

osierdzia

czy si z meridianem potrójnego ogrzewacza.

Meridian osierdzia ma dziewi

punktów.

Objawy chorobowe: Angina pectoris, uczucie ciskania, ko atanie ser-

ca, pobudzenie, uczucie gor ca po wewn trznej stronie d oni, bóle
w obszarze meridianu.

Meridian potrójnego ogrzewacza r ki

Shaoyang

Meridian potrójnego ogrzewacza zaczyna si w okolicy paznokcia

palca serdecznego i przechodzi mi dzy dwoma meridianami Yang

ki.

Dalej przez grzbiet d oni po zewn trznej stronie ramienia z ty u barku,
gdzie krzy uje si z meridianem p cherzyka

ciowego. W zag bieniu

nadobojczykowym wchodzi do klatki piersiowej.

czy si z osierdziem

i zst puje st d przez przepon do potrójnego ogrzewacza, którego

nazw nosi. Ga

boczna idzie z klatki piersiowej z powrotem do

wg bienia nadobojczykowego i dalej przez kark, potem okr

a z ty u

ucho i ko czy si w oczodole. Inna ga

wchodzi do ucha i wychodzi

znowu na powierzchni . Na policzku krzy uje si z pierwsz ga zi
i zaraz osi ga swój cel w zewn trznym k cie oka

gdzie

czy si

z p cherzykiem

ciowym.

Na tym meridianie le

23 punkty.

Objawy chorobowe: wzd cia, moczenie nocne, bóle przy oddawaniu

moczu, g uchota, szum w uszach, obrz ki i bóle gard a, bóle w okolicy
meridianu.

Meridian p cherzyka

ciowego stopy

Shaoyang

Meridian p cherzyka

ciowego biegnie od zewn trznego k ta oka

przez ucho, skronie do karku. Przez barki wchodzi do zag bienia
nadobojczykowego. Jedna ga

boczna odchodzi od k cika oka, wcho-

dzi do oczodo u z meridianem potrójnego ogrzewacza. Pó niej wst puje
do klatki piersiowej w zag bieniu nadobojczykowym. Przez
przepon i jam brzuszn

czy si z w trob , a nast pnie ko czy si w

cherzyku

ciowym. W stawach biodrowych ta ga

wst puje

znowu do g ównego meridianu, który biegnie od obojczyka bocznie
przez klatk piersiow , brzuch do stawów biodrowych. Po zewn trznej
powierzchni nóg biegnie meridian p cherzyka

ciowego dalej i

przechodzi z przodu kostki zewn trznej, nast pnie przez staw skokowy i
ko czy si na czwartym palcu. Ga

boczna rozdziela si na grzbiecie

stopy i biegnie do palucha, osi gaj c meridian w troby.

Mo na wp ywa na meridian w troby przez 44 punkty.
Objawy chorobowe: gorzki smak w ustach, zamroczenie, gor czka,

bóle g owy, bóle szcz ki, stany zapalne zewn trznego k cika oka, g u-
chota, szumy w uszach, bóle w ca ym otoczeniu meridianu.

Meridian w troby stopy

Jueyin

Meridian w troby ma swoje ród o w paluchu stopy. Przebiega on

najpierw przez grzbiet stopy i przechodzi z przodu kostki wewn trznej.
Na wewn trznej stronie podudzia krzy uje si z meridianem ledziony.
St d dalej przechodzi z ty u meridianu ledziony. Po okr

eniu zewn -

trznych narz dów p ciowych z okolicy pachwinowej wst puje na pod-
brzusze zbli aj c si do linii rodkowej cia a. Dalej biegnie ukiem
w kierunku w troby.

czy si z w trob , od której bierze nazw , oraz

czy si z p cherzykiem

ciowym

pustym narz dem, partnerem

Yang. Od przepony meridian pozbawiony jest bezpo rednich punktów
akupunktury, dalej wst puje do g owy i czy si z oczami, a ko czy si
na szczycie g owy. Jedna ga

boczna kieruje si od oka w dó i okr -

a usta. Druga ga

boczna wychodzi z w troby, przechodzi przez

przepon i

czy si w p ucach z meridianem p uc; w ten sposób

zamyka si obieg regularnych dwunastu meridianów.

Meridian w troby ma 14 punktów.

Objawy chorobowe: lumbago, przeczulica uciskowa klatki piersiowej,

wymioty, moczenie, zatrzymanie moczu, przepuklina, bóle podbrzusza,
bóle w obszarze meridianu.

Dwa specjalne meridlany:

ówny regulator przedni I tylny

Regularne meridiany r ki i nogi s symetryczne i maj swój obraz

zwierciadlany na drugiej po owie cia a. Osiem meridianów specjalnych
nie ma tych cech charakterystycznych. Sze z nich nie ma swoich

asnych punktów. Z innymi meridianami s w czno ci i krzy uj si .

Spe niaj one funkcje nadzorcze i koordynuj ce. Tak zwany meridian
Dai Mai opasuje tali i wi

e pary meridianów Yin i Yang w central-

nym miejscu. Specjalista nie mo e dzia

bez dok adnej znajomo ci

specjalnych meridianów. Dobór punktów i rozwój terapii stale jest
zwi zany z ró nymi po czeniami mi dzy regularnymi i specjalnymi
meridianami. Dwa ze specjalnych meridianów odgrywaj centraln ro-

. Centraln w znaczeniu dos ownym, poniewa g ówny regulator

przedni i tylny biegn po linii rodkowej cia a

przedniej i tylnej.

Tworz osiowo symetryczn sie , na której znajduje si ca y rz d
pe nowarto ciowych punktów.

ówny regulator tylny

ówny regulator tylny przechodzi wzd

tylnej linii rodkowej cia-

a. Grzbiet w chi skim poj ciu jest typu Yang, dlatego te meridian

ównego regulatora tylnego ma charakter Yang. Cz sto okre lany jest

jako morze Yang meridian. Na poziomie siódmego kr gu szyjnego
znajduje si punkt spotkania wszystkich meridianów Yang. Chi ska
nazwa brzmi Du Mai, przy czym Du

znaczy zarz dca, a Mai

naczynia. W tej nazwie okre lona jest g ówna funkcja: zarz dza wszy-

stkimi meridianami Yang.

ówny regulator tylny zaczyna si w

kroczu i przechodzi przez ko guziczn , przez kr gi l

wiowe, okolic

krzy ow .

czy si najpierw z nerkami, dalej biegnie przez

kr gos up prosto do g owy. Wchodzi do mózgu, a nast pnie
pojawia si na szczycie g owy i dalej biegnie wzd

linii rodkowej

cia a i nosa do górnej wargi. Ko czy si w dzi

ach powy ej siekaczy.

Przez 28 punktów mo na bezpo rednio wp ywa na meridian g ównego
regulatora tylnego.

Objawy chorobowe: choroby gor czkowe, nadmierna pobudliwo ,

sztywno kr gos upa, toniczne skurcze mi ni grzbietu. Objawy choro-
bowe o rodkowego uk adu nerwowego.

ówny regulator przedni

ówny regulator przedni jest Yin partnerem g ównego regulatora

tylnego. Chi czycy nazywaj go cz sto morze Yin meridian, poniewa
tu cz si wszystkie meridiany Yin. Oficjalne okre lenie tego meridia-
nu jest Ren Mai. Mai znaczy naczynia"; ren

odpowiedzialny lub

dyrektor. G ówny regulator przedni jest odpowiedzialny za meridiany
Yin. Zaczyna si równie w kroczu, wst puje dalej przez ko

onow ,

pek, mostek, przez bruzd mi dzy brod a warg doln ; ko czy si

wykonuj c okr g ko o ust.

ówny regulator przedni ma 24 punkty.

Objawy chorobowe: przepukliny, kaszel, astma, choroby uk adu mo-

czowo-p ci owego.

ówny regulator przedni i tylny tworz razem z regularnymi meri-

dianami system 14 klasycznych meridianów. Ta sie energetyczna ma
w ka dej po owie cia a po 309 punktów i na linii rodkowej cia a razem
52 klasyczne punkty akupunktury.

Punkty akupunktury

System meridianów cia a cz owieka jest sieci energetyczn , co mo -

na porówna do pewnego regionu zaopatrywanego w energi . Je li
dop yw energii w sieci nie dochodzi do pewnego miejsca, to trzeba
wykona prace w okre lonej stacji rozdzielczej przeka nika. Tak te jest
z meridianami, gdzie oddzia ywanie odbywa si tylko w specjalnych
punktach. Te stacje przeka nikowe (rozdzielcze) systemu meridianów

nazywamy punktami akupunktury. Tutaj koncentruje si energia, tutaj
wi c mo emy za pomoc akupresury, akupunktury i moxy (terapii
ciep em) aktywowa lub tamowa i regulowa rozdzielanie energii.

W ci gu stuleci opisano razem 361 punktów akupunktury. 28 z nich

le y na meridianie g ównego regulatora tylnego i 24

na g ównym

regulatorze przednim.

W zwi zku z tym, e meridiany te przebiegaj prostopadle w linii

rodkowej grzbietu i brzucha, i klatki piersiowej, to nie maj lus-

trzanych bli niaczych punktów. Natomiast pozosta e meridiany typu
Yin i Yang stopy i r ki maj podwójny bieg i s do dyspozycji na
prawej i lewej po owie cia a. W praktyce nie ma adnego znaczenia, czy
akupresur wykonujemy po prawej czy po lewej stronie. Wi kszo
punktów mo emy bez problemów leczy nawet po obu stronach rów-
nocze nie. Nie masujemy adnego punktu w otoczeniu wyst puj cego
stanu zapalnego. Wykonujemy wówczas akupresur tego samego punk-
tu, ale po drugiej stronie. Nie wszystkie z 361 punktów akupunktury
maj takie samo znaczenie. Niektóre z nich u ywane s rzadko, gdy

tylko do usuwania bardzo specyficznych objawów chorobowych.

Inne nak uwane s stale, poniewa maj reguluj ce dzia anie i s dale-
ko od obszaru oddzia ywania. W akupunkturze szczególne punkty s
rozmieszczone od pachy do okcia i poni ej kolana. Im wi ksza odle-

od centrum cia a, tym nieregularniej p ynie energia, ale te

tym atwiej i dalekosi

niej mo na manipulowa przep ywem energii.

Chcia bym to przedstawi na prostym przyk adzie. Najszybciej i naj-
wra liwiej reaguj na zimno nasze r ce i stopy. Je eli je masujemy,
uzyskujemy ciep o, które wkrótce jako przyjemne odczucie ogarnie ca e
cia o.

Szerokie terapeutyczne dzia anie punktu na ko czynach by o do

wcze nie odkryte. Podczas wielu stuleci mistrzowie akupunktury mówi-
li, e tylko czterema punktami akupunktury mo na leczy wszystkie
choroby. Przy czym mieli na my li 4 punkt meridianu jelita grubego,
le

cy przy ko ci ródr cza palca wskazuj cego; punkt 36 meridia-

dka

poni ej kolana; 40 punkt meridianu p cherza moczo-

wego

cy w dole podkolanowym oraz punkt 7 meridianu p uc

powy ej stawu nadgarstkowego. Punkty te nazwano kluczowymi punk-
tami akupunktury. Niektórzy lekarze do czaj 6 punkt meridianu osie-
rdzia i punkty Ashi

to znaczy lokalne, bólowe punkty wra liwe na

ucisk. Inni natomiast zast puj punkty Ashi punktem 26 g ównego
regulatora tylnego.

Dwana cie punktów mistrza Ma

Za czasów dynastii Sing oko o 960 roku mistrz Ma Tan Yan zaleci

do stosowania dwana cie punktów. Zawarta jest w nich si a dzia ania
wszystkich wówczas znanych 357 punktów. Obok czterech kluczowych
punktów na swojej li cie umie ci jeszcze nast puj ce: punkt 44 meri-
dianu

dka, punkt 3 meridianu w troby, punkt 11 jelita grubego,

punkt 30 i 34 p cherzyka

ciowego, punkt 5 meridianu serca, punkt

57 i 60 p cherza moczowego. Mo liwo ci terapeutyczne, jakie daje
tuzin punktów, s w praktyce bardzo du e, jak przedstawia to na-
st puj ce zestawienie terapeutycznych wskaza .

Punkt 36 meridianu

dka (Zusanli): chorobliwe podra nienie

uk adu trawienia, skurcze

dka, wymioty, wzd cia, zaparcia, zapale-

nie jelit.

Punkt ten jest punktem tonizuj cym ca e cia o.

Punkt 4 meridianu jelita grubego (Hegu): bóle g owy, bóle z bów,

stany zapalne migda ków podniebiennych, katar, stany zapalne zatok
i gard a, bóle oczu, pora enie mi ni twarzy, wole, bóle i niedow ady
górnych ko czyn, nadmierne i nieprawid owe wydzielanie potu, przezi -
bienie, gor czka.

Punkt 40 meridianu p cherza moczowego (Weizhong): rwa kul-

szowa, bóle krzy a, pora enia ko czyny dolnej, oparzenie s oneczne,
choroby kolana.

Punkt 7 meridianu p uca {Lie ue): bóle g owy, sztywno karku,

astma, pora enia mi

ni twarzy, neuralgia nerwu trójdzielnego.

Punkt 11 meridianu jelita grubego (Guchi): bóle barku i ramienia,

niedow ady ko czyn górnych, choroby stawu okciowego, gor czka,
nadci nienie t tnicze, egzemy.

Punkt 44 meridianu

dka (Neiting): bóle

dka, bóle g owy,

stan zapalny migda ków, czerwonka.

Punkt 30 meridianu p cherzyka

ciowego (Huantiao): rwa kul-

szowa, pora enie ko czyn dolnych, choroby stawów biodrowych.

Meridiany i ich powi zania: Meridian p uca jest zwi zany z w trob i meridianem
jelita grubego. Dwa meridiany

jeden meridian stopy i jeden r ki

maj

wspólne chi skie okre lenie; np. Taiyin okre la zarówno meridian p uca i

ledziony. Meridiany p uca, serca i osierdzia s trzema meridianami Yin r ki, które

zaczynaj si wewn trz, a biegn na zewn trz, a wi c biegn od tu owia do
ko czyn.

meridian p uca r ki

Taiyin

meridian jelita grubego r ki

Yangming

meridian

dka stopy

Yangming

meridian ledziony stopy

Taiyin

meridian serca r ki

Shaoyin

meridian jelita cienkiego r ki

Taiyang

PM - meridian p cherza moczowego stopy

Taiyang

N - meridian nerki stopy

Shaoyin

O - meridian osierdzia r ki

Jueyin

PO - meridian potrójnego ogrzewacza r ki

Shaoyang

PZ - meridian p cherzyka

ciowego stopy

Shaoyang

W - meridian w troby stopy

Jueyin

Punkt 34 meridianu p cherzyka

ciowego (Yanglingguan): pora-

enia po owicze, schorzenia dróg

ciowych, bóle okolicy

krzy owej i bóle nóg.

Punkt 5 meridianu serca (Tongli): bóle g owy, ostra chrypka, sztyw-

no j zyka, zaburzenia mowy, zaburzenia snu, ko atanie serca, bóle
ramienia i stawu nadgarstkowego.

Punkt 3 meridianu w troby (Taichong): bóle g owy, zawroty

owy, padaczka, drgawki gor czkowe u dzieci, choroby oczu, prze-

puklina, krwawienia z macicy wy czaj c menstruacj , stany zapalne
sutka.

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego (Kunlun): niedow ady

ko czyn dolnych, bóle krzy a, rwa kulszowa, wypadanie odbytu, bóle
stóp.

Punkt 57 meridianu p cherza moczowego (Chengshan): rwa kul-

szowa, wypadanie odbytu, ylaki i bóle podeszwy, niedow ady ko czyn
dolnych.

Cun

indywidualna jednostka pomiarowa

W zwi zku z ró

wielko ci cia a pacjentów oraz ze stale po-

wtarzanymi b dami w lokalizacji punktów, lekarze yj cy oko o dwa
tysi ce lat temu za czasów dynastii Han, ustalili w asn dla pacjenta
jednostk pomiarow . W ten sposób odmierzane s odleg

ci mi dzy

punktami. Dzieli ona cia o ludzkie na proporcjonalne odcinki i nazywa
si cun. Cun pozosta do dzisiaj najwa niejsz jednostk pomiarow
akupunktury.

1 cun odpowiada szeroko ci kciuka. Je eli z

ymy 4 palce razem, to

otrzymamy szeroko 3 cunów. Dwa palce z czone razem daj szero-
ko

1,5 cuna.

Pomiary szeroko ci palca s proste i porównywalne, i s pewn

metod lokalizacji punktów w akupresurze wykonywanej na sobie sa-
mym. Szeroko palca mo e zmieni si jednak e pod wp ywem ci

kiej, codziennej pracy. Na nast puj cym zestawieniu znajduj si wa -
niejsze, proporcjonalne pomiary, tak e mo na sprawdzi , czy w asna
szeroko

palca zgadza si z podanymi pomiarami.

owa

12 cunów: od linii w osów powy ej czo a do linii w osów karku
3 cuny: od rodkowego punktu mi dzy brwiami do linii w osów
3 cuny: od linii w osów karku do siódmego kr gu szyjnego, atwo

mo na go znale

, poniewa jego wyrostek jest bardziej

wystaj cy od poprzedzaj cych

6 cunów: mi dzy dwoma skroniowymi liniami w osów

Tu ów
8 cunów: mi dzy dwoma brodawkami sutkowymi
8 cunów: mi dzy p pkiem a mostkiem
5 cunów: mi dzy p pkiem a ko ci

onow

6 cunów: mi dzy dwoma wewn trznymi brzegami opatki

Rami

9 cunów: od przedniego ko ca fa dy pachowej do fa dy okciowej

12 cunów: od fa dy zgi cia okciowego do fa dy zgi cia nadgarstka

Nogi

19 cunów: od kr tarza wi kszego, wyczuwalnego guza ko ci udowej

przy miednicy, do rodka rzepki kolana 16 cunów:

od rodkowego punktu rzepki do kostki zewn trznej

Mamy dwie ró ne mo liwo ci lokalizacji punktów akupunktury. Jedna

metoda pomiaru za pomoc szeroko ci palca, przy czym szeroko
kciuka wynosi 1 cun. W drugiej metodzie proporcjonalnego pomiaru
odleg

ci mi dzy dwoma okre lonymi miejscami cia a s podzielone na

jednostki cunowe. Punkt znajduj cy si 2 cuny powy ej zgi cia stawu
nadgarstkowego mo na znale

odmierzaj c dwie szeroko ci kciuka

w gór od linii zgi cia stawu nadgarstkowego. Mo emy równie zloka-
lizowa punkt za pomoc ta my pomiarowej. Odleg

mi dzy lini

zgi cia stawu nadgarstka a lini zgi cia okcia mierzymy, a nast pnie
dzielimy na 12 odcinków. Przy ko cu drugiego odcinka wykonujemy
akupresur . Druga metoda jest wprawdzie bardziej precyzyjna, ale za-
razem bardziej skomplikowana od pierwszej. Aby wykona akupresur
na sobie, mo na stosowa pomiary za pomoc szeroko ci palców, gdy

wygodniejsze. Jednak e lokalizacja nawet pomiaru proporcjonalnego

jest ostatecznie miejscem przybli onym, w którym znajduje si punkt.
Czy rzeczywi cie zosta odnaleziony poszukiwany punkt, wskazuje po
pierwsze specyficzna wra liwo na ucisk. Na ten sam ucisk punkt
akupunktury reaguje o wiele czulej od dowolnego miejsca w pobli u.
Dlatego ci gle trzeba szuka wra liwego miejsca. Po drugie jest to
identyfikator, który jest w

ciwo ci punktu akupunktury. Wi kszo

punktów le y w zag bieniu, którego wzrokiem nie mo na dostrzec,
jednak e przy ucisku palcem mo na go dok adnie wyczu .

Praktyczne zastosowanie

Niezale nie od tego, czy na punkty akupunktury b dziemy dzia ali

tradycyjnymi rodkami, jak ig y z ote czy srebrne, czy bardzo nowo-
czesn technik laserow , czy te go ymi r koma, cel terapii pozostanie
ci gle ten sam, tzn. regulacja przep ywu energii oraz ponowne do-
prowadzenie do stanu równowagi Yin i Yang. Wymienione w pierwszej
kolejno ci techniki s bardziej precyzyjne i dlatego bardziej efektywne
od akupresury. Stanowi one jednak pewne niebezpiecze stwo, je li nie

perfekcyjnie opanowane. Stosowanie akupresury niesie bowiem rów-

nie pewne ryzyko. Je eli kto na przyk ad wykonuje akupresur paz-
nokciami, to zwi ksza jej precyzj , ale równocze nie wzrasta niebez-
piecze stwo infekcji spowodowane ma ymi zranieniami skóry i obec-
no ci zarazków na paznokciach. Zalecamy wykonywanie masa u pun-
któw akupunktury opuszkami palców, najlepiej opuszkami kciuka lub
palca wskazuj cego, ewentualnie k bem kciuka. W ten sposób nie

pope niamy b du i zarazem akupresura nie stanowi ryzyka. Praktyczna
korzy jest równie dla akupunktury, gdy punkt jest precyzyjnie trafia-
ny. Przy masa u palcem lub d oni powierzchnia jest wi ksza i w zwi -
zku z tym mamy mo liwo

pe nego trafienia. Nie strzelajcie strzelb

w ziarno, nawet je li nie ma natychmiastowego efektu z akupresury
wykonywanej wed ug propozycji przedstawionych dla pewnych scho-
rze w tej ksi

ce. Niezliczone przyk ady z mojej kilkunastoletniej

praktyki wskazuj , e wi kszo

ludzi mo e si uczy akupresury.

Z biegiem czasu punkty s coraz bardziej precyzyjnie odnajdywane.
Tym samym b dzie mo liwe szybsze ró nicowanie ucisku na punkty
akupunktury od innego miejsca na powierzchni cia a.

Profesjonalny akupunkturzysta stosuje ró ne kombinacje masa u.

Rozró nia on na przyk ad ci gni cie", skrobanie", stukanie", ude-
rzanie", ucisk w miejscu", ucisk podczas okr

nego ruchu". Dla

wykonywania akupresury na sobie samym szczególnie dobra jest ta
ostatnia technika, zw aszcza je eli przy tym wykonujemy akupresur na
zmian raz w kierunku zgodnym ze wskazówkami zegara, a nast pnie
przeciwnym. Post pujemy równie wed ug zasady równowagi Yang
i Yin. Zgodnie ze wskazówkami zegara dajemy Yang, a przeciwnie do

Masa wykonywany przez wielkiego mistrza. Delikatnie lizgaj ce si

onie po ciele, znika napi cie, p yny cia a p yn swobodnie, dochodzi

do równowagi energetycznej.

wskazówek zegara wyrównujemy Yin. Cia o bierze automatycznie ener-
gi wtedy, kiedy jej potrzebuje. Ucisk powinien by przynajmniej tak
silny, e tkanki znajduj ce si pod palcem powinny si przy ruchu
okr

nym porusza .

dzie te wskazany g ówny punkt i wspomagaj cy O. Nie ma to

wprawdzie adnego znaczenia jako ciowego. Polega to na tym, e pun-
kly wspomagaj ce s mniej wa ne i mog by pomini te. Masujemy
wszystkie punkty, które s wskazane do stosowania przy danej choro-
bie. G ówne punkty powinny by cz ciej i d

ej masowane od punk-

tów wspomagaj cych, tak aby ich specyficzne dzia anie mog o si w pe-

ni ujawni . Punkty mog by masowane w dowolnej kolejno ci

czasu u mierzenia bólu. Zbiorczy czas akupresury powinien wynosi
najwy ej od 20 do 25 minut. Mo na leczenie w ci gu dnia kilka razy
powtarza .

Je eli nie pojawia si poprawa, to trzeba zg osi si do lekarza.

Mo emy jednak w ka dym rodzaju bólu stosowa akupresur , jako
przej ciow terapi , je eli mamy ju ustalon wizyt u lekarza. Nie
musimy czeka bezczynnie do terminu wizyty z za

onymi r koma, ale

mo emy podj

w miar mo liwo ci samemu co przeciw bólowi.

Jeszcze kilka s ów na temat chorób wymienionych w ksi

ce. Próbo-

wa em ograniczy opracowanie do pojawiaj cych si dolegliwo ci dnia
codziennego. Cz

chorób okre la si jako lekkie, jak np. przezi bie-

nie, które mo e leczy ka dy cz owiek bez wizyty u lekarza, je li poza
tym jest zdrowy. Cz ciowo równie w chronicznych dolegliwo ciach,
jak np. reumatyzm, je eli chory nie stosuje nic innego jak tylko tabletki
i ma ci przeciwbólowe.

W sytuacjach przedstawionych poni ej nale y przed wykonaniem

akupresury najpierw zapyta lekarza:

pacjent z powodu choroby jest w trakcie leczenia lekarskiego,
w razie bardzo podwy szonego ci nienia,
podczas ci

Wielcy mistrzowie w staro ytnych Chinach mogli chorych leczy tylko
ich dotykaj c. Kierowali swoj koncentracj na punkt
akupunktury i pozwalali na p yni cie ich energii. Do takiej perfekcji
prawie nikt ju dzi nie dochodzi, inne s bowiem czasy. W ka dym
razie uda o mi si przeprowadzi masa u siebie w moich w asnych
my lach, z takim samym dok adnie dobroczynnym skutkiem.

Nerwowo

Czasami dok adnie znamy przyczyn naszej nerwowo ci:

czekaj ce nas egzaminy, zmiana stanowiska pracy, podró , wielkie

wi to wymagaj ce intensywnego przygotowania. Mo e wówczas

pojawi si niespokojny sen, mo e pogorszy si apetyt oraz ko atanie
serca, kiedy jeste my sami ze swoimi my lami. L k, niepewno

przedwczesna rado nale do cz stych przyczyn nerwowo ci.
Nerwowo jest problemem zdrowotnym wtedy, kiedy pojawia si bez
przyczyny. Je eli jest sta ym go ciem, to pojawia si równie
niezadowolenie, które uruchamia diabelski kr g. Mo e to by
sytuacja podobna do tej, jaka dzieje si w ma

stwie, kiedy to jeden

z partnerów z

ci si ka dorazowo, gdy dziecko p acze, a potem

trudno jest sp dzi razem przyjemny wieczór. Mo e nawet doj do

ótni mi dzy rodzicami, która jednocze nie mo e oddzia ywa na

dziecko. Dziecko ponownie b dzie reagowa o p aczem. Rozwi zania
problemu nie nale y szuka w dziecku, ale w rodzicach. Je eli b
dzia ali przeciwko swojej nadmiernej dra liwo- ci, to krzyk dziecka nie

dzie doprowadza ich do z

ci. Mo e przyczyni si do tego, e

dziecko b dzie p aka o mniej i ciszej ni poprzednio. Cz sto b dzie

aka o tak samo g

no jak poprzednio, ale b dzie p aka o rzadziej,

je eli poczuje, e jego rodzice prowadz harmonijne ycie.

Dotyczy to równie innych obszarów ycia. Wówczas, tak jak w po-

wy szym przyk adzie, nie nale y doprowadza dziecka do milczenia, ale
trzeba wzmocni naszego ducha, tak aby nie traci równowagi przy
jakiejkolwiek zmianie w naszym otoczeniu. W tym mo e pomóc aku-
presura. Nerwowo rzadko ma przyczyny organiczne. Pomocne s
wówczas przede wszystkim punkty na ko czynach. Punkty te maj
wi c dza anie lecznicze, chocia s daleko po

one od miejsca docelo-

wego dzia ania.

3 cuny powy ej kostki
wewn trznej znajduje si
punkt 6 meridianu

ledziony

Sanyinjiao

(spotkanie trzech Yin).
Tutaj spotykaj si trzy
meridiany Yin stopy,

ad c stop na drugie

kolano u atwiamy sobie
pomiary i akupresur .

Trzeci punkt meridianu

troby (W3) le y 2

cuny powy ej pierwszej
przestrzeni
mi dzypalcowej stopy

Punkt 4 meridianu jelita grubego jest jednym z najstarszych punktów medycyny
chi skiej. Znajduje si z boku rodka ko ci ródr cza palca wskazuj cego.
Przyciskamy kciuk do wyprostowanych palców d oni tak, e na grzbiecie d oni
tworzy si wzgórze. Drugi kciuk k adziemy na szczycie tego wzgórza i
rozlu niamy d

. Po znalezieniu tego punktu mo emy go masowa ,

Odmierzamy od dolnego bieguna rzepki 3 cuny w dó i 1 cun w bok od ko ci
piszczelowej. Tak znajdujemy 36, czyli trzydziesty szósty punkt me-ridianu

dka.

Punkt 26 meridianu g ównego
regulatora tylnego (GRT 26) le y w
górnym ko cu drugiej z trzech cz ci
mi dzy górn warg a nosem.

Poni ej pierwszego wyrostka
kolczystcgo pierwszego kr gu
piersiowego znajduje si punkt 13
meridianu g ównego regulatora tylnego.
Poni ej siódmego kr gu szyjnego znajduje
si 14 punkt tego samego meridianu. Przy
pochylonej do przodu g owie siódmy
wyrostek kolczysty kr gos upa szyjnego
jest jeszcze bardziej wystaj cy od innych i
dlatego atwo go znale . Punkt 20
meridianu p cherzyka

ciowego le y

mi dzy mi niami. atwo mo na go
okre li , je eli g ow pochylimy i

dziemy ni porusza do tylu i do przodu

Ko atanie serca

Chinach uwa a si , e serce jest siedzib ducha. Na nasze

zdrowie wp yw ma nastrój. Musimy chroni ducha i jego siedzib .
W ka dej terapii chi skiej medycyny wzmocnienie ducha ma podstawo-
we znaczenie, poniewa jest on najwa niejszym warunkiem szybkiego
leczenia. To samo dotyczy nawet malej, nieszkodliwej, ci tej rany. Jest
to szczególnie istotne na Zachodzie, gdzie dla wielu ludzi szybkie tem-
po i napi te terminy w pracy s nie tylko w ci gu tygodnia, ale równie
dominuj w wolnym czasie i odpoczynku. Dochodzi do silnego zm cze-
nia ducha i serca. Tym bardziej, e coraz wi cej ludzi

da za wiele, nie

chc c si przyzna do tego. To wszystko przyczynia si do powstawa-
nia sytuacji stresowych, których przyczyn s oczekiwania spo eczne,
a tak e w asne, ograniczone mo liwo ci. Skutkiem tego mog by stany

kowe, mog si pojawi depresje, w najgorszym przypadku serce

mo e odmówi pos usze stwa. Ko atania serca i stany l kowe s ze
sob mocno zwi zane. Je eli wzmocnimy serce, to wzmocnimy te
ducha, który by os abiony przez strach. Nasza terapia obejmowa

dzie przede wszystkim punkty meridianu serca i osierdzia z ich od-

powiednim dzia aniem terapeutycznym. Przez odleg y punkt stymuluje-
my meridian p cherza moczowego, który wed ug chi skiej zasady y-
wio ów jako woda zwi zany jest z l kiem. Ko atania serca mog by
powodowane l kiem, ale mo na równie uczucie l ku usuwa . Spróbuj-
my jednak spojrze na przyczyny i dzia anie oddzielnie. Ko atanie serca
mo e by rzeczywi cie symptomem choroby i powinni my o tym zg osi
lekarzowi.

Na dalszych stronach zamieszczone s fotografie dotycz ce tego za-

gadnienia.

Punkt Shanzhong

rodek klatki

piersiowej) le y
dok adnie mi dzy
brodawkami na
mostku. Punkt GRP
17 lokalizuje si w

eniu na

plecach, poniewa
brodawki sutka
maj wtedy
prawid ow
lokalizacj w
czwartym

Punkt 7 mendianu
serca le y w fa dzie
stawu nadgarstka,
jednak poza

ci gnem, które

czy ko

okciow

i staw
nadgarstkowy.
Je eli od rodka
fa dy przesuniemy
si o 2 cuny, to
trafimy na punkt 6
meridianu osierdzia
Neiguan
(wewn trzne
po czenie).

PM 15

pi tnasty punkt meridianu p cherza moczowego; ka dy mo e sam znale

ten punkt i masowa go. U atwi to mo e druga osoba, je li mamy zgi te plecy. Punkt
le y 1,5 cuna w bok od 5 wyrostka kolczystego kr gu piersiowego. atwo mo na go
znale , je li zaczniemy liczenie od wystaj cego ostatniego kr gu szyjnego. Ostatni kr g
szyjny przy pochylonej g owie do przodu bardziej wystaje od pozosta ych.

Je eli zegniemy rami
do k ta prostego, to znaj
dziemy punkt 3 meridianu
serca, w wewn trznym
ko cu bruzdy zgi cia ok
ciowego. Punkt 4 meridia
nu osierdzia (O 4) mo na

atwo znale ; le y na we

wn trznej

powierzchni

przedramienia

dok ad

nie 5 cunów powy ej pier
wszej bruzdy zgi cia stawu

okciowego

Stany depresyjne

tó nie zna takiego dnia, ju od momentu pos pnego wstania, jak

mg a listopadowa. Otwierasz oczy i ju wiesz, e dzie b dzie szary.
Tak opisuje si dni z okresu ni u w asnego biorytmu. Ludzie widz w
tym w asne id, swoje ego i swoje super-ego uwik ane w nierówn
walk . Jedni chwytaj najpierw papierosa, nast pnie przy porannej
kawie si gaj po pude ko pigu ek. Drudzy znajduj usprawiedliwienie
dla swojego pracodawcy w bezsennej nocy lub w zaburzeniach

kowych i zwyczajnie zostaj w

ku. Jedno jest wspólne dla wszy-

stkich: czuj si zm czeni, rozbici, bez jakiejkolwiek ch ci zaczynaj
nowy dzie . Depresyjne zaburzenia nie maj cz sto adnej uchwytnej
przyczyny. Wyja nienie przyczyn wed ug chi skiej medycyny mo e czy-
telnikom z kr gu kultury zachodniej tak e si podoba . Mianowicie

dzie to dla wszystkich zrozumia e, je eli rzeczywi cie b dziemy cia o

i ducha pojmowa jako jedno . Siedzib ducha jest serce. Je eli serce
jest le lub niedostatecznie od ywione, mo e si zdarzy , e duch si
wyprowadzi: pozostanie pustka, któr czujemy wyra nie jako brak
ochoty i s abo

motywacji. Trzeba zlikwidowa charakterystyczny

symptom Yin. Stymulujemy wówczas z jednej strony punkty na meri-
dianie serca, s siaduj cym meridianie osierdzia i meridianie ledziony,
bezpo rednio zwi zanej z sercem. Z drugiej strony masujemy ca y rz d
silnych punktów na

Yang

meridianach

dka, p cherzyka

ciowego i g ównego regulatora tylnego.

Poni ej pierwszego kr gu

piersiowego le y punkt 13
meridianu g ównego re-
gulatora tylnego. Poni ej
siódmego kr gu szyjnego
(przy pochyleniu g owy do
przodu wyra nie wystaje)
le y punkt 14 meridianu

ównego regulatora tylnego.

Je eli na linii w osów
przekroczymy pierwszy
mi sie , to znajdziemy
punkt Fengchi (wiatr
staw), czyli punkt 20 me-
ridianu p cherzyka

cio-

wego.

Odmierzamy od punktu

rodkowego mi dzy brwiami

8 cunów, dwie szeroko ci

oni i dwie kciuka przez

czo o do ty u na linii

rodkowej cia a. W ten

sposób Miniemy 20

punkt meridianu g ównego
regulatora tylnego

Baihui

(miejsce stu zgód).

Punkt 36 meridianu

dka atwo jest znale .

Odmierzamy od rzepki
kolana 3 cuny do do u i 1
cun na zewn trz. Punkt
36 dzia a na ca y organizm
wzmacniaj co. Dlatego
wykonuje si tu
akupresur w wielu
organicznych cierpieniach.
3 cuny powy ej szczytu
wewn trznej kostki le y
punkt 6 meridianu

ledziony. Tu spotykaj

si z meridianem

ledziony równie oba

meridiany Yin stopy:
meridianu w troby i nerki.
Nazwano go San-yinjiao

jest to miejsce, w

którym spotykaj si 3
meridiany typu Yin.

Punkt 5 meridianu serca
Tongli (wewn trzna ugoda) le y w odleg

szeroko ci kciuka od bramy ducha" (Shen-men
S 7). S to dwa g ówne punkty w terapii depresji.
Dwie szeroko ci kciuka od fa dy, na której le y S 7
i w rodku wewn trznej powierzchni
przedramienia, jest punkt 6 meridianu osierdzia.

Zaburzenia snu

Orodki nasenne nale

wraz ze rodkami przeciwbólowymi, pobu-

dzaj cymi i uspokajaj cymi, do grupy leków zmieniaj cych nastrój.
Mog one powodowa niebezpieczne dzia ania uboczne na cia o i psy-
chik . Nadu ycie ich mo e prowadzi do mierci. D ugo trwaj ce,
regularne przyjmowanie tych leków prowadzi do uzale nienia. Starzy
ludzie maj cz sto ró norodne dolegliwo ci spowodowane organiczny-
mi zmianami, które prowadz do przewlek ych zaburze snu. Problemy
psychiczne dodatkowo powoduj powstanie takich sytuacji, jak na
przyk ad: samotno , bezczynno zawodowa, brak samowystarczalno-

ci w yciu codziennym. Zw tpienie w sens ycia, l k przed mierci

nasila zaburzenia snu i powoduje, e dla wielu starszych osób wieczor-
na konsumpcja rodków nasennych staje si rytua em. W

nie dla

starszych osób akupresura mo e stanowi pe nowarto ciow pomoc
w zasypianiu bez niebezpiecznych dla zdrowia dzia

ubocznych. G ó-

wnym punktem jest 7 punkt meridianu serca i 6 meridianu osierdzia.
Dwa punkty na ko czynie górnej mo na bez problemu masowa , na-
wet przy ograniczonej ruchomo ci. Zaburzenia snu nale y traktowa
powa nie. Mog to by objawy organicznych lub psychicznych chorób,
wówczas mog by leczone tylko przez lekarzy. Nale y te samemu
szuka przyczyn i sposobów rozwi zania bezsenno ci. Czy w sypialni
nie jest za gor co, czy z ulicy nie dochodzi ha as, wiat o? Czy nie
pijemy za du o alkoholu, kawy, herbaty? Czy nie bierzemy leków, czy
te

rodków leczniczych mog cych zaburzy sen? Czy w pracy, w rodzi-

nie nie oczekujemy zbyt wiele? Czy nie ogl damy za du o i d ugo
telewizji? To mo e by równie przyczyn bezsenno ci. Je eli b dziemy
regularnie i agodnie wykonywa akupresur podanych punktów, b -
dzie to pomocne w zasypianiu, nawet je eli przyczyna zaburze snu nie

dzie usuni ta.
Na kolejnej stronie znajduj si fotografie ilustruj ce, w jaki sposób

mo na rozwi za ten problem.

Siódmy punkt
meridianu serca (S
7) nazywa si
Shenmen (brama
ducha). Znajduje si
on na zewn trznej
stronie ci gna

cz cego ko

okciow ze stawem

nadgarstka. Punkt 6
meridianu osierdzia
le y 2" cuny
powy ej fa du
zgi cia stawu
nadgarstka.

Punkt 6 meridianu

ledziony znajduje

si 3 cuny powy ej
szczytu kostki wewn trznej. W zag bieniu mi dzy
kostk wewn trzn a ci gnem pi towym (Achillesa)
le y punkt 3 meridianu nerki. Przesuwamy palec od kostki
wewn trznej poziomo do ty u. Uwa amy przy tym, aby nie
pope ni b du i nic masowa punktu N 4, który le y tylko o
0,5 cuna w dó od naszego punktu.

Pierwszy punkt meridianu nerki N 1 atwo mo na znale ,
poniewa znajduje si w zag bieniu, w jednej trzeciej cz ci
stopy.

[Winili l mii im
Mm ta

dzi rzepki

do dohi i 1 cun
na zewn trz, w
ten sposób
znajdujemy
punkt 36
meridianu

dka.

Taichong
(najwy szy
przyp yw
morza) nazywa
si punkt 3
meridianu

troby.

Znajdziemy go
2 cuny
powy ej
pierwszej przestrzeni mi dzypalco-wej stopy.
Punkt 4 meridianu jelita grubego nazywa si
Hegu (zamkni ta dolina). Ten stary punkt
znajdujemy w ten sposób, e przyciskamy
kciuk do pozosta ych palców d oni tak, e
tworzy si wzgórze. Nast pnie k adziemy
palec na szczyt tego wzgórza, rozlu niamy

i masujemy

Dzielimy zag bienie mi dzy
nosem a górn warg na trzy
równe odcinki. Punkt 26
meridianu g ównego regulatora
tylnego le y mi dzy górnym a

rodkowym odcinkiem.

W odleg

ci o pó szeroko ci

kciuka powy ej linii w osów,
znajduje si punkt 24 meridianu

ównego regulatora tylnego.

Mo na równie znale ten punkt
odmierzaj c 3,5 cu-na powy ej
punktu rodkowego mi dzy
brwiami. Je eli z tego samego
miejsca odmierzymy 9 cunów, to
irafimy na punkt 20 tego samego
meridianu

Punkt S 7 (siódmy punkt meridianu serca) le y
na zewn trznej stronie ci gna cz cego ko

okciow ze stawem nadgarstka. Nazywa si

Shenmen (brama ducha).
2 cuny powy ej pierwszej przestrzeni
mi dzypalcowej stopy le y punkt W 3
(meridian w troby), czyli Takhong (najwy szy
przyp yw morza). 0,5 cuna powy ej drugiej
przestrzeni mi dzypalcowej stopy le y Neiting
(wewn trzny dziedziniec), czyli 44 punkt
meridianu

dka. Ostatni, czyli 45 punkt

meridianu

dka ( 45), znajduje si na

zewn trznej stronie k ta paznokcia drugiego
palca.
Natomiast punkt 4 meridianu jelita grubego
znajdujemy w nast puj cy sposób:
przyciskamy kciuk do pozosta ych palców r ki
tak, e tworzy si wzgórek. Nast pnie

adziemy drugi kciuk na szczycie wzgórka i

wykonujemy akupresur , rozlu niaj c znowu

Najlepiej, je eli w tym punkcie kto inny wykonuje akupresure. PM 15, czyli pi tnasty

punkt meridianu p cherza moczowego, znajduje si o dwie szeroko ci palca (1,5
cuna) z boku wyrostka kolczystego pi tego kr gu piersiowego.

Bóle g owy

og by one przeszywaj ce, ci gn ce, pal ce lub pulsuj ce. Rów-

nie mog by jak mocne uderzenie, jak uczucie ci

aru lub uczucie

pego ucisku. Inne dolegliwo ci nie maj takiej ilo ci i ró norodno ci

okre le jak bóle g owy. Bóle g owy s przecie zawsze tylko objawem.
Przyczyn tych dolegliwo ci mog by zaburzenia neurologiczne lub
guzy mózgu, a tak e schorzenia twarzy, a przede wszystkim oczu.
Wiele kobiet uskar a si na ból g owy podczas miesi czkowania i przy
zmianie pór roku. Bóle g owy mog mie pod

e psychiczne. Równie

nadci nienie t tnicze, spaliny samochodów, opary trucizn w zak adach
pracy oraz nieprawid owa postawa cia a mog si do tego przyczynia .
Medycyna chi ska

czy bóle g owy z zaburzeniami przep ywu energii

w okre lonych meridianach. Do czo a odnosi si meridian

dka, do

skroni meridian woreczka

ciowego, do karku meridian p cherza

moczowego oraz do szczytu g owy meridian w troby.
Akupresura nale y do bezpo rednich form terapii w bólach g owy.
Nie ma ona w przeciwie stwie do tabletek adnych nieprzyjemnych
dzia

ubocznych. Nale y zaznaczy , e ju rozlu niona postawa, któr

przyjmujemy przy akupresurze, powoduje ust pienie bólów. Obok
punktów lokalnych na g owie wykonujemy na koniec akupresur tak
zwanych punktów odleg ych. Punkty za okciem i poni ej kolana w od-
dalonych cz ciach cia a s przeznaczone specjalnie do leczenia bólów.
Spróbujmy w pe ni rozlu ni si fizycznie i psychicznie, zanim zacznie-
my akupresur . Gdy b dziemy rozlu nieni, to szybciej uzyskamy efekt.

Ca a g owa
Punkt 20 meridianu

cherzyka

ciowego le y

powy ej linii w osów w
zag bieniu obok mi nia
trapezowego, który si ci gnie
od grzbietu do ty u g owy.
Fengchi (wiatr

staw) jest to

ówny punkt stosowany w

bólach ca ej g owy
Czo o

Dok adnie mi dzy
brwiami znajduje si
specjalny punkt Yintang. Le y
co prawda na linii meridianu

ównego regulatora tylnego,

ale pomimo to nie jest do
niego zaliczany

Je eli odmierzymy od rodka
mi dzy zewn trznym k tem oka
a brwi 1 cun na zewn trz, to
trafimy na punkt Taiyang. Jest to
jeden z licznych, specjalnych
punktów, który nie nale y do

adnego z meri-dianów. Punkt

GRT 20 (meridian g ównego
regulatora tylnego) znajdujemy
wyznaczaj c 8 cunów oj punktu
znajduj cego si dok adnie
mi dzy brwiami, przez czo o do
ty u szczytu

Czwarty punkt meridia-nu jelita grubego
znajduje si na zewn trz od rodka ko ci

ródr cza palca wskazuj cego. Znajdujemy

go w nast puj cy sposób; przyciskamy kciuk
mocno do ródr cza, tak e obok tworzy si
wzgórek. K adziemy palec na szczyt
wzgórka i rozlu niamy d

2 cuny powy ej
poprzecznej fa dy stawu
nadgarstka le y, po

rodku wewn trznej

powierzchni
przedramienia, punkt 6
mcridianu osierdzia.
Siódmy punkt meridianu

uca atwo znajdziemy,

je eli skrzy ujemy kciuki
obu r k w ten sposób, e
dwa palce wskazuj ce
znajd si na górnym
brzegu drugiej ko ci
przedramienia. P 7 jesl
punktem, który wskazuje
na koniuszek palca
wskazuj cego. Le y on
1,5 cuna od zgi cia stawu
nadgarstka.
3 cuny powy ej
zewn trznej kostki
znajduje si punkt
Xuanzhong (wisz ce
dzwony), czyli 39 punki
meridianu p cherzyka

ciowego.

Punkt 44 meridianu

dka tezy 0,5 cuna nad

szczelin miedzypalco-

stopy.

Specjalny punkt nazwany Taiyang nic nale y do adnego meridianu. Nie pope nimy

du przy szukaniu, je eli od rodka mi dzy zewn trznym k tem oka a brwi od-

mierzymy 1 cun na zewn trz.

Je eli popatrzymy na d

, to od strony ma ego palca mo emy zauwa

granic zmiany

koloru mi dzy mocno ukrwion czerwon powierzchni d oni a normalnym kolorem
skóry grzbietu d oni. Punkt 3 mendianu jelita cienkiego le y dok adnie na tej granicy.

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego le y we wg bieniu mi dzy kostk zewn trzn a

ci gnem pi towym (Achillesa).

ównym punktem w leczeniu

bólów g owy okolicy szczytu
jest GRT 20 (meridian

ównego regulatora tylnego),

czyli Baihui (sto zgód).
Znajdziemy go, je eli od
punktu rodkowego mi dzy
brwiami odmierzymy 8 cunów
w gór przez czo o i szczyt do
ty u.

Punkt 20 meridianu p cherzyka

ciowego, czyli Fengchi

(wiatr

staw), le y tu nad

lini w osów w zag bieniu
obok mi nia trapczowatego,
który le y po nhn strnnarii
kr gos upa i ci gnie si od
grzbietu do ty u g owy. Mi sie
tra-pezowaty mo na atwo
wyczu , je eli g ow
pochylimy i zaczniemy ni
porusza tam i z powrotem

0 cuny powy ej pierwszej szczeliny mi dzypalcowej stopy le y punkt Tai-chong
(najwy sza fala morska), czyli me-ridian w troby 3. Mo e niektórym osobom
wydawa si dziwne, e punktem na stopie leczymy ból g owy. Dawno ju
stwierdzono, e punkty na ko czynach (poni ej okcia, ewentualnie poni ej
kolana) lecz dolegliwo ci w oddalonych miejscach cia a.

W jednej trzeciej przedniej cz ci stopy znajduje si Yong uan (ukryte ród o), czyli
pierwszy punkt meridianu nerki.

Stany os abienia

O eden z dwóch g ównych punktów w leczeniu stanów os abienia

nazywa si Guanyuan (punkt zwrotny ycia). Jest to 4 punkt meridianu

ównego regulatora przedniego. W podr cznikach opisywany jest jako

punkt tonizuj cy dla ca ego cia a. Drugi g ówny punkt ma równie
ogólnowzmacniaj ce dzia anie. Jest nim 36 punkt meridianu

dka,

za pomoc którego wzmacniano

nierzy w staro ytnych* Chinach

podczas uci

liwych marszów. Zm czenie i uczucie os abienia nale y

w chi skiej diagnostyce do objawów pustki. Wi kszo osób ma niskie
ci nienie. Ludzie z niskim ci nieniem cz sto uskar aj si , e maj
gwiazdki w oczach jak si pochyl lub robi si im czarno przed oczy-
ma, gdy podnosz du y ci

ar. Czuj si bezsilni, bez krwi, a niektórzy

w ostrych stanach os abienia s nawet omdlali. Akupresura mo e ci -
nienie krwi stabilizowa i nie dopu ci w okre lonych sytuacjach do
nag ego zas abni cia.

Nale y zaznaczy , e niskie ci nienie nie jest ogólnie niebezpieczne

dla zdrowia. Cz sto jednak chcemy co z tym zrobi , poniewa niskie
ci nienie cz sto nie tylko prowadzi do stanu os abienia, ale mo e os a-
bi ducha: jeste my wówczas zdekoncentrowani, gubimy w tek podczas
czytania artyku u w gazecie, a podczas dyskusji czujemy si zm czeni.
Akupresura mo e równie usun

te objawy. Rozwa ne od ywianie,

bogate w witaminy, mo e wspiera leczenie akupresura. Tak e znane
biologiczne produkty, jak py ek kwiatowy, mog okaza si wspania
pomoc przy niskim ci nieniu.

Punkt czwarty i szósty meridianu g ównego regulatora przedniego le y na linii rod-

kowej brzucha. GRP 6, czyli Qihai (morze energii), znajduje si 1,5 cuna poni ej p pka.
Je eli przesuniemy si w dó , to trafimy na GRP 4

Guanyuan (punkt zwrotny ycia).

Je eli wyobrazimy sobie ko o otaczaj ce tali i biegn ce na wysoko ci p pka, to

znajdziemy z ty u

mi dzy wyrostkami kolczystymi drugiego oraz trzeciego kr gu

wiowego

punkt Mingmen (brama ycia).

Punkt 23 meridianu p cherza moczowego le y 1,5 cuna obok.

Punkt 4 meridianu jelita grubego nazywa si Hegu (zamkni ta dolina). Nale y on
do najstarszych punktów akupunktury. Przyciskamy kciuk do ródr cza, tak aby
utworzy o si wzgórze na grzbiecie r ki. K adziemy palec na szczycie wzgórza i
rozlu niamy d

. Teraz palec le y dok adnie w punkcie JG 4, obok rodka ko ci

ródr cza palca wskazuj cego.

Nie pomylimy lokalizacji ogólnie wzmacniaj cego punktu 36 meridianu

dka,

je eli od dolnej kraw dzi rzepki odmierzymy 3 cuny w kierunku stopy i potem 1
cun w bok.

Uczucie zawrotów g owy

iedy odwiedzi mój gabinet zamo ny Libanczyk i uskar

si na

cz ste napady zawrotów g owy. Ju na pocz tku badania czu em, e
jest to cz owiek o nerwowym i chwiejnym usposobieniu. Pocz tkowo
pozwoli em mu wszystkie cierpienia opisa i zapyta em ostro nie o jego
zawód, sytuacj rodzinn , sytuacj

yciow . By handlowcem. Opowie-

dzia , e jest onaty, ma czworo doros ych dzieci, studiuj cych w Pary-

u. On i jego ona s prawie bez przerwy w drodze, obowi zki zawo-

dowe powoduj , e s oddzielnie. Ponadto ona prowadzi sklep z ar-
tyku ami biurowymi na Wybrze u Ko ci S oniowej. Po d ugim wyja -
nieniu by em coraz bardziej pewien e Libanczyk powinien by leczony
nie z powodu zawrotów g owy, ale z powodu nerwowo ci. Tak wi c
wk

em ig y w odpowiednie miejsca. Po kilku dniach przyszed znowu

z promieniej cym obliczem, tym razem w towarzystwie ma onki. By
niezmiernie szcz liwy i chcia si upewni , czy napady zawrotów g owy
ju ust pi . Leczy em go znowu z powodu nerwowo ci. Podczas uspo-
kajaj cego dzia ania igie w rozmowie z on potwierdzi em w pe ni
swoj diagnoz . Jej m by zawsze nerwowy, tak e przed spaniem nie
mog a czyta , poniewa nawet szelest kartek doprowadza go do w cie-

ci. Napady zawrotów g owy u Libanczyka by y najpewniej uwarun-

kowane psychicznie. Takie przypadki rzeczywi cie cz sto si zdarzaj .
Jednak e zawroty g owy mog mie przyczyn organiczn . Szczególnie
cz sto przyczyniaj si do nich zaburzenia wzroku i podra nienia ucha
wewn trznego, siedziby zmys u naszej równowagi.

W punkcie Baihui (sto zgód) znajduje
si 20 punkt meridianu g ównego
regulatora tylnego. Aby go okre li ,
trzeba dokona nast puj cych
czynno ci. Najpierw trzeba znale
punkt dok adnie po rodku obu uków
brwiowych. Nast pnie, wzdhi linii

rodkowej g owy, odmierzamy 8 cunów

do ty u i ju jest Baihui

Punkt 20 meridianu p cherzyka

ciowego le y w zag bieniu z boku

mi nia trapezowatego, który ci gnie
si od grzbietu do ty u g owy.

Punkt Neiguan (wewn trzne
po czenie), czyli punkt 6 meridianu
osierdzia, znajduje si 2 cuny
powy ej pierwszej linii zgi cia
stawu nadgarstka po rodku
wewn trznej powierzchni
przedramienia.

W zag bieniu mi dzy kostk
wewn trzn a ci gnem pi towym
(Achillesa) znajduje si 3 punkt
meridianu nerki. Dok adnie na linii
biegn cej poziomo od szczytu kostki
do tyhi.

2 cuny powy ej pierwszej szczeliny
mi dzypalcowej stopy le y trzeci
punkt meridianu w troby (W 3).

Specjalny punkt Yintang le y mi dzy wewn trznymi ko cami brwi.

Odzwyczajanie od palenia

w alenie papierosów podwy sza znacznie ryzyko wyst pienia cho-

rób. W latach sze dziesi tych naukowcy okre lili i przekazali dok adne
dane o wielko ci ryzyka zachorowalno ci pal cych i niepal cych. Ryzy-
ko zachorowania i zgonu z powodu raka plu wed ug tych bada jest
10,8 razy wy sze dla pal cych ni niepal cych. W przypadku zapalenia
oskrzeli i rozedmy p uc wielko ta jest 6,1 razy wi ksza, a w przypad-
ku raka krtani jest wi ksza 5,4 razy. Najcz

ciej nie reagujemy na

wszelkie wiadomo ci o zagro eniu zdrowotnym. Musi by bowiem
ch

, bez której nie jest mo liwe odzwyczajanie si od palenia. Jedni

chc rzuci palenie z dnia na dzie bez niczyjej pomocy. Drudzy
równie chc , ale nie udaje si im, mimo najlepszych ch ci, pomimo

ywania antynikotynowej gumy, stosowania pinezek w uchu i terapii

stopniowej z filtrami. Leczy em liczn grup ludzi z uzale nieniem
nikotynowym i mam w tym zakresie interesuj ce do wiadczenia.

Pacjenci z siln cz ci Yin, którzy w przesz

ci mieli niskie ci -

nienie, preferowali ciep e pokarmy i napnje, tak e mieli UCZUCJC Zimna
tym pacjentom okazuj szczególn trosk przy rzucaniu palenia. Pa-
cjenci ci pod wiadomie szukaj w papierosie Yang ywio u ognia i tego
aktywizuj cego ciep a.

Akupresura pomaga oddali ochot na zapalenie papierosa. Jest to

szczególnie wa ne w pierwszych dniach po zaprzestaniu palenia, wów-
czas cz sto prze laduje nas ch

zapalenia. Wykonujemy akupresure

w tych momentach, przez co wzmacnia si wola. W ten sposób zapo-
biegamy objawom psychicznym odstawienia, zalecamy dodatkowo pun-
kty przeciw stanom depresyjnym (patrz str. 104) i nerwowo ci (patrz
str. 96).

Specjalny punkt Yintang zosta
pó niej odkryty ni punkty klasyczne
meridia-nu. Le y on dok adnie
mi dzy brwiami. Mi dzy
skrzyde kiem nosa a bruzd nosa,
która tworzy k t w kierunku ust,
znajduje si punkt 20 meridianu jelita
grubego (witamy powietrze).

Szukamy punktu 4 meridianu jelita
grubego. Przyciskaj c kciuk do boku

ródrccza, tak e obok tworzy si

wzgórek, k adziemy palec,
wykonujemy akupresur szczytu
wzgórka i rozlu niamy d

. Teraz

palec le y dok adnie przy rodkowej
cz ci ród-r cza palca wskazuj cego
w miejscu poszukiwanego punktu.

Po rodku mi dzy brodawkami znajduje si 17 punkt meridianu g ównego regulatora

przedniego (GRP 17). Punki len najlepiej lokalizuje si w u

eniu na plecach, brodawki

znajduj si na anatomicznie prawid owej wysoko ci czwartego mi dzy ebrza.

Bóle

I radycyjna medycyna i farmacja chi ska s bogatym dziedzictwem.

Musimy jej post p wzmocni i rozwija na coraz wy szym poziomie.
Ju w pó nych latach pi

dziesi tych chi scy lekarze mogli przedstawi

dalsze spektakularne rezultaty. Na bazie tysi cletniej wiedzy o dzia aniu

mierzaj cym ból rozwin a si wówczas anestezja akupunkturowa.

Dwadzie cia lat pó niej mo na ju by o oceni wyniki ponad stu opera-
cji na otwartym sercu, podczas których pacjenci byli w pe ni przyto-
mni, unikn li tym samym skutków d ugotrwa ej narkozy. Korzy ci
z akupunktury w anestezjologii s przecie tak widoczne. Nie istnieje
ryzyko zwi zane ze rodkami usypiaj cymi. Pacjent podczas operacji
jest przytomny i sa m mo e wnosi swój wk ad w udan operacj .
Szybko wraca do si , poniewa podczas operacji jego funkcje fizjo-
logiczne by y zaledwie ograniczone.

W ten sposób chcia bym podkre li dzia anie przeciwbólowe akupun-

ktury oraz zach ci do stosowania jej w ekstremalnych wypadkach.
Najbardziej powszechne uznanie uzyska a chi ska medycyna w walce
z bólem.

Równie akupresura

jako mi kki" wariant akupunktury

mo e

agodzi skutecznie bóle, niezale nie od tego, czy dotycz one zmian

zwyrodnieniowych stawów, czy zranie w uciskach na nerwy. Je eli
wyst puj bóle stawowe mo na stosowa punkty w zapaleniu stawów
oraz punkty lokalne. Trzeba zawsze uwa

, aby nie wybiera punktów

na stawach z procesem zapalnym, lecz odpowiadaj cy mu punkt, lub
z drugiej strony cia a.

Yanglingguan ( ród a przy wzgórzu Yang)

tak si nazywa punkt 34 meridianu

cherzyka

ciowego. Le y w zag bieniu mi dzy ko ci piszczelow a

strza kow , 2 cuny poni ej kolana. Je eli wyci gniemy stop , lo utworzy si nam
na mi niu brzuchatym ydki wg bienie w kszta cie odwróconej litery V. Punkt 57
meridianu p cherza moczowego le y w szczycie litery V.
Przy bólach barku jest wykonywana akupresura punktu JG 4 (patrz nast pna
strona).

Pi tnasty punkt meridianu jelita grubego (JG 15) jest stosowany w akupresurze
przy bólach barku i ramienia. Znajdujemy ten punkt podnosz c rami , tak e
mi dzy zewn trznym ko cem obojczyka a ko ci ramienn wytworzy si
widoczne wg bienie, w którym le y ten punkt.
Je eli zegniemy rami pod k tem, tak e utworzy si fa da w okolicy stawu

okciowego, to przy ko cu zewn trznej fa dy znajduje si Quchi (staw na

zakr cie), czyli 11 punkt tego samego meridianu.

Jednym z najstarszych i zarazem wielostronnych punktów chi skiej medycyny jest 4

punkt meridianu jelita grubego, czyli Hegu (zamkni ta dolina). Le y on przy ko ci ród-

cza palca wskazuj cego. Przyciskamy palec do ródr cza, tak e obok na grzbiecie d oni

utworzy si wzgórze. K adziemy palec na szczycie wzgórza, rozlu niamy d

. Teraz palec

le y dok adnie w tym punkcie. W tym punkcie mo na równie wykonywa akupresur
przy bólach barku.

Bóle biodra

Aby znale punkt P 31, trzeba
rozlu nione ramiona przy
swobodnie do boków cia a.
Poszukiwany punkt znajduje si
dok adnie w miejscu przylegania
opuszki palca rodkowego r ki, Punkt
34 {P 34) mendianu p cherza

ciowego znajdujemy pod górn

ówk ko ci strza kowej. 3 cu-ny

powy ej szczytu kostki zewn trznej z
ty u strza ki trafiamy na punkt P 39,
czyli Xuanzhong (wisz ce dzwony).

Punkt 30 mendianu p cherzyka

ciowego nazywa si Huantiao

(skacz ce ko o). Znajdujemy go na
górnym ko cu szyjki ko ci udowej,
najlepiej jest go lokalizowa sprzy

eniu na boku, przy wyprostowaniu

dolnej cz ci nogi i zgi ciu cz ci
górnej. W tej pozycji atwo si
wyczuwa guz ko ci udowej, tak zwany
kr tarz wi kszy. Nast pnie dzieli si
odcinek mi dzy kr ta-rzem a ko ci
guziczn (ogonow ) na trzy równe
cz ci. Punkt P 30 le y mi dzy

rodkow a zewn trzn trzeci cz ci .

Stajemy pionowo, ramiona zwisaj swobodnie i dotykaj
bocznych powierzchni uda. Opuszka palca rodkowego dotyka
dok adnie punktu 31 meridianu p cherzyka

ciowego. Punkt

40 meridianu p cherza moczowego le y po rodku fa dy zgi cia
podkolanowego. 3 cuny powy ej szczytu kostki zewn trznej z
ty u ko ci strza kowej znajduje si 39 punkt meridianu

cherzyka

ciowego (P 39). Je eli od szczytu kostki

zewn trznej przesuniemy si poziomo do ty u, to trafimy przed

ci gnem pi towym (Achillesa) na PM 60. Nazywany jest on

Kunlun, podobnie jak chi skie góry.

Mi dzy rodkowym a zewn trznym odcinkiem odleg

mi dzy ko ci guziczn (ogonow ) a kr tarzem wi kszym ko ci
udowej, na kraw dzi szyjki ko ci udowej, le y punkt P 30.
Kr tarz wi kszy wyczuwa si najlepiej w pozycji le cej.
Wyczuwalny jest on atwo jako guz, je eli le ymy na boku przy
zgi tej górnej cz ci ko czyny dolnej, podczas gdy cz

dolna

jest wyprostowana.

W rodku fa dy zgi cia podkolanowe-go le y punkt 40 meridianu p cherza
moczowego. Punkt 34 meridianu p cherzyka

ciowego

Yanglingquan, czyli

ród o przy wzgórzu Yang"

znajdujemy w zag bieniu z przodu brzegu g ówki

ko ci strza kowej.

Je eli odmierzymy od dolnego ko ca rzepki 3 cuny w dó , a nast pnie 1 cun w
bok, to trafimy w 36 punkt meridianu

dka. Jest to ogólnie wzmacniaj cy punkt

stosowany jako dodatkowy punkt w ró nych terapiach.

Punkt Kun un (meridian p cherza moczowego 60) znajduje si w zag bieniu
mi dzy kostk zewn trzn a ci gnem pi towym (Achillesa)

Punkt 3 meridianu nerki znajdujemy. miedzy kostk wewn trzn a ci gnem
pi towym (Achillesa). Je li przesuniemy palec poziomo od kostki do ty u, nie
pope nimy b du i nie b dziemy wykonywa akupre-sury punktu N 4, który
znajduje si o szeroko kciuka w dó .

Trzeci punkt mendianu jelita cienkiego (JC 3} lokalizujemy najlepiej, gdy r
zaci niemy w pi

. Le y on na ko cu poprzecznej fa dy, prowadz cej od

wewn trznej fa dy powierzchni d oni do brzegu d oni

Punkt 60 meridianu p cherza moczowego le y we wg bieniu mi dzy szczytem
kostki a ci gnem pi towym (Achillesa).

Bóle karku

W zag bieniu obok mi nia Irapezowatego poni ej linii w osów znajdziemy punkt
20 meridianu p cherzyka

ciowego. Na zewn trznej stronie tego samego

mi nia, sko nie poni ej P 20, le y punkt 10 meridianu p cherza moczowego. W
zag bieniu pod siódmym kr giem szyjnym (który znacznie wystaje przy
pochylonej g owie), trafiamy na punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego.
1,5 cuna po obu stronach wyrostka kolczystego nast pnego kr gu le y punkt 11
meridianu p cherza moczowego.

Bóle grzbietu

Punkt 40 meridianu p cherza
moczowego le y w rodku fa dy zgi cia
do u podkola-nowego. Punkt PM 57
znajdziemy naj atwiej, gdy
wyprostujemy stop , tak e pod
mi niem brzuchatym ydki utworzy si
zag bienie w kszta cie odwróconej
litery V. Punkt ten le y na szczycie litery
V. Wreszcie PM 60: punkt Kunlun le y
mi dzy szczytem kostki zewn trznej, a

ci gnem pi towym (Achillesa).

Dzielimy wg bienie mi dzy warg
górn a nosem na trzy równe odcinki.
Punkt 26 meridianu g ównego
regulatora tylnego

Bóle grzbietu

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego znajduje si w zag bieniu pod
wyrostkiem kolczystym siódmego kr gu szyjnego. Punkt Mingmen (brama ycia)
(GRT 4) le y mi dzy wyrostkiem kolczystym drugiego i trzeciego kr gu

wiowego.

Je eli od rodka fa du poprzecznego zgi cia fa du stawu nadgarstka,
mi dzy tymi samymi ci gnami, gdzie równie znajduje si O 7 i O
6, odmierzamy 5 cu-nów wzd

ramienia, to trafiamy na 4 punkt

meridianu osierdzia.
Punkt 15 meridianu p cherza moczowego (PM 15) by mo e uda
si nam znale i masowa bez pomocy osób drugich. U atwi nam
to mo e jednak inna osoba, licz c kr gi przy zgi tych plecach.
PM 15 le y 1,5 cuna obok pi tego kr gu piersiowego. Punkty 12 i
17 meridianu g ównego regulatora przedniego, jak równie punkt
14 meridianu w troby, najlepiej lokalizowa w pozycji le cej.
Wtedy górna po owa cia a jest wyprostowana i równocze nie
rozlu niona, tak e mo na bez problemu wymaca mostek i ebra.
GRP 17 le y dok adnie na mostku mi dzy brodawkami sutków.
GRP 12 le y w po owic drogi mi dzy p pkiem i dolnym brzegiem
wyrostka mostka. Prostopadle pod brodawk znajduje si we
wg bieniu, w miejscu po czenia szóstego ebra punkt W 14.

Bóle zeber

3 cuny od stawu nadgarstka znajduje si zag bienie mi dzy ko ci

okciow i

ramieniow , w którym znajduje si punkt PO 6 (potrójnego ogrzewacza). Najlepiej
wyczu to zag bienie, je eli rami jest w takiej pozycji, w jakiej nosi si je po
zranieniu na temblaku. W tej pozycji ko promieniowa i okciowa le równolegle
do siebie i odleg

mi dzy mmi jest najwi ksza.

Punkt Zhaohai (promieniuj ce morze), czyli meridian nerki 6, znajduje si o
szeroko kciuka poni ej szczytu wewn trznej kostki

Bóle eber

Punkt 34 meridianu

cherzyka

ciowego

(P 34) znajduje si na
dolnej, przedniej
kraw dzi g owy strza ki.
Qiuxu (wielka grobla)
(P 40) szukamy w
zag bieniu sko nie
poni ej kostki
zewn trznej.

2 cuny poni ej rodka
pierwszego fa du zgi cia
nadgarstka le y Neiguan
(wewn trzne po czenie),
punkt 6 meridianu
osierdzia.

148

Bóle ydek, kurcze

W dole podkolanowym w

rodku fa du zgi cia

znajduje si punkt 40
meridianu p cherza
moczowego. Punkt PM 57
znajdujemy w nast puj cy
sposób: prostujemy stop
tak, e pod mi niem
brzuchatym ydki tworzy
si zag bienie w formie
odwróconej litery V. Punkt
le y na szczycie tej litery.
Punkt 60 meridianu

cherza moczowego le y

w zag bieniu mi dzy
szczytem kostki
zewn trznej a ci gnem
pi towym (Achillesa).

Przesuwaj c si od kostki
wewn trznej poziomo
natrafiamy na zag bienie
przed ci gnem pi towym.
Znajduje si lu punkt 3 meridianu nerki, czyli punkt Taixi {wielki pr d).

Zapalenie stawów

RT14

W zag bieniu tworz cym si po pochyleniu g owy do przodu mi dzy siódmym kr giem
szyjnym a pierwszym piersiowym znajduje si punkt 14 meridianu g ównego regulatora
tylnego. Punktów PM 15, PM 17, PM 18 nie mo na zlokalizowa i wykonywa
akupresury bez pomocy drugiej osoby. Drugiej osobie u atwimy liczenie kr gów, je eli
zegniemy kr gos up. Wszystkie te trzy punkty meridianu p cherza moczowego le
1,5 cuna od linii rodkowej: PM 15 obok pi tego kr gu piersiowego, PM 17 obok
siódmego i PM 18 obok dziewi tego wyrostka kolczystego kr gu piersiowego.

Zapalenie stawów

Punkt Guanyuan (zwrotny ycia) znajduje si 3 cuny poni ej p pka. Ten punkt
meridianu g ównego regulatora przedniego nale y do ogólnie wzmacniaj cego punktu
ca ego cia a (GRP4).

Trawienie

U ak wielka jest sztuka lekarska wschodnia czy zachodnia, mo emy

teraz oceni sami. Lekarstwo, jakie mo emy sami bra codziennie z po-
karmem, ma niesko czenie wi ksz warto . Z jednej strony niedobór

ywno ci, jaki jest w krajach Trzeciego wiata,- otwiera zarazkom drzwi

i bramy. W bogatych zachodnich krajach jest swoboda w od ywianiu,
ale cz sto nie najlepiej wp ywa na trawienie. Podczas gdy w Trzecim

wiecie wyst puje g ód, w bogatych krajach rozwin a si nadmierna

i niekontrolowana konsumpcja. Problemy zdrowotne spowodowane
nadmiernym jedzeniem nie s jako ciowe, ale ilo ciowe. Za du o spo y-
wa si cukru, t uszczu, soli, bia ka, ale za ma o substancji balastowych,
które oczyszczaj i aktywizuj jelita. Wielu chorobom narz dów trawie-
nia, serca i kr

enia mo na zapobiec stosuj c rozs dne i ró norodne

od ywianie. Równowaga energetyczna jest wówczas mo liwa, je li nie
ma nadmiaru lub niedoboru po ywienia. Chi skie wyobra enie prawid-

owego od ywiania jest zgodne w gruncie rzeczy z my

reformatorsk

lekarza i filozofa Paracelsusa, który ju w XVI stuleciu pisa : we
wszystkich rzeczach jest trucizna, i nic nie ma bez trucizny, ale to
wszystko zale y od samej dawki, czy jest trucizn czy nie".

Przez po ywienie wprowadzamy do cia a energi pochodz

z po y-

wienia, trzeci sk adnik si y ycia obok energii kosmicznej pochodz cej
z powietrza i energii wrodzonej otrzymanej od rodziców. Dobre trawie-
nie nie tylko jest zale ne od dostarczonej ywno ci, ale równie od
naszego nastroju psychicznego. Nie nale y nigdy my le o pracy pod-
czas jedzenia. Jak równie , gdy odpoczywamy po jedzeniu np. na
trawie.

Rozstrój

dka

Odmierzamy od dolnej kraw dzi
rzepki 3 cu-ny w dó i nast pnie 1
cun w bok na zewn trz. W ten
sposób znajdujemy ogólnie
wzmacniaj cy punkt 36 meridianu

dka ( 36).

Rozstrój

dka

W rodku mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka i p pkiem znajduje si punkt 12
meridianu g ównego regulatora przedniego, czyli Zhongwan

rodek

dka).

Bóle brzucha (trawienie)

Lokalizujemy punkt 12 meridianu g ównego regulatora przedniego (GRP 12) w u

niu na plecach i przy wyprostowanej górnej cz ci cia a, wtedy mo emy dok adnie
odmierza . GRP 12 le y w po owie drogi mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka
a p pkiem. 2 cuny bocznie od p pka znajduje si punkt zwrotny nieba", czyli Tianshu
(meridian

dka 25).

Wzd cia

Punkt Zhongwan

rodek

dka) meridianu g ównego regulatora przedniego 12 le y w

po owie drogi mi dzy wyrostkiem mieczykowatym mostka a p pkiem. 2 cuny bocznie od

pka le y punkt 25 meridianu

dka

punkt zwrotny nieba" (Tianshu). Je eli od

pka przesuniemy si o 1,5 cuna w dó , to znajdziemy Qihai (morze energii), czyli 6

punkt meridianu g ównego regulatora przedniego. Lokalizacja tych punktów powinna
odbywa si w u

eniu na plecach, wtedy górna po owa cia a jest prawid owo rozci g-

ni ta i mo na dokonywa prawid owych pomiarów

Wzd cia

Odmierzamy od dolnej
kraw dzi rzepki 3 cuny do
do u i st d 1 cun na
zewn trz. Tak znajdujemy
punkt ogólnie wzmacniaj cy

36) meridianu

dka.

Punkt 9 i 6 meridianu nerki
znajduje si na wewn trznej
powierzchni nogi. Zhubin

9 (dom go ci) odnajdujemy w
nast puj cy sposób.
Wyobra amy sobie lini
poziom mi dzy szczytem kostki
wewn trznej i ci gnem
pi towym (Achillesa).
Odmierzamy st d 5 cunów do
góry. Teraz k adziemy palec 1
cun z ty u za ko ci piszczelow
w punkcie N 9. W jednej
szeroko ci kciuka poni ej
szczytu kostki wewn trznej
mo na odnale

Zhaohai

N 6 (promieniuj ce morze).

Biegunka

2 cuny obok p pka le y punkt 25 meridianu

dka, czyli Tianshu (zwrotny punkt

nieba). Meridian g ównego regulatora przedniego 6, czyli Qihai (morze energii), znaj-
dujemy 1,5 cuna poni ej p pka.,

Biegunka i zaparcia

Biegunka

Punkt 36 meridianu

dka lokalizujemy

odmierzaj c od dolnej
kraw dzi rzepki 3 cu-ny w
dól i st d 1 cun na
zewn trz.

Zaparcia

Punkt Zhaohai
(promieniuj ce morze),
czyli meridian nerki 6,
le y w zag bieniu, 1 cun
poni ej szczytu kostki.

Zaparcia

We wg bieniu
poni ej przedniej
kraw dzi g owy
strza ki znajduje
si punkt 34
meridianu

cherzyka

ciowego

Yangling uan

ród o przy

wzgórzu Yang).

1 cuny powy ej
stawu nadgarstka
znajduje si
zag bienie
mi dzy ko ci
promieniow a

okciow , w

którym jest punkt
PO 6 (potrójnego
ogrzewacza)
meridianu Yang

ki. Aby zag bienie wyra nie wyczu , trzeba ko promieniow i okciow

równolegle ustawi , tak e odst p mi dzy obiema ko mi przedramienia jest
najwi kszy. Pozycj t osi gamy, je eli uk adamy rami jak na temblaku po
zranieniu

Zaparcia

1,5 cuna obok wyrostka kolczystego czwartego kr gu l

wiowego znajduje si punkt 25

meridianu p cherza moczowego. Le y on na wysoko ci górnej kraw dzi miednicy

Zaparcia

Odmierzamy od p pka 2
cuny w bok. Tak
znajdujemy si w
punkcie zwrotnym nieba
(Tianshu), czyli 25
punkcie meridianu

dka.

Wymioty

Punkt 6 meridianu
osierdzia le y 2 cu-
ny powy ej
pierwszego fa du
zgi cia stawu
nadgarstka w

rodku

powierzchni
wewn trznej
przedramienia

Punkt tonizuj cy
36 meridianu

dka

znajdujemy
odmierzaj c od
dolnej kraw dzi
rzepki 3 cuny w
dó , a st d t cun na
zewn trz.

Wymioty

Je eli na

asn stop

popatrzymy od
strony
wewn trznej, to
zauwa ymy grani-

barwn mi dzy

ró ow
powierzchni
stopy, mocno
ukrwion , a
grzbietem stopy o
normalnej barwie
cia a. Dok adnie
na tej granicy le y
punkt 4 meridianu

ledziony ( 4)

w zag bieniu u
podstawy ko ci

ródstopia palucha.

2 cuny powy ej stawu nadgarstka pomi -

dzy ko ci promieniow i okciow znajduje
si punkt 5 potrójnego ogrzewacza Waiguan
(zewn trzne po czenie).

Drogi oddechowe

iarz dy trawienne uzyskuj energi Ziemi z pokarmów, podczas

gdy drogi oddechowe cz nas z kosmosem i otrzymujemy z powie-
trzem energi kosmiczn . Dlatego czynniki klimatyczne, jak wiatr lub
zimno, nie oddzia uj na nas tak szybko. Mamy bowiem wykszta cone
znakomite systemy filtracyjne w nosie. Reguluj one temperatur wdy-
chanego powietrza, zatrzymuj kurz i zarazki przed dostaniem si do
gard a i szyi. Gard o w pierwszej kolejno ci jest atakowane przy prze-
zi bieniu. Dlatego powinni my wówczas wszystko czyni , aby oddycha
przez nos. Mówi c inaczej, nie mo emy dopu ci , aby nos by zupe nie
zatkany. Poniewa , kiedy zaczniemy oddycha przez usta, szybko do-
chodzi do znanego zespo u przezi bieniowego.

Je eli w odpowiednim czasie b dziemy wykonywali akupresur punk-

tów w celu oswobodzenia dróg oddechowych, to zadzia amy
leczniczo i zapobiegaj ce Usuwamy wówczas nieprzyjemny objaw
obrz kni tych b on luzowych i chronimy jednocze nie gard o i szyj
przed now infekcj , ale równie przed chorobami spowodowanymi
sucho ci , wiatrem i zimnem. Chi ski zwrot unikaj wiatru jak strza y"
dotyczy zdecydowanie dróg oddechowych. W nim kryje si spostrze enie,

e ju ma y przeci g powoduje drapanie w gardle. Niektórzy ludzie

maj przewlekle zablokowany nos bez przezi bienia, a nawet o tym
nie wiedz . Przyczyn mo e by przewlek e, mniej lub bardziej ci

kie,

zapalenie zatok. Cz sto skar

si na os abienie w chu i na uczucie

aru, a tak e na m cz ce uczucie ucisku w g owie. W tych wypad-

kach akupresura dzia a szczególnie szybko. Najcz

ciej zaczyna si

ju podczas pierwszego zabiegu, pojawia si wówczas uczucie prze-

ywu powietrza, nos staje si wolny i przez to agodzi uczucie ucisku

w g owie.

Zatkany nos, przezi bienie

Zatkany nos
Specjalny punkt Yintang
nie nale cy do adnego
meridianu

le y dok adnie

po rodku mi dzy brwiami.
Mi dzy skrzyde kami nosa a
bruzd nosa, która biegnie
sko nie do do u do k cików
ust, znajduje si równie
punkt 20 meridianu jelita
grubego (JG 20). Na górny
JG 20 trafiamy przesuwaj c
si wzd

bruzdy do jej

ko ca.
JG 4 poddajemy aku-
presurze zarówno przy
przezi bieniu, jak i przy
zatkanym nosie. Znajdujemy
go po rodku ko ci ródr -
cza palca wskazuj cego.
Przezi bienie
Punkt 20 meridianu

cherzyka

ciowego

znajdujemy w zag bieniu
mi dzy mi niem, który
biegnie od przedniego ko ca
obojczyka z ty u za uchem
na ca ej szeroko ci barku do
ty u g owy. Mi sie
najlepiej wyczujemy, je eli

ow pochylimy i b dziemy

ni porusza tam i z
powrotem. Punkt 14
meridianu g ównego
regulatora tylnego le y w
zag bieniu poni ej
siódmego kr gu szyjnego.
Naj atwiej jest go wyczu ,
je eli g ow pochylimy,
gdy wtedy wyrostek
kolczysty bardziej wystaje
od pozosta ych.

Przezi bienie

Przesuwamy si poziomo od
szczytu kostki wewn trznej do
zag bienia przed ci gnem
pi towym (Achillesa) i st d
odmierzamy 2 cuny prostopadle
do góry. W ten sposób si nie
pomylimy przy szukaniu punktu
N 7 meridia-nu nerki Fuliu
(powracaj cy pr d).

Quchi staw na zakr cie", czyli me-
ridian jelita grubego 11,
lokalizujemy przy zgi tym okciu.
Punkt ten le y mi dzy
zewn trznym ko cem bruzdy a

ówk stawow ko ci ramiennej.

Chrypka

Punkt 23 meridianu g ównego
regulatora przedniego le y w
po owie wysoko ci mi dzy
szczytem tzw. jab ka Adama a
doln kraw dzi

uchwy.

Je eli odmierzymy od jab ka
Adama 3 cuny poziomo, to w
ten sposób trafimy na punkt 18
meridianu jelita grubego.

Chrypka

Punkt 5 meridianu serca

Tongli

(wewn trzne zrozumienie) le y po
zewn trznej stronie ci gna cz cego
ko fokciow ze stawem nadgarstka i
prawie 1 cun od bruzdy zgi cia
stawowego.
Punkt JG 4 znajdujemy w nast puj cy
sposób. Prostujemy dfo i przyciskamy
kciuk do ródr cza, tak e obok niego
wytworzy si wzgórze. K adziemy palec
na szczycie tego wzgórza, rozlu niamy

. Teraz palec znajduje si po rodku

ko ci ródr cza palca wskazuj cego na
szukanym punkcie meridianu jelita
grubego

Kaszel

Pó szeroko ci kciuka powy ej mostka na szyi znajduje si punkt 22 meridianu

ównego regulatora przedniego. Punkt GRP 17 lokalizujemy w u

eniu na

plecach, wtedy bowiem brodawki sutkowe znajduj si anatomicznie na

prawid owej wysoko ci

na czwartym mi dzy ebrzu. Punkt GRP 17 le y

dok adnie w rodku linii cz cej obie brodawki sutkowe.

KASZEL

Punkt 5 meridianu p uca
znajduje si obok przyczepu

ci gna mi nia dwug owego

ramienia, w bru dzie zgi cia

okciowego. Najdok adniej

lokalizuje si ten punkt wtedy,
gdy rami lekko si zegnie.

Kaszel

Siódmy punkt meridianu phica (P 7) wyznaczamy w nast puj cy sposób.
Obejmujemy jedn r

drug r

krzy uj c kciuki i palce wskazuj ce, tak e

palec wskazuj cy dotyka do kraw dzi górnej drugiego przedramienia.
Poszukiwany punkt le y dok adnie w miejscu dotyku opuszki palca wskazuj cego

1,5 cuna nad bruzd zgi cia stawu nadgarstka we wg bieniu na górnej

kraw dzi ko ci promieniowej.

Odmierzamy 3 cuny od szczytu wewn trznej kostki do góry. Tam trafiamy na
tylnej powierzchni ko ci piszczelowej na punkt 6 meridianu ledziony.

Kaszel

1,5 cuna obok wyrostka kolczystego trzeciego kr gu piersiowego le y punkt 13
meri-dianu p cherza moczowego. Je eli sami tego punktu nie lokalizujemy i nie
wykonujemy akupresury, to u atwiamy liczenie kr gów i akupresur drugiej
osobie. Mianowicie lekko pochylamy g ow i zginamy kr gos up. Wtedy to bez
problemu znajdujemy siódmy kr g szyjny, który przy pochylonej g owie znacznie
wystaje, a pod spodem znajduje si pierwszy kr g piersiowy.

Dolegliwo ci ze strony

uk adu moczowo-p ciowego

chi skim wyobra eniu ca y uk ad moczowo-p ciowy nale y

funkcjonalnie do obszaru nerek. Je eli nerki s os abione, mo e to

atwo prowadzi do chorób p cherza moczowego, dróg moczowych, ale

równie do os abienia funkcji seksualnych i wyst pienia dolegliwo ci
narz dów p ciowych. Narz dy z obszaru moczowo-p ciowego s poza
tym stosunkowo wra liwe, cz sto reaguj jako pierwsze na problemy
psychiczne. Na przyk ad stres u niektórych kobiet prowadzi do ca -
kowitego zaburzenia cyklu miesi czkowego. Wi kszo m czyzn z za-
burzeniami potencji bardziej kwalifikuje si do leczenia psychologicz-
nego ni do lekarskiego. L k mo e nie tylko u dzieci powodowa nie
kontrolowane oddawanie moczu. Równie psychika reaguje bardzo
wra liwie na dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego. Cz ste uczucie
parcia na p cherz spowodowane zapaleniem p cherza moczowego lub
chorobami gruczo u krokowego (prostaty) jest dla ludzi tak bolesne, e
nie mog mówi na ten temat.

Kobiety mog mie zaburzenia psychiczne spowodowane zmianami

hormonalnymi w okresie przej ciowym (klimakterium). Niektóre z nich
prze ywaj w czasie silnie bolesnych krwawie miesi cznych ni e de-
presyjne. Je eli natomiast chodzi o problemy i trudno ci seksualne, to
wi kszo

osób, których dotycz te problemy, pisze anonimowo listy

do k cików poradnictwa seksualnego, udzielaj cych odpowiedzi w ro-
dkach masowego przekazu.

W leczeniu akupresur dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego sto-

suje si kombinacj przede wszystkim punktów meridianów nerki, p -
cherza moczowego i bliskich punktów meridianu g ównego regulatora
przedniego, którego zaburzenie przep ywu energii mo e wywo ywa
objawy z obszaru moczowo-p ciowego. Do tego dochodz ogólnie
wzmacniaj ce punkty, jak 36 punkt meridianu

dka, i dystalne pun-

kty innych meridianów.

Zatrzymanie moczu

Yinling uan ( ródto u wzgórza Yin), czyli meridian ledziony 9, le y w
zag bieniu na tylno-dolnej kraw dzi g owy ko ci piszczelowej; wyczuwalne jest
wyra ne wyniesienie na wewn trznej stronie kolana. Przy szukaniu 6 punktu
meridianu ledziony nie pomylimy si , je eli dok adnie odmierzymy 3 cuny
powy ej szczytu kostki wewn trznej przy grzbietowej, stronie ko ci piszczelowej.

W zag bieniu przedniej kraw dzi g owy strza ki znajduje si punkt 34 meridianu

cherzyka

ciowego

Yang ing uan ( ród o przy wzgórzu Yang).

Parcie na mocz

Punkty 3 i 2 meridianu

ównego regulatora

przedniego le na linii

rodkowej brzucha. GRP

3 znajduje si 4 cuny
poni ej p pka. Dla
punktu GRP 2 dodajemy
jeszcze 1 cun, le y on
bezpo rednio nad ko ci

onow .

Punkt 6 meridianu

ledziony znajduje si 3

cuny powy ej kostki
wewn trznej na
grzbietowej kraw dzi
ko ci piszczelowej.
Nazywa si on Sanyinjiao
(spotkanie trzech Yin).
Punkt 3 meridianu nerki
le y w zag bieniu
mi dzy szczytem kostki a

ci gnem pi towym

(Achillesa).

Zaburzenia erekcji

Najwygodniej mo na lokalizowa punkty 4 i 2 meridianu g ównego regulatora
przedniego w u

eniu na plecach, wtedy nasze wyprostowane cia o odpowiada

proporcjonalnym pomiarom w omach. Guanyuan (zwrotny punkt ycia), czyli
GRP 4, znajduje si 3 cuny poni ej p pka, bezpo rednio nad ko ci

onow

trafiamy na punkt GRP 2

Qu-gu (wykrzywiona ko ).

Punki 6 znajdujemy tak jak na poprzedniej stronie.

Zaburzenia erekcji

Je eli w wyobra ni zakre limy ko o od p pka obejmuj ce tali , to na grzbiecie
trafimy na punkt GRT 4, czyli Mingmen (brama ycia). Ten punkt meridianu

ównego regulatora tylnego le y mi dzy wyrostkami kolczystymi drugiego i

trzeciego kr gu l

wiowego. 1,5 cuna obok wyrostka kolczystego drugiego kr gu

wiowego znajduje si punkt PM 23 meridianu p cherza moczowego.

Dolegliwo ci okresu przekwitania

3 cuny powy ej szczytu
koslki wewn trznej na
tylnej kraw dzi ko ci
piszczelowej jest punkt
6. W tym punkcie meri-
dian ledziony spotyka
si z dwoma innymi
meridianami Yin stopy

meridianem nerki i

troby. Dlatego punkt

nazywa si Sanyinjiao
(spotkanie trzech Yin).

Je eli od dolnej kraw dzi
rzepki odmierzymy 3
cuny w dó , a nast pnie
1cun na zewn trz, to
trafimy na punkt

36 meridianu

dka.

Punkt 7 meridianu serca
(S 7) le y na zewn trznej
stronie ci gna cz cego
ko

okciow ze stawem

nadgarstka. Je eli w
wyobra ni
przeprowadzimy lini od
przestrzeni mi dzy
ma ym palcem a palcem
serdecznym do pierwszej
bruzdy zgi cia stawu
nadgarstka, to nie
pomylimy si przy
poszukiwaniu tego
punktu. Punkt 6 meridianu osierdzia (O 6) znajduje si po rodku wewn trznej
powierzchni przedramienia w odleg

2 cunów od pierwszej bruzdy zgi cia stawowego.

Bóle miesi czkowe

2 cuny powy ej
wewn trznej górnej
kraw dzi r/epki znajduje
si na wypuk

ci uda

punkt 10 meridianu

ledziony Xuehai

(morze krwi).
Sanyinjiao

{spotkanie trzech Yiri)
le y 3 cuny powy ej
szczytu kostki
wewn trznej na
grzbietowej stronie
ko ci piszczelowej. A
nast pnie, je eli od
szczytu kostki poziomo
przesuniemy si do ty u,
to w zag bieniu przed

ci gnem pi towym

(Achillesa) trafimy na
punkt 3 meridianu nerki
(N 3).

Untitled 173

Bóle miesi czkowe

Je eli w wyobra ni przeprowadzimy ko o od p pka ci gn ce si przez tali , to
trafimy w odleg

ci 1,5 cuna od wyrostka kolczystego drugiego kr gu

wiowego na punkt 23 meridianu p cherza moczowego (PM 23).

Obfite krwawienia miesi czne

Punkty 6 i 4 meridianu g ównego regulatora przedniego le 1,5 cuna oraz 3 cuny
poni ej p pka.

Obfite krwawienia miesi czne

2 cuny powy ej
wewn trznej górnej
kraw dzi rzepki
znajduje si punkt 10
meridianu ledziony

Xuehai (morze

krwi). Punkt 6
meridianu ledziony (
6) znajduje si 3 cuny
powy ej kostki
wewn trznej na tylnej
powierzchni ko ci
piszczelowej.
Pierwszy punkt
meridianu nerki
nazywa si Yang uan
(tryskaj ce ród o).
Z tylu przek tnej k ta
paznokcia wielkiego
palca mi dzy palcami
znajduje si 1 punkt
meridianu w troby (W
1). Bezpo rednio
naprzeciw drugiego

ta paznokcia le y

punkt 1 meridianu

ledziony ( 1).

Choroby skóry

Zaledwie jedna ga

przemys u zachodniego, taka jak przemys

kosmetyczny, oferuje bogaty asortyment produktów pod ró nymi, cza-
sem mniej lub bardziej fantazyjnymi, nazwami. rodki

jak si okre -

s przetestowane derma to logicznie, klinicznie oraz alergicznie

prawie e uwierzy em w to w pierwszych latach pobytu w Europie! To,
co znajdujemy w prospektach i na opakowaniach, jest przede wszy-
stkim oparte na takich okre leniach jak: intensywne", upi kszaj ce",

stymuluj ce" lub relaksuj ce"; kremy i p yny stosowane na wra liw ,

zm czon skór s co najmniej aktywuj ce komórki i opó niaj ce"
proces starzenia.

W chi skim wyobra eniu zdrowia pi kna skóra zale y nie od na-

adanych preparatów, ale od po ywienia, od powietrza i stanu p uc.

one rzeczywi cie organem kontroluj cym skór i cz sto nieprawi-

owa skóra wskazuje na s abo funkcji p uc. Skóra jest leczona lub

chroniona przed wypryskami, uszczyc i innymi zmianami ci gle od
wewn trz.

Je eli proponowane punkty znajd si w ognisku chorobowym, to

ich nie masujemy, ale masujemy bli niaczy punkt na przeciwleg ej stro-
nie cia a. Akupresura dotycz ca wyprysków sk ada si z dwóch serii,
z dowiedzionym pe nym dzia aniem w nast puj cej kolejno ci.

Pierwsza seria: meridian g ównego regulatora tylnego 14, meridian

jelita grubego 11, meridian potrójnego ogrzewacza 8, meridian ledzio-
ny 10, meridian

dka 36.

Druga seria: meridian g ównego regulatora tylnego 20, meridian jelita

grubego 4, meridian ledziony 6, meridian p cherza moczowego 12, 13,
40. Przy uszczycy uciskamy najpierw takie punkty jak przy wyprys-
kach, a na koniec grup trzech punktów: meridian jelita grubego 4,
meridian w troby 3, meridian serca 7.

Wypryski i uszczyca

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego le y bezpo rednio pod
wyrostkiem siódmego kr gu szyjnego. Kr g ten jest atwy do lokalizacji przy
pochylonej g owie, poniewa wyrostek bardziej wystaje od pozosta ych, Dlatego
punkt GRT 14 nazywany jest równie

wielkim ko kiem" (Dazhui). 12 i 13 punkt

meridianu p cherza moczowego znajduje si 1,5 cuna obok linii rodkowej: PM 12
obok drugiego wyrostka kolczystego, PM 13 obok trzeciego wyrostka kolczystego
kr gu piersiowego. Je eli druga osoba wykonuje akupresur , to u atwiamy
szukanie punktów zginaj c kr gos up.

Wypryski i uszczyca

Przy zgi tym ramieniu punkt 11 meri-dianu jelita grubego (JG II) le y przy
zewn trznym ko cu bruzdy zgi cia okciowego.

Ósmy punkt potrójnego ogrzewacza (PO 8) znajduje si w zag bieniu mi dzy
ko ci

okciow a promieniow , 4 cuny powy ej bruzdy zgi cia stawu nadgarstka.

Aby lepiej wyczu zag bienie, uk adamy rami tak jak po zranieniu

temblaku, wtedy ko

okciowa i promieniowa s wzgl dem siebie równoleg e.

Wypryski i uszczyca

2 cuny powy ej wewn trznej górnej kraw dzi rzepki trafiamy na punkt 10
meridianu ledziony ( 10). Le y on na wypuk

ci mi ni uda, która nad kolanem

jest atwa do rozpoznania. 6 punkt tego samego meridianu znajduje si 3 cuny
powy ej szczytu kostki wewn trznej po tylnej stronie ko ci piszczelowej.

Odmierzamy od dolnej kraw dzi rzepki 3 cuny w dó i nast pnie 1 cun na
zewn trz. Tak dochodzimy do punktu 36 meridianu

dka ( 36).

Wypryski i

uszczyca

Je eli od punktu rodkowego mi dzy
brwiami odmierzymy 8 cunów do
tylu przez czo o i szczyt g owy, to
trafimy na punkt 20 GRT

Baihui

(sto zgód).

Punkt Hegu (zamkni ta dolina), czyli
meridian jelita grubego 4, znajdujemy
w nast puj cy sposób. Przyciskamy
kciuk bocznie do ródr -cza, tak e
obok na grzbiecie d oni wytwarza si
wzgórek. K adziemy palec, którym
wykonujemy akupresur na
szczycie wzgórka i znowu
rozlu niamy d

. Teraz palec

znajduje si w miejscu
poszukiwanego punktu przy ko ci

ródr cza palca wskazuj cego.

Wypryski i uszczyca

W rodku bruzdy
zgi cia do u
kolanowego le y punkt
40 meridianu p cherza
moczowego (PM 40).
Nazwa punktu podkre la
jego po

enie, tzn.

rodek do u kolana"

{Weizhong).
Punkt Taichong (wysoki
przyp yw), czyli
meridian w troby 3,
znajduje si 2 cuny
powy ej pierwszej
szczeliny mi -
dzypalcowej stopy,
Shenmen

meridian

serca 7 (brama ducha)
le y w bru dzie stawu
nadgarstka, po
zewn trznej stronie

ci gna cz cego ko

okciow ze stawem

nadgarstka.

ylaki

Ue eli

y s os abione, mo e to doprowadzi do nieprawid owego

transportu powrotnego zu ytej krwi z komórek. Dochodzi wówczas do
zmian, ciany naczy s os abione, a to prowadzi do zastoju krwi.
Zastój mo e powodowa wykrzepienie i czasem doprowadza do niebez-
piecznych dla ycia zakrzepów i zatorów. Niebezpiecze stwo jest prze-
de wszystkim wtedy, gdy nie jest rozpoznane i leczone. Niektórzy
ludzie przychodz w sytuacji rzeczywistego ci

kiego zaawansowania

choroby naczy , tzn. gdy wyst puj w

owe zgrubienia

, szczególnie

ylaki podudzi

dla wi kszo ci w pierwszej kolejno ci s to problemy

kosmetyczne. Towarzysz temu cz sto nieprzyjemne objawy w postaci
ci

ko ci bolesnej nóg. Jest wystarczaj co du o powodów, aby roz-

pocz walk z ylakami. Celem wielu zalece jest zapobieganie cier-
pieniom, poniewa ten, kto ju ma ylaki, nie mo e si ich pozby .
Równie akupresura nie leczy ylaków, jednak e przynosi z agodzenie
objawów towarzysz cych i zapobiega pogorszeniu. Dzia anie akupresu-
ry mo e by skuteczne, je eli b dzie wykonywana codziennie.

ylaki

Punkt 14 meridianu g ównego regulatora tylnego (GRT 14) le y pod wyrostkiem
kolczystym siódmego kr gu szyjnego, wyczujemy go najlepiej, je eli g ow
pochylimy, wtedy wyrostek wystaje znacznie bardziej od pozosta ych. Punkty 15,
17 i 18 meridianu p cherza moczowego le

1,5 cuna obok linii rodkowej cia a.

PM 15 le y obok wyrostka kolczystego pi tego kr gu piersiowego; PM 17

obok

siódmego kr gu piersiowego i PM 18

obok 9 kr gu piersiowego. Je eli sami nie

mo emy wykona akupresury, u atwimy drugiej osobie liczenie kr gów zginaj c
plecy.

ylaki dolnej po owy cia a

Punkt Sanyinjian (S 6) le y 3
cuny powy ej szczytu kostki
wewn trznej. Sanyinjiao
znaczy spotkanie trzech Yin".

Ogólnie wzmacniaj cy punkt
36 mendianu

dka

znajdujemy w nast puj cy
sposób: od dolnej kraw dzi
rzepki odmierzamy 3 cuny do
do u i nast pnie cun na
zewn trz.

Na grzbiecie stopy
wyczuwamy t tno. Tu le y
punkt 42 meridianu

dka

Chongyang (szemrz cy Yang).
1 cuny powy ej pierwszej
przestrzeni mi -
dzypalcowej znajduje si

wysoki przyp yw"

(Taichong

meridian watro-

by 3).

ylaki górnej po owy cia a

Je eli d

odwrócimy, to znajdziemy

obok pulsu t tnicy promieniowej
zag bienie w bru dzie nadgarstka. W
zag bieniu tym le y punkt 9 meri-dianu

uca Taiyuan (g boka przepa ). Punkt 6 meridianu osierdzia znajduje si w

rodku wewn trznej powierzchni przedramienia, 2 cuny powy ej pierwszej bruzdy

zgi cia stawu nadgarstka.

Ósmy punkt potrójnego ogrzewacza (PO 8) lokalizujemy w nast puj cy sposób:
trzymamy rami jak przy zranieniu

na temblaku, wtedy rzeczywi cie odleg

mi dzy obiema ko mi przedramienia

okciow i promieniow

jest

najwi ksza. Znajduje si on wówczas w zag bieniu mi dzy ko mi i mo emy
wykonywa akupresur . Odleg

od stawu nadgarstka wynosi 4 cuny.

Zapalenie oczu

ciwie powinno si mówi nie o zapaleniu oczu, lecz o zapale-

niu spojówek. Je eli jest stan zapalny oczu, to nale y zwróci si
0 pomoc do lekarza. Zapalenie t czówki, infekcje wewn trz oka mog
prowadzi do jaskry lub za my, je eli nie s szybko leczone. Stany
zapalne rogówki pozostawiaj blizny, które mog pogarsza ostro
wzroku. Te stany zapalne s cz sto bolesne, je eli ju zosta y stwier
dzone, nie musimy ci gle szuka potwierdzienia u lekarza. Je li kto by
kiedy o lepiony blaskiem niegu, nie musi tego potwierdza . Z zapale
niem oczu wi kszo

ludzi

czy nie tylko choroby ga ki ocznej, ale

równie sw dz ce obrz ki i zaczerwienienia spojówek i powiek. Przy
czyny zapalenia spojówek s ró norodne. Jedn z nich mo e by to, e
py ki kurzu silnie podra niaj nasze oczy, a my tr zemy je i w t en
sposób doprowadzamy do stanu zapalnego. W niektórych
restauracjach
1 barach powietrze jest tak zanieczyszczone zapachami, e go cie z wra

liwymi oczyma po prostu nie wytrzymuj . Równie wirusy i bakterie

mog powodowa stany zapalne spojówek. Sezonowo wyst puj przede
wszystkim alergiczne zapalenia spojówek, np. wczesnym latem oczy
reaguj na py ki kwiatów. Do przewlek ych stanów zapalnych mo e
przyczynia si niedok adny makija , np. nieostro nie nak adany cie
na powieki lub tusz na rz sy. Przewlek ym zagro eniem mog by nie
myte r ce. Szczególnie dotyczy to okolicy oka, bardziej nawet ni
innych miejsc. Akupresur wykonujemy zawsze czystymi palcami. Trze
ba równie uwa

, aby paznokcie nie by y za d ugie, poniewa

atwo

mog skaleczy oko.

Zapalenie oczu

Bezpo rednio nad wewn trznym

tem oka znajduje si punkt

pierwszy meridianu p cherza
moczowego (PM 1).
Prostopadle powy ej trafiamy na
wewn trzny koniec brwi w
zag bieniu. Znajduje si tam 2
punkt tego samego meridianu.
Taiyang jest jednym z licznych
specjalnych punktów spoza systemu
meridianów. Znajdujemy go w ten
sposób, e ze rodka mi dzy k tem
zewn trznym oka a ko cem brwi
przesuwamy si do zag bienia z
ty u ko ci jarzmowej.

Zapalenie oczu

adziemy palec powy ej linii
osów na kr gos upie i

przekraczamy mi sie tra-pezowaty,
który od ty u g owy ci gnie si do
grzbietu. W zag bieniu, które tu
znajdujemy, le y punkt 20 meri-dianu

cherzyka

ciowego. atwiej jest

wyczuwa mi nie karku, je eli
poruszamy g ow tam i z powrotem.
Punkt Hegu (zamkni ta dolina), czyli
meridian jelita grubego 4, znajdujemy
w nast puj cy sposób. Przyciskamy
kciuk bocznie do ródr -cza, tak e
obok tworzy si na grzbiecie d oni
wzgórze. K adziemy palec na
szczycie tego wzgórza i rozlu niamy

. Teraz palec znajduje si ko o

ko ci ródr cza palca wskazuj cego
na szukanym punkcie meridianu jelita
grubego.

Zapalenie oczu

Punkt 3 meridianu w troby,
czyli Taichong (wysoki
przyp yw), le y 2 cuny
powy ej pierwszej szpary
mi dzypalcowej stopy.

Podwy szone ci nienie

Vri nienie jest podwy szone wówczas, gdy t tnice z okre lonych

powodów s w

sze, a wi c transport krwi z serca do ró nych miejsc

cia a jest utrudniony. U ludzi starszych najcz stsz przyczyn s zwap-
nienia na wewn trznej cianie t tnic, prowadz ce do mia

ycowego

nadci nienia t tniczego. Dawniej na podwy szone ci nienie cierpieli naj-
cz ciej starsi ludzie, obecnie cz sto zdarza si nawet u czterdziesto-,
trzydziesto-, dwudziestolatko w. Przyczyn tego mo e by na przyk ad
stres, obci

enia psychiczne, powoduj ce z kolei zw

enie t tnic.

Podczas gdy wobec ci nienia mia

ycowego jeste my bezbronni, to

mo emy jednak wp ywa na uwarunkowania psychiczne przez silne
dzia anie akupresury. Je eli ci nienie t tnicze jest znacznie podwy szone
i z tego powodu jeste my pod opiek lekarsk , to nie powinni my
wykonywa akupresury do chwili, a skontaktujemy si w tej sprawie
z lekarzem prowadz cym. Ci nienie t tnicze reaguje bowiem cz sto
silnie na stymulacje punktów akupunktury. Najwa niejsze przykazanie
w nadci nieniu t tniczym zale nym od stresu brzmi: stres niszczy, przy
czym w adnym wypadku nie mo e przychodzi z naszego utoczenia.
Jedn z cz stych przyczyn wysokiego ci nienia jest rzeczywi cie nad-
waga. Naczynia cz owieka z nadwag maj du o wi ksze obci

enia,

tak e i w tym przypadku mo na spokojnie mówi o prawdziwych
objawach stresu.

Zbli amy si znowu do podstaw chi skiej medycyny

to znaczy do

zdrowego, ró norodnego i rozs dnego w ilo ci od ywiania. Trzeba
o tym my le , je eli chcemy ci nienie krwi zredukowa

gdy

nie uwzgl dniaj c tego mo emy przyczyni si do pogorszenia stanu
zdrowia.

Podwy szone ci nienie

Quchi

meridian

jelita grubego 1 \
(staw na zakr cie)
le y mi dzy
zewn trznym
ko cem bruzdy
zgi cia okciowego a
wyrostkiem

okciowym ramienia.

Odmierzamy poni ej
rzepki 3 cuny wzd
ko ci piszczelowej, a
st d 1 cun na
zewn trz. Tak
trafiamy w punkt 36
meri-dianu

dka

36).

Podwy szone ci nienie

- W 3

3 punkt meridianu

troby le y 2 cuny

powy ej pierwszej
szczeliny mi dzypalcowej
stopy. 0,5 cuna powy ej tej
szczeliny znajduje si
punkt W 2.
Je eli powy ej linii

osów przekroczymy

pierwszy mi sie karku
przesuwaj c si od
kr gos upa, to dochodzimy
do Fengchi

punktu 20

meridianu p cherzyka

ciowego (wiatr

staw).

Punkt P 14

Yangbei

(bia y Yang) znajduje si
dok adnie nad renic ,
je eli patrzymy prosto przed siebie. Le y on w
odleg

ci 1 cuna nad brwi .

Stosunek mi dzy medycyn
wschodni (wy ej) a medycyn
zachodni (ni ej) w widzeniu dra
Kuan Hin. Znaki pisarskie na
nast pnej stronie znacz : chi ska
medycyna wzmacnia cia o, atakuje
chorob , ale ma o dzia a,
natomiast medycyna zachodnia
zwalcza chorob bardzo
efektywnie, ale za ma o wzmacnia
cia o. Jedno okre lenie mo na porówna ze
strza , a drugie z armat .

Wspó praca mi dzy zachodni i
wschodni medycyn

latach dwudziestych w Chinach Mao nawo ywa do wspó -

pracy mi dzy medycyn zachodni a tradycyjn medycyn chi sk .
W tym samym czasie w Europie twórca leczenia antropozoficznego
próbowa po czy ró ne kierunki medycyny z duchowymi praktykami
leczenia. W ten sposób w nowym miejscu ustawi homeopatie. We-
zwanie do wspó pracy przynios o ju znacz ce efekty. W niektórych
zachodnich klinikach ci le wspó pracuje ze sob medycyna zachodnia,
homeopatia i akupunktura. Leczenie antropozoficzne jest oficjalnie wy-
dzielon nauk medyczn przygotowan do kszta cenia.

Istnieje jednak jeszcze wiele do zrobienia. Nie wierz , by wspó praca

ponad wszystkimi granicami mia a du o mniej zada ni w latach
dwudziestych. My

, e mo na to wyrazi w taki sa m sposób jak

w masa u Inhoa Kana, gdzie obraz wody wzi to z Ksi gi M dro ci I
Ging": Woda osi ga swój ce! przez nieprzerwane p yni cie. Wype nia
ka de zag bienie, zanim dalej pop ynie. Tak czyni szlachetni. Pod-
staw ich warto ci jest dobro, które jest mocn podstaw charakteru,
a nie czym odosobnionym i przypadkowym. Równie w nauce wszyst-
ko przychodzi przy konsekwentnej postawie. Poniewa tylko przez
powtarzanie materia stanie si w asno ci ucz cych si ".

Wspó praca na przyk adzie

chorób nowotworowych i AIDS

Co maj wspólnego rak i AIDS (zespó nabytego upo ledzenia od-

porno ci), e wymieni je jednym tchem? Nie mo na zaprzeczy temu,

e AIDS jest chorob zaka

, która mo e si przenosi przez krew,

sperm , wydzielin pochwy. Czynnikiem chorobotwórczym jest wirus
HIV. Nowotwór mo e by wprawdzie wywo any przez wirusy, na przy-

ad równie przez wirus HIV. Do tej pory jednak nie zosta o udowod-

nione, e nowotwory z

liwe s zaka ne. Chocia w wielu przypad-

kach guzów nie wiadomo, w jaki sposób dochodzi do chaosu infor-
macyjnego w komórkach, a wreszcie do niekontrolowanego dzikiego
rozrostu. Istnieje równie ma e podobie stwo w objawach nowotworów
i AIDS, a dodatkowo jest wiele ró nego rodzaju nowotworów. Wspól-
na s abo

systemu immunologicznego nie jest tak jasna. Je li chodzi

0 AIDS, to obronno

cia a s abnie, spowodowana czynnikiem choro

botwórczym. W wi kszo ci guzów paradoksalne jest to, e terapia
powoduje niekorzystny wp yw na system immunologiczny, jak np.
w przypadku zastosowania radioterapii czy chemioterapii niszcz cej cz
ciowo chore komórki, ale równie zdrowe. Tak wi c zarówno pacjenci
chorzy na AIDS i z nowotworami powinni by przede wszystkim
wzmocnieni, eby przeciwstawi si opornym infekcjom i ubocznym
skutkom leczenia. To znaczy, aby organizm móg si przeciwstawi
chorym komórkom i atwiej móg znie

chemioterapi cytostatykami

1 w ten sposób nowotwór postawi

w szachu".

Jak medycyna chi ska mo e tu pomóc?

Nowotwór

Jestem przekonany, e medycyna zachodnia znajdzie bro , która

pomo e zwyci

nowotwór. Obecnie ma ju tak bro , ale jeszcze nie

tak doskona , aby osi gn

swój cel. Podobnie jest z wybudowanym

samolotem super Concorde, do którego nie ma jeszcze pilota, który

móg by nim kierowa .

W chemioterapii przeciw nowotworom jeszcze niestety nie ma leków,

które by zdecydowanie niszczy y jedynie komórki nowotworowe. Trze-
ba wi c w miar mo liwo ci szuka sposobu chronienia zdrowych ko-
mórek przed agresywnymi lekami. Delikatna medycyna mo e przyj
tutaj z pomoc , daj c naturalne rodki i akupunktur , która wzmocni
system immunologiczny i ochroni zdrowe komórki. Wspó praca mo e
obejmowa dwa punkty:

Przed zastosowaniem chemioterapii i podczas chemioterapii cia o

i duch pacjenta b

wzmacniane przez rodki delikatnej medycyny.

W ten sposób chory b dzie móg

atwiej znie leczenie. Równocze nie

dzie aktywowana specyficzna obrona przeciw komórkom nowotwo-

rowym.

Gdy tylko dzia anie cytostatyków nie b dzie skuteczne, chemiote-

rapia b dzie zast powana przez metody delikatnej medycyny. Dobre
wyniki uzyskujemy z po czenia akupunktury i leczenia substancjami
uzyskiwanymi z jemio y.

W Chinach nowotwory próbuje si leczy tylko za pomoc tradycyj-

nej medycyny. Si y obronne przeciw komórkom nowotworowym mog
by znacznie wzmocnione, ale do zniszczenia tych komórek rodki te s
zbyt s abe. W Chinach najlepsze rezultaty osi gane s przy stosowaniu
medycyny zachodniej i wschodniej. Wspó praca ta poparta dodatkowo
przez pacjenta uprawianiem chi skiej Yogi

Qi Gong, z odpowiednio

dopasowanym od ywianiem i stosowaniem filozofii Tao, daje najlepsze
rezultaty.

AIDS

owo zapobieganie w chi skiej medycynie ma podwójne znaczenie.

Szczególnie wyra one jest to w os abieniu immunologicznym AIDS
chronienie zdrowych i chronienie chorych. Cz owiek przychodzi na

wiat jako istota nienaruszona z nienaruszonym systemem immunologi-

cznym. Niestety nie utrzymuje tej nienaruszalno ci, nie ad ycia emo-
cjonalnego powoduje os abienie cia a, a to z kolei sprawia, e cz owiek
nie mo e si broni przed zewn trznymi czynnikami chorobowymi. Na
przyk ad stres os abia si y obronne cia a. Dlatego dzieci nale y chroni
przed stresem, a w dalszym wychowaniu pokazywa , jak utrzymywa
w równowadze swoje uczucia. Jak u ywa swoich si harmonijnie i eko-
nomicznie. Jak przestrzega prawid owego od ywiania, aby wzmocni
cia o i ducha. Jest to pierwsze znaczenie zapobiegania. Drugie znacze-
nie

chroni chorego, aby jak najlepiej móg znie leczenie choroby.

Przy ka dym leczeniu powinni my próbowa równocze nie chroni pa-
cjenta przed dalszymi chorobami.

Terapia w przypadku AIDS obecnie jest niemo liwa. Dlatego te

w centrum zainteresowania znajduje si zapobieganie.

W celu ochrony zdrowych prowadzona jest kampania u wiadamiaj -

ca, zach caj ca do bezpiecznego seksu", u ywania prezerwatyw, od-
st powania od niepewnych praktyk seksualnych. Stara chi ska zasada
zdrowotna radzi a nie bezpo rednio odst powa od seksu, ale zaleca a
rozs dne gospodarowanie sokami" cia a. Za du o seksu os abia cia o,
poniewa cenna substancja jest tracona i nast pnie musi by odbudo-

wywana. Krwawi ca rana jest dla Chi czyka ziem, poniewa ubytek
krwi oznacza utrat si y.

Ochrona zainfekowanych osobników przed zagra aj cymi licznymi

chorobami jest g ówn lini poradnictwa w AIDS. B dzie ona prawid-

owa, je eli oporne infekcje i guzy b

rzeczywi cie zniszczone. Ochrona

osób zainfekowanych obok ochrony zdrowych jest g ównym celem
mojej terapii. Lecz , wspieraj c medycyn zachodni , HIV-zainfekowa-
nych, którzy maj w pe ni rzeczywisty zespó chorobowy AIDS. Cz sto
jednak przychodz HIV-pozytywni pacjenci, bez objawów chorobo-
wych, którzy chc leczy si zapobiegawczo, aby zapobiec ujawnieniu
si objawów chorobowych. Takich jednak gwarancji nie mog nigdy
da . Medycyna chi ska mo e jednak e ducha i cia o wzmocni w taki
sposób, e b dzie to korzystniejsze dla zdrowia.

Wspieram ich akupunktur w nikotynizmie, poniewa jest to wysokie

ryzyko nawet dla ludzi bez wirusa HIV. Alkohol, z e od ywianie, stresy
psychiczne i fizyczne s to czynniki, które os abiaj system immunolo-
giczny. Musz ci gle z nimi rozmawia , poniewa niektórzy ludzie nie
maj

adnego wyobra enia o tym, e ich cia o ma równie okre lone

potrzeby.

Na zako czenie tej ksi

ki chcia bym czytelnikom szukaj cym rad

poleci masa inhoa jako codzienn higien . Tak wi c mog swoje cia o
i ducha wzmocni bez pomocy innych i w ten sposób równie si
leczy . Wzrasta tak e zaufanie do samego siebie. Masa inhoa pozwala
na eliminowanie emocji zwi zanych z obaw pojawienia si objawów
chorobowych, które najcz ciej wyst puj , je eli stwierdzono pozytyw-
ny wynik badania testu HIV.

owniczek

Anestezja

znieczulenie ogólne lub cz ciowa niewra liwo na ból

(przy operacjach).

Angina pectoris

dusznica bolesna; schorzenie naczy wie cowych

serca, napadowy charakter bólów zamoslkowych jako nast pstwo
zmian naczyniowych.

Aurikuloterapia

wszystkie punkty akupunktury s nie tylko roz-

mieszczone na ca ym ciele, ale równie ciasno zlokalizowane na uchu.
Aurikuloterapia jest to metoda leczenia pos uguj ca si tylko punktami
na uchu.

Biopsja

badanie tkanek, które zosta y pobrane z ywego orga-

nizmu.

Dietetyka

nauka o ywieniu.

Embolia

zatkanie naczynia krwiono nego przez substancje w asne

organizmu lub obce, które dosta y si do krwiobiegu i zosta y z pr dem
krwi przeniesione do tego naczynia.

Endoskopia

wziernikowanie pustych narz dów lub jam cia a przy

pomocy endoskopu.

Enteritis

stan zapalny jelita cienkiego.

Fizjologia

nauka o normalnych (nie chorych) narz dach i ich

funkcji w organizmie cz owieka.

Moxibustion

chi ska metoda leczenia, obok akupunktury i aku-

presury bardzo cz sto stosowana. Ogrzanie punktów akupunktury, cz -
sto przy pomocy moxy z pio unu.

Neuralgia

bolesno

nerwu", napadowe wyst powanie bólów

w miejscu rozprzestrzeniania si nerwu.

Obrz k

przesycenie tkanek p ynami (wod ).

Podra nienie

choro bowe

zaj cie przez chor ob da nego

organu.

Przeciwwskazania

okoliczno , w której zastosowanie okre lonej

terapii jest niemo liwe.

Przepuklina

szczególnie przepuklina trzewna. Najcz ciej wydo-

stawanie si trzewi jamy brzusznej lub ich cz ci poza jam zawieraj
je normalnie.

Rozedma

nagromadzenie powietrza w tkance p ucnej, rozd cie

tkanki p ucnej.

Rwa kulszowa

dolegliwo ci w dole miednicy i bóle bioder. Okre-

sowo napadowo nasilaj ca si lub utrzymuj ca si d

szy czas neural-

gia nerwu kulszowego.

Zmiany sercowo-naczyniowe

dotycz ce serca i naczy krwiono -

nych.

Sinusitis

zapalenie zatok obocznych nosa lub zatoki opony

twardej.

Thrombosis

zakrzep (czasami tylko cz ciowy) naczynia, przez

powstaj cy lokalnie skrzep krwi.

Trigeminus

nerw trójdzielny. Neuralgie nerwu trójdzielnego s

szczególnie bolesne.

Wskazania

warunki lub objawy, z powodu których stosuje si

okre lone rodki lecznicze lub mo liwo stosowania okre lonej terapii.

YIN i YANG

dwie przeciwsta wne zasady chi skiej filozofii,

które ca y widziany wiat przenikaj (wspó dzia aj ). Yin pierwotnie
znaczy o cie , Yang

wiat o. Yin jako element równie

ski, pasy-

wny, p ynny oraz ziemia. Yang odpowiada cechom m skim, aktywnym,
energii oraz niebu. Cz owiek jako obraz wszech wiata równie zawiera
Yin i Yang. W ka dym Yin znajduje si Yang i na odwrót.

Skorowidz

rzeczowy

AIDS 27, 207, 209 Akupresura
18, 36, 67, 131

bóle g owy 19
depresja 19
dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego

na ogi 19
nerwica 19
schorzenie aparatu ruchowego 19

zaburzenia snu 19

Akupunktura 25, 70

punkty 39, 86

------ mistrza Ma 88

Anestezja 211

akupunkturowa 131

Angina pectoris 83, 211
Artemisia vulgaris zob. Pio un
Astma 86
Aurikuloterapia 59, 211

Biegunka 63, 80, 157, 158

przewlek a 28

Ból(e) 131

barku 132

biodra 134
brzucha 65, 80, 81, 154
gard a 65, 80, 82, 84

owy 82, 84, 112, 113

------- migrena 115, 116
------- skronie 114
------- szczyt i ty 117

119

grzbietu 142,

143 - karku 140,
141

klatki piersiowej 144, 145
kolan 138

ydek 148

miesi czkowe 183

185

okolicy opatki 80
okolicy serca 82
pleców 61
podbrzusza 82, 85
przy oddawaniu moczu 84
ramienia 133

stawów skokowych stopy 134
szcz ki 84
szyi 81

bów 79, 80

Ból(e)

eber 147

dka 81

Choroba(y), egzogenne 79

endogenne 79
gor czkowe 81, 86
gruczo u krokowego 174
nowotworowe 207

uk adu moczowo-p ciowego 86

Chrypka 65, 168, 169
Ci a, przeciwwskazanie do wicze

oddechowych 48

------- do masa u nerki 61
Ci nienie podwy szone 202, 203

niskie 47
wysokie 47 Cun

90 Cytostatyki 208,
209

Dai Mai 61

Delirium 82

Depresja zob. Stany l kowe
de Qi 26
Diagnoza 37
Dietetyka 211
Dolegliwo ci uk adu moczowo-p ciowego 174
Dr twienie j zyka 81
Drogi oddechowe 165
------- k piel nosa 53
Duszno 80

Embolia 211
Erekcja zoft.Zaburzenia erekcji

uchota 82,

84 Guanyuan
47

Hangdi Nei Jing 23
Homeopatia 207

I Ging 45 Inhoa 13,
16, 18

Jaskra 198 Jelito,
cienkie 73
grube 73 Jemio a
209

Kaszel 65, 80, 86, 170

173

z krwi 80, 83

Katar 80 K piel,

owy 50

klatki piersiowej 54
kolan 55
ko czyny dolnej 55
nosa 53
oczu 56
ramienia 49

k 48

sucha 48

Klimakterium zob. Przekwitanie,
dolegliwo ci
Kolka brzuszna 63
Ko atanie serca 99, 102
Krew, kr

enie, k piel ko czyny dolnej 55

Krwawienia, miesi czne obfite 186, 187

z nosa 80, 81

Kurcze ydek 148

J-eczenie antropozoficzne 207

k 54, 65, 147 zob. te Stany l kowe

Lumbago 85

uszczyca 189

193

Masa , brzucha 62
------- przeciwwskazania 63

chi ski 43, 44, 46

owy 52

inhoa 210
koncentracja 18
leczenie nerwic 18
nerki 61
nosa 46
punktów akupunkturowych 92

Meridian(y) 31, 39, 71, 77, 78

jelita cienkiego r ki 82

grubego r ki 80

nerki stopy 83

w troby

osierdzia r ki 83

cherza moczowego stopy 82
cherzyka

ciowego stopy 84

uca r ki 80

potrójnego ogrzewacza 83
serca r ki 81

ledziony stopy 81

troby stopy 84

Yang (puste) 72

Meridian(y)

Yin (pe ne) 72

Yin i Yang 78, 79

dka stopy 80 Miesi czki nieregularne

61 Miesi czkowanie zob. Bóle miesi czkowe.
Krwawienia miesi czne obfite

Migrena zob. Bóle g owy
migrena Mocz, zatrzymanie 175,
176 Moczenie 85

nocne 82, 84

Moxa 27

techniki 25

Moxibustion 211
Moxybusja 23

Nadci nienie mia

ycowe t tnicze

202 Nadwaga 202 Na ogi 81

akupresura

19 Narz d(y)
32

puste 32
Yang 72
Yin 72

Nerki 77

masa 61

stany zapalne 65

Nerwice, akupresura
19 Nerwowo 95, 96
Nos zatkany 166, 167
Nowotwór 207

Objawy kluczowe
40 Obrz ki 81

gard a 84
policzków

82 Obrzmienia
81 Oczy 65

choroby 77

wiczenia 60

piel 56

zapalenie zob. Zapalenie(a) oczu

Oddech, kontrola 46 Oddychanie
brzuszne 47

przeciwne 48

przepon 47 Odzwyczajanie

od palenia 128 Od ywianie 202

prawid owe 209

Ogrzewacz potrójny 73, 77
Osierdzie 73
Os abienie 120-123

ogólne 81

Padaczka 65
Palenie papierosów a rak p uc 128
Paso yty jelit, pio un 28

cherz moczowy 63, 77
cherzyk

ciowy 77

Pio un 28

uco 73
ukanie ust 60

Pobudliwo nadmierna 86
Prostata zob. Choroby gruczo u krokowego
Przeczulica uciskowa klatki piersiowej 85
Przekwitanie, dolegliwo ci 180

182

Przepukliny 85, 86
Przezi bienie 166

Qui Gong 209
Quihai 47

Rak p uc, palenie 128
Regulator g ówny przedni 63, 85, 86

tylny 85

Regu a pi ciu ywio ów 31, 32
Ren Mai 86

Reumatyzm 61
Rozedma p uc 128
Rozstrój

dka 152, 153

Rwa kulszowa 136, 137, 212

Samoterapia akupresur

19 Seks bezpieczny 209
Sen, niespokojny 110

zaburzenia zob. Zaburzenia snu

Serce 73

ko atanie 65,

83 Shaoyang 83,
84 Shaoyin 81,
83
Si y obronne zob. Uk ad (system)
immunologiczny Skóra, stany zapalne 189
Skurcze mi ni grzbietu toniczne 86 Smak
gorzki w ustach 84 Stany l kowe 100

Stany zapalne zewn trznego k cika oka 84

Stawy, bóle 131

piel kolan 55

zapalenia 131, 149, 150
zmiany zwyrodnieniowe

131 Stres 174, 202, 209

Sucho gard a 82 Szpik
kostny 77 Sztywno
kr gos upa 86 Szum w
uszach 84

ledziona 78

Taiyang 82
Taiyin 80, 81
Tan Tien 47
Trawienie 151

zaburzenia 19

Trudno ci w zasypianiu 107

109

Ucho, stan zapalny
59 Uczucie, gor ca
82, 83

Uczucie

ciskania 80, 83

ucisku w g owie 165

Uk ad (system) immunologiczny 63, 208, 210

------- a masa inhoa 17

moczowo-p ciowy, dolegliwo ci 174
trawienny 60, 63

Utrata przytomno ci 65
Uzale nienie nikotynowe zob. Odzwyczajanie

od palenia
troba 65, 77

ch, os abienie 165

Wirus HIV 207
Wrzód

dka 63

Wymioty 81, 85, 162, 163, 164
Wypryski 189, 190

193

Wzd cia 81, 84, 155, 156

Yang 23

Yangming 80
Yin i Yang 23, 29, 30, 31, 35

Yintang 47, 56, 57
Yong uan 65
Yueyin 83, 84

Zaburzenie(a), cyklu miesi czkowego 174

depresyjne 103, 104, 105
erekcji 178, 179
potencji 174
snu 19, 106, 107

109

trawienia 19 Za ma 198

Zamroczenie 84 Zanik mi ni
71 Zapalenie(a), oczu 198,
199, 200

oskrzeli 128

cherza moczowego 174

spojówek 198

alergiczne

198

stawów 131, 149, 150

czówki 198

troby wirusowe 27

zatok 165

Zaparcia 63, 80, 83, 158

161

Zapa 65
Zatrzymanie moczu 82, 85

Zawroty g owy 124

127

Zespó nabytego upo ledzenia odporno ci
zob.

AIDS Z by,

wiczenie 60

Zimno 80

dek 77

rozstrój 152,

153

taczka 77,

81, 82 ylaki,
194, 195

dolnej cz ci cia a 196

górnej cz ci cia a
197

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Chiński masaż i akupresura Hin Kuan
Wykonaj masaż akupresurowy
MASAŻ CHIŃSKI, Fizjoterapia, MASAZ
Antycellulitowy masaż?ńką chińską
Akumpresura, AKUPRESURA, AKUPRESURA /masaż punktowy/ polega na udrażnianiu kanałów energetycznych po
Masaż chiński, gr 21 A
Masaż gumowymi bańkami chińskimi
Masaż?ńką Chińską
Akupresura czy Su Dżok, ZDROWIE-Medycyna naturalna, 3-Medycyna chińska, Su Jok (Su dżok)
Masaż chiński, Punkty, 1
AKUPRESURA, TECHNIK USŁUG KOSMETYCZNYCH, masaż
Masaż gumową bańką chińską, Fizjoterapia, Masaż, Masaż
Masaż ucha Jedną z metod akupresury, zdrowie i psychologia
Masaż chiński, Punkty samodzielne, Punkty samodzielne (mistrzowskie):
Masaż?ńką chińską
MASAŻ dłoni AKUPRESURA Każdy ból jest oznaką

więcej podobnych podstron