Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu

Prace Naukowe Nr 45

Innowacje i innowacyjność w sektorze Agrobiznesu

_________________________________________________________________________________________

217

Mikołaj Jalinik

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju

obszarów wiejskich

Tourist units as the factors of rural area development

Ważne znaczenie w rozwoju obszarów wiejskich odgrywają podmioty turystyczne

i świadczące usługi turystyczne. Stwarzają one nowe miejsca pracy, wpływają na poziom życia
mieszkańców obszarów wiejskich, kulturę, aktywizują społeczeństwo i podnoszą prestiż regionu.

Pomimo różnych czynników wpływających na rozwój obszarów wiejskich, najistotniejszą

rolę odgrywa czynnik ludzki. Jest on głównym determinantem sukcesu podmiotów turystycznych
i świadczących usługi turystyczne. Istota znaczenia czynnika ludzkiego w rozwoju podmiotów
turystycznych wynika przede wszystkim z usługowego charakteru działalności turystycznej.
Prawidłowo realizowany proces zarządzania podmiotami turystycznymi prowadzi do
kształtowania właściwych stosunków międzyludzkich i postaw personelu oraz zachęcania do
zakupu produktów turystycznych. Wszystkie działania jednostkowe powinny przynosić osobistą
korzyść oraz przyczyniać się do osiągania określonych celów podmiotów jako całości. Tylko
dobrze opracowany i zorganizowany rozwój podmiotów jest gwarantem rozwoju obszarów
wiejskich i poprawy sytuacji materialnej jej mieszkańców.

Wstęp

Obszary wiejskie w Polsce dysponują bogatymi walorami przyrodniczymi,

krajobrazowymi, kulturowymi, przestrzennymi i zasobami ludzkimi, których właściwe
zagospodarowanie może stać się nośnikiem ich rozwoju przy uwzględnieniu rodzaju
tych zasobów i potrzeb rynku pracy. Jednym z kierunków rozwoju obszarów wiejskich
może stać się turystyka wiejska z jej formami oraz turystyka na obszarach wiejskich
(krajoznawcza, zdrowotna, religijno-pielgrzymkowa, weekendowa i inne). Wraz
z rozwojem rodzajów i form turystyki wiejskiej na obszarach wiejskich rozwijają się
z dobrym skutkiem podmioty turystyczne, takie jak: pensjonaty, gospodarstwa
agroturystyczne, schroniska, kempingi, pola biwakowe, zajazdy i inne. Świadczą one
usługi o zróżnicowanej specyfice, począwszy od usług gastronomicznych, noclegowych,
transportowych,

pośrednictwa

sprzedaży,

sportowo-rekreacyjnych,

kulturalno-

rozrywkowych, organizacyjnych, aż po informacyjno-doradcze.

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

218

Działalność turystyczna na obszarach wiejskich ma przede wszystkim wymiar

ekonomiczny. Można analizować różne rodzaje świadczonych usług metodami
ekonomicznymi, takimi samymi, jakie stosuje się do analizy działalności podmiotów
gospodarczych w innych działach gospodarki narodowej. Ekonomika turystyki jest ściśle
powiązana z analizą funkcjonujących podmiotów świadczących usługi turystyczne na
obszarach wiejskich oraz instytucjami i organizacjami turystycznymi. Można jedynie
stwierdzić (na podstawie licznych badań), że rozwój turystyki na obszarach wiejskich
przenosi pozytywne impulsy na inne jednostki gospodarcze, które świadczą usługi
związane z gastronomią, zakwaterowaniem, rzemiosłem i transportem.

Obszary wiejskie cechuje szczególna okoliczność pod względem rozwoju,

rodzajów i form turystyki. Występujące na większości obszarach nieskażone środowisko
przyrodnicze, dobra jakość wód, zdrowa żywność, sprzyjający mikroklimat oraz walory
przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe sprzyjają rozwojowi ruchu turystycznego. Aby
rozwój obszarów wiejskich przebiegał z dobrym skutkiem, i w dobrym tempie,
niezbędna jest rozbudowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i paraturystycznej,
w tym szczególnie podmiotów turystycznych. Innym ważnym czynnikiem jest człowiek
i jego predyspozycje w zarządzaniu podmiotami turystycznymi. Połączenie
wymienionych elementów może dać pożądane skutki w rozwoju obszarów wiejskich.
Celem artykułu jest:
- wskazanie znaczenia, jakie odgrywają podmioty turystyczne i świadczące usługi
turystyczne
na obszarach wiejskich,
- przedstawienie autorskiej klasyfikacji podmiotów turystycznych i świadczących usługi
turystyczne,
- wskazanie indykatorów mających wpływ na rozwój obszarów wiejskich,
- przedstawienie czynników wpływających na rozwój podmiotów turystycznych i
świadczących usługi turystyczne,
- wskazanie możliwości zatrudnienia w wymienionych podmiotach.

Istota funkcjonowania podmiotów turystycznych i podmiotów świadczących usługi
turystyczne na obszarach wiejskich

W literaturze naukowej, a także w nazwach podmiotów turystycznych

i świadczących usługi turystyczne, instytucjach i organizacjach spotykamy się ze
znaczną liczbą terminów związanych z podmiotami turystycznymi (przedsiębiorstwami)
i obszarami wiejskimi. Wiele z nich ma identyczny lub zbliżony zakres pojęciowy,
niektóre zaś, z pozoru synonimiczne i używane zamiennie w rzeczywistości wykluczają
się, jeżeli zastosować wobec nich analizę semantyczną. Jak dotychczas brak jest pozycji
zwartej dotyczącej istoty funkcjonowania podmiotów turystycznych i świadczących
usługi turystyczne, jako czynnika dynamizującego rozwój obszarów wiejskich. Wraz
z rozwojem ruchu turystycznego, potrzebami społeczeństwa i gospodarki turystycznej,
powinna się powiększać liczba takich podmiotów.

Praktycznie nie ma klarownej definicji różnic dotyczącej podmiotów

turystycznych i podmiotów świadczących usługi turystyczne. Z tego też względu

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

219

proponuję, podmioty takie jak: pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne, schroniska,
kempingi, pola biwakowe, biura podróży (najczęściej funkcjonują na obszarach
miejskich) nazwać podmiotami turystycznymi, ponieważ świadczą usługi wyłącznie
turystom przebywającym na wypoczynku kilkudniowym. Natomiast podmioty, takie jak:
motele, zajazdy, hotele (powstaje coraz więcej na obszarach wiejskich) restauracje, bary
proponuję nazwać podmiotami świadczącymi usługi turystyczne, ponieważ świadczą
usługi turystom, przedsiębiorcom, handlowcom, studentom, uczniom, osobom starszym i
innym, które korzystają z usług dość często przypadkowo i w krótkim okresie czasu. Ich
pobyt zdecydowanie różni się np. od pobytu w pensjonacie czy gospodarstwie
agroturystycznym.

Wymienione określenia A. Rapacz (2001) definiuje jako podmioty gospodarki

turystycznej. W Kompendium wiedzy o turystyce podobnie określa G. Gołembski
(2002) podając jako gospodarcze podmioty turystyczne. Z kolei M. Sznajder, L.
Przezbórska (2006) uważają, że każda działalność gospodarcza człowieka zwykle
pojawia się za pośrednictwem podmiotów gospodarczych, którymi są przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwa gospodarcze działające w sferze agroturystyki nazywa się podmiotami
agroturystycznymi. Dlatego też przedsiębiorstwa działające w sferze turystyki można
nazwać podmiotami turystycznymi. Autor artykułu uważa, że ze względu na specyfikę
ich działalności, można użyć dwóch określeń – podmioty świadczące usługi turystyczne
i podmioty turystyczne.

W licznych pozycjach zwartych wymienione podmioty świadczące usługi

turystyczne i podmioty turystyczne określane są jako przedsiębiorstwa turystyczne
(Gołembski 1998, Rapacz 1994, Panasiuk (red.) 2007). Uwzględniając zakres
świadczonych usług warto użyć znaczenia szerszego, określając je podmiotami
świadczącymi usługi turystyczne i podmiotami turystycznym (tab. 1). Należy też
stwierdzić, że wymienieni autorzy w swoich pozycjach zwartych używają również
pojęcia podmioty turystyczne. Wymienionych pojęć dość często używają turyści,
przedsiębiorcy, osoby prywatne, młodzież szkolna, studenci, podróżni i inne grupy
społeczne i zawodowe.

Stosowane w praktyce kryterium podziału świadczonych usług prowadzi do

tworzenia podmiotów specjalizujących się np. tylko w przewozach turystycznych,
działalności gastronomicznej, noclegowej, pośrednictwie lub organizacji i obsłudze
ruchu turystycznego (Rapacz 2001). Taka specjalizacja prowadzi do powstawania
podmiotów o wąskim i szerokim profilu działania.

Rozwój podmiotów w kraju i regionach zależy od wielu czynników (rysunek 3).

W dużym stopniu zależy od kształtowania polityki turystycznej. To od niej będzie
zależał rozwój turystyki i powiększanie się liczby podmiotów turystycznych
i podmiotów świadczących usługi turystyczne na obszarach wiejskich. Dość często,
pomimo zaangażowania i umiejętności przedsiębiorców, niewłaściwie prowadzona
polityka może hamować rozwój podmiotów. Wyraz temu dał w swojej książce J.
Borzykowski (2005), T. Grosse (2000) oraz A. Panasiuk (Praca zbiorowa 2005).

W gospodarce turystycznej wyszczególnia się także szereg podmiotów

gospodarczych

zróżnicowanych

pod

względem

różnych

form

własności,

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

220

np. organizacyjno-prawnych, obszaru działania, wielkości, przedmiotu działalności itp.
Działalność podmiotów turystycznych nie ogranicza się do jednego rodzaju czynności,
ale zazwyczaj obejmuje różnorodne działania, będące wynikiem komplementarnego
charakteru potrzeb i popytu turystów (Rapacz 2001).. Taka różnorodność działalności
gospodarczej w turystyce wymaga ich uporządkowania, co wpłynie na stworzenie
struktury gospodarki turystycznej bardziej przejrzystej.

Wobec takiego podejścia warto zdefiniować samo pojęcie podmiotu

gospodarczego. Według słownika ekonomicznego dla przedsiębiorcy przez podmiot
gospodarczy należy rozumieć osobę fizyczną, prawną i jednostkę organizacyjną nie
posiadającą osobowości prawnej, prowadzącą działalność gospodarczą w warunkach
określonych przepisami prawa. Na przykład będą to przedsiębiorstwa, w tym spółki, a w
ujęciu makroekonomicznym pojęcie to obejmuje budżet państwa, przedsiębiorstwo
i gospodarstwo domowe (Komosa 1992).

Konkludując powyższe rozważania można przyjąć, że podmioty turystyczne

i świadczące usługi turystyczne są to jednostki, które zlokalizowane są na obszarach
wiejskich i miejskich i zajmują się świadczeniem usług osobom fizycznym i prawnym.
W ich zakres wchodzą: usługi: transportowe, noclegowe, gastronomiczne, organizacja
imprez kulturalno-rozrywkowych, pośrednictwo w obsłudze ruchu turystycznego.
Jednostki świadczące wymienione rodzaje usług w sposób pośredni lub bezpośredni
wpływają na rozwój turystyki i obszarów wiejskich. Ogólnie można stwierdzić, że
wszystkie one wpływają na rozwój gospodarki turystycznej, która obejmuje podmioty
gospodarcze powstające i prowadzące działalność w związku z rozwojem i obsługą
ruchu turystycznego (Rapacz 2001).

Różne rodzaje podmiotów obsługujących turystów wynikają nie tylko

z oddziaływania określonych czynników wpływających na formę organizacyjno-prawną,
lecz także z ich specjalności i klasyfikacji. Przesłanki skłaniające autora do podjęcia
tematyki dotyczącej podmiotów wynikają głównie z braku opracowań odnoszących się
wymienionego zagadnienia i zainteresowań własnych.

Klasyfikacja podmiotów turystycznych i świadczących usługi turystyczne

Jednym z istotnych czynników determinujących możliwości i potrzeby rozwoju

obszarów wiejskich jest ich sytuacja gospodarcza i demograficzna. Nierównomierność
rozwoju gospodarczego poszczególnych obszarów wiejskich kraju ma wiele powodów.
Część z nich ma swoje uzasadnienie historyczne, inne są konsekwencją położenia
względem ośrodków przemysłowych, szlaków komunikacyjnych, zachowanego
środowiska przyrodniczego, stanu infrastruktury, a także możliwością rozwoju
działalności pozarolniczej. Jednym z ważnych determinantów decydujących o rozwoju
obszarów wiejskich i jakości świadczonych usług, jest infrastruktura turystyczna
i paraturystyczna, jako podstawa rozwoju turystyki, zarówno w skali makro-, jak
i mikro. Dobrze zorganizowana i dostosowana do potrzeb turystów infrastruktura
warunkuje proces przeobrażeń obszarów wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego
rozwoju.

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

221

Współczesna gospodarka turystyczna obejmuje wiele podmiotów turystycznych

i świadczących usługi turystyczne, które wyróżniają następujące kryteria:
-

formy własności,

-

rodzaj świadczonych usług,

-

formy organizacyjno-prawne,

-

obszar i zasięg działalności,

-

wielkość podmiotów turystycznych,

-

przedmiot działalności.

- rodzaju pełnionej funkcji (Altkorn 1980).

Biorąc pod uwagę formy własności można je podzielić na podmioty świadczące

usługi turystyczne reprezentujące sektor publiczny, prywatny oraz spółki z udziałem
kapitału mieszanego – publicznego i prywatnego, w tym obcego. Uwzględniając
kryterium odbiorców i miejsce w procesie dystrybucji można wyróżnić podmioty
występujące w roli wytwórców usług, sprzedające swoje usługi bezpośrednio turystom
lub korzystające z pośrednictwa innych jednostek gospodarki turystycznej oraz
podmioty zajmujące się pośrednictwem przy sprzedaży różnych usług turystycznych,
a także procesem organizowania i sprzedaży usług oferowanych najczęściej w postaci
pakietów. Wymienione podmioty można także podzielić pod względem zasięgu
działania. Będą to o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

Podmioty turystyczne można także podzielić pod względem przedmiotu

działalności. Będą to podmioty świadczące usługi: transportowe, noclegowe,
gastronomiczne, występujące w roli pośredników między podmiotami oferującymi
usługi a turystami, sportowo-rekreacyjne, kulturalno-rozrywkowe, uzdrowiskowe oraz
zajmujące się informacją i promocją turystyczną.
Podmioty turystyczne i świadczące usługi turystyczne można podzielić na dwie grupy
(tabela 1).

Podmioty funkcjonujące na obszarach wiejskich poza działalnością zarobkową

mniejszą wagę przywiązują do promocji produktów turystycznych, informacji
o produktach i kreowania pozytywnego ich wizerunku (Jalinik 2006). Na obszarach
wiejskich funkcjonują różne rodzaje podmiotów turystycznych i świadczących usługi
turystyczne, o czym już było wspomniane (rys. 1). Najwięcej jest gospodarstw
agroturystycznych, znacznie mniejszą populację stanowią: skanseny, zajazdy, motele,
ośrodki kulturalno-rozrywkowe, uwzględniając obszar naszego kraju (Jalinik 2006).
Podmioty funkcjonujące na obszarach wiejskich i należące do mikroprzedsiębiorstw
i małych firm dość często ograniczają się do zatrudniania pojedynczych osób na okres
sezonu (liczba zatrudnionych pracowników waha się w ciągu roku od jednego do kilku
lub kilkunastu). Wśród podmiotów funkcjonują także i takie, które świadczą usługi
wyłącznie z zakresu pośrednictwa i organizacji imprez turystycznych. Ich zakres
działalności dotyczy wyłącznie organizacji wypoczynku. Do tej grupy zaliczamy między
innymi biura podróży, w których znaczącą rolę odgrywają touroperatorzy i agenci
podróży. Zadaniem ich jest organizowanie imprez turystycznych oraz dotarcie z ofertą
gotowych imprez do potencjalnego usługobiorcy, a także zaoferowanie możliwie
najkorzystniejszej i najpełniejszej informacji o proponowanych usługach turystycznych.

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

222

Liczba i ich rozmieszczenie zależy od regionów, a głównie występujących walorów na
danym obszarze, atrakcji i przedsiębiorców zainteresowanych działalnością turystyczną.

TABELA 1. PODZIAŁ PODMIOTÓW PROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ NA
OBSZARACH WIEJSKICH

Podmioty bezpośrednio związane

z turystyką (turystyczne)

Podmioty świadczące usługi turystom i innym grupom

społecznym i zawodowym

Pensjonaty

Gospodarstwa agroturystyczne

Schroniska

Schroniska młodzieżowe

Pola biwakowe

Kempingi

Domy wycieczkowe

Biura podróży

Hotele

Motele

Zajazdy

Jednostki gastronomiczne (restauracje, bary, stołówki,
jadłodajnie, karczmy, smażalnie, puby)

Firmy transportowe

Ośrodki sportowo-rekreacyjne

Skanseny

Muzea

Parki rozrywki

Ośrodki kulturalno-rozrywkowe

Zakłady uzdrowiskowe

Źródło: opracowanie własne

Polska jest szczególnym krajem europejskim, na obszarze którego występuje

znaczna ilość walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, czego mogą nam
pozazdrościć inne kraje. Głównie chodzi o nieskażone środowisko przyrodnicze
i zachowaną kulturę regionalną. Rozwój obszarów wiejskich stanowi przedmiot dyskusji
w administracji publicznej i środowisku naukowym. Zainteresowani są teoretycy, jak
i praktycy.

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

223

RYSUNEK 1. WYSTĘPUJĄCA LICZBA PODMIOTÓW ŚWIADCZĄCE USŁUGI TURYSTYCZNE
NA OBSZARACH WIEJSKICH

Źródło: opracowanie własne

W czerwcu 2006 roku Rada Ministrów przyjęła Strategię Rozwoju Kraju na lata

2007 – 2013, w której rozwój obszarów wiejskich został potraktowany jako jeden
z sześciu priorytetów rozwoju społeczno-gospodarczego kraju. Uznano, że rozwojowi
obszarów wiejskich powinny sprzyjać:
-

rozwój przedsiębiorczości i zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów
wiejskich,

-

wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych,

-

rozwój i poprawa infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich,

-

wzrost jakości i kapitału ludzkiego oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców wsi.

SKANSENY

PARKI

ROZRYWKI

PENSJONATY

GOSPODARSTWA

AGROTURYSTYCZNE

ZAJAZDY

KWATERY

PRYWATNE

KEMPINGI

KLUBY I

ŚWIETLICE

BIURA PODRÓśY

POLA

BIWAKOWE

DOMY

WYCIECZKOWE

FIRMY

TRANSPORTOWE

OBIEKTY

SPORTOWE

JEDNOSTKI

GASTRONOMICZNE

HOTELE

MOTELE

SCHRONISKA

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

224

Ożywienie gospodarcze obszarów wiejskich jest możliwe głównie dzięki

rozwojowi małej przedsiębiorczości. Transformacja systemu społeczno-gospodarczego
sprawiła, że coraz więcej mieszkańców obszarów wiejskich zajmuje się działalnością
pozarolniczą (handlową, usługową, rzemieślniczą i turystyczną). Z uwagi jednak na
ograniczony dostęp do środków finansowych, pozarolnicza działalność gospodarcza na
obszarach wiejskich jest wciąż niedostatecznie rozwijana. Przyspieszenie rozwoju małej
i średniej przedsiębiorczości na obszarach wiejskich będzie możliwe dzięki realizacji
projektów, poprawiających i rozwijających infrastrukturę techniczną, niezbędną do
prowadzenia działalności gospodarczej.

Czynniki wpływające na rozwój podmiotów turystycznych i obszarów wiejskich

O rozwoju podmiotów turystycznych i obszarów wiejskich decyduje szereg

czynników. Na rozwój podmiotów turystycznych na obszarach wiejskich mają wpływ
następujące czynniki: występujące atrakcje i atrakcyjność obszaru, walory turystyczne,
przedsiębiorczy potencjał ludzki, zasobność społeczeństwa, położenie podmiotu,
potrzeby społeczne i zdrowotne, potrzeba propagowania kultury regionu. Z kolei na
rozwój obszarów wiejskich mają wpływ podmioty świadczące usługi wyłącznie
turystom, jak i te, które świadczą usługi turystom i innym osobom, o czym już było
wspomniane. O wpływie podmiotów na rozwój obszarów wiejskich świadczą
następujące indykatory (rysunek 2).

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

225

RYSUNEK 2. WPŁYW INDYKATORÓW NA ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH

R, A, a

R, a

R, A, W R,

R, P

R, W, a
R, P

R, W, a
R, P, p

R, A, W, a R, F

R, F

R, W

R,

R, A R, Z

R A, K

A, K

A, F

A, F

N,Z,F,W,

Oznaczenia:
R – wzmożony ruch turystyczny p – potrzeby społeczne
A – atrakcje turystyczne Z – potrzeby zdrowotne
W – walory przyrodnicze K – prezentacja kultury regionu
a – atrakcyjność obszaru F – korzyści finansowe
P – położenie N – występowanie zasobów naturalnych

Źródło: opracowanie własne

R
O
Z

W

Ó

J

O

B

S

Z
A
R

Ó

W

W

I

E

J
S

K

I

C
H

Pensjonaty

Gospodarstwa

agroturystyczne

Schroniska

Schroniska

młodzieżowe

Pola biwakowe

Kempingi

Domy

wycieczkowe

Biura podróży

Hotele

Motele

Kwatery prywatne

Jednostki

gastronomiczne

Firmy

transportowe

Obiekty sportowo-

rekreacyjne

Skanseny

Muzea

Parki rozrywki

Obiekty

kulturalno-

rozrywkowe

Zakłady

uzdrowiskowe

Indykatory

Indykatory

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

226

Ważnym elementem poznania zjawisk jest analiza porównawcza. Naturalnym

wydaje się dążenie do odpowiedzi na pytanie, czy dany podmiot jest ,,lepszy”, czy
,,gorszy” w stosunku do innych podobnego typu. Innymi słowy jest to dążenie do
ustalenia relacji porządkującej. W analizie porównawczej zjawisk złożonych, każdy
z badanych podmiotów jest reprezentowany przez wartości kilku indykatorów
(wskaźników), czyli na obiekcie otrzymujemy wielowymiarową obserwację.

Praktycznie każdy z wymienionych indykatorów odgrywa istotną rolę w

turystycznej działalności przedsiębiorczej, ale najistotniejsze są umiejętności osoby
zarządzającej danym podmiotem. Pomimo różnych sytuacji niesprzyjających rozwojowi
podmiotów turystycznych i świadczących usługi turystyczne (polityka, nie rozbudowana
baza gastronomiczna i noclegowa), ale przy posiadanych umiejętnościach są możliwości
rozwoju wymienianych już podmiotów w danym środowisku wiejskim. Znaczącą rolę
obok podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w sektorze turystycznym,
odgrywają podmioty samorządu terytorialnego, które poprzez spełniane funkcje
zabezpieczają funkcjonowanie tej gospodarki, odpowiednio na poziomie lokalnym
(gmina, powiat) i regionalnym (województwo samorządowe). Należy zaznaczyć, że
poprzez określenie miejsca turystyki w strukturze gospodarki lokalnej i regionalnej,
a zwłaszcza poprzez tworzenie strategii rozwoju turystyki, współpracę i integrację
podmiotów branży turystycznej, istnieją możliwości aktywizowania gospodarki na
wszystkich szczeblach oraz tworzenia nowych miejsc pracy. O powodzeniu rozwoju
podmiotów świadczących usługi turystyczne decydują następujące czynniki (rysunek 3).

RYSUNEK 3. ODDZIAŁYWANIE CZYNNIKÓW NA POWODZENIE W DZIAŁALNOŚCI
TURYSTYCZNEJ

Źródło: opracowanie własne

Możliwości rozwoju

podmiotów

świadczących usługi

turystyczne

Zasoby

finansowe

Polityka

Rynek

Środowisko

Klimat

Atrakcje

Umiejętności

Motywacja

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

227

Posiadając motywację do prowadzenia działalności gospodarczej i przy

umiejętnościach właścicieli podmiotów turystycznych i świadczących usługi turystyczne
jest duża szansa powodzenia każdej jednostki. Większy sukces mogą odnieść te
podmioty, które funkcjonują w otoczeniu bogatych walorów i atrakcji turystycznych.
Szczególną rolę spełniają te podmioty, które stwarzają nowe miejsca pracy
mieszkańcom obszarów wiejskich i tym samym przyczyniają się do poprawy sytuacji
materialnej rodzin wiejskich oraz zahamowania migracji ludności wiejskiej do miast.
Innym korzystnym oddziaływaniem jest zasilanie budżetów lokalnych gmin (podatki,
opłaty miejscowe, ubezpieczenia). Rozwój ruchu turystycznego na obszarach wiejskich
sprzyja także zwiększonemu zakupowi produktów żywnościowych i wyrobów
rzemieślniczych.. Dodatkowy dochód mieszkańcy obszarów wiejskich mogą uzyskać
świadcząc różnego rodzaju usługi, np. krawieckie, przejażdżki bryczką, saniami,
muzykowanie czy transportowe. Największą jednak wagę mieszkańcy obszarów
wiejskich przywiązują do pozyskiwania miejsc pracy. O tym, jakie istnieją możliwości
zatrudnienia w podmiotach turystycznych świadczą dane zamieszczone w tabeli 2.

TABELA 2. MOśLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W PODMIOTACH TURYSTYCZNYCH

Stanowisko

Pensjonaty

Gospodarstwa
agroturystycz-

ne

Schroniska

Pola

biwakowe

Kempingi

Domy

wycieczkowe

Recepcjonistka

p

n

p

n

p

p

Kucharka i po-moc
kuchenna

t¹

m

n

n

n

t²

Kelnerka

t²

n

t²

n

t²

t²

Konserwator

p

n

p

n

p

p

Księgowa/y

p

n

p

n

p

p

Ochrona

t¹

n

n

n

n

n

Sprzątaczka -
pokojowa

p

n

p

n

p

p

p – jest potrzeba zatrudnienia, n – nie ma potrzeby zatrudnienia,
m – może być zatrudniona/y w zależności od potrzeb, t¹ - zatrudnienie na czas nieokreślony,
t² - zatrudnienie na czas określony.

Źródło: opracowanie własne

Propozycje możliwości zatrudnienia pochodzą z obserwacji autora artykułu

podczas kontroli praktyk zawodowych w wymienionych podmiotach. Największe
możliwości zatrudnienia na obszarach wiejskich posiadają podmioty turystyczne, które
świadczą usługi gastronomiczne i inne rodzaje usług (wycieczki, spotkania
z gawędziarzami, artystami, ogniska wraz z konkursami, gry i zabawy). Do podmiotów
takich można zaliczyć: pensjonaty, domy wycieczkowe, kempingi i schroniska.
Wymienione podmioty turystyczne z uwagi na sezonowość prac dość często zatrudniają
osoby na niepełnym wymiarze czasu pracy lub na godziny zlecone. Po roku 2005
szczególnie modny stał się wynajem wiejskich domów, dzięki czemu powstaje coraz
więcej tzw. wsi letniskowych. Coraz modniejsza staje się adaptacja pałaców, wiejskich

Mikołaj Jalinik

_________________________________________________________________________________________

228

szkół, klubów wiejskich, urzędów pocztowych. Łatwo zauważyć, że liczba
zatrudnianych pracowników zależna jest od rozwoju ruchu turystycznego. Największą
liczbę pracowników mogą zatrudnić (na czas określony i nieokreślony) następujące
podmioty:
-

pensjonat (7 - 10),

-

domy wycieczkowe (6 - 9),

-

schroniska (5 - 8),

-

kempingi (5 - 8),

-

gospodarstwa agroturystyczne (1 - 2),

-

pola biwakowe (1).

Przedstawione

dane

pochodzą

z bezpośredniego

kontaktu

autora

artykułu

z wymienionymi podmiotami. Podmioty, które praktycznie nie zatrudniają pracowników
najemnych, są to pola biwakowe. Umożliwiają one noclegi w namiotach i są obiektami
niestrzeżonymi, a obsługa turystów ogranicza się jedynie do prac higieniczno-
sanitarnych. Z kolei największe korzyści finansowe uzyskują gminy, na obszarze
których funkcjonują pensjonaty, kempingi, domy wycieczkowe i schroniska.
Wymienione podmioty opłacają podatki, ubezpieczenia oraz pokrywają opłaty lokalne,
w odróżnieniu od gospodarstw agroturystycznych, które są zwolnione z podatku od osób
fizycznych, jeżeli liczba pokoi nie przekracza pięciu. Na obszarach wiejskich
funkcjonuje znaczna liczba podmiotów turystycznych (tabela 2), ale najbardziej
związane z obszarami wiejskimi są pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne
i schroniska. Każdy z nich stwarza możliwość zatrudnienia i wpływa na rozwój
obszarów wiejskich (gminy). Wyniki przeprowadzonych badań ankietowych przez
Katedrę Turystyki i Rekreacji Wydziału Zarządzania pozwalają na użycie stwierdzenia,
że na rozwój danego regionu czy rejonu (gminy) mają wpływ tworzone miejsca pracy w
omawianych podmiotach turystycznych. Jednocześnie należy podkreślić, że osoby
pracujące uzyskują dochody, pozostawiając część środków w swoim miejscu
zamieszkania, a część wpływa na rozwój innych instytucji na danym obszarze.
Natomiast osoby pracujące w analizowanych podmiotach turystycznych w niepełnym
wymiarze godzin mają znacznie mniejszy wpływ na rozwój obszarów wiejskich.
W Polsce bezrobocie jest szczególnie ważnym zagrożeniem cywilizacyjnym, zarówno ze
społecznego, jak i z gospodarczego punktu widzenia. Jak dotychczas stanowi jeden
z poważniejszych i nierozwiązanych problemów w kraju. W warunkach gospodarki
rynkowej w Polsce jawne bezrobocie stało się poważnym problemem zarówno
w mieście, jak i na wsi. Zjawisko to jest szczególnie szkodliwe, ponieważ przy braku
zaspokajania ambicji, możliwości samorealizacji, wykorzystania zdobytej wiedzy,
prowadzi to do powstawania zjawisk patologicznych. Osoby zatrudniane sezonowo
często po zakończonym sezonie turystycznym opuszczają dany obszar (gminę)
i wyjeżdżają do innych regionów kraju. Receptą na zahamowanie migracji ludności
wiejskiej do miast jest rozwój podmiotów turystycznych, które stwarzają miejsca pracy
i wpływają na poprawę budżetu lokalnego gmin.

Podmioty turystyczne czynnikiem rozwoju obszarów wiejskich

_______________________________________________________________________________________

229

Literatura:
1. Borzykowski J., 2005: Polityka Turystyczna Państwa, Wyd. Politechnika Koszalińska.
2. Gołembski G., 2002: Kompendium wiedzy o turystyce, Wyd. PWN, Warszawa.
3. Grosse T., 2000: Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej wpływ na rozwój gospodarczy,

Warszawa.

4. Griffin R.W., 1999: Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa.
5. Jalinik M., 2006: Informacja i promocja w agroturystyce, (w:) Regionalne aspekty rozwoju

turystyki, Wyd. EkoPress, Białystok

6. Panasiuk A., 2005: (red.) Polityka turystyczna, Wyd. Uniwersytet Szczeciński.
7. Rapacz A., 2001: Przedsiębiorstwo turystyczne w gospodarce rynkowej, Wyd. AE, Wrocław.
8. Rogers H.A., Slinn J.A., 1996: Zarządzanie obiektami turystycznymi, Wyd. Polska Agencja

Promocji Turystyki, Warszawa.

9. Sznajder M., Przezbórska L., 2006: Agroturystyka, PWE, Warszawa.

Summary

Tourist units are playing a key role in rural area development. New workplaces are set

up, tourist units have a great influence on standard of living, local culture, they activate rural
community and increase prestige of region.

Despite of numerous ventures, human resources are essential as they determine tourist

units’ success. Importance of the rule they are playing is based on the nature of tourist industry –
dependent on services delivered by people. Regular tourist units management process forms
appropriate community relations and staff attitude as well as encourage customers to buy tourist
services. Individual action should bring private satisfaction and should help the company to reach
its aims. Well prepared and organized tourist units’ development may guarantee rural area
development and increase standard of living of local people.



Informacje o autorze:

dr inż. Mikołaj Jalinik
Politechnika Białostocka
Wydział Zarządzania
Katedra Turystyki i Rekreacji
e-mail: [e-mail]