„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Krzysztof Michalski

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium
311[02].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Urszula Cios-Rawluk
dr Robert Rochel



Opracowanie redakcyjne:
mgr Jolanta Łagan



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 311[02].Z1.01,

„Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik analityk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

11

5.1. Regulacje prawne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska naturalnego

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3. Zagrożenia występujące w laboratorium

15

5.3.1. Ćwiczenia

15

5.4. Organizacja bezpiecznej pracy w laboratorium

17

5.4.1. Ćwiczenia

17

5.5. Postępowanie w sytuacjach awaryjnych

19

5.5.1. Ćwiczenia

19

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

21

7.

Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Stosowanie zasad bezpiecznej pracy

w laboratorium”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie technik analityk 311[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

wykaz umiejętności, jakie kształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania zawierający niezbędne wiadomości teoretyczne, umożliwiający
samodzielne przygotowanie się do wykonywanych ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianu,

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

ć

wiczenia, które pomogą uczniom zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz

ukształtować umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez uczniów wiedzy i umiejętności z zakresu
całej jednostki modułowej,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

samokształcenia kierowanego,

−

tekstu przewodniego,

−

ć

wiczeń laboratoryjnych,

−

gier dydaktycznych,

−

metody projektów,

−

dyskusji dydaktycznej.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[02].Z1.01

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy

w laboratorium

311[02].Z1

Podstawowe czynności preparatywne

oraz pomiary parametrów procesowych

311[02].Z1.02

Zastosowanie technik komputerowych

do obliczeń chemicznych

311[02].Z1.03

Zastosowanie technik laboratoryjnych do

sporządzania preparatów chemicznych

311[02].Z1.04

Wykonywanie pomiarów parametrów

procesowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

czytać ze zrozumieniem,

−

korzystać z norm, przepisów, procedur i dostępnych instrukcji,

−

stosować obowiązujące jednostki układu SI,

−

określić funkcje poszczególnych układów u człowieka,

−

posługiwać się sprzętem laboratoryjnym,

−

wykonywać czynności laboratoryjne zgodnie z wymaganiami zawartymi w instrukcjach
i normach,

−

mierzyć fizyczne właściwości substancji,

−

prowadzić dokumentację laboratoryjną,

−

konserwować oraz przechowywać sprzęt i aparaturę laboratoryjną,

−

wykorzystywać w sposób racjonalny sprzęt i aparaturę laboratoryjną oraz substancje
i czynniki energetyczne,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas wykonywania prac laboratoryjnych,

−

wyszukiwać, gromadzić i przetwarzać informacje pochodzące z różnych źródeł,

−

komunikować się i współpracować z zespołem,

−

dostrzegać i opisywać związki pomiędzy naturalnymi składnikami środowiska,
człowiekiem i jego działalnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki m modułowej uczeń powinien umieć:

−

zastosować przepisy dotyczące ochrony pracownika,

−

przewidzieć konsekwencje prawne z tytułu naruszenia przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy w trakcie realizacji zadań,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i bezpiecznej pracy,

−

określić wpływ czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie
człowieka w środowisku pracy,

−

przewidzieć zagrożenia występujące w środowisku pracy oraz zastosować środki
zapobiegawcze,

−

określić przyczyny zmęczenia fizycznego i psychicznego w czasie pracy,

−

dostrzec zagrożenia i zapobiec wypadkom przy pracy,

−

zastosować sprzęt i środki ochrony indywidualnej,

−

zastosować procedury postępowania w razie wypadku przy pracy, pożaru i innych
zagrożeń,

−

scharakteryzować rodzaje produktów ubocznych i odpadów przemysłowych, określić
sposoby ich wykorzystania lub neutralizacji,

−

określić zależności między zużyciem surowców, wody i energii w procesie
produkcyjnym i ochroną środowiska,

−

określić źródła zanieczyszczeń środowiska powodowanych przez zakłady pracy,

−

scharakteryzować sposoby ograniczania emisji zanieczyszczeń przez zakłady pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………………………………………..
Modułowy program nauczania :

Technik analityk 311[02]

Moduł:

Podstawowe czynności preparatywne oraz pomiary

parametrów procesowych 311[02].Z1

Jednostka modułowa:

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium

311[02].Z1.01

Temat: Zachowanie się w przypadku pożaru.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności postępowania w razie pożaru oraz posługiwania się

podręcznym sprzętem gaśniczym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić czynniki niezbędne do powstania ognia,

−

wymienić grupy pożarów,

−

scharakteryzować poszczególne środki gaśnicze,

−

dobrać odpowiedni środek gaśniczy do zabezpieczenia laboratorium,

−

posłużyć się podręcznym sprzętem gaśniczym,

−

przeprowadzić przykładową akcję gaśniczą,

−

zaalarmować Państwową Straż Pożarną.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Czas: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

prezentacja,

−

ciecz łatwopalna (np. denaturat, benzyna, aceton) – ok. 1 dm³, inne materiały palne,

−

kuweta ogniotrwała, dygestorium,

−

podręczny sprzęt gaśniczy: gaśnice proszkowa, pianowa, śniegowa, koc gaśniczy,

−

instrukcja postępowania w razie pożaru.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespole,

−

praca indywidualna.

Uczestnicy:

−

uczniowie szkoły kształcącej w zawodzie technik analityk.

Przebieg zajęć:
1.

Wprowadzenie.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

3.

Plan zajęć:
–

pokaz palenia się różnych materiałów – benzyny, papieru, węgla drzewnego, gazu –
uczniowie powinni wyciągnąć wnioski dotyczące czynników niezbędnych do
powstania ognia oraz sposobów zgaszenia go,

–

prezentacja multimedialna omawiająca czynniki niezbędne do powstania ognia, grupy
pożarów oraz stosowane środki gaśnicze,

–

prezentacja podręcznego sprzętu gaśniczego: gaśnic proszkowej, pianowej, śniegowej
oraz koca gaśniczego,

–

pokaz działania podręcznego sprzętu gaśniczego – zapalenie benzyny w kuwecie
i gaszenie przez nauczyciela,

–

ć

wiczenia w obsłudze podręcznego sprzętu przez uczniów,

–

prezentacja multimedialna omawiająca postępowanie w czasie pożaru, prowadzenie
akcji gaśniczej i sposoby alarmowania Straży Pożarnej,

–

analiza przez uczniów Kart Charakterystyk substancji, użytkowanych w laboratorium
pod kątem bezpieczeństwa pożarowego,

–

analiza istniejącej Instrukcji postępowania w czasie pożaru i Instrukcji bezpieczeństwa
pożarowego.

4.

Zakończenie:
–

wnioski,

–

podsumowanie,

–

zadanie pracy domowej.

Praca domowa:

Zaprojektować plakat lub ułożyć hasło dotyczące bezpieczeństwa pożarowego

w laboratorium chemicznym.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

Karta ewaluacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………………………………………..
Modułowy program nauczania :

Technik analityk 311[02]

Moduł:

Podstawowe czynności preparatywne oraz pomiary

parametrów procesowych 311[02].Z1

Jednostka modułowa:

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium

311[02].Z1.01

Temat: Zagrożenia wypadkowe.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności dostrzegania zagrożeń i zapobiegania wypadkom.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dokonać analizy retrospektywnej prostego zdarzenia wypadkowego,

−

ustalić przyczyny bezpośrednie i pośrednie wypadku,

−

dokonać podziału przyczyn wypadku,

−

zaproponować działania profilaktyczne.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

pokaz,

−

dyskusja dydaktyczna.

Czas: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

prezentacja,

−

film ukazujący przebieg różnych wypadków.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespole,

−

praca indywidualna.

Uczestnicy:

−

uczniowie szkoły kształcącej w zawodzie technik analityk.

Przebieg zajęć:
1.

Wprowadzenie.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

3.

Plan zajęć:
–

pokaz filmu przedstawiającego wypadek spowodowany przyczyną techniczną,

–

dyskusja mająca na celu: ustalenie łańcucha zdarzeń prowadzących do wypadku,
ustalenie przyczyn wypadku, zaproponowanie działań profilaktycznych,

–

pokaz filmu przedstawiającego wypadek spowodowany przyczynami organizacyjnymi

–

dyskusja – jak w punkcie b,

–

pokaz filmu przedstawiającego wypadek spowodowany przyczynami wynikającymi
z niewłaściwego postępowania człowieka,

–

dyskusja – jak w punkcie b,

–

podsumowanie dyskusji: opracowanie ogólnego modelu sytuacji wypadkowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

złożonej z trzech faz: inkubacyjnej, błędu, jako czynnika inicjującego i fazy aktywnej,
wskazanie kierunków działań profilaktycznych.

4.

Zakończenie:
–

wnioski,

–

podsumowanie,

–

zadanie pracy domowej.

Praca domowa:

Każdy z uczniów dostaje opis wypadku. Metodami poznanymi na lekcji powinien

dokonać analizy, ustalić przyczyny wypadku, zaproponować działania profilaktyczne.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

Karta ewaluacyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Regulacje prawne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń, czy podane zdarzenie kwalifikuje się jako wypadek przy pracy.
Przykład:
Pan Jan K. zatrudniony w ramach umowy zlecenia jako pracownik budowlany w dniu

wypadku pracował na terenie budowy w miejscowości P. w powiecie gliwickim, gdzie wraz
z Zdzisławem B. podawał dekarzom arkusze blachy ważące 12 kg z palety na rusztowanie.
Ok. godz. 13.00 wyszedł do ubikacji, a kiedy wrócił nagle przewrócił się i upadł tracąc
przytomność. Wezwany lekarz pogotowia stwierdził zgon na skutek zawału serca.

Kwalifikacja zdarzenia:

wypadek przy
pracy

wypadek
zrównany
z wyp. przy
pracy

wypadek
w drodze do lub
z pracy

choroba
zawodowa

nagłe
zachorowanie

Uzasadnienie:

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują w grupach 2-osobowych. Wszystkie grupy otrzymują kartę z opisem

zdarzeń, które należy zakwalifikować jako wypadek przy pracy lub chorobę zawodową lub
inny wypadek. W pierwszej części ćwiczenia grupy rozwiązują wszystkie przykłady
samodzielnie, a następnie po kolei każda prezentuje jedno zdarzenie, które jest dyskutowane
przez pozostałych. Czas wykonania ćwiczenia 30 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeczytać opis zdarzenia,

2)

zapoznać się z definicją wypadku przy pracy,

3)

zapoznać się z przepisami dotyczącymi chorób zawodowych,

4)

dokonać kwalifikacji prawnej zdarzenia.

Zalecane metody uczenia–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

aktualne przepisy zawierające definicje wypadku przy pracy, choroby zawodowej,
wypadku w drodze do i z pracy, wykaz chorób zawodowych,

−

karty zawierające opisy zdarzeń, które należy zakwalifikować. Wskazane jest, aby
przykładów na karcie było co najmniej tyle, ile jest grup uczniów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Określ obowiązki pracodawcy przy przyjęciu nowego pracownika.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach 2-osobowych. W pierwszej części ćwiczenia nauczyciel

prezentuje aktualne przepisy zawierające obowiązki pracodawcy i pracownika, z których
uczniowie wybierają te, które powinny być zrealizowane przed rozpoczęciem pracy na
stanowisku. Następnie drogą dyskusji określają czas trwania poszczególnych elementów.
W ostatniej części uczniowie w grupach opracowują harmonogramy. Czas wykonania
ć

wiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z obowiązkami pracodawcy związanymi z zatrudnieniem nowego
pracownika, w szczególności dotyczącymi szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny
pracy, profilaktycznych badań lekarskich, zaopatrzenia w ubranie robocze i środki
ochrony osobistej, zapoznania się z regulaminami i instrukcjami,

2)

określić orientacyjne czasy trwania tych elementów,

3)

ustalić harmonogram.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

dział X Kodeksu pracy,

−

aktualne przepisy dotyczące szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

materiały biurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Ochrona przeciwpożarowa i ochrona środowiska naturalnego

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz ilości i rodzaj podręcznego sprzętu gaśniczego w laboratorium.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w zespołach 4-5 osobowych. Każdy zespół otrzymuje zestaw Kart

Charakterystyk substancji używanych w laboratorium oraz aktualne przepisy z zakresu
ochrony przeciwpożarowej. Na ich podstawie określają, jakiego rodzaju gaśnice powinny
zostać zastosowane w laboratorium, ich ilość i rozmieszczenie. Czas wykonania ćwiczenia:
20 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z przepisami, określającymi wymagania z zakresu ochrony
przeciwpożarowej,

2)

zapoznać się ze spisem substancji i preparatów używanych w laboratorium oraz ich
Kartami Charakterystyk,

3)

wynotować na podstawie Kart Charakterystyk rodzaj zalecanego sprzętu gaśniczego,

4)

określić na podstawie przepisów ilości tego sprzętu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie,

−

pogadanka,

−

pokaz z objaśnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zbiór przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej,

−

zbiór Kart Charakterystyk substancji, używanych w laboratorium,

−

plan laboratorium,

−

taśma miernicza o dł. 10 m,

−

przybory biurowe.

Ćwiczenie 2

Zbadaj wpływu dwutlenku siarki na organizmy żywe oraz elementy stalowe.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w grupach 4-5 osobowych. Przed przystąpieniem do pracy nauczyciel

powinien omówić zasady bezpieczeństwa podczas wykonywania ćwiczenia. Czas wykonania
ć

wiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przygotować stanowisko pracy,

2)

zapalić pod odwróconym słojem 2–3 g siarki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

3)

ułożyć na pokrywce ze słoja płatki kwiatów,

4)

przykryć słojem pokrywkę i uszczelnić taśmą,

5)

obserwować płatki kwiatu po ok. 10–20 minut,

6)

otworzyć słój, wyjąć wyblakłe płatki kwiatowe,

7)

wlać do słoja wodę destylowaną,

8)

zakręcić pokrywkę i uszczelnić taśmą,

9)

potrząsać słojem przez 1minutę,

10)

wrzucić do słoja kilka gwoździ,

11)

zamknąć słój i pozostawić na ok. 30 minut,

12)

otworzyć słój i obserwować zmiany na powierzchni gwoździ,

13)

unieszkodliwić zawartość słoja za pomocą kredy szlamowej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie laboratoryjne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

słój o pojemności ok. 1 dm³,

−

siarka 2–3 g,

−

płatki kolorowych kwiatów (np. tulipana),

−

gwoździe stalowe 3 sztuki,

−

taśma samoprzylepna,

−

zapałki,

−

woda destylowana (ok. 50 cm³),

−

kreda szlamowa,

−

łyżka do spalań,

−

palnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Zagrożenia występujące w laboratorium

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń poziom narażenia na substancje chemiczne.

Wskazówki do realizacji

Ć

wiczenie uczniowie wykonują indywidualnie lub w grupach 2-osobowych. Każda grupa

otrzymuje wyniki badań środowiska pracy w narażeniu na kilka substancji chemicznych. Czas
wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z wynikami badań stężeń substancji, używanych w laboratorium,

2)

porównać je ze stężeniami dopuszczalnymi,

3)

obliczyć współczynnik łącznego narażenia,

4)

ocenić stan narażenia na te substancje,

5)

umieścić wyniki w tabelce.

nazwa substancji

NDS

stężenie C

C/NDS

współczynnik łącznego narażenia W:

wniosek:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wyniki badań środowiska pracy,

−

przepisy dotyczące dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy,

−

przybory biurowe,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oceń narażenia na substancje biologiczne.

Wskazówki do realizacji
Przynajmniej dobę przed przeprowadzeniem ćwiczenia należy przygotować pożywkę

agarową. Gotowy preparat albo zakupujemy, albo przygotowujemy sami. Jeżeli zamierzamy
badać florę bakteryjną należy pożywkę sporządzić na bazie bulionu mięsnego, w przypadku
grzybów – na bazie słodu. Pożywkę należy ugotować i pozostawić do wystygnięcia pod
szczelnym przykryciem, po upływie doby jeszcze ze raz przegotować. Ćwiczenie
przeprowadzamy w dwóch etapach: w pierwszym pobieramy próbki z wybranych miejsc,
w drugim za tydzień liczymy kolonie wyhodowanych bakterii lub grzybów. Wskazane jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

podzielić uczniów na tyle grup z ilu miejsc zamierzamy pobrać próbki. Wybieramy
różnorodne pod względem biologicznym miejsca poboru próbek np. klasa szkolna, ubikacja,
sala gimnastyczna, śmietnik, jedną z nich dla porównania pobieramy na otwartym powietrzu
z dala od ewentualnych źródeł materiału biologicznego (wysypiska, śmietniki). Szalki
z wyhodowanymi koloniami dobrze jest sfotografować z góry. Wyniki badań porównujemy
do siebie. Czas wykonania ćwiczenia 2 razy po 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

podgrzać pożywkę agarową,

2)

wlać pożywkę agarową do szalek Petriego,

3)

wygrzać w suszarce w temperaturze 150–160ºC przez ok. 1 godzinę,

4)

przenieść po stężeniu odżywki szkiełka w miejsce przeprowadzenia badania i pozostawić
go tam przez 30 minut,

5)

zamknąć naczynie i przenieść do miejsca o temperaturze pokojowej i pozostawić je tam
przez 7 dni, w takim miejscu, aby nie padały na nie promienie słoneczne,

6)

wyjąć szkiełko i przeliczyć ilość kolonii drobnoustrojów,

7)

obliczyć ilość kolonii na m³ według wzoru:

gdzie:
x – liczba drobnoustrojów cfu/m³
a – liczba kolonii na płytce
B – powierzchnia płytki w cm²
K – współczynnik czasu ekspozycji K= t/5 , gdzie t – czas ekspozycji w minutach

Wyniki zanotować w tabelce:

miejsce badań

a

B [cm²]

K

x [cfu/ m³]

identyfikacja
kolonii

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie laboratoryjne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

uprzednio przygotowana w kolbie pożywka agarowa,

−

szalki Petriego (zamiast nich mogą być przykrywki od słojów Wecka),

−

suszarka.

K

B

a

x

⋅

⋅

=

10000

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.4. Organizacja bezpiecznej pracy w laboratorium

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz rękawice ochronne.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie pracują w grupach 2-4 osobowych. Każda grupa otrzymuje Karty

Charakterystyk jednej substancji lub kilku substancji, do której powinna dobrać rękawice,
wraz z opisem rodzaju czynności wykonywanych w narażeniu na te substancje, czasu
narażenia i ilości używanych substancji. Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z Kartami charakterystyki substancji używanych w laboratorium,

2)

zapoznać się z przebiegiem procesów, jakie wykonuje się w laboratorium,

3)

zapoznać się z katalogami firm produkujących środki ochrony indywidualnej,

4)

dokonać wyboru odpowiednich rękawic z kilku katalogów,

5)

porównać cechy i ceny wybranych rękawic.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zbiór Kart Charakterystyk substancji, używanych w laboratorium,

−

opis prac wykonywanych w laboratorium,

−

przynajmniej dwa katalogi firmowe firm produkujących środki ochrony indywidualnej,

−

przybory biurowe.

Ćwiczenie 2

Dobierz znaki i barwy bezpieczeństwa w laboratorium.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie pracują w grupach 2-4 osobowych. Każda grupa otrzymuje Karty

Charakterystyk kilku substancji o różnych właściwościach: łatwopalnych, żrących, trujących.
Na podstawie kart uczniowie identyfikują zagrożenia i odpowiednio dobierają znaki
bezpieczeństwa. Ponadto wybierają również znaki ewakuacyjne i znaki przeciwpożarowe.
Po dobraniu znaków każda grupa kolejno prezentuje sposób wykonania ćwiczenia. Czas
wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z normami dotyczącymi barw i znaków bezpieczeństwa,

2)

zidentyfikować miejsca w laboratorium, które powinny być oznakowane,

3)

umieścić znaki w wybranych miejscach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zbiór norm dotyczących znaków i barw bezpieczeństwa,

−

zbiór znaków bezpieczeństwa,

−

zbiór Kart Charakterystyk substancji, używanych w laboratorium,

−

plan pomieszczeń laboratorium,

−

przybory biurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.5. Postępowanie w sytuacjach awaryjnych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Usuń wyciek substancji chemicznej.

Wskazówki do realizacji

Uczniowie wykonują ćwiczenie podzieleni grupy w zależności od rodzajów substancji,

stosowanych w laboratorium, stosowanych środków ochrony osobistej i sorbentów. Każda
grupa usuwa innego rodzaju wyciek, podczas gdy pozostałe obserwują akcję. Przykładowo:
1 grupa usuwa wyciek substancji żrących lub utleniających, 2 grupa substancji oleistych lub
organicznych, 3 grupa alkoholi lub innych substancji. Do symulacji wycieku można użyć
oleju lub zabarwionych cieczy. Czas wykonania ćwiczenia 45 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z instrukcją postępowania w sytuacjach awaryjnych,

2)

znać miejsce przechowywania materiałów pochłaniających oraz środków ochrony
osobistej,

3)

zidentyfikować rozlaną substancję,

4)

postępować zgodnie ze wskazówkami zawartymi w Kartach Charakterystyki,

5)

użyć odpowiednich środków ochrony osobistej,

6)

usunąć wyciek zgodnie z instrukcją,

7)

zutylizować zużyty sorbent.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie laboratoryjne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

zbiór Kart Charakterystyk substancji, używanych w laboratorium,

−

instrukcja postępowania w sytuacji niekontrolowanego wycieku substancji chemicznej,

−

zestaw środków ochrony osobistej,

−

sorbent i środki do usuwania wycieków,

−

pojemniki na zużyty sorbent.

Ćwiczenie 2

Udziel pomocy przedmedycznej.

Wskazówki do realizacji

Uczniów dzielimy na kilka grup, z których każda przygotowuje pokaz dla

poszczególnych przypadków. Na przykład: 1 grupa – oparzenia skóry, 2 grupa – oparzenia
oczu, 3 grupa – skaleczenia szkłem laboratoryjnym, 4 grupa – złamania rąk itp. Czas
wykonania ćwiczenia 90 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zasadami udzielania pierwszej pomocy,

2)

zidentyfikować substancję chemiczną,

3)

znaleźć wskazówki dotyczące udzielania pomocy w Karcie Charakterystyki,

4)

udzielić pomocy zgodnie ze wskazówkami,

5)

w razie potrzeby uruchomić prysznic bezpieczeństwa i płuczkę do oczu,

6)

założyć opatrunek na oparzone miejsce, korzystając z wyposażenia apteczki,

7)

wezwać pomoc medyczną.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

instrukcja udzielania pomocy przedmedycznej,

−

zbiór Kart Charakterystyk substancji, używanych w laboratorium,

−

apteczka,

−

prysznic bezpieczeństwa,

−

płuczka do oczu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Stosowanie zasad bezpiecznej

pracy w laboratorium”

Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20, 21 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 3, 6, 9, 12, 16, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. b, 5. c, 6. b, 7. b, 8. b, 9. d, 10. a, 11. c,
12. b, 13. a, 14. b, 15. a, 16. b, 17. c, 18. c, 19. b, 20. d, 21. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria
celu

Poziom
wymagań

Poprawna
odpowiedź

1

Określić

wymiary

pomieszczeń

zgodnie

z wymaganiami higieny pracy

C

PP

a

2

Podać

termin

sporządzenia

protokołu

powypadkowego

A

P

b

3

Zaplanować wyposażenie laboratorium zgodnie
z wymaganiami bezpieczeństwa pracy

C

PP

a

4

Wymienić kompetencje organów sprawujących
nadzór nad warunkami pracy

A

P

b

5

Wymienić kompetencje organów sprawujących
nadzór na warunkami pracy

A

P

c

6

Określić zagrożenia pożarowe występujące
w laboratorium

C

PP

b

7

Rozróżnić grupy pożarów

B

P

b

8

Wyjaśnić zjawisko eutrofizacji

B

P

b

9

Scharakteryzować

czynniki

materialnego

ś

rodowiska pracy

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

10

Rozróżnić czynniki materialnego środowiska
pracy

B

P

a

11

Podać definicję dopuszczalnych stężeń

A

P

c

12

Scharakteryzować zatrucia poprzez układ
oddechowy

C

PP

b

13

Podać bezpieczne wartości napięcia

A

P

a

14

Wybrać zagrożenia związane z elektrycznością
statyczną

B

P

b

15

Rozróżnić strefy zasięgu kończyn górnych

B

P

a

16

Przewidzieć sposób wymiany powietrza po
dygestorium

D

PP

b

17

Wyjaśnić zagrożenia związane z pogrzaniem
butli gazowej

B

P

c

18

Rozróżnić znaki bezpieczeństwa

B

P

c

19

Wymienić

czynności

pracownika

po

zauważeniu ognia

A

P

b

20

Przedstawić sposób opatrywania zranień

B

P

d

21

Przedstawić kolejność czynności ratowniczych

B

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

5.

Test zawiera 21 zadań, w tym: 15 z poziomu podstawowego, 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

6.

Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Wysokość pomieszczenia laboratoryjnego powinna wynosić co najmniej
a )

3,3 m.

b )

3,0 m.

c )

2,5 m.

d )

2,2 m.

2.

Zespół powypadkowy powinien sporządzić protokół ustalenia przyczyn i okoliczności
wypadku przy pracy w terminie
a)

14 dni kalendarzowych od daty wypadku.

b)

14 dni kalendarzowych od zawiadomienia o wypadku.

c)

14 dni roboczych od daty wypadku.

d)

14 dni roboczych od zawiadomienia o wypadku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

3.

Obowiązek umieszczenia pryszniców bezpieczeństwa dotyczy
a )

każdego laboratorium chemicznego.

b )

laboratorium, w którym stosuje się materiały żrące.

c )

laboratorium, w którym stosuje się materiały toksyczne.

d )

laboratorium, w którym stosuje się materiały zakaźne.

4.

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaje
a )

Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

b )

Państwowy Inspektor Sanitarny.

c )

lekarz jednostki orzeczniczej.

d )

lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę lekarską.

5.

Ś

ciganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika wchodzi w zakres działania

a )

Policji.

b )

Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

c )

Państwowej Inspekcji Pracy.

d )

Urzędu Dozoru Technicznego.

6.

Ilość acetonu (temperatura zapłonu -20°C) przechowywana w laboratorium szkolnym,
zaliczanym do kategorii zagrożenia ludzi, nie może przekraczać
a )

5 dm

3

.

b )

10 dm

3

.

c )

20 dm

3

.

d )

50 dm

3

.

7.

Gaśnica, z oznaczeniem C przeznaczona jest do gaszenia
a )

cieczy palnych.

b )

gazów.

c )

metali.

d )

olejów i tłuszczów.

8.

Eutrofizacja wód następuje przy zrzucie do zbiorników wodnych
a )

pestycydów.

b )

ciepłej wody.

c )

ś

cieków komunalnych.

d )

ś

cieków przemysłowych.

9.

Choroby psychosomatyczne powstają na skutek oddziaływania na człowieka czynników
a )

fizycznych środowiska pracy.

b )

chemicznych środowiska pracy.

c )

biologicznych środowiska pracy.

d )

społecznych środowiska pracy.

10.

Czynnik niebezpieczny to czynnik powodujący

a )

uraz.

b )

chorobę zawodową.

c )

niewygodę.

d )

zmęczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

11.

Wartość stężenia, która ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie
może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie nosi nazwę
a )

najwyższego dopuszczalnego stężenia.

b )

najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego.

c )

najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego.

d )

dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym.

12.

Stopień ciężkości wysiłku fizycznego ma wpływ na szybkość zatrucia substancją
chemiczną, przenikającą poprzez
a )

skórę.

b )

układ oddechowy.

c )

układ pokarmowy.

d )

błony śluzowe.

13.

Bezpieczną wartością prądu przemiennego w warunkach szczególnego zagrożenia to
a )

25 V.

b )

50 V.

c )

60 V.

d )

120 V.

14.

Głównym zagrożeniem powodowanym przez ładunki elektrostatyczne w warunkach
laboratorium chemicznego jest

a )

zakłócenie pracy aparatury.

b )

zainicjowanie wybuchu palnych par i gazów.

c )

powodowanie niekontrolowanych odruchów.

d )

dyskomfort pracowników.

15.

Elementy stanowiska pracy używane często w czasie pracy należy ustawić w strefie

a )

zasięgu optymalnego ręki.

b )

zasięgu maksymalnego ręki.

c )

zasięgu wymuszonego ręki.

d )

poza zasięgiem ręki.

16.

Kanał wentylacyjny w dygestorium zaopatrzony jest w dwa otwory - jeden jest
umieszczony nisko nad stołem, drugi wysoko. Otwór niższy służy do

a )

zapewnienia nawiewu do wnętrza dygestorium.

b )

zapewnienia wywiewu substancji cięższych od powietrza.

c )

zapewnienia wywiewu substancji lżejszych od powietrza.

d )

zapewnienia odpowiedniej krotności wymiany powietrza.

17.

Graniczną temperaturą, do jakiej może być nagrzana butla ze sprężonym gazem jest

a )

25°C.

b )

30°C.

c )

35°C.

d )

40°C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

18.

Znaki nakazu to znaki w kolorze

a )

czerwonym.

b )

ż

ółtym.

c )

niebieski.

d )

zielonym.

19.

Pierwszą czynnością po zauważeniu pożaru jest

a )

zaalarmowanie Straży Pożarnej.

b )

zaalarmowanie osób w pobliżu.

c )

zawiadomienie pracodawcy.

d )

użycie gaśnicy.

20.

Przy opatrywaniu rozległego zranienia

a )

należy zdezynfekować go wodą utlenioną.

b )

należy zdezynfekować go jodyną.

c )

należy zdezynfekować go spirytusem.

d )

nie należy go dezynfekować.

21.

Pierwszą czynnością ratowniczą w przypadku spożycia substancji chemicznej jest

a )

ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku.

b )

kontrola czynności życiowych poszkodowanego.

c )

identyfikacja spożytej substancji.

d )

wezwanie pomocy lekarskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................................................

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Stosowanie zasad bezpiecznej

pracy w laboratorium”

Test składa się z 21 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 5, 11, 12, 14, 16, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 19 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. c, 6. a, 7. a, 8. a, 9. c, 10. b, 11. c,
12. a, 13. c, 14. d, 15. b, 16. c, 17. b, 18. d, 19. b, 20. b, 21. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić

wymiary

pomieszczeń

zgodnie

z wymaganiami higieny pracy

C

PP

b

2

Wyjaśnić zasady przechowywania substancji
chemicznych

B

P

a

3

Wyjaśnić zasady odpowiedzialności
pracodawcy i pracownika

B

P

d

4

Przedstawić procedury postępowania w razie
wypadku przy pracy

B

P

c

5

Porównać kompetencje organów sprawujących
nadzór na warunkami pracy

C

PP

c

6

Rozróżnić grupy pożarów

B

P

a

7

Wyjaśnić zjawisko kwaśnych deszczy

B

P

a

8

Określić sposoby utylizacji odpadów

A

P

a

9

Rozróżnić czynniki materialnego środowiska
pracy

B

P

c

10

Wyjaśnić definicję dopuszczalnych stężeń

A

P

b

11

Określić częstotliwość prowadzenia badań
ś

rodowiska pracy

C

PP

c

12

Przewidzieć skutki oddziaływania prądu na
organizm człowieka

D

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

13

Przedstawić zagrożenia związane
z użytkowaniem butli tlenowych

B

P

c

14

Sklasyfikować

czynniki

biologiczne

pod

względem skutków

C

PP

d

15

Rozróżnić strefy zasięgu kończyn górnych

B

P

b

16

Przewidywać

zagrożenia

związane

ze

stosowaniem

niebezpiecznych

substancji

chemicznych

D

PP

c

17

Wyjaśnić zastosowanie barw
w bezpieczeństwie pracy

A

P

b

18

Rozróżnić znaki bezpieczeństwa

B

P

d

19

Rozróżnić telefony alarmowe

B

P

b

20

Przedstawić sposób opatrywania oparzeń

B

P

b

21

Przedstawić kolejność czynności ratowniczych

B

P

a

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.

2.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

3.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

4.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.

5.

Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.

6.

Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

5.

Test zawiera 21 zadań, w tym: 15 z poziomu podstawowego, 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

6.

Do każdego zadania dołączone są 4 możliwe odpowiedzi. Tylko jedna jest prawdziwa.

7.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

8.

Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na każdego pracownika, zatrudnionego w pomieszczeniu laboratoryjnym powinno

przypadać co najmniej
a )

1 m² wolnej powierzchni podłogi.

b )

2 m² wolnej powierzchni podłogi.

c )

3 m² wolnej powierzchni podłogi.

d )

4 m² wolnej powierzchni podłogi.

2. Przechowywanie substancji niebezpiecznych w opakowaniach po środkach spożywczych

jest
a )

całkowicie zabronione.

b )

dozwolone pod warunkiem oznakowania zgodnie z przepisami.

c )

dozwolone pod warunkiem, że są zabezpieczone przed rozlewaniem.

d )

dozwolone pod warunkiem, że materiał opakowania nie reaguje z substancją.

3. Za nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy pracownik

ponosi odpowiedzialność
a )

wykroczeniową.

b )

karną.

c )

cywilną.

d )

służbową.

4. Jednorazowe odszkodowanie dla pracownika, który na skutek wypadku doznał

uszczerbku na zdrowiu przysługuje od
a )

pracodawcy.

b )

Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń.

c )

Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

d )

Funduszu Emerytalnego.

5. Prawo wstępu do mieszkań bez nakazu prokuratora posiadają

a )

policjanci.

b )

inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy.

c )

inspektorzy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

d )

inspektorzy Dozoru Technicznego.

6. Gaśnica, z oznaczeniem B przeznaczona jest do gaszenia

a )

cieczy palnych.

b )

gazów.

c )

metali.

d )

olejów i tłuszczów.

7. Zjawisko kwaśnych deszczy powodowane jest obecnością w atmosferze

a )

dwutlenku węgla.

b )

tlenku węgla.

c )

tlenków azotu.

d )

dwutlenku siarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

8. Kompostowanie to sposób wykorzystania odpadów

a )

rolniczych.

b )

przemysłowych.

c )

kopalnianych.

d )

papierowych.

9. Czynnik szkodliwy to czynnik powodujący

a )

uraz.

b )

ś

mierć.

c )

chorobę zawodową.

d )

niewygodę.

10. Wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie

zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut i nie
częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie krótszym niż 1
godzina nosi nazwę
a )

najwyższego dopuszczalnego stężenia.

b )

najwyższego dopuszczalnego stężenia chwilowego.

c )

najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego.

d )

dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym.

11. Jeżeli stężenie substancji, nie zaliczanej do rakotwórczych lub mutagennych,

w powietrzu przekroczy wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia, to badania
ś

rodowiska pracy należy powtarzać co

a )

3miesiące.

b )

6 miesięcy.

c )

1 rok.

d )

2 lata.

12. Główną przyczyną zgonów, spowodowanych porażeniem prądem elektrycznym jest

a )

działanie prądu na układ krążenia.

b )

działanie prądu na tkankę wewnętrzną.

c )

działanie cieplne prądu.

d )

działanie prądu na układ nerwowy.

13. Zagrożenie wejściem w reakcję czynnika zawartego w butli gazowej pod ciśnieniem

z materiałami łatwopalnymi stwarza
a )

wodór.

b )

argon.

c )

tlen.

d )

azot.

14. Czynniki biologiczne, niebezpieczne dla ludzi, wywołujące ciężkie choroby, na które nie

istnieje skuteczny sposób leczenia zaliczają się do grupy
a )

I.

b )

II.

c )

III.

d )

IV.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

15. Elementy stanowiska pracy używane kilka razy w czasie dnia roboczego należy ustawić

w strefie
a )

zasięgu optymalnego ręki.

b )

zasięgu maksymalnego ręki.

c )

zasięgu wymuszonego ręki.

d )

poza zasięgiem ręki.

16. Zawór odcinający gaz do dygestorium powinien być usytuowany

a )

wewnątrz dygestorium przy ścianie bocznej.

b )

wewnątrz dygestorium przy ścianie tylnej.

c )

na zewnątrz dygestorium w zasięgu ręki.

d )

na zewnątrz dygestorium poza zasięgiem ręki.

17. Barwą ostrzegawczą w ochronie pracy jest barwa

a )

czerwona.

b )

ż

ółta.

c )

niebieska.

d )

zielona.

18. Znaki informacyjne w ochronie pracy to znaki w kolorze

a )

czerwonym.

b )

ż

ółtym.

c )

niebieskim.

d )

zielonym.

19. Telefonem alarmowym Państwowej Straży Pożarnej jest

a )

999.

b )

998.

c )

997.

d )

992.

20. Najważniejszą czynnością ratowniczą przy oparzeniach jest

a )

zabezpieczenie rany przed zakażeniem.

b )

schłodzenie rany.

c )

zdjęcie biżuterii.

d )

wezwanie pomocy lekarskiej.

21. Pierwszą czynnością ratowniczą w przypadku zatrucia przez drogi oddechowe jest

a )

ocena sytuacji i zabezpieczenie miejsca wypadku.

b )

kontrola czynności życiowych poszkodowanego.

c )

identyfikacja spożytej substancji.

d )

wezwanie pomocy lekarskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................................................

Stosowanie zasad bezpiecznej pracy w laboratorium

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

7. LITERATURA

1.

Bezpieczne urządzenia pod ciśnieniem. BOC Gazy- Instrukcja dla użytkowników gazów
w butlach, Warszawa 1996

2.

Gediczka A. i inni: Atlas miar człowieka. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa
2001

3.

Labart. Katalog firmowy 2005

4.

Markiewicz H.: Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycznych. WNT,
Warszawa 2000

5.

Nastula-Jerzak T.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w laboratoriach chemicznych.
Wydawnictwo Związkowe Cruz, Warszawa 1964

6.

Olszewski J.: Podstawy ergonomii i fizjologii pracy. Wyd. Akademia Ekonomiczna,
Poznaniu 1997

7.

PN-EN 12464-1 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we
wnętrzach

8.

Pościk A. i inni: Dobór środków ochrony indywidualnej. Wyd. CIOP, Warszawa 2000

9.

Rączkowski B.: BHP w praktyce. Wyd. ODDK, Gdańsk 1998

10.

Roth. Katalog firmowy 2005

11.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.
w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy. (Dz. U. Nr 217, poz. 1833; zm.: Dz. U. z 2005 r. Nr 212,
poz. 1769)

12.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j. Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz.
1650)

13.

Sałasiński K.: Bezpieczeństwo elektryczne w zakładach opieki zdrowotnej. Centralny
Ośrodek Szkolenia i Wydawnictw SEP, Warszawa 2002

14.

Studenski R.: Organizacja bezpiecznej pracy w przedsiębiorstwie. Wyd. Politechnika
Ś

ląska, Gliwice 1996

15.

Ś

nieżek H.: Przysposobienie obronne cz. 1. śak Wydawnictwo Edukacyjne Zofii

Dobkowskiej, Warszawa 2002

Literatura metodyczna:
1.

Krogulec-Sobowiec M. Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Warszawa 1997

3.

Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii
Eksploatacji, Radom 1998