Kultury muszą posiadać piśmienność, inaczej umierają.
Nowe media nie wypierają starych.

Jan Assman za Levi Straussem wyróżnia kultury zimne i gorące.
Kultury gorące zawsze są w stanie wytłumaczyć swoją kiepską sytuację obietnica lepszej przyszłości (na tej samej obietnicy żeruje
katolicyzm, który nie umarł, choć w czasach Chrystusa pojawiało się wiele jemu podobnych mesjaszy). Wizja obietnicy jest więc motorem
napędowym tych kultur.
Kultury zimne nie uwzględniają czasu historycznego. Nie wyobrażają sobie czegoś lepszego w przyszłości. Nie są w stanie patrzeć w
przyszłość, tu zmiana będzie czymś najgorszym i będą starać się zatrzymać postęp.
Kultury gorące to te, które czas historyczny czynią swoim napędem. Czas historyczny wiąże się ze zmianą w czasie. Wiedzą, że same
podlegają zmianę i starają się z tego procesu uczynić siłę napędową. Gorące kultury to te, które są w stanie wymyślać siebie na nowo. A
najlepszym sposobem żeby wymyślić siebie na nowo jest to, żeby sprzedać to, co mamy, bo to, co mamy teraz nie jest tym, co już było. Ta
kultura nie jest tradycyjna.
Levi-Strauss twierdzi, iż kultury zimne nie są gorsze od gorących, są po prostu inne. Są tak skonstruowane żeby osłabić zmianę, żeby stała się
marginalna. Z tej perspektywy zmiana jest czymś negatywnym, bowiem kultura ma trwać, nie zmieniać się.
Idea postępu – zmienić zmianę w coś pozytywnego. Myśleć o tym, co będzie jutro, wyznaczyć horyzont oczekiwań. Zmiany następujące w
czasie mają jakiś kierunek.

Levi Strauss twierdził, że:
czas historyczny to zmiana;
kultury zimne nie uwzględniają czasu historycznego;
kultury gorące czynią czas historyczny swoim własnym napędem;
kultury zimne nie są gorsze od kultur gorących, są inne (osłabienie zmiany, która postrzegana jest jako coś niekorzystnego);
dla kultury zimnej zmiana jest zagładą (zmiana to czynnik o charakterze negatywnym);
kultury gorące mają świadomość, że wszystko podlega zmianie, że same się zmieniają;
kultury gorące radzą sobie ze zmianami, dzięki myśleniu przyszłościowemu;
zmiany następujące w czasie moją mieć pewien kierunek;
zawalidroga postępu (kultura zimna) – polityka Jarosława Kaczyńskiego, Janusza Korwina-Mike; kultura gorąca – program Janusza Palikota;
w kulturze gorącej postęp przebiega w sposób ciągły, liniowy, jest konieczny;
jest tylko jeden model rozwojowy (? nie ma czasu historycznego);
ideolodzy postępu opowiadają o historii tak, jakby nie mogła się odchylić;
czym jest historyczność? Historyczność wiąże się z intuicją ruchu w czasie, doświadczaniem zmian i przemijania. A więc kultury gorące są
historyczne.

Paul Valéry: „My cywilizacje wiemy już, że jesteśmy śmiertelne”.

Inne:
System kulturowy, który nas otacza nie jest konieczny (cecha kultur, które się starzeją); pojawi się nowy, który będzie wykluczał nas z
naszymi nawykami
kultura, która się starzeje osiągnęła stan homeostazy, równowagi;
kultura zimna nie jest w stanie czegoś poza tym, co już ma, ponieważ zmiany są złe;
historyczność to świadomość historii społeczeństw, kultur; historyczność daje się stopniować;
w przypadku kultur gorących zmiany są nieuchronne, ale horyzont przyszłości niepełny;
zradykalizowana historyczność – nasza tożsamość jest czymś, co wraca do przeszłości, którą należy zmodyfikować w celu wynalezienia
nowej przyszłości (odwołującej się do przeszłości i silnie z nią związanej); przyszłość jest zmodyfikowaną przez teraźniejszość przeszłością
tworzenie nowej przyszłości zawsze wiąże się z poczuciem ryzyka, nietrwałości instytucji, z nieuchronnym procesem własnej obróbki;
zradykalizowane są te kultury, które wymyślają siebie nawzajem;
kultury gorące są w stanie wymyślać siebie na nowo, wymyślają swoją tożsamość w odwołaniu to korzeni i tradycji – idziemy do przodu, ale
radzimy sobie z tym, co niesie zradykalizowana historyczność;
historia Izraela, jako przykład kultury gorącej – chcesz być nowoczesny, myśl jak Mojżesz (XIV w. p. n. e.); wzór cywilizacji polegającej na
tajemnicy Mojżesza – my jeszcze nie jesteśmy narodem, ale wiemy, kim chcemy być – ośrodek tożsamości ulokowany jest w przyszłości;
Ben Gurion – jego teoria to przetrwanie tożsamości, twórca syjonizmy;
wojny etniczne biorą się stąd, że każdy ma inny mit założycielski;
VI w. p. n. e. - niewola babilońska – jesteśmy wśród obcych, na obcym terytorium, w obcej kulturze, która jest różna od naszej i znacznie od
niej bogatsza; żeby się ogarnąć, należy przypomnieć sobie o złożonej nam obietnicy;
w XIX w. (romantyzm) Polacy wymyślili sobie przeszłość, aby była adekwatna do ówczesnej sytuacji historyczno-politycznej – tu nas niszczą,
ale na końcu my biedni wszystkich zbawimy, będziemy Chrystusem narodów;
samarytanie – nieokrzesani kulturowo żydzi (ale nie do końca); uzasadnienie klęski – znajdujemy pradawną księgę (a tak naprawdę
wymyślamy ją sobie sami) i stwierdzamy, że w niej jest napisane: teraz będziecie cierpieć, ale nadejdą lepsze czasy – taką hipokryzją
usprawiedliwiamy przykrą rzeczywistość, np. reforma Izajasza operuje mitem księgi znalezionej (kultura gorąca);
kultury gorące wiedzą jak wymyślić siebie na nowo, nawet wtedy, gdy nie mają państwa, własnego terytorium (odwoływanie się do
przyszłości);

Assman:
przeciwstawienie wariantu żydowskiego wariantowi egipskiemu (zmiana była niepożądana) – w okresie 1500 lat architektura egipska się nie
zmieniła;
cywilizacja egipska pomimo faktu posiadania pisma była zimna, funkcjonowano wg ustalonego kanonu;
kanon jest kanonem, jest trwały, a pismo nie jest warunkiem jedynym i wystarczającym dla funkcjonowania kultur gorących.
Główną zaletą piśmienności jest to, że źródła pisane są w stanie zachować więcej informacji niż ludzka pamięć. Treści wpisane w
działania rytualne, pieści itd. Nie mogą być modyfikowane, gdyż mogłyby zatracić mechanizm przekazywania wyobrażeń z przeszłości, a
tym samym zachwiać stabilność grupy. Co więcej zwykle miały one charakter religijny, a to nie pozwalało na jakiekolwiek ingerencje,

dlatego pamięć kultur opartych na słowie mówionym jest bardziej stabilna.
Źródła pisane może nie pozwalają na modyfikację, ale na wielość odczytań (paraboliczność i symboliczność Biblii), ponieważ zawsze można
odwołać się do zapisu utrwalonego w materialnej formie
Pamięć jako zjawisko kulturowe umożliwia konstytuowanie podstawowych wyznaczników życia społecznego (prawo, obyczaj, system
wartości).
Na temat „pamięci kulturowej” pisał, iż jej pojęcie „(…) skupia w sobie charakterystyczny dla każdej społeczności i epoki zasób ponownie
używanych tekstów, wyobrażeń i rytuałów, w których pielęgnuje, stabilizuje i przekazuje ona wyobrażenie o samej sobie, dzieloną zbiorowo
wiedzę przeważnie (choć niekoniecznie) o przeszłości, na której
grupa opiera świadomość swojej jedności i swoistości”. W jego ujęciu „pamięć kulturowa ma swoje punkty stałe, jej horyzont nie
przemieszcza się wraz z przesuwającą się teraźniejszością. Tymi punktami stałymi są rozstrzygające o losie wydarzenia przeszłości, których
wspominanie jest podtrzymywane przez kształtujący wpływ kultury (teksty, obrzędy, pomniki) i komunikację zinstytucjonalizowaną” .Te
ostanie proponuje nazwać „figurami wspomnień”. W rezultacie J. Assmann doszedł do wniosku, że pamięć kulturowa koncentruje się na
tych elementach z przeszłości, które przybierają postać „figur wspomnień”, na których „opiera się pamięć” całych grup społecznych. Stają się
one rzeczywistością, „która ma siłę normatywną i sprawczą w życiu społecznym. Przybierają

McLuhan (nie było go na wykładzie, dodatek z Internetu):
Kultury prymitywne to kultury zimne, zaś uprzemysłowiony świat Zachodu ma być kulturą gorącą. Z pewnym zastrzeżeniem wszakże:
gorącość jest atrybutem świata mechanizacji, świata druku, prasy, radia. Natomiast świat zelektryfikowany i zautomatyzowany, świat
nowoczesnej elektrotechniki to świat zimny. Jego symbolem jest telewizja. I jest to świat, do którego Zachód zmierza - elektrotechnika (dziś
należałoby mówić raczej o elektronice i informatyce) i automatyka mają być powrotem do plemienności.
Zależnie od tego, jakiego typu środki przekazu dominują w danej społeczności w oparciu o zaproponowaną przez McLuhana klasyfikację
mediów można wyróżnić zimne i gorące społeczeństwa. Społeczeństwo niepiśmiennych, nomadycznych łowców-zbieraczy jest więc w tym
sensie społeczeństwem "zimnym" a osiadłe społeczeństwo przemysłowe - społeczeństwem "gorącym". Podobnie w odniesieniu do
"gorącej" kultury miasta za "zimną" możemy uznać tradycyjną kulturę wiejską. Zaimplementowanie medium gorącego w realiach kultury
zimnej prowadzi do jej rozbicia i przetworzenia według nowego wzoru, ponieważ intensywność lub wysoka rozdzielczość środków przekazu
powoduje rosnącą specjalizację ich użytkowników, fragmentaryzację społecznego doświadczenia a jednocześnie ujednolicenie przestrzeni
politycznej oraz form rozrywki. Z tego rodzaju transformacja mieliśmy do czynienia w Europie wraz z upowszechnieniem się druku.

Oralność i piśmienność:
słowo jest nośnikiem wiedzy historycznej;
determinizm techniczny McLuhana;
farmaco (z gr.) - lekarstwo/trucizna;
trzeba skonsumować kulturę tak, aby jej przekaz nie zanikł;
kultura oralna może dobrze współgrać ze zmianą historyczną;
tradycja ustna może być niezgodna z piśmienną, trzeba zatem stworzyć jeden kanon dla jednego z przekazów;
stopniowo elementy tradycji ustnej będą zyskiwały na znaczeniu i będą spisywane;
by wymyślić nową tożsamość, trzeba dokonać reinterpretacji rdzennej tożsamości; trochę recykling
należy zachować różne warianty tradycji, a następnie dokonać ich interpretacji (należy przenieść spór w ten porządek);
po to jest karta kapłańska, żeby zatrzeć różnice;
tradycje kanoniczne na końcu są komentowane – tak rośnie świadomość historyczna – późniejsze teksty odwołują się do wcześniejszych.

ortopraktyka (znaleźć znaczenie)
kasta kapłańska w starożytnym Egipcie i grupy mężczyzn wydzielono z procesu reprodukcji (osoby te nie zakładały rodzin)
naród żydowski*
prawa żydowskie (613 przykazań)
exodus, mobilna tożsamość niezwiazana z żądnym terytorium – ortopraktyka rozszerzona na całą populację (obietnica)
wskaźnikiem kasty kapłańskiej jest wysokie IQ
restauratywny wariant kultury żydowskiej
przesunięcie obietnicy na osi czasu
mesjanizm restauratywny
to, co było zakazane jest nakazane

Sektory zimne i gorące w kulturach piśmiennych. Zimne współcześnie – armia i kościół

Egipt nie ma historii w naszym rozumieniu
- kolejne lata zapisywane są za pomocą imion władców, co pozwala na stwierdzenie jak daleko jesteśmy od czasu bogów
- wszysttko co istoteczne wydarzyło się w czasie mitycznym
• Kultura nie jest nastawiona na ewolucję, ale na zachowanie całości
• Kultura konkurencji rytualnej - dzięki powtarzalnym rytuałom można zachować ład
• Jedyny tekst: Egipska Księga Umarłych - instrukcja obsługi śmierci
- powstała w oksie panowania Persów, którzy chcieli zrekonstruować tradycję
- dopiero w stanie kryzysu kultura zazyna zapisywać
- utworzenie księgi nie sprawiło utworzenia kanonu, brak podziału na sekundarne -
dopowiedziane, które ma niższy status i prymarne
- ŚWIĄTYNI NIE DA SIĘ INTERPRETOWAĆ
można tylko powtarzać, są wpisane w porządek przestrzenny i nie można ich przenieść
np. przy utracie terytorium
KULTURA ŻYDOWSKA
Jedyna, która przetrwała.
• Tradycja ustna: Haggada - opowieść o wyjściu , o narodzie, którego

tożsamość nie jest określona przez miejsce, góra - eksterytorium,
• Bóg, który się objawił - nic oprócz tego, że nie jest żadnym z bogów,
których oni mają, -- może objawić się wszędzie (eksterytorialny), daje 613 przykazań
(podobnie jak w Egipcie, jednak tu kodeks dotyczy wszystkich, nie tylko kapłanów, ma
wyizolować nie za społeczeństwa, ale od innych narodów = AMIKSIA)
• 40 lat z Egiptu do Ziemi obiecanej - normalnie 7 dni
- bóg nie chce żeby dotarli Ci którzy pamiętają stare czasy, wymazywanie pamięci
kulturowej
- brak możliwości asymilacji (koszerność wyklucza gościnę, zakaz małżeństw - Ci którzy
wychodzili byli multietmiczni)
• Faza prorocka: mniejszość przestrzega reguł i oskarża większość o pogaństwo -
pierwsza faza krytyki kultury (tylko nasz bóg jest prawdziwy, bo nie jest z brązu lub
żelaza)
• Upadek państwa północnego - niewola - kara
• Niewola babilońska 6 w. p.n.e. - punkt zwrotny - przyjęcie stylu życia mniejszości. -
bardzo funkcjonalne dla społ. na wygnaniu, które chce zachować tożsaość
• Deuteronemia (?) - księga powtórzonego prawa - zmiana nośnika - potrzeba nadawania
cech kanonicznych (stąd podyktowana przez Mojżesza, a najlepiej znaleziona)
• Znajomość konieczna, tradycje tworzy się przez nawiązywanie do tych, którzy już
znaleźli się w kanonie

Naród żydowski – ortopraktyka rozszerzona na całość populacji – 613 przykazań. Ma na celu niedopuszczenie do wymieszania z innymi
narodami-plemionami. Przetrwali pomimo braku państwa – mobilna tradycja. Tożsamość niezwiązana z konkretnym terytorium – oparta na
obietnicy, że kiedyś znajdą ziemię obiecaną. Spisanie prawa. Ortopraktyka od kuchni do seksualności. Obietnica rekompensuje wszystkie
braki.

Wyznacznikiem każdej kasty kapłańskiej są przykazania – piśmienność. Najwyższa piśmienność ok. 80%, średniowieczna Europa ok. 4%.
Mesjanizm nie ma nic wspólnego z ideą postępu.

Obietnica przesunięcia w czasie – ma nam dać to, co straciliśmy – państwo i świątynie. Prawo pozwala przetrwać.

Przypadek Sabatajacki – Sabataj Cwi. Sabataj Cwi (1626-1676), podający się za mesjasza kabalista. został ogłoszony w Jerozolimie
mesjaszem przez Natana z Gazy (podającego się za proroka Eliasza, którego powtórne przyjście miało, zgodnie z koncepcją mesjańską,
poprzedzić pojawienie się mesjasza). Postanowił obalić władzę sułtana i przywrócić Żydom Ziemię Św. W tym celu, otoczony tłumem
wyznawców, wyruszył do Konstantynopola, został jednak pojmany i pod groźbą utraty życia przyjął

islam

wraz ze swą żoną Sarą. Pod

imieniem Muhammad Effendi pełnił funkcję odźwiernego sułtana. Posądzony o tajemne praktykowanie judaizmu, skazany na wygnanie,
zmarł na terenie Albanii. Część zwolenników Sabataja uznała, że jego wyrzeczenie się wiary było czynem mesjańskim, mesjasz musi
bowiem zejść na dno egzystencji, by móc wydobyć wszystkie "iskry" rozproszone w kosmosie. Sabataizm trwał na ziemiach polskich do
XIX w. Dość liczna grupa sabataistów żyła pod rządami Turków w Salonikach.

Przepływ idei mesjanizmu żydowskiego do kultury polskiej

Armia, kościół – sektory zimne w kulturach piśmiennych; stawiają na niepubliczny obieg informacji

Ortopraktyka – kodeks postępowania, restrykcyjny, aby wyodrębnić jakąś grupę i zapobiec mieszaniu się jej; wytwarza więzy w grupie
[ortopraktyka, czyli odpowiedni sposób postępowania

]

Często inne wyznaczniki jeśli chodzi o ubiór, priorytety etyczne, wycofani z reprodukcji, inny typ diety, często nie zakładają rodziny

Takie grupy mają pilnować społeczeństwa; nie mogliby pełnić swoich funkcji bez ortopraktyki

Prawo żydowskie – 613 przykazań obowiązuje w całym społeczeństwie – wyizolowanie od innych populacji; brak możliwości negocjowania
tych norm

Prawo żydowskie „palisadą” wyodrębniającą Żydów

Figura wygnania ciągle przenoszona w teraźniejszość

Co zapewnia Żydom tożsamość narodową:

Spisanie tradycji / mobilna tożsamość [w Polsce np. „Pan Tadeusz” – „polskość” która można wszędzie ze sobą zabrać]

Figura wygnania, obietnica terytorium

Ortopraktyka rozszerzona na całą populację, nieasymilowanie się

Obietnica jest ważna, ale jej spełnienie trzeb ciągle odsuwać

Zadania kasty kapłańskiej: interpretacja, kodyfikacja tekstów; pisemność [rozszerzona na cały naród – mężczyzn]

Duża pokusa asymilacji – potępienie w piśmie

Outsider – prorok – ponosi zazwyczaj śmierć; bezkompromisowa jednostka

W tradycji żydowskiej najważniejsze jest wykonanie prawa, a nie jego intencje [wiara w Boga] ≠ chrześcijaństwo

Od strony mesjanizmu kultura żydowska jest gorąca

Myślą w horyzoncie przyszłościowym, a nie warunkach teraźniejszych; mogą przetrwać wszystkie klęski

Struktura myślenia mesjańskiego: ten świat musi być zniszczony by spełnić obietnicę ≠ rozwój linearny

Prawo żydowskie zakłada przeżycie teraźniejszości

Wariant mesjanizmu restauratywny: obietnica jest w przeszłości; powrót do tego co było – ziemia i świątynie z teraźniejszym prawem

Wariant „przyśpieszanie końca” [herezja według rabinów] – wprowadzenie ludu Izraela w takie cierpienie, że Bóg przyjdzie

Czas mesjański czasem wolności : nie trzeba będzie przestrzegać prawa lub to co zakazane staje się nakazane [niebezpieczny wariant]

Egipt nie ma historii w naszym rozumieniu - kolejne lata zapisywane są za pomocą imion władców, co pozwala na stwierdzenie jak daleko
jesteśmy od czasu bogów. Kultura nie jest nastawiona na ewolucję, ale na zachowanie całości. Kultura konkurencji rytualnej - dzięki
powtarzalnym rytuałom można zachować ład. Jedyny tekst: Egipska Księga Umarłych - instrukcja obsługi śmierci. Utworzenie księgi nie
sprawiło utworzenia kanonu
Świątyni nie da się intepretować: można tylko powtarzać, są wpisane w porządek przestrzenny i nie można ich przenieść np. przy utracie
terytorium.
Starożytny Egipt, zwany przez swoich mieszkańców Czarną Ziemią, sięga swą historią XXXII wieku p.n.e i zaniknął wraz z rozwojem
cywilizacji hellenistycznej, a następnie stał się częścią Imperium Rzymskiego. Przez prawie 3200 lat historii w Dolinie Nilu wykształciła się
jedna, obok mezopotamskiej, z najstarszych i najważniejszych cywilizacji. Cechą charakterystyczną Egiptu była jego względna izolacja od
wpływów zewnętrznych, niezmienność zasad i zwyczajów, odrębność religijna i kulturowa. Powstanie cywilizacji egipskiej wiązało się z
cyklicznymi wylewami Nilu, które zapewniały warunki dla rozwoju rolnictwa. Zagospodarowanie Doliny Nilu mogło odbyć się efektywnie w
warunkach istnienia władzy i państwa, co umożliwiało budowę kanałów irygacyjnych i podtrzymanie upraw.

KULTURA ŻYDOWSKA
Jedyna, która przetrwała. Tradycja ustna: Haggada - opowieść o wyjściu , o narodzie, którego. Tożsamość nie jest określona przez miejsce,
góra – eksterytorium. Bóg, który się objawił - nic oprócz tego, że nie jest żadnym z bogów, których oni mają, -- może objawić się wszędzie
(eksterytorialny), daje 613 przykazań (podobnie jak w Egipcie, jednak tu kodeks dotyczy wszystkich, nie tylko kapłanów, ma wyizolować nie
za społeczeństwa, ale od innych narodów = AMIKSIA). Bóg nie chce żeby dotarli Ci którzy pamiętają stare czasy, wymazywanie pamięci
kulturowej. Faza prorocka: mniejszość przestrzega reguł i oskarża większość o pogaństwo -pierwsza faza krytyki kultury (tylko nasz bóg jest
prawdziwy, bo nie jest z brązu lub żelaza). Upadek państwa północnego - niewola – kara. Niewola babilońska 6 w. p.n.e. - punkt zwrotny -
przyjęcie stylu życia mniejszości. - bardzo funkcjonalne dla społ. na wygnaniu, które chce zachować tożsamość. Księga powtórzonego prawa
- zmiana nośnika - potrzeba nadawaniam cech kanonicznych (stąd podyktowana przez Mojżesza, a najlepiej znaleziona). Znajomość
konieczna, tradycje tworzy się przez nawiązywanie do tych, którzy już
znaleźli się w kanonie.
Gorąca kultura żydowska

Samarytanie – nie do końca Żydzi, nieokrzesanie kulturalnie, mają ograniczoną świadomość.

XIV w. p.n.e. – Mojżesz ->budowa państwa -> wędrówka przez pustynię ->niewola babilońska -> obietnica przyszłości ->klęska tłumaczona
jako kara za niedotrzymanie obietnicy ->przypomnienie obietnicy

Mojżesz pasł stada w okolicy, aż pewnego dnia udał się do nieuczęszczanego przez innych miejsca na górze Horeb (Synaj). Tam w postaci
krzaka, który płonął, lecz się nie spalał, ukazał mu się Bóg. Nakazał on Mojżeszowi wracać do Egiptu i przeprowadzić lud Izraela przez
pustynię do Ziemi Obiecanej. Wtedy też Bóg objawił Mojżeszowi znaczenie swego imienia - Jahwe.

Mojżesz udał się do Egiptu i cudami przekonał swój naród, że przysłał go Bóg Jahwe. Bóg za pośrednictwem Mojżesza zesłał na Egipcjan 10
plag, z których ostatnią i najbardziej dotkliwą była śmierć wszystkich pierworodnych synów Egipcjan podczas nocy paschalnej. Dopiero
wtedy faraon pozwolił na czasowe opuszczenie Egiptu przez Izraelitów, ale na wieść o tym, że lud Izraela ucieka z Egiptu, próbował na czele
swoich wojsk doścignąć go i ponownie obrócić w niewolników.

Jahwe za pośrednictwem Mojżesza sprawił, że Morze Czerwone się rozstąpiło, Mojżesz i Izraelici uciekli przez jego środek a pogoń zginęła w
nieskończonych odmętach powracających na swe miejsce wód. Ludzi cierpieli głód wędrując przez pustynię, jednak wiedzieni obietnicą
życia w Ziemi Obiecanej trwali w wędrówce.

Następnie w Kadesz-Barnea wyprawił on zwiadowców do ziemi Kananejskiej, ci jednak wrócili przestraszeni potęgą jej mieszkańców. Swym
strachem zarazili pozostałych Izraelitów, którzy po raz kolejny złorzeczyli Mojżeszowi. Bóg ukarał Hebrajczyków za ich szemrania, skazując
ich na 40-letnią tułaczkę i oznajmiając im, że dopiero ich synowie wejdą do Ziemi Obiecanej. Tam też przeciwko niemu zbuntowało się 250
wybitnych naczelników wśród nich Korach, za co Bóg ich ukarał – pochłonęła ich rozstępująca ziemia.

Mojżesz przewodził Izraelowi przez czterdzieści lat wędrówki po pustyni, jednak nie dane mu było wejść do Ziemi Obiecanej Kanaan, za
grzech którego się dopuścił u źródeł Meriba, gdzie zniechęcony szemraniem ludu wziął z rozkazu Pana laskę i zamiast przemówić do skały
jak mu ten rozkazał, uderzył w nią dwa razy i trysnęła z niej woda. Nie powiedział, że Bóg okaże chwałę i wywiedzie ze skały wodę, nie
uwielbił go przed Bogiem.

Ortopraktyka- kodeks postępowania dla wydzielonej grupy, która ma „nie mieszać” się z innymi, np. kasta kapłańska, armia; ma wyróżniać
grupę przez określone wyznaczniki np. jedzenie, ubiór, kodeks wew., wydzielenie (często nie zakładają rodzin). Egipt nie ma historii w
naszym rozumieniu
- kolejne lata zapisywane są za pomocą imion władców, co pozwala na stwierdzenie jak
daleko jesteśmy od czasu bogów
- wszysttko co istoteczne wydarzyło się w czasie mitycznym
• Kultura nie jest nastawiona na ewolucję, ale na zachowanie całości
• Kultura konkurencji rytualnej - dzięki powtarzalnym rytuałom można zachować ład
• Jedyny tekst: Egipska Księga Umarłych - instrukcja obsługi śmierci
- powstała w oksie panowania Persów, którzy chcieli zrekonstruować tradycję
- dopiero w stanie kryzysu kultura zazyna zapisywać
- utworzenie księgi nie sprawiło utworzenia kanonu, brak podziału na sekundarne -
dopowiedziane, które ma niższy status i prymarne
- ŚWIĄTYNI NIE DA SIĘ INTERPRETOWAĆ
można tylko powtarzać, są wpisane w porządek przestrzenny i nie można ich przenieść
np. przy utracie terytorium
KULTURA ŻYDOWSKA
Jedyna, która przetrwała.
• Tradycja ustna: Haggada - opowieść o wyjściu , o narodzie, którego
tożsamość nie jest określona przez miejsce, góra - eksterytorium,
• Bóg, który się objawił - nic oprócz tego, że nie jest żadnym z bogów,
których oni mają, -- może objawić się wszędzie (eksterytorialny), daje 613 przykazań
(podobnie jak w Egipcie, jednak tu kodeks dotyczy wszystkich, nie tylko kapłanów, ma
wyizolować nie za społeczeństwa, ale od innych narodów = AMIKSIA)
• 40 lat z Egiptu do Ziemi obiecanej - normalnie 7 dni
- bóg nie chce żeby dotarli Ci którzy pamiętają stare czasy, wymazywanie pamięci
kulturowej
- brak możliwości asymilacji (koszerność wyklucza gościnę, zakaz małżeństw - Ci którzy
wychodzili byli multietmiczni)
• Faza prorocka: mniejszość przestrzega reguł i oskarża większość o pogaństwo -
pierwsza faza krytyki kultury (tylko nasz bóg jest prawdziwy, bo nie jest z brązu lub
żelaza)
• Upadek państwa północnego - niewola - kara
• Niewola babilońska 6 w. p.n.e. - punkt zwrotny - przyjęcie stylu życia mniejszości. -
bardzo funkcjonalne dla społ. na wygnaniu, które chce zachować tożsaość
• Deuteronemia (?) - księga powtórzonego prawa - zmiana nośnika - potrzeba nadawania
cech kanonicznych (stąd podyktowana przez Mojżesza, a najlepiej znaleziona)
• Znajomość konieczna, tradycje tworzy się przez nawiązywanie do tych, którzy już
znaleźli się w kanonie

Prawo Żydowskie – ortopraktyka dla całej populacji (Halacha (hebr. הכלה, droga, zachowanie) – nazwa prawa żydowskiego, obejmującego
prawo biblijne, talmudyczne oraz późniejsze kodyfikacje (Szulchan Aruch) i responsy rabiniczne, a nawet lokalne tradycje; Halacha dotyczy
przepisów kultowo-liturgicznych, pokarmowych – koszerność (kaszrut) – i różnych aspektów życia codziennego, obowiązujących Żydów
ortodoksyjnych.Zawiera 613 przykazań (noszących nazwę micwa), na które składa się 248 nakazów i 365 zakazów.) – „palisada”

Kultura wyjścia
Tożsamość, która wiąże się z terytorium
Mobilność pisma
Obietnica-braki społeczne wynagradzane bogatą tradycją
Tradycja rabiniczna
Kapłani interpretują pisma
Uwewnętrznione prawa – substytut tego, czego zabrakło
Obietnica przesunięta w czasie – wariant restauratywny

Jan Assmann ten gorący aspekt Żydowskiej kultury postawił obok kultury Egipskiej. Budynki Egipskie nie zmieniły się zbytnio pod względem
architektonicznym, nie zmienił się także materiał, z którego go wykonywano. Kultura weszła w stan hibernacji, czasu historycznego, weszła
w kanon, którego nie wolno zmieniać.

Dla Assmana wariant egipski jest na tyle ważny, ponieważ Egipcjanie mięli pismo, które stawia za warunek historyczności.
Może zdarzyć się tak, że kultura pisma i słowa będzie się różniła, wtedy trzeba wybrać, ustalić kanon – to, czego już nie zmieniamy.

Tekst pisany sam o niczym nie mówi – należy go zinterpretować.

Oralność i piśmienność:

Kultura oralna jest to forma kultury, w której dominującą formą transmisji treści kulturowych jest bezpośredni przekaz ustny (oralny).
Pismo jest nieznane lub mało znaczące.
W kulturze oralnej słowa mają charakter wydarzeń, nie zostają bowiem utrwalone a ich jedyną materialną postacią jest dźwięk. Bronisław
Malinowski podkreślał, że w takich kulturach język jest bardziej sposobem działania, a nie odpowiednikiem myśli. Stąd powszechna w
takich społeczeństwach wiara w stwórczą moc słowa.
Jedynym sposobem przechowywania treści kulturowych w takim systemie jest ich powtarzanie, któremu towarzyszy dążenie do ich
zachowania postaci możliwie nienaruszonej. Treści nie powtarzane ulegają zapomnieniu i tym samym przepadają, niemożliwe jest już ich
odnalezienie.
W kulturze takiej struktura ludzkiego sposobu myślenia, podejścia do czasu, do rzeczywistości jest zupełnie inna niż w społeczeństwach,
których kultura oparta jest na piśmie, a zwłaszcza tych opartych na druku.
Ogromny wkład w odkrycie i opisanie sposobu funkcjonowania kultur oralnych mieli tacy badacze jak Milman Parry i jego syn Adam. Ich
badania wiążą się z próbami wyjaśnienia tzw. kwestii homeryckiej (problem autorstwa eposów Homera) a także z eposami ludowymi
Bałkanów. Zapoczątkowały szereg kolejnych badań prowadzonych przez antropologów w społeczeństwach "pierwotnych" na całym
świecie, a także folklorów europejskich, które również były kulturami oralnymi.

Kultura pisana – kultura wyższych form rozwojowych cywilizacji ludzkiej, dla których zaistnienia niezbędnym warunkiem była możliwość
jednoznacznego utrwalania myśli ludzkiej, oraz przekazywania jej na odległość. Warunek ten w stopniu wystarczającym spełnić mógł
dopiero wynalazek pisma. Przykładem tej kultury może być średniowieczna Europa.

Pismo nie jest jedynym nośnikiem zmian historycznych
Formowanie się kanonu ksiąg
Tworzenie tekstów współdziała z tradycją przekazów ustnych
„Pismo lekarstwem na pamięć”
Przypominanie wypiera pamięć -> przeszłość odtwarzana ze znaków obcych swojej istocie
Tradycja ustna może być w konflikcie z piśmienniczą -> trzeba ustalić kanon
Ważne przekazy ustne są spisywane -> mogą kłócić się z już istniejącymi (2 wyjścia: wykluczmy to przemocą, lub włączmy do
kultury i zinterpretujmy)
Teksty późniejsze odwołują się do wcześniejszych <-czas historyczny

Sektory zimne współczesnej kultury to armia i kościół.