RAK SZYJKI MACICY I RAK JAJNIKA: EPIDEMIOLOGIA, DIAGNOSTYKA, LECZENIE
RAK SZYJKI MACICY
Współczynnik zachorowalności 12,4 na 100.000 kobiet.
Współczynnik umieralności 6,0 na 100.000 kobiet.
Nowotwory u kobiet:
" Szyjka macicy 35,3%
" Jajnik 29.3%
" Trzon macicy 27,7%
Postacie kliniczne raka szyjki macicy:
" Endofityczna  z kraterowatymi owrzodzeniami, drążąca podścielisko, szybko
naciekająca sklepienie pochwy i przymacicze, najczęstsza
" Egzofityczna  kalafiorowata, łatwo krwawiąca przy dotyku
" Wewnątrzszyjkowa  rozdymająca w póz
niejszych etapach szyjkę, trudna do
rozpoznania
Postacie histopatologiczne raka szyjki macicy:
" Rak płaskonabłonkowy 75-95%
" Rak gruczołowy 5-25%
Klasyfikacja zaawansowania klinicznego  taka sama dla wszystkich postaci histopatologicznych.
Diagnostyka
" screening, kolposkopia
" biopsja
CYTOLOGIA
Zaawansowanie wg FIGO
" Stopień I  wycinamy szyjkę, zajęta tylko szyjka, przeżycie 5-letnie - 85%
" Stopień II  rozległa operacja, zajęta szyjka macicy, częściowo pochwa i przymacicze
" Stopień III  nieoperacyjne, w dużym stopniu zajęte przymacicze, dochodzi do kości miednicy,
operacja nie wskazana, komórki nowotworowe dostają się do krwi i limfy
Czynniki prognostyczne:
" Wielkość ogniska pierwotnego
" Obecność przerzutów w węzłach chłonnych
" Głębokość i rozległość nacieku
Stopień zaawansowania nie zmienia się po rozpoczęciu leczenia.
1
Objawy: ból w dole brzucha, krwawienie kontaktowe, cuchnące upławy
Kwalifikacja do leczenia:
" Badanie fizykalne pochwowo-odbytnicze
Wygląd i rozległość zmian na szyjce
Stopień naciekania ścian pochwy
Pachwinowe węzły chłonne
Badanie per rectum  naciekanie przymacicza  czujemy stwardnienie
" Badania diagnostyczne
Kolposkopia
Biopsja zmiany szyjki
Wyskrobiny kanału i jamy macicy
Histeroskopia
Konizacja
Cystoskopia
Rektoskopia
Gdy stwierdzamy wodonercze  naciek nowotworowy może uciskać na moczowód
Obrzęk ogoniasty  nienowotworowy ucisk na ścianę pęcherza, można operować, istotna cystoskopia
Leczenie operacyjne:
" Konizacja
" Amputacja
" Trachelektomia - wycięcie szyjki do poziomu cieśni, gdy pacjentka chce mieć jeszcze dzieci
" Proste wycięcie macicy  gdy już ma dzieci
" Operacje radykalne brzuszne, pochwowe  operacje Wertheim-Meissa (usunięcie zajętych
węzłów chłonnych miednicy małej oraz usunięcie macicy i przymacicza)
" Operacje laparoskopowe - usuwamy macicę
" Wytrzewienie
" Paliatywne  przedłużające życie pacjentki, np. nakłucie nerki w celu usunięcia wodonercza
Zatoka Douglass a  zagłębienie odbytniczo-maciczne
Uszkodzenie moczowodu jest najczęstszym powikłaniem w operacji raka szyjki macicy, może dojść do
przetoki lub zwężenia moczowodu (bóle kolkowe nerek  wymaga ponownej operacji).
Węzeł  wartowniczy  pierwszy węzeł o pewnym spływie chłonki z okolicy zajętej nowotworem.
Indygo, karmin, Technet  barwniki, które widać w węzłach chłonnych  w. wartowniczy nie
wyłapuje.
Przy usuwaniu węzłów chłonnych trzeba pamiętać o limfotoku i możliwości powstania cysty
limfatycznej (limfa w dalszym ciągu spływa z kończyn dolnych).
Zabieg przemieszczenia jajników  gdy chcemy zachować czynność hormonalną przy radioterapii,
odcinamy jajniki zachowując naczynia i  chowamy je pod nerkę.
2
Przerzuty do węzłów chłonnych miednicznych i około aortalnych.
Powikłania śródoperacyjne:
" Zgon (ok. 1%)
" Krwawienia i krwotoki
" Uszkodzenia dróg moczowych
" Zator t. płucnej
Zakażenie HPV  czynnik etiologiczny raka szyjki macicy
" Ok. 100 typów u człowieka
" Kuliste DNA wirusy
" Mogą przetrwać na suchym materiale (np. na wziernikach, ławkach na basenie...)
" Do cyklu życiowego wymaga organizmu gospodarza
" Najbardziej patogenny wirus typu 16 i 18, wyróżnia się ogółem 15 typów onkogennych
" Nie dochodzi do zakażenia poprzez krew, zakażenie poprzez kontakty seksualne
" Atakuje miejscowo, nie powoduje wiremii
" Zmiany najpierw w błonie podstawnej, póz
niej coraz wyżej do powierzchniowych warstw
nabłonka komórki koilocytarne  komórki zakażone wirusem HPV
" Czasem dochodzi do samoistnego wyleczenia
" Posiada białka E6 (blokuje białko p53, umożliwia dalszy podział wadliwych komórek
onkogeneza) i E7 (blokuje białko Rb)
Szczepionka przeciw HPV nie zawiera DNA wirusowego, posiada przeciwciała przeciw białkom L1 i L2
kapsydu wirusa. Nie można zarazić się wirusem poprzez szczepionkę! Odporność dzięki szczepionce -
5 lat??
Są 2 typy szczepionek:
" Zawierająca przeciwciała przeciw 4 podtypom wirusa 6, 11, 16, 18  zalecana dla
osób w wieku 9-26 lat
" Szczepionka zawierająca p-ciała przeciw podtypom 16 i 18 wirusa
Palenie papierosów i stosowanie środków antykoncepcyjnych zwiększają ryzyko rozwinięcia raka
szyjki macicy (palenie sprzyja mutacjom komórek, a estrogeny działają immunosupresyjnie).
RAK SROMU
Choroba starszych kobiet
Póz
no rozpoznawany, często z
le leczony (objawy dermatologiczne)
Czynnik etiologiczny  zniekształcenia, zanik błon sluzowych
4% wszystkich nowotworów u kobiet
RAK JAJNIKA
Przedział wieku 40-70 lat.
Ocena 5 letniego przeżycia:
3
" Stopień I  74% (27% z zajęciem węzłów chłonnych), zajęty tylko jajnik
" Stopień II  58% (30% z zajęciem węzłów chłonnych), jajnik + przerzuty wewnątrzotrzewnowe
i poza miednicę małą
" Stopień III  30% (48% z zajęciem węzłów chłonnych), jajnik + śródotrzewnowo + poza jamę
miednicy + węzły chłonne
" Stopień IV  10% (100% z zajęciem węzłów chłonnych), włącznie z wysiękiem do jamy
opłucnej
Czynniki ryzyka:
" Mała płodność
" Mała liczba ciąż i porodów
" Doustna antykoncepcja przez co najmniej 5 lat
" Endometrioza
" Świnka
" Uprzednie napromieniowanie
" Grupa krwi A (50% chorych)
" Talk
" Czynniki genetyczne
Rak jajnika występuje rodzinnie (5-10%):
" Zespół wrodzonego raka jajnika i sutka
" Zespół wrodzonego raka jajnika
" Zespól Lynch
Często współistnieje z mutacjami genów BRCA1 i BRCA2.
Najczęściej (>70%) jest to nowotwór nabłonkowy  rak surowiczy (tu najłatwiejsza chemioterapia).
Diagnostyka  badania kliniczne, USG, TK, MRI, markery, laparoskopia.
Leczenie najczęściej wieloetapowe, maksymalne wycięcie tkanki nowotworowej.
Rak jajnika rozwija się najpierw w jamie otrzewnowej, następnie nacieka miednicę mniejszą, na
prawo do wątroby i na końcu na lewo. Wzdłuż naczyń jajnika daje przerzuty do węzłów chłonnych
około aortalnych. Bardzo często obserwuje się wznowienie choroby (chemioterapia nie eliminuje
raka z węzłów chłonnych). Usuwamy sieć  tutaj najpierw są przerzuty. Charakterystyczne dla raka
jajnika jest wodobrzusze. Rak jajnika znajduje się na 2 miejscu po raku szyjki macicy. Jest póz
no
wykrywany, najczęściej gdy przerzuty są już w jamie brzusznej. Leczenie skojarzone  chemioterapia
+ leczenie chirurgiczne.
4