1. Podstawowe pojęcia związane z ekologią.
Ekologia  nauka o miejscu życia organizmów (środowiska).
Nauka biologiczna badająca wzajemne stosunki miedzy organizmami lub zespołami organizmów a
otaczającym je środowiskiem.
Zajmuje się ekosystemami, ich wewnętrzną strukturą, funkcjonowaniem i ewolucją, tj. bada miejsce
zamieszkania i przystosowanie się organizmu do przyrodniczego środowiska.
Przedmiotem ekologii jest także wpływ działalności człowieka na środowisko poszukiwanie metod
zapobiegania dewastacji środowiska, tzn. obejmuje również zagadnienia ochrony środowiska.
Działy ekologii:
- autekologia  badająca związki organizmu ze środowiskiem, tzw. ekologia organizmów;
- synekologia  ekologia ekosystemów, zespołów , populacji;
- sozologia  zajmuje się podstawami ochrony przyrody i jej zasobów oraz zapewnieniem trwałości ich
użytkowania.
Biosfera.
Strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie odbywają się procesy ekologiczne.
Biosfera jest częścią zewnętrzną skorupy Ziemi, która obejmuje również powietrze, ląd i wodę.
Biosfera jest światowym systemem ekologicznym i obejmuje wszystkie żyjące organizmy i ich powiązania
ze sobÄ… i z litosferÄ… (skorupÄ… ziemskÄ…), hydrosferÄ… (wodÄ…) i atmosferÄ… (powietrzem).
Biosfera dzieli się na mniejsze układy  ekosystemy!
Biosfera = ekosfera
Sfera gdzie może istnieć życie.
Nauka podstawowa o funkcjonowaniu biosfery = ekologia.
Środowiskiem życia wszystkich organizmów jest biosfera. Organizmy dopasowują się do środowiska w toku
ewolucji i mimochodem je zmieniajÄ….
Ekosystem- podstawowa jednostka badań ekologii.
Ekosystem  fragment przyrody stanowiący funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii
pomiędzy częścią żywą  biocenozą, a nieożywioną  biotyp.
Biotop + biocenoza = ekosystem.
Każdy ekosystem składa się z:
- elementów abiotycznych (nieożywionych)  np. woda, klimat, temperatura  tworzą biotyp.
- elementów biotycznych (żywych)  organizmy żywe, rośliny, zwierzęta  tworzą biocenozę.
Ślad ekologiczny- analiza zapotrzebowania człowieka na zasoby naturalne biosfery.
Porównywana jest ludzka konsumpcja zasobów naturalnych ze zdolnością Ziemi do ich regeneracji.
Pokazuje jak styl życia wpływa na Ziemie.
Ślad ekologiczny to szacowana ilość hektarów powierzchni lądu i morza, potrzebna do rekompensacji
zasobów zużytych na konsumpcję absorpcję odpadów. Ślad mierzony jest w globalnych hektarach (gha)
na osobÄ™.
Ekologiczny ślad  pokazuje czy podział dóbr środowiskowych jest sprawiedliwy.
Na Ziemi jest około 12 miliardów ha powierzchni biologicznie czynnej, czyli wszyscy ludzie na Ziemi żyli
tak, jak przeciętny Amerykanin, ludzkość potrzebowałaby do życia 5 planet takich jak Ziemia.
Równowaga ekologiczna w ekosystemie w przyczyny naruszania.
Równowaga ekologiczna zależy od prawidłowego funkcjonowania wszystkich ogniw współdziałających w
krążeniu materii i przepływie energii.
Ingerencja człowieka (powodująca zaburzenie równowagi) polega na:
- wprowadzeniu elementów nowych (dodawania), np. wprowadzenie odpadów (szkło, plastyk, detergenty,
substraty ropopochodne), nowe organizmy (królik w Australii);
- usuwaniu z układów naturalnych jego elementów (eksport plonów, mikroelementów z gleby, eliminacja
drapieżników);
- zmianie warunków siedliskowych, np. bariery na drogach migracji zwierząt.
Analiza historii produktu.
Gdy mówimy o zanieczyszczeniach generowanych przez przemysł, trzeba wziąć pod uwagę pełną historię
produktów, od wydobycia surowców aż do zniszczenia produktów finalnych .
Ocena cyklu życia produktu  analiza cyklu życia produktu (LCA) została przyjęta za podstawę
oszacowania wpływu produktów przemysłowych środowiska.
LCA jest jedną z kilku technik zrządzania środowiskiem służącą do badania aspektów środowiskowych i
potencjalnych wpływów na środowisko w całym okresie życia wyrobu (tj.  od kołyski do grobu ) począwszy
od pozyskania surowców przez produkcję, użytkowanie, aż do likwidacji.
Zanieczyszczenia
Zanieczyszczenie powietrza
rozproszone
PRODUKCJA
ENERGII
Transport
Transport
PROCESY PRZEMYSA
OWE KONSUMENT
SUROWCE Transport
wycieki
Odpady stałe
odpady
Zawracanie obiegu (transport)
Główne rodzaje zanieczyszczeń środowiska.
Główne rodzaje zanieczyszczeń środowiska to przemysł, transport, rolnictwo i gospodarka komunalna:
- zanieczyszczenie powietrza
- zanieczyszczenie wód
- zanieczyszczenie gleb
Zanieczyszczenia powietrza.
y
ródła zanieczyszczeń powietrza to procesy spalania paliw, energetyka, transport, przemysł metalurgiczny,
przemysł budowlany, przemysł chemiczny, składowiska surowców i odpadów.
Do głównych zanieczyszczeń powietrza należą: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenki węgla oraz
węglowodory.
Zanieczyszczenia powietrza:
- naturalne  w wyniku wybuchów wulkanów, wydobywanie się gazów z Ziemi, pożarów lasów);
- antropogeniczne  transport, przemysł rolnictwo.
Rodzaje zanieczyszczeń środowiska.
Zanieczyszczenia środowiska dzielą się na:
a) Zanieczyszczenie powietrza - występowanie w atmosferze różnych substancji w takiej koncentracji i
przez tak długi czas, że prowadzi do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia lub samopoczucia ludzi, dla
organizmów żywych albo do uszkodzeń obiektów nieożywionych (np. przez korozję)
b) Zanieczyszczenia wody - zmiany cech fizycznych, chemicznych i biologicznych, uniemożliwiające
wykorzystanie wód do celów pitnych lub gospodarczych
c) Zanieczyszczenia gleby - zmiana cech gleby uniemożliwiająca jej normalne użytkowanie
Skażenia promieniotwórcze - to skażenie wody, gleby lub powietrza substancjami promieniotwórczymi, np.
uranem powstałe przeważnie podczas awarii elektrowni jądrowej, wybuchu bomby atomowej, itp.
d) Zanieczyszczenie hałasem - to zanieczyszczenie spowodowane dużą emisją hałasu przez urządzenia
mechaniczne, np. samoloty, samochody, itp; jest typowe dla środowiska miejskiego
e) Zanieczyszczenie krajobrazu - polega na zmniejszeniu wartości estetycznych otoczenia przez ingerencję
człowieka, np. hałdy
f) Zanieczyszczenie światłem - to emisja światła, która przeszkadza przeważnie w żerowaniu zwierzętom
( http://naszaekologia.pl/zanieczyszczenia_srodowiska.php )
Kwaśne deszcze.
- opady atmosferyczne: zawierajÄ…ce w kroplach wody zaabsorbowane gazy SO , NO i inne bezwodniki
2 2
kwasowe oraz produkty ich reakcji w atmosferze  słabe roztwory H SO , HNO .
2 4 3
Uszkadzają igły i liście drzew  zakłócenia w systemie och odżywania i w bilansie wodnym.
Następuje też zakwaszanie gleby. Następuje zwiększenie zawartości szkodliwych dla drzew metali
rozpuszczonych w roztworze glebowym. Zmniejsza się odporność roślin na choroby i owady.
Ogromne ilości emitowanych związków siarki i azotu doprowadziły w Europie i Ameryce Północnej do
poważnego pogorszenia stanu lasów, jak i gleb.
Przyczyną występowania kwaśnych opadów jest reakcja chemiczna, która zachodzi w atmosferze. W jej
wyniku dwutlenek siarki (SO ), tlenki azotu (NO ) i para wodna (H O) tworzÄ… kwasy: siarkowy i azotowy.
2 x 2
Opadając na ziemię  nie tylko w postaci deszczów, ale także jako śniegi i mgły  powodują one
zakwaszenie gleb, niszczą faunę i florę, przyspieszają korozję metalowych konstrukcji urządzeń i budowli.
Na kwaśne opady najbardziej narażone są obszary leżące w sąsiedztwie z
ródeł zwiększonej emisji SO
2
i NO . Dotyczy to zwłaszcza rejonów elektrowni i elektrociepłowni opalanych zasiarczonym paliwem 
x
węglem kamiennym i brunatnym. Często jednak opady te, niesione wiatrami, trafiają na obszary odległe
od z
ródeł zanieczyszczeń atmosfery. Dlatego przeciwdziałanie kwaśnym deszczom stanowi problem
międzynarodowy.
RozwiÄ…zanie sytuacji.
Jedynym pełnym rozwiązaniem problemu zakwaszenia jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza
przez zmniejszenie zużycia paliw, poprawa technik spalania i oczyszczania o zakładanie filtrów.
Sytuacja zmieniła się, od kiedy w Europie i w USA emisja SO zaczęła mieć swoją cenę w ciągu 30 lat
2
spadła o rdzaw wielkości. W Unii wprowadzono normy emisji, a w USA system cap & trade.
Smog (smoke  dym, fog- mgła).
Smog to mieszanka pary wodnej, bÄ…dz
też mgły z dymem. Powstanie przez skumulowanie się znacznej
ilości zanieczyszczeń na niewielkim obszarze. Muszą temu sprzyjać bezwietrzne warunki pogodowe.
Klasyczny: duże zagęszczenia sadzy w powietrzu oraz zwiększona zawartość SO , odpowiedzialnego za
2
kwasowe właściwości tego smogu. Szkodliwy zarówno dla materii nieożywionej jak i przede wszystkim
groz
ny dla życia i zdrowia ludzi.
W 1952 roku w Londynie spowodował śmierć ponad 4000 osób. współcześnie dzięki technicznym
udoskonaleniom i wprowadzonym przepisom prawnym smog klasyczny został prawie całkowicie
wyeliminowany.
Fotochemiczny: w warunkach klimatu tropikalnego lub subtropikalnego, tworzy się głównie ze spalin
samochodowych zwierających węglowodory, tlenki azotu i czad, pod wpływem promieniowania
słonecznego, związki te reagują ze sobą tworząc substancje silnie utleniające. Smog ten atakuje drogi
oddechowe zmniejszając odporność na choroby nowotworowe.
Efekt cieplarniany.
Gaz cieplarniany (szklarniowy)  gazowy składnik atmosfery będący przyczyną efektu cieplarnianego.
W atmosferze występują zarówno w wyniku naturalnych procesów, jak i na skutek działalności człowieka.
Efekt cieplarniany jest zjawiskiem naturalnym i z naszego punktu widzenia  bardzo korzystnym, gdyż bez
niego na Ziemi nie mogłoby powstać i rozwinąć się życie.
Problemem nie jest efekt cieplarniany, lecz zmiany jego nasilenia.
Promieniowanie słoneczne, jakie dochodzi do powierzchni Ziemi, jest przez nią pochłaniane. Następnie
ogrzana Ziemia wysyła do atmosfery własne promieniowanie cieplne. Większa część z niego ulega
rozproszeniu. Reszta zaś, po odbiciu się od warstwy koncentracji gazów cieplarnianych, wraca do
powierzchni Ziemi. Jest to promieniowanie zwrotne, które powoduje dodatkowy wzrost temperatury
powietrza.
Występowanie w atmosferze gazów cieplarnianych umożliwia życie na naszej planecie (bez nich
temperatura spadłaby znacznie poniżej zera). Jednakże zbyt duża ich koncentracja  powstała np.
w wyniku działalności człowieka  może prowadzić do katastrofalnego w skutkach ocieplenia. Pod wpływem
wyższej temperatury nastąpiłoby nadmierne topnienie lądolodów, co z kolei spowodowałoby podniesienie
się poziomu wód morskich i zalanie wielu gęsto zaludnionych obszarów. Zimy byłyby cieplejsze, a lata
zdecydowanie bardziej upalne (wręcz niebezpieczne dla życia). W suchych rejonach Ziemi susze jeszcze
zaostrzyłyby się, a obszary deszczowe nawiedzałyby częste powodzie.
Jak na razie naukowcy odnotowali ocieplenie klimatu o okoÅ‚o 0,8°C w ciÄ…gu ostatnich 100 lat. Jeżeli jednak
emisja gazów cieplarnianych utrzyma się na obecnym poziomie, to za 50 lat globalna temperatura
podniesie siÄ™ Å›rednio o 2°C. A to może już wywoÅ‚ać niebezpieczne skutki.
Dziura ozonowa.
Warstwa ozonowa  ozon stratosferyczny pochłania część promieniowania ultrafioletowego docierającego
do Ziemi ze Słońca.
Promieniowanie ultrafioletowe jest szkodliwe dla organizmów żywych, uszkadza komórki (oparzenia), oraz
ich materiał genetyczny.
Dziura ozonowa  zmniejszenie się stężenia O w atmosferze głównie w obszarach podbiegunowych.
3
Spowodowane jest emisją freonów.
Freony są mało reaktywne, mogą więc żyć w atmosferze ponad 100 lat. W ozonosferze miliony ton lekkich
freonów pod pływem promieniowania ultrafioletowego rozkładają się na C, F , Cl .
2 2
F i Cl rozpoczynając reakcję łańcuchową z O powodując tworzenie się O .
2 2 3 2
Konwencja Wiedeńska o Ochronie Warstwy Ozonowej.