POKOLENIE NOWEJ FALI: PROGRAMY, GRUPY, PRZEDSTAWICIELE
NOWA FALA (pokolenie 68, pokolenie 70)

Debiuty prasowe tej formacji przypadły na II połowę lat 60tych, główny czas wspólnej

działalności to l. 1971 – 1976. Ruch w twórczości młodego pokolenia pisarzy w l. 70tych w
Polsce wyrosły z krytycyzmu wobec zastanej sytuacji literatury, schematów współczesnej kultury
masowej, konwencji mowy oficjalnej i alienacyjnych mechanizmów życia społecznego. Związani
z pismami: Orientacja, Student, Nowy Wyraz, Nurt, Agora.

W NF odrodziło się zjawisko grup literackich o charakterze programowym: Teraz –

Karków, Próby – Poznań; sytuacyjnym: Agora – Wrocław.

Ruch ten, reprezentowany m.in. przez S. Barańczaka, R. Krynickiego, A. Zagajewskiego

znalazł odbicie przede wszystkim w poezji, krytyce literackiej i publicystyce, stosunkowo
niewielkie w prozie narracyjnej.

Poeci NF nawiązujący w niemałym stopniu do doświadczeń prozy lingwistycznej,

podejmowali demaskatorska analizę języka obsługującego życie publiczne – jego stylistycznych
szablonów, obezwładniających chwytów perswazyjnych i znaczeniowych znieprawień. Z krytyki
języka propagandy komunistycznej wyprowadzali nowe formy liryki obywatelskiej i
moralistycznej.

W swym programie ideowo-artystycznym NF opowiadała się za literaturą prawdomównie

utrwalająca doświadczenia dzisiejszego człowieka w warunkach totalitarnych zagrożeń i
zniewoleń, a przeciw pisarstwu zamazującemu konflikty współczesnego świata, zadowalającemu
się głoszeniem półprawd lub zasłaniającemu swoje niezaangażowanie ideą czystej sztuki.

Postulowana poetyka formacji miała być podporządkowana dyrektywie realizmu (mówić

wprost) oraz odwagi społecznej i artystycznej (nieufność).

POEZJA STANISŁAWA BARAŃCZAKA
Barańczak Stanisław (ur. 1946), poeta, krytyk, teoretyk literatury, tłumacz. Jako poeta i krytyk
debiutował w 1965. Współtwórca poetyckiej Nowej Fali (tomiki Korekta twarzy, 1968, Jednym
tchem, 1970, Dziennik poranny, 1972, Sztuczne oddychanie, 1974). Przeszedłszy do opozycji
politycznej, wyrażał sprzeciw wobec komunistycznej rzeczywistości (m.in. zbiory wierszy Ja
wiem, że to niesłuszne, Paryż 1977, Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu, Paryż 1980,
Widokówka z tego świata i inne rymy z lat 1986-1988, Paryż 1988, Podróż zimowa, 1994). Za
tom Chirurgiczna precyzja (1998) otrzymał nagrodę literacką za najlepszą książkę roku - NIKE

'99.
Czołowy poeta pokolenia tzw. "Nowej Fali", jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy
debiutujących w latach istnienia PRL, łączący twórczość literacką i naukową z działalnością
polityczną.
W jego własnej twórczość wyraźnie widoczne są trzy dominujące elementy: zainteresowania
etyczne, niezwykła pasja polityczna i nadzwyczajna sprawność lingwistyczna. Podejmowanym
przez niego tematom, świadczącym o zaangażowaniu w problemy społeczne, zawsze towarzyszy
u niego zadziwiająca biegłość języka. Paradoksem wydawać się może fakt, że Barańczak, który
zaczynał jako poeta-krytyk języka i społecznego porządku, największe sukcesy osiągnął jako
Parnasista

końca

XX

wieku,

wirtuoz

poetyckiej

formy.

Zbiór CHIRURGICZNA PRECYZJA został uhonorowany w roku 1999 nagrodą literacką Nike.
Cechy twórczości:
-podejmuje temat Polaka – emigranta postawionego wobec historii i kultury – poczucie
niezrozumienia i obojętności narodów na polski los;
-obrazuje rzeczywistość PRL-owską, szczeólnie eksponuje osaczenie, indoktrynację, niepewność
własnego domu i losu;
-wskazuje na gorycz polskiej historii, przekłamany wizerunek Polaka za granicą;
-operuje dwuznacznością słów, szablonami językowymi, kalamburem.

TOMY: Korekta twarzy 1968; Jednym tchem 1970, Chirurgiczna precyzja 1998.

POEZJA ADAMA ZAGAJEWSKIEGO
Zagajewski Adam (1945-), poeta, eseista, krytyk, prozaik.
Jego pierwsze książki poetyckie, KOMUNIKAT i SKLEPY MIĘSNE, stanowiły realizację
pokoleniowego postulatu mówienia prawdy o otaczającej rzeczywistości społecznej i obnażania
fałszu języka oficjalnego. Tom IST. ODA DO WIELKOŚCI oprócz wierszy stanowiących
reakcję na wprowadzenie stanu wojennego przyniósł już tematy i sposoby ich poetyckich
realizacji, które na stałe zadomowiły się w twórczości Zagajewskiego, stającej się odtąd poezją
zamyślenia pełnego znaków zapytania i eseistyką pisaną przez "człowieka problematycznego".
Do stałych tematów poetyckich Zagajewskiego należą: nieustanne kwestionowanie ról
biograficzno-egzystencjalnych bohatera lirycznego wierszy i pochwała życia oglądanego w "jego
zmienności, w jego falowaniu, w jego wieloznaczności" (jak pisał w eseistycznej książce

SOLIDARNOŚĆ I SAMOTNOŚĆ), zanurzenie w świecie kultury europejskiej i kontemplacja jej
dziedzictwa, sięganie w głąb własnych korzeni (POEMAT) i roztrząsanie wariantów swego losu,
przymierzanie kostiumów i masek. W wierszach Zagajewskiego często powraca obraz
zamyślonego wędrowca z książką w ręku, podróżującego przez świat "wypożyczony z wielkiej
biblioteki" (PŁÓTNO).

Antynomiczność, wielość rzeczywistości to stały motyw Zagajewskiego. "Zrozumiałem, że świat
jest podwójny, podzielony, zarazem wspaniały i trywialny, ciężki i lotny, bohaterski i tchórzliwy"
- wyznaje po latach komunistyczny funkcjonariusz w opowiadaniu "Zdrada" (w tomie DWA
MIASTA). SOLIDARNOŚĆ I SAMOTNOŚĆ (1986) ukazuje schorzenia i iluzje kultury zbytnio
zaangażowanej w politykę i rozważa dylematy przed jakimi staje dziś pisarz czy artysta.
Zagajewski pisze o Krakowie i o Paryżu, o miastach dzieciństwa, mitycznych miejscach swej
"środkowoeuropejskiej" edukacji, o Nietzschem, Jungerze, Bruno Schulzu, Cioranie, Gotfriedzie
Bennie, o zagrożeniach, jakie nasza cywilizacja niesie dla życia duchowego, o paradoksach jakie
rodzą się w sytuacji, gdy jest coraz więcej środków przekazu, a coraz mniej do przekazania, i o
wielu innych sprawach i postaciach kluczowych dla naszej współczesności.
Opublikował zbiory wierszy: Komunikat (1972), Sklepy mięsne (1975), List. Oda do wielości
(1982, poza zasięgiem cenzury), Jechać do Lwowa i inne wiersze (Londyn 1985), Płótno (Paryż
1990). Ziemia ognista (1994), Trzej aniołowie, Three Angels (1998), Pragnienie (1999).
Pragnienie uzyskało nominację do nagrody za najlepszą książkę roku NIKE 2000.

POEZJA RAFAŁA WOJACZKA
Wojaczek Rafał (1945-1971), poeta. Reprezentował postawę katastroficzną, szokując "estetyką"
brzydoty, drastycznym słownictwem i czarnym humorem. Postawa buntu wobec
ustabilizowanych norm moralnych i estetycznych. Ukazywał dezintegrację osamotnionej
jednostki, posługując się czarnym humorem, obrazowaniem z dziedziny fizjologii i erotyki, nie
stroniących od naturalizmu. Zmarł śmiercią samobójczą, co stało się początkiem legendy "poety
przeklętego".
Wiersz przedstawiają schizofreniczny obraz świata, rozdwojenie psychiczne podkreśla poczucie
alienacji, bezsens istnienia, przypadkowość wszelkich wartości. (W podwójnej osobie)
Dominujący temat śmierci kształtuje obraz życia w kategoriach absurdu.

Poczucie osobowej dezintegracji bywa wyrażane poprzez stosowanie rodzaju żeńskiego w
konstrukcji przedmiotu mówiącego. Ta swoista zamiana ról kobiety i mężczyzny dodatkowo
podkreśla przypadkowość i chaos życia ludzkiego. (Prośba)

Zbiory wierszy: Sezon (1969), Inna bajka (1970), wydane pośmiertnie - Którego nie było (1972),
Nie skończona krucjata (1972). Także Utwory zebrane (1976), Poezje wybrane (1983), List do
nieznanego poety (1985).

POEZJA EWY LIPSKIEJ
Lipska Ewa (1945-), polska poetka. Debiut w prasie 1961. Z racji dat urodzenia i debiutu
przynależna do poetyckiej formacji Nowej Fali.
Wiersze o charakterze refleksyjno-pokoleniowym, pełne paradoksu oraz ironii. Jeżeli jej wiersze
mają związek z polityką to zarazem dokumentują konkretne indywidualne doświadczenia, nie
aspirując do wielkich uogólnień. Jeśli demaskują język propagandy, to równocześnie wskazują na
słabość języka jako takiego - ludzkiego narzędzia poznania i komunikacji.
Lipska uprawia poezję kunsztowną. W jej utworach wczesnych, intelektualnych i sceptycznych,
często opartych na paradoksach. Z czasem ten obraz wikła się, zaś wiersze Lipskiej coraz
swobodniej posługują się rozbudowaną metaforyką, poetyckim konceptem, mnożąc i
komplikując zawarte w nich sensy. Twórczość jej coraz wyraziściej lokuje się w "ciemnym
nurcie" polskiej poezji, zarówno poprzez swe wyrafinowanie, jak i konsekwentny pesymizm.
Wyobraźnia (wiersze często "dzieją się" w surrealistycznej przestrzeni snu) zdaje się bowiem
służyć bohaterowi tych wierszy jako jedyna możliwość uzyskania wolności, ucieczki z realnego
świata, która niesie z sobą przede wszystkim zagrożenie.
Tomiki: Wiersze (1967), Drugi zbiór wierszy (1970), Trzeci zbiór wierszy (1972), Czwarty zbiór
wierszy (1974), Piąty zbiór wierszy (1978), Dom spokojnej młodości: wiersze wybrane (1979),
Żywa śmierć (1979), Poezje wybrane (1981), Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek
(1982), Przechowalnia ciemności (1985), Strefa ograniczonego postoju (1990), Stypendyści
czasu (1994), Wspólnicy zielonego wiatraczka (1996), Ludzie dla początkujących (1997),
Godziny poza godzinami (1998), Sklepy zoologiczne (2001).