19. Pokolenie Nowej Fali: program, grupy, przedstawiciele. (inaczej Pokolenie 68' lub Pokolenie 70')
to grupa poetów debiutujących w połowie lat sześćdziesiątych, urodzeni w ostatnich latach wojny, bądź tuż po jej zakończeniu, osiągali dojrzałość w epoce gomułkowskiej - małej stabilizacji;
pojawiają się jako 5 pokolenie po 1945r. (po „ocalonych z pożogi wojennej”, stalinowskim „pokoleniu pryszczatych”, „pokoleniu 56”, i „grupie orientacji”)lub jako 3 (po „pryszczatych” i po „pokoleniu 56”);
pojawiają się jako reakcja na sytuację polityczno-społeczną końca lat 60-tych =>Marzec 68' i Grudzień 70';
wyrósł z krytycyzmu wobec zastanej sytuacji literatury, schematów współczesnej kultury masowej, konwencji mowy oficjalnej i alienacyjnych mechanizmów życia społecznego;
domagali się: rewizji w obrębie systemu, które winny się opierać na zmianach poszczególnych struktur życia społ i gosp., podjęcia na nowo dyskusji o modelu kultury, o randze literatury, odfałszowania świata;
wyrośli z socjalizmu, ale uznawali pluralizm światopoglądowy;
podział NF:
grupy literackie „kręgu Orientacji” (Orientacja Poetycka Hybrydy, Klub Artystów Anarchistów)
grupy literackie powstałe w poł. lat 66-68 (Agora, Ugrupowanie 66)
grupy literackie powstałe w latach 67-68 i później (Centrum, Teraz, 848, Samsara, Kontekst)
Niezrzeszeni (L. Szaruga, E. Lipska, L. Moczulski, R. Wojaczek, Z. Jaskóła itp.);
najważniejsze z nich to: Próba (Poznań), Teraz (Kraków), Centrum (Łódź), Konfederacja Nowego Romantyzmu (ogólnopolski) i Kontekst (Katowice, należeli do niej T. Sławek, A. Szuba, W. Paźniewski i S. Piskór);
źródła programu: liryka romantyczna, liryka rewolucyjna, Awangarda I i II (Miłosz), pokolenie wojenne, autentyzm (S. Czenik) i kultura „beat generation”;
program NF: związki między życiem indywidualnym, a społecznym, opozycje etyka-estetyka, literatura-rzeczywistość pozaliteracka, język-nowomowa; nienaiwny realizm, opowiadała się za literaturą prawdomównie utrwalająca doświadczenia dzisiejszego człowieka w warunkach totalitarnych zagrożeń i zniewoleń, a przeciw pisarstwu zamazującemu konflikty współczesnego świata, zadowalającemu się głoszeniem półprawd lub zasłaniającemu swoje niezaangażowanie ideą czystej sztuki, postulowana poetyka formacji miała być podporządkowana dyrektywie realizmu (mówić wprost) oraz odwagi społecznej i artystycznej (nieufność);
język NF opiera się na: modelu wiersza peiperowskiego, dziedzictwie Miłosza oraz dziedzictwie Czuchowskiego;
modele wierszy: różewiczowski, peiperowski, narracyjny (rodzaj prozy rytmicznej wykorzystujący potoki zdaniowe itp.), publicystyczny(narracja prowadzona jest w ten sposób, iż komunikowane treści przez nadawcę następuje przy równoczesnym ich naświetleniu z określonego punktu widzenia);
cechy wiersza nowofalowego: anektowanie obszarów dotąd uznawanych za niepoetyckie (tytuły, teksty notatek prasowych), opieranie się na konstrukcjach języka mówionego, nawiązywanie do tradycji poetyckiej poprzedników, przejmowanie wzorów prozatorskich;
dwie tendencje w poetyce nowofalowej, które miały zabezpieczyć dzieło przed dekompozycją i fałszem: poetyka napisu (poetyka nazw indywidualnych - dążenie wypowiedzi poetyckiej do jednoznaczności nazwy, odsyła więc do osób, rzeczy, wydarzeń, miejsc konkretnych, nie ma tu miejsca na interpretację) i poetyka lingwistyczna (potęgowanie nieprzeźroczystości, koncentruje się na problemie języka naturalnego i innych kodach nadbudowanych, teksty te zawierają treści metajęzykowe lub grają z obecnie funkcjonującymi kodami, np. z frazeologizmami - jest to tzw. gra z frazeologią, te mechanizmy przekształceń można podzielić na dwa rodzaje: substytutywne - zastępują człony jednego powiedzenia drugim i kombinatoryczne- pełna dowolność przekształcę, czasami takie przekształcenia są dominantą kompozycyjną tekstu lub wskaźnikiem rekordowań tekstu);
koniec grupy przypada na 1976r. - debata konstytucyjna podzieliła poglądy polityczne jej członków;
Lipska Ewa (1945-), polska poetka. Debiut w prasie 1961. Z racji dat urodzenia i debiutu przynależna do poetyckiej formacji Nowej Fali. Wiersze o charakterze refleksyjno-pokoleniowym, pełne paradoksu oraz ironii. Jeżeli jej wiersze mają związek z polityką to zarazem dokumentują konkretne indywidualne doświadczenia, nie aspirując do wielkich uogólnień. Jeśli demaskują język propagandy, to równocześnie wskazują na słabość języka jako takiego - ludzkiego narzędzia poznania i komunikacji. Lipska uprawia poezję kunsztowną. W jej utworach wczesnych, intelektualnych i sceptycznych, często opartych na paradoksach. Z czasem ten obraz wikła się, zaś wiersze Lipskiej coraz swobodniej posługują się rozbudowaną metaforyką, poetyckim konceptem, mnożąc i komplikując zawarte w nich sensy. Twórczość jej coraz wyraziściej lokuje się w "ciemnym nurcie" polskiej poezji, zarówno poprzez swe wyrafinowanie, jak i konsekwentny pesymizm.
Wyobraźnia (wiersze często "dzieją się" w surrealistycznej przestrzeni snu) zdaje się bowiem służyć bohaterowi tych wierszy jako jedyna możliwość uzyskania wolności, ucieczki z realnego świata, która niesie z sobą przede wszystkim zagrożenie. Tomiki: Wiersze (1967), Drugi zbiór wierszy (1970), Trzeci zbiór wierszy (1972), Czwarty zbiór wierszy (1974), Piąty zbiór wierszy (1978), Dom spokojnej młodości: wiersze wybrane (1979), Żywa śmierć (1979), Poezje wybrane (1981), Nie o śmierć tutaj chodzi, lecz o biały kordonek (1982), Przechowalnia ciemności (1985), Strefa ograniczonego postoju (1990), Stypendyści czasu (1994), Wspólnicy zielonego wiatraczka (1996), Ludzie dla początkujących (1997), Godziny poza godzinami (1998), Sklepy zoologiczne (2001).
Julian Kornhauser - jeden z najwybitniejszych i stale obecnych w życiu literackim przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali z lat 70., uczestniczył w ówczesnym ruchu kontestacji przeciw komunistycznej władzy, ale jako poeta był zjawiskiem osobnym, obok nowofalowej wrażliwości na kłamstwo tkwiące w formułach języka publicznego odznaczał się oryginalną, często surrealną wyobraźnią i bardzo szeroką paletą poetyckich środków i tematów: od sprawozdawczego zapisu scen z życia po niezwykłe wizje nasycone językiem symbolicznym. Jako twórcę odznacza Kornhausera świadomość pokoleniowa i obywatelska, potrzeba obrony podstawowych wartości, ale jest to również liryk wsłuchany we własną, bardzo osobistą prawdę i indywidualne przeżycie świata.
Ryszard Krynicki - poeta zaliczany do tzw. Pokolenia 68 (bądź Nowej Fali), czyli twórców debiutujących w drugiej połowie lat 60., dla których pokoleniowym przeżyciem stały się polityczne wydarzenia Marca'68 oraz Grudnia'70. Debiutował wierszami posługującymi się obfitością środków, piętrzącymi obrazy. Ukazywały one świat wrogi, postrzegany jako zagrożenie, rzeczywistość koszmaru, chaosu, pustki, nicości. Życie bohatera wierszy naznaczone było niewiedzą, poczuciem "wrzucenia" w niezrozumiałą rzeczywistość, spazmatycznymi ucieczkami. Tę opresywną wizję można było interpretować zarówno w kategoriach politycznych, jak i etycznych, czy metafizycznych. Ważnym elementem poezji Krynickiego było wtedy jej skoncentrowanie na języku, obserwacja fałszerstw, jakich w jego obrębie dokonuje totalitarna ideologia. Celem - wyzwolenie się z zakłamanej nowomowy.