Studia Podyplomowe Egzekucji Administracyjnej

Studia Podyplomowe Egzekucji Administracyjnej

Podstawy prawa Unii

Europejskiej

Skrócona wersja prezentacji przerabianej podczas zajęć

Cz. I: system instytucjonalny UE i obywatelstwo UE
Cz. II: źródła prawa UE
Cz. III: zasady stosowania prawa UE w porządkach
prawa krajowego

Wprowadzenie



Rozwój procesów integracyjnych (Unii
Europejskiej)



Charakter prawny Unii Europejskiej



UE jako ponadnarodowa organizacja
międzynarodowa



Charakter europejskich procesów
integracyjnych



Etapy integracji gospodarczej w UE

Od Wspólnot Europejskich z lat 50
do Unii Europejskiej z 1992



Unia Europejska– gospodarczo-polityczny związek 27

państw (Europy), efekt procesów integracji politycznej,

gospodarczej i społecznej zainicjowanej w latach 50 XX

wieku.



Jest zamieszkiwana przez ok. 495 milionów obywateli UE



Unia Europejska posiada osobowość prawną

(prawnomiędzynarodową), posiada także osob. wew.

krajową -

w stopniu możliwie najszerszym

.



Podstawę do jej funkcjonowania stanowi traktat z

Maastricht (1992):

Traktat o Unii Europejskiej

,

zrewidowany Traktatem z Lizbony, d 1.12.2009 r. oraz

Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej

(do

1.12.2009 r.: Traktat ustanawiający Wspólnotę

Europejską, dawny TEWG z 1957 r)

Historia procesów integracyjnych



Rozwój przez:

•

„pogłębianie

pogłębianie

” – reformy, zmiany

traktatów założycielskich, sukcesywne
przenoszenie kompetencji z poziomu
państwa na organy UE

także

•

„rozszerzania

rozszerzania

”: 1973, 1981, 1986,

(1990…), 1995, 2004, 2007, 2014 (?) ….

Podział kompetencji -uwagi

wprowadzające



Kompetencje UE są zawarte w

TUE i TFUE

. Za

wykładnię tych Traktatów odpowiada ETS (art.
19 ust 1 zd. 2 TUE). Jednakże to, które
kompetencje i w jakim zakresie będą mogły być
przeniesione, określają konstytucje państw
członkowskich oraz ustawy wyrażające zgodę na
przyjęcie lub zmianę Traktatów założycielskich.



Natomiast za wykładnię krajowych konstytucji
są odpowiedzialne sądy konstytucyjne państw
członkowskich, co może prowadzić (i prowadzi)
do konfliktów między nimi a ETS.

Podział kompetencji w UE i podział
kompetencji między UE a jej państwami
członkowskimi

TUE w art. 5 precyzuje znane zasady podziału

kompetencji między Unię a państwa członkowskie,

przy czym sprecyzowanie to polega na ich wyraźnym

wymienieniu, dookreśleniu i ustanowieniu

mechanizmu monitorowania zasady pomocniczości

przez parlamenty narodowe

•

Zasada przyznania

•

Zasada pomocniczości

•

Zasada proporcjonalności

Jednak w dziedzinie WPZiB wprowadzono

wyraźne zastrzeżenie, że WPZiB „

podlega

szczególnym zasadom i procedurom

”

Kompetencje domniemane



Specjalne znaczenie, jako podstawa prawna
aktu, ma art. 352 TFUE (d. 308 TWE) oraz
związana z nim

doktryna kompetencji

domniemanych

(ang.: implied power), które

wynikają, z funkcji lub celów organizacji.
Wraz z zasadą effet utile i

zasadą

efektywności

tworzy reguły pozwalające na

interpretowanie podstaw prawnych UE w
kierunku zapewnienia im największej
skuteczności.

Traktat z Lizbony dzieli kompetencje
Unii na trzy zasadnicze dziedziny
(

Tytuł I TFUE – „Kategorie i dziedziny

kompetencji Unii

”):



kompetencje

wyłączne

UE: obejmują dziedziny, w której

traktaty przyznają Unii wyłączność stanowienia prawa oraz

przyjmowania aktów prawnie wiążących, natomiast państwa

członkowskie mogą podejmować takie działania wyłącznie z

upoważnienia Unii lub w celu wykonania jej aktów



kompetencje UE

dzielone

z państwami

członkowskimi: obejmują dziedziny, w których Unia i jej

państwa członkowskie mogą stanowić prawo i przyjmować

akty wiążące prawnie, przy czym państwa członkowskie

wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie

wykonała swojej kompetencji (art. 2 ust. 2 TFUE).



kompetencje UE w zakresie prowadzenia działań w

celu

wspierania

,

koordynowania

lub

uzupełniania

działań państw członkowskich: w takim przypadku

kompetencja Unii nie zastępuje kompetencji państw

członkowskich w odnośnych dziedzinach (art. 4 ust. 5 akapit

1 TFUE).

Kompetencje UE



Rządzone są zasadą przyznania, nie
są dzielone według dziedzin, lecz
ograniczone funkcyjnie tym co jest
niezbędne do osiągnięcia celów
(proporcjonalność) i wypełnienia
zadań, podlegają zasadom
subsydiarności (kompetencje
dzielone).

Wyłączne kompetencje
państw członkowskich



Część kompetencji została zastrzeżone dla państw, np.:



wprowadzanie niektórych ograniczeń w swobodnym
przepływie kapitału i płatności (

zwłaszcza podatkowych

),



stosowanie środków

dla utrzymania prawa i porządku

oraz

zabezpieczenia bezpieczeństwa wewnętrznego

w sferze

wiz, azylu, imigracji i polityk związanych ze swobodnym
przepływem osób,



treści nauczania, organizacja systemów edukacyjnych oraz
ich różnorodność kulturalna i językowa

,



regulacja

reżimów własności

,



produkcja i handel bronią

, amunicją i materiałami

wojennymi

(wyrok z 2003 r. w sprawie T-26/01 Fiocchi Munizioni

p. KE)

W sprawie C-300/01 Salzmann
przeciwko Austria



ETS zauważył, że chociaż

regulacja reżimów

własności należy do kompetencji wyłącznej
państw członkowskich

, zgodnie z art. 295 TFUE,

nie oznacza to jednak, że nie dotyczą jej zasady
fundamentalne d. TWE. Tak więc środki krajowe,

środki krajowe,

które regulują nabywanie nieruchomości

które regulują nabywanie nieruchomości

(specjalna procedura zgody), i które mają na celu
zakazanie posiadania drugiej nieruchomości
(domu) w pewnych częściach terytorium państwa

muszą być zgodne z postanowieniami traktatu
dotyczącymi swobodnego przepływu kapitału

.

Wpływ swobód podstawowych na dziedziny
pozostające w kompetencjach państw
członkowskich



Kompetencje państw członkowskich nie są ograniczone jedynie
do materii, w których przekazano prawa zwierzchnie na
Unię. Istotny wpływ mają swobody podstawowe jednolitego
rynku wewnętrznego, na obszary, które „właściwie” należą do
kompetencji państw członkowskich.



ETS odpowiada na związane z tym zarzuty państw
członkowskich standardową formułą, według której te dziedziny
„

na obecnym etapie rozwoju prawa wspólnotowego (...) należą

do kompetencji państw członkowskich

”, jednakże „

państwa

zobowiązane są do wykonywania tej kompetencji zgodnie
z prawem UE, chyba że chodzi o sytuację wewnętrzną,
niemającą żadnego powiązania z prawem wspólnotowym”

por.

ETS, sprawa C-353/06, Stefan Grunkin i in.)

Zasada

autonomii proceduralnej i

autonomii proceduralnej i

instytucjonalnej

instytucjonalnej

państw członkowskich



Zasada autonomii instytucjonalnej i
proceduralnej dotyczy funkcjonowania państw
w UE i zapewnia prawną i formalną
niezależność państw w określaniu struktur,
m.in. organów państwowych.



Unia szanuje, jak podkreśla to TUE w art. 4,
wagę zachowania tożsamości narodowej
państw członkowskich, która jest nierozerwalnie
związana z ich strukturami politycznymi i
konstytucyjnymi. Co więcej, Traktat zapewnia
poszanowanie podstawowych funkcji państwa.

Katalog instytucji UE (art. 13 TUE)

TUE formułuje jednolity katalog „instytucji Unii”,

są to:

•

Parlament Europejski

•

Radę Europejską

•

Radę

•

Komisję Europejską

•

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej

•

Europejski Bank Centralny

•

Trybunał Obrachunkowy

System instytucjonalny UE to obok instytucji także organy

i jednostki organizacyjne UE.

Rada Europejska



Rada Europejska (RE)
– instytucja UE (1974,
1977, 1983, 1986,
2009),istota, skład,
tryb działania (tzw.
Szczyty europejskie),
funkcje (art. 15 TUE)



Od Nicei spotkania w
Brukseli



Od Lizbony – wydaje
wiążące decyzje

Rada Europejska (RE)



Impuls polityczny dla rozwoju UE



brak władzy ustawodawczej



zasada konsensusu w pracach RE



Rada Europejska zbiera się

przynajmniej dwa razy na półrocze

Rada Europejska i jej
Przewodniczący (art. 15 TUE)



Kompetencje przewodniczącego Rady Europejskiej

obejmują (art. 15 ust. 6): przewodniczenie Radzie

Europejskiej i prowadzenie jej prac, zapewnienie

przygotowania i ciągłości prac Rady Europejskiej, we

współpracy przewodniczącym Komisji i na podstawie

prac Rady do Spraw Ogólnych

, wspomaganie

osiągania spójności i konsensusu w Radzie

Europejskiej i przedstawianie PE sprawozdania z

każdego posiedzenia Rady Europejskiej.



Przewodniczący Rady Europejskiej ma również pewne

kompetencje w dziedzinie stosunków zewnętrznych

Unii, ma bowiem zapewniać „

na swoim poziomie oraz

w zakresie swojej właściwości reprezentację Unii na

zewnątrz

”  w sprawach WPZiB, przy czym wyraźnie

zastrzeżono, że

nie może się to odbywać z uszczerbkiem

dla uprawnień wysokiego przedstawiciela Unii

do spraw

zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Rada

Rada

(dawna: Rada UE)

Podstawy
prawne:

Art. 16 TUE
Art. 237-243 TFUE
Protokoły: 6, 9, 36
Deklaracje: 7,9

Rada

– nowe zasady podejmowania

decyzji w systemie większ.



Od 1 listopada 2014 roku większość kwalifikowaną

w Radzie stanowi co najmniej 55 % członków Rady,

jednak nie mniej niż 15 z nich, reprezentujących

Państwa, których łączna liczba ludności stanowi co

najmniej 65 % ludności UE

 Mniejszość blokująca

musi obejmować co najmniej 4

członków Rady, w przeciwnym razie uznaje się, że

większość kwalifikowana została osiągnięta.



Postanowienia przejściowe dotyczące definicji

większości kwalifikowanej, które obowiązują

do

31.10.2014

r., jak również postanowienia, które będą

obowiązywać między

1.11.2014 r. a 31.03.2017 r.

,

określone są w Protokole w sprawie postanowień

przejściowych.

Definicja i zakres większości
kwalifikowanej w Radzie



Według formuły wprowadzonej na mocy

Traktatu z Nicei, decyzja w Radzie zostaje

podjęta większością kwalifikowaną głosów

ważonych przyznanych w traktatach

poszczególnym państwom członkowskim (ex

art. 205 TWE) przy koniecznym spełnieniu

dwóch kryteriów  i trzeciego fakultatywnie:

•

głosów ważonych

•

liczby państw

•

fakultatywnie: większości ludności

Prezydencja w Radzie …



TL likwiduje rotacyjne, półroczne przewodnictwo
w Radzie i zmienia sposób przewodniczenia w
Radzie na system trojki na łączne 18
miesięcy



Prezydencja

nie jest instytucją

, organem czy

jednostką organizacyjną UE. Jest

formą

politycznego przywództwa w UE

.



Prezydencja w Radzie ma charakter
funkcjonalny, jest sumą kompetencji
związanych z jej sprawowaniem i statusem
państwa które ją sprawuje oraz z Radą.

Modele Prezydencji w Radzie



W literaturze spotyka się wyróżnienie kilku
modelowych form sprawowania Prezydencji:

•

Prezydencja

brukselska

i Prezydencja

krajowa

•

Prezydencja

scentralizowana

i

zdecentralizowanej

.

Przyjęcie któregoś z modeli niesie istotne

konsekwencje i wyzwania dla parlamentu
państwa sprawującego Prezydencję.

Zadania Prezydencji



Prezydencja administruje pracami Rady i koordynuje
je, z czym łączy się kolejna jej funkcja:
przewodniczenie spotkaniom formacji Rady i jej
organom pomocniczym, za wyjątkiem Rady ds.
Zagranicznych



Prezydencja, w oparciu o dokumenty strategiczne (…)
wypracowuje agendy Rady. Funkcja ta umożliwia
Prezydencji przeforsowanie określonych inicjatyw.



Na poziomie wszystkich formacji Rady (z wyłączeniem
Rady ds. Zagranicznych) Prezydencja prowadzi
negocjacje pomiędzy państwami, obejmujące
mediowanie i stymulowanie poszukiwania
kompromisu.

Parlament Europejski (PE):

•

Funkcje:
ustawodawcze
, budżetowe i
kontrolne

•

Siedziby:
Bruksela,
Luksemburg i
Strasburg

PARLAMENT

EUROPEJSKI

751 posłów

Parlament Europejski (PE)

Funkcje PE:



wewnątrzorganizacyjna



prawodawcza



kontrolna



budżetowa



kreacyjna



oddziaływania na
stosunki zewnętrzne
Unii Europejskiej



współpracy z
parlamentami
narodowymi

Status posłów do
Parlamentu Europejskiego



Źródłami prawa UE określającymi status posłów do
PE, a więc ogół materialnych uprawnień, są

AWB

oraz

decyzja PE z 28 września 2005

r. w sprawie

przyjęcia statutu posła do PE (dalej: decyzja o
statucie,

tu blokował prze lata podjęcie decyzji konflikt o

wynagrodzenie posłów

), która weszła w życie 14 lipca

2009 r.



Niezawisłość posłów jest chroniona przez

Protokół

w sprawie przywilejów i immunitetów z 8
kwietnia

1965 r., uzupełniany przez akty państw

członkowskich (dalej: protokół) oraz Regulamin PE

Regulamin PE

.

Komisja petycji (art. 227 TFUE)



Petycja jest środkiem

pozasądowej kontroli

poszanowania prawa

UE. Charakter prawny petycji

sytuuje je w katalogu skarg, jednocześnie nie
wprowadza szczególnych wymogów formalnych.



Prawo petycji jest traktatowym prawem obywatela UE.

Prawo petycji jest traktatowym prawem obywatela UE.

Każdy obywatel UE, działając indywidualnie lub łącznie
z innymi osobami, może złożyć petycję do PE w
sprawie, która bezpośrednio dotyczy jego lub innych
osób oraz mieści się w zakresie działalności UE.

Prawo

Prawo

do złożenia petycji przysługuje także stowarzyszeniom,

do złożenia petycji przysługuje także stowarzyszeniom,

przedsiębiorstwom i organizacjom, które posiadają

przedsiębiorstwom i organizacjom, które posiadają

siedzibę w jednym z państw członkowskich

siedzibę w jednym z państw członkowskich.

Przedmiot i forma petycji



Petycja może mieć formę skargi, wniosku
lub komentarza i może dotyczyć spraw
leżących tak w interesie publicznym, jak
również prywatnym. Nie jest wykluczone
sformułowanie petycji w formie na przykład
wezwania PE do przyjęcia określonego
stanowiska w konkretnej sprawie. Tego rodzaju
petycje umożliwiają PE zwrócenie uwagi na
wszelkie przypadki naruszenia praw obywateli
UE przez państwo członkowskie, władze
lokalne lub instytucje.

Ombudsman



Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich,

art. 228 TFUE



Wybór i odwołanie Europejskiego

Rzecznika Praw Obywatelskich przez PE



Zadania Rzecznika Praw Obywatelskich



Podmioty uprawnione do składania skarg



Skarga do Rzecznika Praw Obywatelskich



Relacja postępowania ERPO do

postępowania sądowego i

administracyjnego

Maladministartion



Zadaniem ERPO jest rozpatrywanie skarg na złe
zarządzanie (ang. maladministration) w działalności
instytucji, organów i jednostek organizacyjnych UE, z
wyjątkiem ETS oraz SPI, sprawujących funkcje sądownicze.



Pojęcie

złego zarządzania

, w świetle praktyki ERPO,

obejmuje działanie organów unijnych, które pozostaje w
sprzeczności z postanowieniami traktatów oraz innych
aktów prawa UE, jak również z zasadami tego prawa
ustalonymi między innymi w orzecznictwie sądów UE

.



W praktyce za przykład złego zarządzania uważa się
nieprawidłowości proceduralne, nadużycie władzy,
dyskryminację, przewlekłość postępowania czy też odmowę
udzielenia informacji.

Komisja Europejska (KE):



Charakter wykonawczy
Wysokiej Władzy (ang.
High Authority) był
wyeksponowany już w
EWWiS.



W JAE państwa
członkowskie uzgodniły
wprowadzenie do
Traktatu obowiązek
delegowania przez Radę
uprawnień
wykonawczych na rzecz
Komisji

KE po 1.12.2009 r.



TL potwierdza dotychczasową zasadę

wyłączności

inicjatywy legislacyjnej KE

, która jednak nie była do

tej pory wyrażona w przepisach traktatowych

expressis verbis i rekonstruowano ją w oparciu o

przepisy szczególne.



Art. 17 ust. 2 TUE statuuje, że akty ustawodawcze

mogą być przyjęte tylko na wniosek KE, jeśli traktaty

nie stanowią inaczej



Inne (pozostałe) akty są przyjmowane na wniosek KE,

jeśli traktaty tak stanowią.



Komisja może na gruncie art. 48 TUE, podobnie jak

rząd każdego państwa członkowskiego oraz PE,

wystąpić z

inicjatywą zmian traktatowych

.

KE po 1.12.2009 r.



Ponadto PE może żądać od KE „przedłożenia

wszelkich właściwych wniosków w kwestiach, co

do których uważa on, że akt unijny jest

niezbędny w celu wykonania Traktatów” (zob. art.

225 TFUE).



Natomiast

Rada

, na podstawie art. 241 TFUE,

może

żądać od KE

„

przeprowadzenia wszelkich analiz, które

uzna za pożądane dla realizacji wspólnych celów i

przedłożenia jej wszelkich właściwych wniosków

”.



Zasada wyłączności inicjatywy Komisji ulega pewnemu

osłabieniu poprzez sytuacje, w których TL przyznaje

prawo inicjatywy prawodawczej nie tylko KE, ale także

państwom członkowskim…..



Inicjatywa obywatelska (ludowa) …

Prerogatywy KE:



zajmuje się

wszystkimi bieżącymi zagadnieniami

dotyczącymi funkcjonowania Unii

, m.in. Polityką

rolną, gospodarczą, społeczną, obronnością i

polityką międzynarodową



konstruuje i przedstawia Radzie i PE

projekty aktów

prawnych



przygotowuje

propozycje traktatów (umów)

i

innych aktów prawa międzynarodowego, które są

później dyskutowane na zebraniach Rady

Europejskiej



Nadzoruje państwa członkowskie we

wdrażaniu i

stosowaniu prawa

UE



prowadzi

bieżące negocjacje

z państwami

kandydującymi do UE

Wysoki przedstawiciel Unii do spraw
zagranicznych i polityki
bezpieczeństwa



Wciąż duża niewiadoma:

MA 2 KAPELUSZE

,

bo skupia w jednym ręku kompetencje

wcześniejszego Wysokiego

Przedstawiciela ds. WPZiB oraz

komisarza ds. stosunków

zewnętrznych – powinien zapewniać

spójne postrzeganie Unii w stosunkach

międzynarodowych



Przesłuchanie C. Ashton w PE – urzędnik

bez wiedzy o stosunkach zagranicznych!



Przewodniczący KE wybrał 6 dodatkowych

wiceprzewodniczących KE …

Trybunał Obrachunkowy (TO)
Luksemburg



Trybunał

Obrachunkowy (TO) –

1975, istota, skład,

organizacja, tryb

działania, funkcje



Art. 285 – 287 TFUE TO

sprawuje kontrolę

rachunków Unii, a w jego

skład wchodzi jeden

obywatel z każdego

Państwa. Członkowie TO

są urzędnikami (nie

sędziami!) i są w pełni

niezależni w pełnieniu

swoich funkcji, w

ogólnym interesie Unii.

Obywatelstwo Unii Europejskiej

Traktat

z Maastricht – 1992 sytuuje w TWE, doszło zatem do paradoksu
prawnego



Jest to personalna, wzajemna,
akcydentalna, zależna i pozorna więź
między osobą fizyczną a Unią Europejską.



Obywatelstwo UE, jako nietożsame z
obywatelstwem narodowym, jest odrębną
kategorią określoną w TWE jako citizenship
of the Union, dla odróżnienia od
obywatelstwa narodowego – nationality.

Podstawy traktatowe obywatelstwa
UE: artykuł 20 TFUE

1. Ustanawia się obywatelstwo Unii

.

Obywatelem Unii jest każda osoba mająca
przynależność Państwa Członkowskiego.

Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy

w

stosunku do obywatelstwa krajowego, nie
zastępując go jednak.

2.

Obywatele Unii

korzystają z praw i podlegają

obowiązkom

przewidzianym w Traktatach.

Obywatelstwo UE w orzecznictwie
ETS



Sprawa

Micheletti

C-369/90

(Argentyński dentysta migruje mając
także włoski paszport do Hiszpanii celem
podjęcia działalności zawodowej): prawo
samodzielnego określania przez państwa
zasad nabywania obywatelstwa, zakaz
dodatkowych wymogów innych państw
dla skuteczności obywatelstwa (np.
domicylu)

Sprawa

Zhu i Chen

(2002)



Chen, obywatelka Chin, w 2000 r. urodziła córkę

Kunqiam Catherine Zhu w Irlandii, gdzie przebywała

na podstawie wizy czasowej. Zgodnie z przepisami

Irish Nationality and Citizenship Act 1956, osoba

urodzona na wyspie Irlandii jest obywatelem Irlandii, o

ile nie nabyła obywatelstwa innego państwa.



Zhu nabyła obywatelstwo Irlandii. Jako obywatel UE

posiada zatem prawo do swobodnego przemieszczania

się i pobytu na terytorium państw członkowskich.

Matka Zhu, Chen, skorzystała z tego prawa i

przeniosła się do Cardiff w Walii. Jej prawo pobytu

zostało jednak zakwestionowane przez Sekretarza

Stanu. Skierowane zostało pytanie prawne do ETS, czy

matka posiada prawo pochodne w stosunku do prawa

dziecka – obywatela UE – do przebywania na

terytorium Wielkiej Brytanii.

Studia Podyplomowe Egzekucji

Studia Podyplomowe Egzekucji

Administracyjne

Administracyjne

j

j

Cz. II:

Prawo UE a prawo krajowe państw
członkowskich

Część I:
Źródła prawa Unii Europejskiej



są zróżnicowane i tworzą układ hierarchiczny.
Prawo pierwotne (ang. primary law) ma w systemie
źródeł prawa rangę najwyższą i zawiera przepisy
regulujące podstawowe zasady funkcjonowania Unii.



Prawo pierwotne ma bezwzględne pierwszeństwo
przed prawem pochodnym, które musi być z nim
zgodne

(por art. 263 TFUE).



Prawu pierwotnemu podporządkowane są umowy
międzynarodowe zawierane przez UE, a stanowiące
drugi poziom w strukturze prawa Unii Europejskiej,
a także prawo pochodne, tj. akty prawne stanowione
przez instytucje Unii (

por art. 218 TFUE

)

Akty ustawodawcze i nieustawodawcze

akty ustawodawcze

: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje

są przyjmowane przez Parlament i Radę w ramach (art. 289

TFUE) zwykłej procedury ustawodawczej: akt

przyjmowany jest wspólnie przez PE i Radę na wniosek KE

(procedura zbliżona do dawnejprocedury

współdecydowania);

oraz

w ramach jednej ze specjalnych procedur

ustawodawczych: akt przyjmowany jest przez PE z

udziałem Rady lub przez Radę z udziałem PE; w toku tej

procedury w szczególnych przypadkach inicjatywa

legislacyjna może pochodzić od grupy państw

członkowskich, PE, EBC, Trybunału Sprawiedliwości lub EBI;

możliwe jest również zastosowanie tzw. procedury kładki, tj.

Rada Europejska może podjąć decyzję o zmianie

„specjalnych procedur prawodawczych” na „zwykłą

procedurę prawodawczą”

Art. 290 TFUE:

akty delegowane

1. Akt ustawodawczy

może przekazywać Komisji

uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze

nieustawodawczym o zasięgu ogólnym, które
uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż
istotne, elementy aktu ustawodawczego

.

Akty ustawodawcze wyraźnie określają cele,

Akty ustawodawcze wyraźnie określają cele,

treść, zakres oraz czas obowiązywania

treść, zakres oraz czas obowiązywania

przekazanych uprawnień

przekazanych uprawnień. Przekazanie
uprawnień nie może dotyczyć istotnych
elementów danej dziedziny, ponieważ są one
zastrzeżone dla aktu ustawodawczego.

Reforma systemu źródeł prawa
pochodnego UE. Art. 290 TFUE:

akty

delegowane

2

. Warunki, którym podlega przekazanie uprawnień, są

wyraźnie określone w aktach ustawod. i mogą być
następujące

:

a)

PE lub Rada może zadecydować o

odwołaniu

przekazanych uprawnień;

b)

akt delegowany może wejść w życie tylko wtedy, gdy PE
lub Rada

nie wyrażą sprzeciwu w terminie

przewidzianym

przez akt ustawodawczy

(jest to tzw. dwuwariantowa procedura

typu call-back).

Do celów litery a) i b) PE stanowi większością głosów
wchodzących w jego skład członków, a Rada większ. kwal.

3. W nagłówku aktów delegowanych dodaje się przymiotnik

„delegowane” albo „delegowana”.

Reforma systemu źródeł prawa
pochodnego UE, art. 291:

akty

wykonawcze

:

1.

Państwa Członkowskie przyjmują wszelkie
środki prawa krajowego niezbędne do
wprowadzenia w życie prawnie wiążących
aktów Unii.

2.

Jeżeli konieczne są jednolite warunki
wykonywania prawnie wiążących aktów
Unii, akty te powierzają uprawnienia
wykonawcze Komisji

lub, w należycie

w należycie

uzasadnionych przypadkach

uzasadnionych przypadkach

oraz

w

w

przypadkach określonych w artykułach 24 i 26

przypadkach określonych w artykułach 24 i 26

Traktatu o Unii Europejskiej

Traktatu o Unii Europejskiej, Radzie.

Reforma systemu źródeł prawa
pochodnego UE, art. 291:

akty

wykonawcze

:

3.

Do celów ustępu 2

PE i Rada

, stanowiąc w

drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą
procedurą prawodawczą,

ustanawiają z

wyprzedzeniem przepisy i zasady ogólne
dotyczące trybu kontroli

przez Państwa

Członkowskie.

wykonywania uprawnień

wykonawczych przez Komisję

4. W nagłówku aktów wykonawczych dodaje

się przymiotnik „wykonawcze” albo
„wykonawcza”.

Formy aktów prawa pochodnego UE
Artykuł 288 (dawny artykuł 249 TWE)



W celu

wykonania kompetencji Unii

instytucje

przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje,

zalecenia i opinie.



Rozporządzenie

ma zasięg ogólny. Wiąże w

całości i jest bezpośrednio stosowane we

wszystkich Państwach Członkowskich.



Dyrektywa

wiąże każde Państwo Członkowskie, do

którego jest kierowana, w odniesieniu do rezultatu,

który ma być osiągnięty, pozostawia jednak

organom krajowym swobodę wyboru formy i

środków.



Decyzja

wiąże w całości. Decyzja, która wskazuje

adresatów, wiąże tylko tych adresatów.



Zalecenia i opinie

nie mają mocy wiążącej.

Rozporządzenie:



wyd. przez instytucje UE (art. 288 TFUE)



w dziedzinach wymagających

ujednolicenia

stanowisk

MS: WPRiR, inne wspólne polityki, UgiW, prawo

konkurencji



zasięg ogólny

: stosuje się obiektywnie do określonych

sytuacji i pociąga za sobą skutki prawne dla kategorii

osób oznaczonych w sposób ogólny i abstrakcyjny



związanie co do wszystkich

elementów



wejście w życie – określone w akcie lub 20 dni po publ.

W DZ.Urz.



bezpośrednia stosowalność

(obowiązywanie) – akty ze

swej natury stają się częścią krajowych systemów

prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek

czynności transpozycyjnych i wywierają skutek

bezpośredni w stosunku do jednostek



zakaz transpozycji

– niwelowałoby to unijny charakter

norm (sp. 34/73 Variola)

Dyrektywa:



wyd. przez PE z R, R, K, instrument

harmonizacji



adresaci:

wskazane państwa członkowskie



związanie

co do rezultatu

(urzeczywistnienie

wszystkich merytorycznych przepisów dyr. w

kontekście ogólnego zamierzonego celu,

wyrażonego w tym akcie

w określonym

terminie

), swoboda co do formy i sposobów

jego osiągania



implementacja

(transpozycja – czynność

stanowienia prawa krajowego), brak w terminie

– uprawnienia dla jednostek, które mogą być

dochodzone przed sądem krajowym w ramach

koncepcji skutku bezpośredniego + prawo do

odszkodowania

Obowiązek implementacji
prawa UE



Trzy elementy
- transpozycja
- stosowanie
- egzekwowanie (kontrola
przestrzegania)

Decyzja:



Charakter – podobny do krajowej
decyzji administracyjnej:



wyd. przez PE i R, R, K, EBC, zwłaszcza w
dziedzinach pr. konkurencji, UGiW, WPR



obowiązuje we wszystkich w elementach,
ale

tylko swego adresata

– są „aktami

administracyjnymi” WE

Akty niewiążące: zalecenia i opinie



Zalecenia

– mają skutek

interpretacyjny C-322/88 Grimaldi



Instrumenty nieformalne (

wytyczne

,

guidelines,

komunikaty,

noty

wyjaśniające) – zasadniczo: brak
związania

Obowiązek uzasadniania i
publikacji aktu prawnego



Uzasadnienie aktu ma zapewnić p. czł. i
zainteresowanym podmiotom możliwość zapoznania
się z warunkami, w jakich powstała dana norma unijna,
oraz z motywami jej przyjęcia przez instytucje Unii
(

wyrok z 4.07.1963 r. w sprawie 24/62 Komisja p.

Niemcom

)



Ułatwia to ETS-owi wykonywanie kontroli sądowej
danego aktu oraz zastosowanie aktu przez sądy
krajowe i organy administracyjne



Na instytucjach unijnych spoczywa obowiązek
publikacji aktów prawnych określony w art. 297
TFUE.

Cechy prawa UE: autonomia



autonomiczny porządek prawny -

ponadnarodowy (odrębny od krajowego i

międzynarodowego – brak scentralizowanego

twórcy, brak hierarchii źródeł prawa, brak

zorganizowanego aparatu przymusu/ brak

obligatoryjnego systemu rozstrzygania

sporów)

Por. orzeczenie ETS: Costa v. ENEL 1964:

„w odróżnieniu od zwykłych traktatów

międzynarodowych, Traktat EWG ustanowił

własny porządek prawny, zintegrowany z

systemami prawnymi Państw Członkowskich”.

Cechy prawa UE: prymat prawa
UE przed (nad) prawem
krajowym

Zasada orzecznicza (niepisana)



Stanowisko ETS –

Costa

p. ENEL (1964) i

Internationale Handelsgesellschaft

C- 11/70

[1970];

Simmenthal

II (106/77),



Stanowisko trybunałów konstytucyjnych państw
członkowskich – orzeczenia

Solange

I (1974),

Solange

II (1986),

Maastricht

(1993),

Lissabon-

Urteil

(2009); polski TK z



Sprawy: C-285/98, T.

Kreil

v RFN z 11.01.2000;

F

ilipiak

19.11.2009 r.

Prawo UE a konstytucje

państw

członkowskich



Solange I (1974 r.): wg FTK pierwszeństwo

wspólnotowych aktów prawa wspólnotowego nie

będzie uznawane bezwarunkowo, ale będą podlegać

kontroli FTK co do zgodności z niemiecką konstytucją

dopóki Wspólnota nie wypracuje własnych gwarancji

ochrony praw podstawowych



Solange II (1986 r.): FTK stwierdził, że wspólnotowy

system ochrony praw podstawowych jest już

wystarczający, więc Niemcy będą uznawać

pierwszeństwo prawa wspólnotowego dopóki ta

sytuacja będzie się utrzymywać



Lissabon (2009): FTK wyznacza granice integracji

wskazując na nienaruszalną „konstytucyjną

tożsamość” p.czł.

Kontrola krajowych TK unijnych aktów prawa
pochodnego

www.trybunal.gov.pl/rozprawy/2011/sk_45_09.htm



TK dokonał oceny, czy akty prawne stanowione przez
instytucje UE mogą stanowić przedmiot kontroli w trybie
skargi konstytucyjnej określonej w art. 79 ust. 1 konstytucji.
Trybunał uznał, że zakres przedmiotowy aktów
normatywnych, które mogą być poddane kontroli
zgodności z konstytucją w postępowaniu wszczętym w
wyniku złożenia skargi konstytucyjnej, został określony
w art. 79 ust. 1 konstytucji w sposób autonomiczny i
niezależny od art. 188



Zdaniem TK, aktem normatywnym, w rozumieniu art. 79
ust. 1 konstytucji, może być nie tylko akt normatywny
wydany przez któryś z organów polskich, ale także - po
spełnieniu dalszych warunków - akt wydany przez
organ organizacji międzynarodowej, której członkiem
jest RP.

Prymat prawa UE

Zasada pierwszeństwa dotyczy także organów administracji
Nie tylko w odniesieniu do norm generalnych i abstrakcyjnych,

ale również

indydiwudalno-konkretnych

 C-224/97 Erich Ciola

 

„... zakaz, który jest sprzeczny ze swobodą przepływu ...,

ustanowiony przed przystąpieniem państwa członkowskiego

do Unii Europejskiej nie poprzez generalną normę

abstrakcyjną, lecz specjalną indywidualną decyzję

administracyjną, która stała się ostateczna, nie może

być brany pod uwagę przy ocenie ważności kary

nakładanej z tytułu niewywiązywania się z tego zakazu po

dacie przystąpienia.”

Cechy prawa UE: bezpośrednie
obowiązywanie

Zasada bezpośredniego

obowiązywania

, stosowania i

skutku

bezpośredniego

prawa UE w prawie

krajowym



Bezpośrednie obowiązywanie; bezpośrednie

stosowanie; bezpośredni skutek



Bezpośredni skutek – stanowisko ETS

(sprawa Van Gend en Loos)



Warunki bezpośredniej skuteczności

dyrektyw (sprawa Becker)

Poziomy i pionowy skutek
prawa UE



Wyróżnia się:

-

skutek bezpośredni wertykalny, tj.

możliwość powoływania się na dane

przepisy wobec państwa

-

skutek bezpośredni horyzontalny, tj.

możliwość powoływania się na dane

przepisy wobec innych jednostek.

Skutek bezpośredni w przypadku
dyrektyw unijnych:



skutek bezpośredni nie wprowadzonej w terminie

dyrektywy (spr. 148/78 Ratti):

pionowy

– tak

(pojedyncze postanowienia mogą tworzyć dla obywateli

prawa wobec państwa, jeżeli są: jasne, bezwarunkowe;

ale nie mogą tworzyć obowiązków – spr. 80/86

Kolpinghuis Nijmegen) – effet utile oraz sankcja z

tytułu niewypełnienia zobowiązań wynikających z

prawa UE (odpowiedzialność odszkodowawcza państwa

– spr. C-6 i 9/90 Francovich – gdy dyrektywa nie może

być stosowana bezpośrednio),

poziomy

– nie (spr.

152/84 Marshall I), ale obowiązek interpretacji

obowiązujących przepisów zgodnie z brzmieniem i

celem dyrektywy (spr. 79/83 Harz) - pośredni skutek

dyrektyw dla osób trzecich; odpowiedzialność

odszkodowawcza państwa, gdy osoba prywatna nie

może się powołać na dyrektywę wobec innej osoby –

spr. 91/92 Faccini Dori)

Obowiązek

pro-unijnej

interpretacji



Obowiązek związany z zasadą pierwszeństwa prawa

Unii Europejskiej



Organy stosujące praw krajowe (sądy, administracja)

muszą interpretować prawo krajowe w taki sposób,

aby było zgodne z prawem UE - tak dalece jak to

możliwe (nie contra legem -

wtedy dla zapewnienia

skuteczności prawa unijnego stosuje się zasadę skutku

bezpośredniego

)



Akty krajowe wydane w celu transpozycji

dyrektyw

tracą samoistność

i muszą być

interpretowane w świetle tych dyrektyw

Reguła Marleasing

(dyrektywy)



Rozszerzenie obowiązku interpretacyjnego w świetle

„treści i celu” innych norm prawa UE znajdujemy

m.in. w orzeczeniach 157/86 Murphy i inni



Prounijna

Prounijna

wykładnia prawa krajowego ma być

dokonywana „tak dalece, jak to jest możliwe”,

(sprawa C-106/89 Marleasing), przy czym oczywiście

niedopuszczalna jest wykładnia contra legem.



Zasada interpretacji zgodnej z prawem UE obejmuje

także przypadki, w których sąd stosuje przepisy

prawa wewnętrznego wydane nie w celu wykonania

dyrektywy, w tym przepisy wydane przed wejściem w

życie dyrektywy, z zastrzeżeniem, że wykladnia taka

jest możliwa (wyrok z dnia 13 listopada 1990 r.,

reguła Marleasing

)

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI
ODSZKODOWAWCZEJ PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO
WOBEC JEDNOSTEK Z TYTUŁU NARUSZENIA PRAWA UE



ETS wyposażył jednostkę w niezwykle
ważny instrument prawny: możliwość
dochodzenia odszkodowania od
państwa, które w wyniku naruszenia
prawa UE wyrządziło tej jednostce
szkodę.



Roszczeń tych dochodzi się w sądach

w sądach

krajowych zgodnie z procedurą krajową

krajowych zgodnie z procedurą krajową

Formy naruszenia prawa
unijnego przez państwa
członkowskie



Państwa członkowskie zobowiązane są działać
zgodnie z prawem wspólnotowym zarówno w sferze
stanowienia prawa, jak i jego stosowania.



Naruszenie prawa UE może zatem nastąpić przez

przez

brak implementacji dyrektywy

brak implementacji dyrektywy

(Francovich) lub jej

jej

nieprawidłową implementację

nieprawidłową implementację

(British

Telecommunications, C-392/93; Dillenkofer, C-178-
179/94, C-188-190/94) czy też przez

wydanie aktu

prawnego

(Brasserie and Factortame),

decyzji

(Lomas, C-5/94; Haim

bądź orzeczenia sądowego

(Koebler, C-224/01), niezgodnych z prawem UE

niezgodnych z prawem UE

.

.

Aspekt podmiotowy zasady
odpowiedzialności odszkodowawczej



W świetle dotychczasowego
orzecznictwa ETS odpowiedzialność
dotyczy zarówno działania władzy:

•

ustawodawczej

(Brasserie, Factortame

oraz Francovich),

•

wykonawczej

•

sądowniczej

(Koebler).

A sądy arbitrażowe? (Nordsee p. Reederei Mond,

C-102/81).

ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ

PAŃSTW

CZŁONKOWSKICH ORAZ

ZASADA

RÓWNOWAŻNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI



Obowiązkiem sądów krajowych jest zapewnienie

efektywności prawu UE w krajowych porządkach

prawnych. Istotnym elementem realizacji tego

obowiązku jest umożliwienie dochodzenia roszczeń

wynikających z prawa UE. Sądy krajowe zobowiązane

są do ochrony interesów podmiotów, których prawa

mogą zostać podważone poprzez naruszenie prawa

UE. Według ETS to sąd krajowy zobowiązany jest „(...)

w zakresie jego jurysdykcji, stosować prawo unijne w

w zakresie jego jurysdykcji, stosować prawo unijne w

całości i chronić uprawnienia, które to prawo nadaje

całości i chronić uprawnienia, które to prawo nadaje

jednostkom

jednostkom” (sprawa 106/77

Simmenthal

II, § 21).