Andragogika

Andragogika

W edukacji dorosłych jest….

W edukacji dorosłych jest….

także nasza nadzieja, że mądrość

także nasza nadzieja, że mądrość

i życzliwość, a nie przemoc i zaślepienie,

i życzliwość, a nie przemoc i zaślepienie,

zdecydują o kierunku, jaki obierze nasza

zdecydują o kierunku, jaki obierze nasza

cywilizacja, i o losie mieszkańców tego

cywilizacja, i o losie mieszkańców tego

globu, który, w duchu podobnej nadziei,

globu, który, w duchu podobnej nadziei,

nazwano Ziemią – planetą ludzi

nazwano Ziemią – planetą ludzi

B. Suchodolski

B. Suchodolski

Terminy spotkań

Terminy spotkań



21 listopad – 2godz.

21 listopad – 2godz.



22 listopad – 2 godz.

22 listopad – 2 godz.



28 marzec – 2 godz.

28 marzec – 2 godz.



18 kwiecień – 4 godz. (zaliczenie)

18 kwiecień – 4 godz. (zaliczenie)



Egzamin

Egzamin

Warunki zaliczenia

Warunki zaliczenia

1. Referaty na zajęciach

1. Referaty na zajęciach

2. Pisemne referaty nt oświaty

2. Pisemne referaty nt oświaty

dorosłych

dorosłych

za

granicą

lub

recenzje

za

granicą

lub

recenzje

książek/artykułów

książek/artykułów

o tematyce oświaty dorosłych

o tematyce oświaty dorosłych

Tematyka ćwiczeń



Dorosły jako uczeń. Możliwości intelektualne człowieka dorosłego.

Inteligencja płynna, inteligencja skrystalizowana. Charakterystyka

procesów poznawczych: pamięć, uwaga, myślenie, postrzeganie,

wyobrażenia. Motywy podejmowania aktywności edukacyjnej.

(2 godz.)



Kształcenie ustawiczne a edukacja dorosłych. Potrzeby edukacyjne

dorosłych. Podstawy prawne i organizacyjne kształcenia

ustawicznego w Polsce. Szkoły dla dorosłych, placówki kształcenia

ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, uniwersytety

powszechne. (2 godz.)



Ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, studia

oświatowe, uniwersytety ludowe, uniwersytety III wieku, kształcenie

korespondencyjne, e-learning, organizację uczące się. Programy

unijne dotyczące oświaty dorosłych. (2 godz.)



Założenia organizacyjne i metodyka wybranych form androedukacji.

Odczyt popularno-naukowy. Kurs. Szkolenie. Seminarium. Staż.

Samokształcenie. Dokształcanie i doskonalenie zawodowe.

Instytucje upowszechniania kultury. Metodyka pracy kulturalno-

oświatowej z dorosłym uczestnikiem. Dziedziny edukacji

estetycznej. (4 godz.)

Podręczniki:



Aleksander T., Andragogika, Wydawnictwo
Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji,
Kraków-Radom 2009



Aleksander T., Andragogika, PPWH „Triada",
Ostrowiec Świętokrzyski 2002



Jankowski D., Przyszczypkowski K., Skrzypczak
J., Podstawy edukacji dorosłych,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1996



Wujek T. (red.), Wprowadzenie do andragogiki,
PWN, Warszawa 1996



Wujek T. (red.), Wprowadzenie do pedagogiki
dorosłych, PWN, Warszawa 1992

Literatura (wybór)



Aleksander T., Barwińska D. (red.), Stan i perspektywy rozwoju refleksji nad

edukacją dorosłych, Kraków 2007



Aleksander T., Skrzypczak J. (red.), Edukacja ustawiczna w zmieniającej się

sytuacji edukacyjnej (wybrane problemy), Poznań 1998



Aleksander T., (red.), Teoretyczne i praktyczne aspekty edukacji kulturalnej oraz

oświaty dorosłych, Kraków 2006



Czerniawska O., Szkice z andragogiki i gerontologii, Łódź 2007



Delors J. i współpr. Edukacja, jest w niej ukryty skarb, Raport dla UNESCO

Międzynarodowej Komisji do spraw Edukacji dla XXI wieku, Warszawa 1998, tłum.

W. Rabczuk



Fabiś A. (red.), Wyzwania współczesnej edukacji dorosłych. Andragogika jako

przedmiot akademicki, Mysłowice 2004



Gałdowa A., Powszechność i wyjątek. Rozwój osobowości człowieka dorosłego,

Kraków 2000



Juraś-Krawczyk B. (red.), Edukacja wobec współczesnego rynku pracy, Zeszyty

Naukowe WSHE w Łodzi, Nr 8 [28]



Kargul J., Obszary pozaformalnej i nieformalnej edukacji dorosłych, Wrocław 2001



Kargulowa A. (red.), Dramaturgia poradnictwa, Wrocław 1996



Malewski M., Teorie andragogiczne, Wrocław 1998



Malewski M., Andragogika w perspektywie metodologicznej, Wrocław 1990



Marczuk M. (red.), Problemy i dylematy andragogiki, Lublin-Radom 1994



Matlakiewicz A., Solarczyk-Szwec H., Dorośli uczą się inaczej, Toruń 2005

Literatura (wybór) cd.



Pachociński R., Andragogika w wymiarze międzynarodowym, Warszawa 1998



Piertasiński Z., Rozwój ludzi dorosłych, [w:] Wujek T. (red.), Wprowadzenie do

pedagogiki dorosłych, Warszawa 1992



Postman N., Technopol. Triumf techniki nad kulturą, Warszawa 1995



Półturzycki J., Dydaktyka dorosłych, Warszawa 1991



Półturzycki J., Edukacja dorosłych za granicą, Toruń 1998



Przybylska E. (red.), Edukacja dorosłych w wybranych krajach Europy, Warszawa

2000



Przybylska E. (red.), Perspektywy i tendencje w edukacji dorosłych, Warszawa 2002



Solarczyk-Ambrozik E., Zdunak A. (red.), Edukacyjne wyzwania i zagrożenia

początku XXI wieku, Warszawa 2003



Szarota Z. W poszukiwaniu tożsamości andragogiki – próba organizacji wiodących

pojęć oświaty dorosłych [w:] Stan i perspektywy rozwoju refleksji nad edukacją

dorosłych, T. Aleksander, D. Barwińska (red.), Radom 2007



Toffler A., Zmiana władzy. Wiedza, bogactwo i przemoc u progu XXI stulecia,

Warszawa 2003



Turos L., Andragogika ogólna, Warszawa. (1999),



Urbańczyk F., Dydaktyka dorosłych, lub Problemy oświaty dorosłych, Wrocław 1973



Wiatrowski Z., Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz 2005



Wojciechowski K. (red.), Encyklopedia oświaty i kultury dorosłych, Warszawa 1986

Czasopisma:



„Edukacja Dorosłych”;



„Edukacja Otwarta”



„Edukacja Ustawiczna Dorosłych”



„Pedagogika Pracy”



„Rocznik Andragogiczny”



„Chowanna”, tom 2 (29)/2007; Tom 2(25)/2005,

dostępne na: http://www.chowanna.us.edu.pl/



„e-mentor” , dostępny na

http://

www.e-mentor.edu.pl

– dział Edukacja

ustawiczna



Seria wydawnicza: Biblioteka EdukacjiDorosłych

(spis na

www.ata.edu.pl

)

Definicja andragogiki
według Tadeusza
Wujka

Andragogika to nauka obejmująca szeroki krąg

faktów

i zjawisk wiążących się z formalnym i

nieformalnym kształceniem młodzieży

pracującej i osób dorosłych

w systemie szkolnictwa dla pracujących,

instytucjach kulturalno – oświatowych,

placówkach pozaszkolnych

i nieinstytucjonalnej edukacji ustawicznej

dorosłych.

Kształcenie formalne wg W.
Okonia

to system kształcenia oparty na stałych

pod względem czasu i treści nauki
formach
(klasy, stopnie, szkoły, programy i
podręczniki), prowadzący od nauczania
początkowego do uniwersytetu
i włączający - obok kursów wykształcenia
ogólnego - wiele programów specjalnych
oraz instytucji stacjonarnego kształcenia
technicznego i zawodowego

Kształcenie nieformalne wg W.
Okonia

to świadoma oraz zorganizowana

działalność kształcąco-wychowująca
prowadzona poza ustanowionym
formalnym systemem szkolnym,
umożliwiająca określonej grupie
uczestników osiągnięcie założonych
celów kształcenia

Kształcenie incydentalne wg W.
Okonia

trwający przez całe życie

niezorganizowany
i niesystematyczny proces nabywania
przez każdego człowieka wiadomości,
sprawności, przekonań i postaw na
podstawie codziennego doświadczenia
oraz wpływów wychowawczych
otoczenia

Na edukację dorosłych (która jest integralna częścią edukacji

ustawicznej) wg J. Kargula składają się:



Edukacja formalna – edukacja funkcjonujaca w sposób

sciśle skonwencjonalizowany, zdefiniowany

edukacyjnymi kanonami.



Edukacja pozaformalna – która oznacza każdą

zorganizowaną działalność oświatową, odbywającą się

poza ustanowionym systemem kształcenia formalnego.



Edukacja nieformalna – to proces odbywający się

faktycznie w ciągu całego życia ludzkiego, dzięki

któremu jednostka kształtuje swoje postawy, ustala

wartości, nabywa wiedzę i umiejętności.

Rezolucja Rady Unii Europejskiej z 2002 roku stwierdza, że

uczenie się przez całe życie obejmuje trzy wymiary:

(zgodnie z podziałem wg Roberta Kidda)



Kształcenie w pionie
(edukacja formalna, szkolna)



Kształcenie w poziomie
(edukacja pozaformalna, pozaszkolna)



Kształcenie w głąb
(edukacja nieformalna,
samokształcenie)

Wobec wielości potrzeb edukacyjnych podmiotów,

oświatę dorosłych możemy podzielić na trzy nurty:



Dyplomowy – związany z intensywnym i intencjonalnym
kształceniem, pragmatyzacją oczekiwań wobec oświaty.
Formy organizacyjne: szkolne, kursowe, zdalne.



Niedyplomowy – bezinteresowny, ekstensywny.
Formy organizacyjne: wszechnicowe, doradczo-
terapeutyczne, edukacja kulturalna, ludyczno-
rekreacyjne.



Autoedukacyjny – związany z wewnątrzsterowalnym
wysiłkiem własnym jednostek aktywnych oświatowo,
czyli samokształcenie/samowychowanie.

Andragogikę dzielimy na:



Andragogikę ogólną – która bada i opisuje

cele edukacji dorosłych, politykę oświatową,

organizację instytucji edukacyjnych i

kulturalnych, metody i techniki oraz narzędzia

badań i procedury badawcze,



Dydaktykę dorosłych (dydaktykę

andragogiczną) – która bada i opisuje teorię

nauczania ludzi dorosłych oraz właściwości

procesu samokształcenia dorosłych,



Teorię wychowania dorosłych – która bada i

opisuje organizację, przebieg i wyniki procesu

wychowania i samowychowania ludzi dorosłych,



Historię oświaty dorosłych i myśli

andragogicznej

Podział z punktu widzenia instytucji,

terenu i zakresu badań



Andragogikę szkolną

– uczenia się dorosłych w formie szkolnej na

każdym etapie kształcenia,



Andragogikę nie szkolną

– obejmuje ona swym zasięgiem formy

pozaszkolne tzn. kursy, seminaria, konferencje, staże itp.,



Andragogikę zdrowia

– problematyka edukacji pro zdrowotnej i

profilaktyka zdrowia,



Andragogikę pracy

– problematyka człowieka i jego edukacja w

środowisku pracy.



Andragogikę rolniczą – upowszechnienie wiedzy dotyczącej pracy w

rolnictwie (ekonomiczność, rozwiązania unijne, hodowla, uprawa

roli),



Andragogikę działalności kulturalno – oświatowej

– interesuję

się kierunkami i formami spędzania czasu wolnego po pracy,



Andragogikę wojskową,



Andragogikę porównawczą

– bada i opisuje sytuacje edukacji

ludzi dorosłych w innych krajach ,



Gerontologię andragogiczną

– obejmuje aktywność edukacyjną

ludzi starszych w trzecim wieku.

Uczeń dorosły wg F.
Urbańczyka

to osoba dorosła, która

podlega zorganizowanemu
oddziaływaniu i podejmuje,
w miarę świadomie, trud
uczenia się za pomocą
różnych źródeł wiedzy.

Typologia uczniów
dorosłych:



uczniowie szkolni – osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące

zawodowe, które uczęszczają do szkół dla pracujących; cechy

charakterystyczne: względna systematyczność kontaktów ze

szkołą, znaczna ich częstotliwość i sformalizowanie,

wymagania formalno-prawne zbliżone do wymagań

stosowanych w szkolnictwie dla młodzieży niepracującej;



uczniowie pozaszkolni – osoby dorosłe będące w zasięgu

zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno

wychowawczych:

1. uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów

ludowych, powszechnych i trzeciego wieku, poradni, klubów

zainteresowań;

2. słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;
3. stali czytelnicy książek;
4. członkowie zespołów artystycznych i technicznych;
5. osoby doskonalące się drogą samokształcenia i

samowychowania;

Dorosłość

z punktu widzenia

socjologii

(według Zofii Matulki) ma

dwa wymiary:



Wymiar obiektywny – odnosi się do

normy społecznej oraz do formy życia

ludzkiego określonej ramami

chronologicznymi (przyjmując je jako

normy formalno – prawne).



Wymiar subiektywny – który wyraża się

w przeżyciach jednostki, która pod

wpływem wydarzeń osobistych lub

społecznych postrzega siebie jako osobę

dorosłą i która uzewnętrznia normy

przypisywane tej fazie życia, realizując

określony jej wzór.

Z punktu widzenia biologiczno –
psychologicznego

według Marii

Tyszkowej



dorosłość to ta część cyklu życia

jednostki, która wstępuje po okresie

wzrastania i biologicznego dojrzewania

organizmu do pełnienia wszystkich

istotnych funkcji życiowych. Następuje

pomiędzy 18 a 22 rokiem życia. Okres ten

stanowi proces dojrzewania do dorosłości.



Dorosłość – jest kategorią umocowaną w

kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast

dojrzałość jest pojęciem przynależnym do

świata natury i do świata przyrody.

Z punktu widzenia

psychologicznego

wg W. Szewczuka



Stabilizacja planu życiowego – przechodząc z dorastania w

dorosłość człowiek podejmuje pierwsze próby samodzielnej

konfrontacji, sam na sam z rzeczywistością. Stara się określić

swój plan życiowy i podejmuje pierwsze próby jego realizacji



Progresywna ekspansja z opus magnum (opus magnum z

łac. punkt kulminacyjny możliwości) – to etap największej

aktywności. Człowiek całą swoją uwagę, działania i wysiłek

koncentruje na osiągnięciu czegoś. Określa swój nadrzędny cel,

szczyt swoich możliwości. Owe opus magnum jest zwiastunem

starzenia się człowieka.



Regresywna ekspansja – człowiek zaczyna myśleć w

kategoriach przeszłości, skupia się na swoim wnętrzu,

introspekcji. Starzenie się przezywa wewnętrznie i zewnętrznie.

Ma świadomość, że to co było nie powróci.



Starość właściwa – spada witalność, energia, kończy się praca

zawodowa. Często człowiek popada w uczucie osamotnienia.

Stara się dokonać bilansu życiowego w oparciu o ocenę własną i

innych. Może przynieś to człowiekowi zadowolenie bądź

rozczarowanie. Wreszcie przygotowuje się na to co nieuniknione

– śmierć

Koncepcja rozwoju wg Erika
Eriksona

1.Niemowlęctwo
2.Wczesne dzieciństwo
3.Wiek zabaw
4.Wiek szkolny
5.Adolescencja
6. Okres wczesnej dorosłości (21 – 34lat)
Podstawowy dylemat to intymność a izolacja. Kończymy edukację szkolną,

przygotowujemy się i zaczynamy pracę zawodową. Budujemy intymne relacje

emocjonalne, zakładamy rodziny. Określamy w tym czasie swoją rolę społeczna,

swoja filozofię życiową

7. Dorosłość średniego wieku (35 – 65 lat)
Podstawowy dylemat to kreatywność a stagnacja. To czas kiedy podejmujemy

najwyższą odpowiedzialność społeczną. Nasze życie osiąga pełnię, określony

standard życia. Wspomagamy nasze dzieci, pomagamy im w starcie życiowym i

powoli zaczynamy akceptować oznaki starości

8. Dojrzałość starszego wieku (od 65 roku życia)
Człowiek kończy pracę zawodową, zmniejsza się liczba nawiązywanych

kontaktów społecznych. Człowiek skupia się na akceptacji swojej osobowości,

staje się dojrzały i przygotowuje się na kres swojego życia. W tym czasie

przystosowujemy się do narastających ograniczeń fizycznych, umysłowych, do

straty bliskich. Podstawowym dylematem dla tego okresu jest integracja ego a

rozpacz.

KONCEPCJA ROZWOJU
LEVINSONA



We wczesnej dorosłości człowiek osiąga pełnię sił fizycznych i

umysłowych, zaczyna posługiwać się inteligencją skrystalizowaną,

potrafi z jednego sposobu myślenia przełączyć się na drugi. W tym

czasie człowiek określa swoje miejsce w społeczeństwie, podejmuje

pracę, zakłada rodzinę. Między 17 a 33 rokiem życia we wczesnej

dorosłości wchodzi w fazę nowicjatu, kiedy to określa i zmierza do

realizacji swojego nadrzędnego celu w życiu. Bez tego jego życie byłoby

monotonne i bezowocne. Po tej fazie przychodzi okres dłuższej

stabilizacji, większego zaangażowanie w życie rodzinne i kontynuacja

wybranej wcześniej drogi rozwoju. Pod koniec pojawiają się zmiany na

twarzy, pogarsza się wzrok i sprawność umysłowa



Wejście w wiek średni często określa się kryzysem wieku średniego.

Człowiek zaczyna odczuwać objawy starzenia, zmniejsza się jakość

inteligencji płynnej. Obserwuje się wypalenie zawodowe, stagnację w

małżeństwie, syndrom opuszczonego gniazda. Człowiek ma świadomość

co udało mu się zrobić a co mu „nie wyszło”. Człowiek zaczyna

odwoływać się do mądrości, która odnosi się do najważniejszych dla

niego kwestii, wydarzeń i problemów



W późnej dorosłości człowiek wycofuje się z pracy zawodowej, często

czuje się osamotniony, zmniejsza się intensywność interakcji w które

wchodzi. W tym czasie osiąga pełną dojrzałość, mądrość i integrację

wewnętrzną, akceptuje własną osobowość i oczekuje na śmierć.

„całe życie jest szkołą”



Jan Amos Komeński „ojciec nowożytnej
pedagogiki” wyróżnił siedem szkół:
narodzin, chłopięctwa, wieku
dojrzewania, wieku młodzieńczego oraz
szkołę mężczyzn, szkołę starości i szkołę
śmierci. Znaczną rolę w edukacji
dorosłych przypisywał refleksji nad
własnym, codziennym doświadczeniem,
a w „szkole starości” upatrywał
szczytów mądrości

Cechy charakteryzujące
ucznia dorosłego:



?



?



?



?



?



?



?



?

Cechy charakteryzujące
ucznia dorosłego:



ma na tyle plastyczną psychiką, że może

podlegać świadomemu i celowemu

„oddziaływaniu oświatowemu”



jest zdolny do funkcjonowania we wszystkich

rolach społecznych, uczy się tych informacji i

umiejętności, które są konieczne do prawidłowego

rozwiązywania problemów życiowych



wykonuje pracę zawodową, jego rozwój umysłowy

i fizyczny jest zaawansowany,



jest doświadczony życiowo, ma ukończone 18 lat

życia, cechuje go poważny i odpowiedzialny

stosunek do życia, równowaga wewnętrzna,

rozbudzona potrzeba samodzielności, duża

odporność na trudności życiowe.

Możliwości uczenia się

ludzi dorosłych



UCZENIE SIĘ SZTUCZNE



UCZENIE SIĘ NATURALNE



UCZENIE SIĘ DROGĄ POZNANIA
PRZEZ DZIAŁANIE I MYŚLENIE

UCZENIE SIĘ SZTUCZNE



polega na zetknięciu ucznia z treściami,

doprowadzenie ucznia do ich zrozumienia,

dokładnego przyswojenia pamięciowego,

umiejętności odtwarzania ich w miarę potrzeby.

Dorośli uczą się treści w oderwaniu od

zastosowania praktycznego. Przeważa pamięciowe

i dosłowne uczenie się. Nie zawsze jest zgodne z

rzeczywistością zakładając, że dobre opanowanie

teorii umożliwia zastosowanie jej w praktyce.

Teorię tą charakteryzuje dogmatyzm,

konserwatyzm. Nie wszystkim dorosłym odpowiada

intelektualny charakter nauki i rozczłonkowanie

treści na przedmioty, konieczność częstego

abstrakcyjnego myślenia, utrwalania

pamięciowego. Nauczanie takie występuje często

na kursach.

UCZENIE SIĘ
NATURALNE



podstawą wiedzy są sytuacje z życia, praktyczne grupy

rozwiązań, szukanie najwłaściwszej odpowiedzi, jest to

uczenie przez działanie, próby, błędy. Zdobywa się wiedzę

działając i podejmując próby przezwyciężenia konkretnych

trudności. Konieczne są zdolności językowe (wysławiania

się), potrzebne do opisania tego co zostało dokonane. Rola

nauczyciela polega na wysunięciu konkretnych problemów

i zachęcanie do ich rozwiązania. Dorosły nie musi uczyć

się pamięciowo sformułowań i definicji, a jeżeli wystąpi

później błąd to i tak jego wysiłek nie pójdzie na marne bo

udowodni, że takie rozwiązanie nie jest możliwe. Ten tok

postępowania dydaktycznego jest żmudny i czasochłonny,

obejmuje też stosunkowo wąski zakres uogólnień

teoretycznych do których się dochodzi. Wynika z tego, że

wnioski teoretyczne można formułować po nagromadzeniu

sporej liczby rozwiązań konkretnych problemów.

UCZENIE SIĘ DROGĄ
POZNANIA PRZEZ DZIAŁANIE I
MYŚLENIE



punktem wyjścia są rzeczywiste
sytuacje, od których uczeń dorosły
przechodzi do teoretycznego
opracowania uogólnień, które następnie
sprawdza w praktyce i wykorzystuje w
dalszym poznaniu rzeczywistości. Takie
uczenie się umożliwia uzyskanie trwałej
wiedzy, rozwija zainteresowania,
pozwala znajdować sposoby zmiany
rzeczywistości.

Dorosłość



Dorosłość jest okresem największych
osiągnięć człowieka, osiągania
dojrzałości w wielu sferach życia. I choć
dorosłość podlega niekorzystnym
procesom regresyjnym (szczególnie
łatwo dostrzegalnym zmianom
fizycznym) nie można patrzeć na ten
okres tylko przez pryzmat regresu.

Dorosłość



Nie ulega wątpliwości, że pogarszają się wskaźniki
fizjologiczne naszego ciała: wydłuża się czas
reakcji na bodźce słuchowe i wzrokowe, maleje
masa mięśni i szybkość ruchów, słabnie wzrok,
słuch, wrażliwość dotykowa, szybkość reakcji. Jak
podkreśla W. Szewczuk najważniejsze jest jednak
dostrzeżenie, że czym innym jest zagadnienie
sprawności sensorycznych, związanych z
funkcjonowaniem organów zmysłowych, a czym
innym sprawności poznawania rzeczywistości
i działania w niej. Rozróżnienie to jest kluczowe
dla interpretacji danych.

Źródło: W. Szewczuk, Psychologia człowieka dorosłego,

Źródło: W. Szewczuk, Psychologia człowieka dorosłego,

Źródło: W. Szewczuk, Psychologia człowieka dorosłego,

inteligencja



jest to swoisty zespól zdolności
umysłowych, które umożliwiają
jednostce sprawne korzystanie z nabytej
wiedzy oraz efektywne zachowanie się
wobec nowych zadań i warunków życia.
W psychologii pojęcie inteligencji służy
głównie do określania poziomu ogólnej
sprawności intelektualnej ludzi.

Badania J. Horna i R.
Cattella



Inteligencja płynna jest to inteligencja

wrodzona. Do jej badania Cattell stworzył testy

neutralne kulturowo, które nie wymagają

wiedzy a jedynie porównywania serii prostych

rysunków i wykrywania prawidłowości ukrytych

w ich zróżnicowaniu i sposobie uszeregowania.



inteligencja skrystalizowana rozwija się w

wyniku procesu uczenia się, nabywania

wprawy. Jest reprezentowana przez

wyćwiczone czynności umysłowe, znajomość

języka, posiadaną wiedzę. Jej rozwój

determinuje środowisko, w którym się wyrasta,

a także aktywność i zainteresowania jednostki.

Źródło: W. Szewczuk, Psychologia człowieka dorosłego,

Źródło: Z. Pietrasiński, Rozwój człowieka dorosłego,

Źródło: E. L. Thorndike, Uczenie się dorosłych

wskazania do pracy z
dorosłymi



w związku z obniżającą się prędkością słyszenia

oraz malejącą szybkością reakcji na bodźce

wzrokowe i słuchowe nauczyciel powinien

dostosować tempo przekazu treści do możliwości

dorosłych. Ważna jest odpowiednia ilość

powtórzeń i dłuższy czas prezentacji treści

kształcenia.



słabnie pamięć mechaniczna – aby wspomóc

proces uczenia się, dobrze jest odwołać się do

technik wykorzystujących skojarzenia, np. techniki

tworzenia mapy mózgowej mind map. Nauczyciel

powinien zdawać sobie sprawę z czynników, które

warunkują zapamiętywanie i przechowywanie.

Utrudnienia i ułatwienia
wpływające na efekt
uczenia się dorosłych

Utrudnienia

















Ułatwienia

















Utrudnienia i ułatwienia
wpływające na efekt
uczenia się dorosłych



brak czasu



dłuższa przerwa w nauce,

odwyknięcie od uczenia się,

brak wprawy



brak zainteresowania nauką

lub określonymi treściami



złe nastawienie do uczenia

się



Brak motywacji do nauki



bogatsze, pełniejsze procesy

poznawcze:

spostrzegawczość

– często

lepsza niż u młodzieży;

uwaga

– większa stałość uwagi,

pojemność, podzielność i

przerzutność;

pamięć

– lepsze

zapamiętywanie związków i

zależności a nie faktów,

zjawisk, słów;

myślenie

–

bardziej abstrakcyjne;



większa dojrzałość

emocjonalna; większa

samodzielność w zakresie

swojej edukacji, kontrola

procesu uczenia się;



motywacja – praktyczno-

zawodowa; użyteczność;



indywidualizacja nauczania

(tempo, sposoby);

brak czasu



dorośli nie są w stanie poświęcać tyle swojego czasu na

naukę, co dzieci i młodzież uczęszczająca do szkoły, dla

których jest to główna aktywność, stale stawiająca

określone wymagania i pobudzająca do rozwoju. Tym,

samym trudno jest porównać wyniki uczenia się ludzi

młodych i dorosłych. Ponadto uczenie się dorosłych

zawsze odbywa się kosztem czegoś: kosztem czasu dla

rodziny, kosztem czasu poświęconego na hobby, życie

towarzyskie czy obowiązki domowe i zawodowe.

Niejednokrotnie dorosły staje przed trudnym wyborem:

uczyć się czy… (pobawić z dzieckiem, spotkać z

przyjaciółmi, wykonać dodatkową dobrze płatną pracę

itp.). Wskutek wielości obowiązków dorośli często nie uczą

się systematycznie oraz wybierają nie najdogodniejsze

dla wysiłku umysłowego pory, pracując chociażby w nocy,

co nie pozostaje bez wpływu na wyniki uczenia się;

dłuższa przerwa w nauce,
odwyknięcie od uczenia się,
brak wprawy

nie ułatwia nauki, szczególnie gdy

dorosły powraca do pewnych nawyków
uczenia się z czasów dorastania, które
nie są najefektywniejsze w dorosłości;

brak zainteresowania nauką
lub określonymi treściami



kiedy jednostka postrzega dane treści jako
całkowicie nieprzydatne będzie napotykać
trudności w ich przyswojeniu. Ten brak
zainteresowania może także wynikać z
niezrozumienia określonych zagadnień, uczeń
musi mieć zatem swobodę, być zachęcany do
zadawania pytań. Nauczyciel winien nie tylko
przekazywać treści, ale rozbudzić
zainteresowanie nimi poprzez podawanie
ciekawych przykładów, wskazując na możliwość
ich wdrożenia do praktyki, tłumacząc przyczyny,
dla których warto się z nimi zapoznać;

złe nastawienie do uczenia
się



jest bardzo często wynikiem złych wcześniejszych
doświadczeń, niepowodzeń w nauce. Uczeń może
mieć złe nastawienie do danych przedmiotów,
postrzeganych subiektywnie jako zbyt trudnych; do
wybranych treści czy też do samego nauczyciela,
który pracując z dorosłymi (także młodymi
dorosłymi) powinien traktować ich jako partnerów
do rozmowy, odwołując do ich doświadczeń,
czerpiąc z nich dla własnej praktyki. W związku z
wprowadzeniem do nauki elementów informatyki
można zaobserwować dużo większe bariery czy
wręcz lęk przed komputerem wśród starszych
dorosłych;

motywacja do nauki



w Polsce dorośli najczęściej podejmują kształcenie

zawodowe, co wynika z chęci podniesienia swoich szans

na rynku pracy. Zatem jest to zewnętrzne źródło

motywacji, dorośli traktują edukację instrumentalnie, jako

narzędzie do osiągnięcia danego celu. Odnosząc się do

koncepcji zewnątrz- i wewnątrz-sterowności, która

wskazuje, że większość ludzi potrzebuje specjalnych

zewnętrznych bodźców: nagrody, zachęty, postawienia

jednostki w sytuacji zagrażającej utratą czegoś, co jest

dla niej cenne bądź kary, ażeby osiągnąć zamierzony cel

warto wyznaczać dorosłym tego typu wyzwania,

pobudzając w ten sposób do wysiłku, motywując do

nauki. Jednocześnie dobrze jest poczynić starania w

kierunku uświadomienia i odwoływania się do

wewnętrznej motywacji dorosłych uczniów, wskazując na

wartość nauki samej w sobie w kontekście możliwości

ubogacania siebie, poszerzenia horyzontów myślowych,

nie zasklepiania się tylko w dotychczasowym świecie.

PROCESY POZNAWCZE to procesy
odpowiedzialne za wymianę informacji pomiędzy
organizmem a otoczeniem.

Są to:



      wrażenia,



      spostrzeganie,



      pamięć,



      uwaga,



      myślenie.

WRAŻENIA

jest to prosty proces psychiczny

powstający pod wpływem
elementarnych bodźców na receptory
jednego rodzaju i odzwierciedlający
pojedyncze cechy bodźca. Mechanizm
przebiega w sposób podświadomy:

bodziec   →   receptor   →   impuls
nerwowy  
→    mózg

SPOSTRZEGANIE

polega na odzwierciedlaniu złożonych

bodźców (przedmioty, zjawiska)
oddziałujących na narządy zmysłów.

Zjawisko redundancji



Interpretacja danych sensorycznych w

znacznym stopniu opiera się na  wiedzy czym

sygnał ma być, rzadziej zaś na informacji, jaką

sygnał zawiera. Informację dodatkową dostarcza

kontekst zdarzenia sensorycznego obejmujący

całe środowisko, w którym zachodzi dane

doświadczenie. Ważną rolę odgrywa zjawisko

redundancji.

Jest to zdolność do odczytywania

sensu z niepełnego, fragmentarycznego czy

zniekształconego komunikatu.

Jednym ze

sposobów oceny redundancji wyrazów w języku

jest  zamieszczanie zniekształconego tekstu

poprzez systematyczne opuszczanie 

określonych jego elementów, które czytający

powinien odtworzyć.

PAMIĘĆ

to zdolność do magazynowania

napływających informacji. Jest

właściwością zachowawczą polegającą na

gromadzeniu i przechowywaniu przeszłego

doświadczenia i wykorzystywaniu go w

różnych sytuacjach. Dzięki niej organizm

może przystosowywać się do środowiska

zewnętrznego. Pamięć bierze udział we

wszystkich etapach czynności

poznawczych od odbioru  treści informacji

(spostrzeżenie) do twórczości (myślenie).

Kryteria różnicujące pamięć:



przedmiot - obrazowa, słowna, uczuć,
epizodyczna, semantyczna



rozumienie - mechaniczna, logiczna



udział woli - dowolna, mimowolna



trwałość przechowywania - bezpośrednia,
odroczona, ultra-krótka, krótkotrwała,
długotrwała



rodzaj przypomnień -  rozpoznawcza,
odtwórcza

Pamięć

↓

Pamięć zmysłowa (ultrakrótkotrwała, sensoryczna)

kodowanie rodzaju pamięci, pojemność duża, czas trwania; 1/2 sek. dla oka i około 2

sek. dla

ucha

↓

Uwaga

↓

Pamięć krótkotrwała

kodowanie rodzaju informacji, pojemność mała: 5 - 9 elementów,

czas trwania około 30 sekund

↓                   ↓

Pamięć długotrwała

Kodowanie znaczenia informacji zorganizowanej, pojemność nieograniczona,

czas trwania: minuty – lata

↓

 

Przypominanie

 

↓

↓

Rozpoznawanie (identyfikacja tu i

teraz)

Reprodukcja (odtwarzanie z

przeszłości)

 

 

 

 

UWAGA

Cechy uwagi to sprawność, dokładność,

wydolność, przerzutność.



Wskaźnikiem wydolności jest suma

prześledzonych znaków w jednostce czasu,



Wskaźnikiem dokładności jest suma

prawidłowo wykreślonych znaków w

jednostce czasu,



Wskaźnikiem sprawności jest różnica

prawidłowo skreślonych znaków i sumy

błędów i opuszczeń

MYŚLENIE



Czynność myślenia składa się z łańcucha operacji

umysłowych, różniących się między sobą  rodzajem i prawami

rządzącymi ich przebiegiem. Obejmuje procesy planowania,

przewidywania, oceniania, rozumienia i wnioskowania.

Informacje zawarte w wyobrażeniach, spostrzeżeniach i

pojęciach są przetwarzane za pomocą operacji umysłowych:

analizy, syntezy, porównywania, abstrahowania, i uogólniania.



Analiza to myślowe rozdzielanie elementów całości. Synteza

polega na scalaniu poszczególnych składowych. Porównywanie

jest operacją zestawienia ze sobą różnych elementów z uwagi

na ich podobieństwa i różnice. Abstrahowanie polega na

wyróżnianiu jednej właściwości elementu i jednoczesnym

pomijaniu innych. Uogólnianie charakteryzuje się ujmowaniem

właściwości, cech wspólnych dla określonej klasy zjawisk i

rzeczy z pominięciem cech jednostkowych. Istotne znaczenie

dla rozwoju złożonych czynności umysłowych ma mowa. Dzięki

myśleniu, tak jak i pamięci, człowiek posiada zdolność

przystosowania się do zmiennych warunków rzeczywistości,

posiada zatem inteligencję.

Potrzeby edukacyjne

Potrzeby edukacyjne

Potrzeby fizjologiczne

Potrzeby

bezpieczeństwa

Potrzeby afiliacji

(przyjaźń, miłość)

Potrzeby

szacunku

samorealizacji

Potrzeby

Potrzeby

dodatkowe:

dodatkowe:

to m.in. potrzeby

to m.in. potrzeby

poznawcze

poznawcze

(wiedzy i

(wiedzy i

rozumienia)

rozumienia)

- są

- są

narzędziami do

narzędziami do

zaspokojenia

zaspokojenia

pięciu

pięciu

podstawowych

podstawowych

grup

grup

potrzeb

potrzeb

Źródło: portalwiedzy.onet.pl,

Potrzeby edukacyjne

Potrzeba poznawcza to taka cecha człowieka,

która powoduje, że bez otrzymania określonej

ilości informacji (…) człowiek nie może normalnie

funkcjonować [1].

Z kolei nabycie i ustrukturalizowanie wiedzy o

świecie pozwala na tworzenie życiowych celów, a

poprzez nie nadanie sensu wszelkim działaniom

[2].

[1] K. Obuchowski, Psychologia dążeń ludzkich, PWN, Warszawa 1966, s. 188.

[2] K. Skrzypińska, Pogląd na świat a poczucie sensu i zadowolenie z życia, [w:] Osoba

Edukacja Dialog, M. Ledzińska, G. Rudkowska, L. Wrona, (red.), Tom I, Wydawnictwo

Naukowe AP, Kraków 2002, s. 211.

Potrzeba edukacji

Potrzeba edukacji

Źródło: badania własne,

Powody, dla których ludzie dążą do

Powody, dla których ludzie dążą do

zdobycia wiedzy

zdobycia wiedzy

źródło CBOS 2009

źródło CBOS 2009

Czy warto

obecnie

w Polsce

zdobywać

wykształcenie

?

Wskazania respondentów według terminów

badań

XI 199

X 2002

IV 2004

IV

200

7

IV

200

9

zdecydowanie

warto

42

76

66

91

76

93

70

93

68

91

raczej warto

34

25

17

23

23

raczej nie warto

16

20

5

7

4

5

4

5

6

7

zdecydowanie

nie warto

4

2

1

1

1

Trudno

powiedzieć

4

4

2

2

2

2

2

2

2

2

Źródło: CBOS, Warszawa 2009

Wartość wykształcenia dla respondentów w

latach

1993-2009 (w procentach)

Postrzeganie motywów dążeń

edukacyjnych ze względu na poziom

wykształcenia

źródło CBOS 2009

Dlaczego ludzie dążą

do zdobycia

wykształcenia?

czy liczą na:

Ogółem

Wskazania respondentów z wykształceniem:

Podstawowym

Zasadniczym

zawodowym

Średnim

Wyższym

w procentach

wysokie zarobki

64

66

68

64

57

interesujący

zawód

39

29

36

42

55

łatwiejsze życie

35

35

36

36

29

niezależność

30

26

29

29

42

rozwój

intelektualny

27

17

18

33

47

uniknięcie bezrobocia

21

28

24

15

16

lekką pracę

18

24

21

17

5

uznanie, szacunek

ze strony innych

16

16

14

16

21

możliwość pracy na

swoim

13

13

14

12

9

możliwość pracy za

granicą

11

10

11

12

7

udział we władzy

3

3

2

4

2

trudno powiedzieć

2

3

2

1

0

Wyszczególni

enie

1995/96

2000/01

2001/02

2002/03

Liczba uczestników

studia

podyplomo

we

55,2

146,7

139,8

131,0

studia

doktoranck

ie

10,5

25,6

28,3

31,1

Liczba słuchaczy studiów podyplomowych i

doktoranckich

w latach szkolnych

źródło: Rocznik Statystyczny GUS 1997, 2001, 2002, 2003

Uczenie się dorosłych w podziale na województwa

Województwo

Razem

Kobiety

Mężczyźni

Odsetek uczących się wśród aktywnych zawodowo

Dolnośląskie

30

32

29

Kujawsko-

pomorskie

37

37

37

Lubelskie

34

37

31

Lubuskie

30

34

27

Łódzkie

26

28

24

Małopolskie

32

34

29

Mazowieckie

44

46

43

Opolskie

33

37

29

Podkarpackie

32

35

30

Podlaskie

32

40

26

Pomorskie

46

49

44

Śląskie

39

40

39

Świętokrzyskie

29

32

26

Warmińsko-

mazurskie

30

32

28

Wielkopolskie

31

31

31

Zachodnio-

pomorskie

36

38

35

Źródło: BAED 2003, projekt Phare 2000 Krajowy system szkolenia zawodowego 2003

Uczestnictwo aktywnych zawodowo według form kształcenia

Źródło: obliczenia na podstawie: BAED 2003,

projekt Phare 2000 Krajowy System Szkolenia Zawodowego, MGPiPS 2004

Forma kształcenia

Ogółem

Kobiety

Mężczyźni

Odsetek uczących się korzystających

z danej formy kształcenia

formalne w tym:

w systemie szkolnym

w systemie pozaszkolnym

54,5

10,2

44,7

57,0

11,2

46,7

52,1

9,5

42,7

nieformalnie w tym:

wykorzystywanie materiałów

drukowanych,

wykorzystywanie materiałów

internetowych,

wykorzystywanie materiałów

multimedial.,

korzystanie z instytucji

o przeznacz. edukac.

83,7

73,4

42,0

44,7

36,5

85,2

75,0

42,0

45,9

42,7

82,3

71,8

42,1

43,6

30,6

Źródło: obliczenia na podstawie: BAED 2003, projekt Phare 2000

Krajowy System Szkolenia Zawodowego, MGPiPS 2004

Grupa zawodowa

Ogółem

Kobiety

Mężczyźni

Odsetek uczących się wśród pracujących w danej grupie

parlamentarzyści, wyżsi

urzędnicy,

kierownicy

54

34

54

specjaliści

80

80

80

technicy i inny średni

personel

60

59

63

pracownicy

biurowi

39

40

37

pracownicy usług

osobistych

27

24

34

rolnicy, ogrodnicy,

leśnicy i rybacy

21

16

25

robotnicy

przemysłowi

i rzemieślnicy

21

16

22

operatorzy

i monterzy

maszyn

i urządzeń

23

17

23

pracownicy przy

pracach prostych

16

13

19

siły zbrojne

68

100

67

Uczestnictwo w kształceniu ustawicznym osób

pracujących

w wieku 25-64, według grupy zawodowej i płci