Korelacyjne schematy

badawcze

Badanie współzmienności

Schemat korelacyjny - weryfikacja

hipotez opisowych

 Sprawdza się powiązanie między właściwościami pewnych

zjawisk

 Interpretacja wyników w kategoriach opisowych
 Współczynnik korelacji (-1 – korelacja ujemna, 1 –

dodatnia, 0 – brak związku między zmiennymi);

 korelacja pozorna – wysoki współczynnik korelacji między

zmiennymi nie powiązanymi - wysokość strat materialnych a
liczba strażaków gaszących pożar

 Zastosowanie przy badaniach eksploracyjnych, sondażowe

•

Przykłady zmiennych:

• płeć, wiek, neurotyczność, temperament, poczucie

bliskości w związku a czas przebywania razem, potrzeba
samorealizacji a zachowania afiliatywne. Poczucie humoru
a atrakcyjność interpersonalna

Co pozwala stwierdzić badanie

korelacyjne

?

• Czy zachodzi związek między zmiennymi?
• Jaki jest kształt tego związku (liniowy czy

nieliniowy)

• Jaka jest siła tego związku
• Czy związek ten można uogólnić na populację
• Badanie korelacyjne nie pozwala

bezpośrednio orzekać o związkach
przyczynowo-skutkowych

Korelacja

• Możliwe wartości współczynnika

korelacji <-1,+1>

• proporcja wspólnej wariancji -

współczynnik determinacji =

– kwadrat współczynnika korelacji

Korelacja dodatnia

Korelacja ujemna

Korelacja zerowa

Istnieje silny związek (nieliniowy)

korelacja zerowa

Korelacja jest miarą związku
liniowego

Postępowanie w badaniach

korelacyjnych

(wg Brzezińskiego)

• Ustalić liczbę zmiennych
• Określić skalę pomiarową
• Określić charakter związku (na postawie

teorii, lub wykresu graficznego)

• Wybrać właściwy współczynnik korelacji
• (np Brzeziński w Stelau str 385)

• Pomiar zmiennych dla każdej osoby

badanej

• Obliczenie współczynnika korelacji
• Testowanie istotności statystycznej
• Nadanie interpretacji wariancyjnej
• Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu

hipotezy

• Interpretacja psychologiczna

Modele quasi eksperymentalne

• nie spełniają wymogu randomizacji

• eksperyment naturalny - czy jest

eksperymentem zależy od losowości
doboru do warunków eksperymentalnych

Quasi-eksperyment – wnioskowanie

na poziomie korelacji

• Mniej rygorystyczny niż eksperyment, działanie

zmiennej niezależnej wyznaczone jest przez

naturalne warunki życiowe.

• Analizowanie różnic indywidualnych +

manipulacja eksperymentalna (łatwe lub trudne

zadanie).

• Czasami też badacz ze względu na ograniczenia

etyczne, praktyczne nie może wprowadzić do

eksperymentu zmiennej niezależnej. Oczekuje

się więc na pojawienie się zmiennej w

rzeczywistości (np. niektóre choroby,

przestępstwa, katastrofy) i w sytuacjach

naturalnych obserwowane są ich skutki.

Eksperyment jako metoda

weryfikacji hipotez o związkach

przyczynowych

• Najważniejszą przewagą badań

eksperymentalnych nad innymi metodami
weryfikacji hipotez jest to, że eksperyment
pozwala na bezpośrednią weryfikację
hipotez o związkach przyczynowych

Czym jest eksperyment

• manipulacja - zmienną niezależną
• randomizacja - doboru do grup
• kontrola - zmiennych ubocznych

Manipulacja zmiennnymi

niezależnymi

• Eksperymentator zmienia wartości

zmiennej lub zmiennych niezależnych by
badać wpływ tych zmiennych na
zachowanie osób badanych

• Każda ze zmiennych musi mieć co

najmniej dwie wartości

• watości te mogą różnić się między sobą

ilościowo lub jakościowo

Typy maniupulacji

• Manipulacja środowiska:

eksperymentalna modyfikacja środowiska
fizycznego lub społecznego osób badanych

• Maniupulacja instrukcją - manipulacja polega

na różnych werbalnych instrukcjach podawanych
osobom badanym

• Manipulacja inwazyjna: zmiany w organiźmie

osób badanych (np. przez podanie środków
farmaceutycznych)

Manipulowanie zmienną niezależną

 Wprowadzamy zmienną niezależną tylko do jednej

grupy (eksperymentalna), w drugiej nie ma żadnej
manipulacji – grupa kontrolna.

 podawanie informacji zwrotnych lub nie a postęp w

uczeniu się

 Manipulowanie poziomami zmiennej niezależnej

 manipulowanie oświetleniem a poziom wykonania zadania

 Trzeci sposób polega na manipulowaniu rodzajem

zmiennej niezależnej

 wpływ nagrody pieniężnej, pochwały czy też cukierka na

motywację do nauki u dzieci

Przydział osób badanych do

warunków

• Osoby w różnych warunkach znajdują

się pod działaniem różnych wartości
zmiennej niezależnej

• Konieczne założenie że grupy na

początku były mniej więcej
ekwiwalentne

Grupa eksperymentalna i kontrolna

• W niektórych eksperymentach jeden z

poziomow polega na braku zmiennej która
nas interesuje - grupa kontrolna

• Grupa kontrolna często jest użyteczna, nie

zawsze jest konieczna

• Badania nad tremą a wielkością widowni
• 1,3 lub 9 osób - brak grupy kontrolnej

Sposoby zapewnienia

równoważności grup: grupy

niezależne

• Proste losowanie
• Losowanie z wyrównaniem - zakłada

pretest: rangujemy osoby badane według
zmiennej zależnej, kolejne osoby
przydzielamy po jednej do kolejnych grup

– przyklad wpływ lęku na rozwiązywanie zadań z

matematyki

Metody doboru próby

• Proste losowanie (tabele liczb losowych)
• Losowa próba kwotowa: podzbiór

populacji, który posiada określaną
charakterystykę (kobiety mężczyźni, grupy
wiekowe, wykształcenie) - liczba osób w
każdej grupie powinna być proporcjonalna
do liczebności w populacji

Źródła wariancji

• Wariancja systematyczna:

międzygrupowa

• Wariancja związana z manipulacją

– powinna być w dobrych badaniach równa

międzygrupowej

• Wariancja artefaktualna

– z niezamierzonych różnic między grupami

• Wariancja błędu: wariancja

wewnątrzgrupowa

Źródła wariancji błędu

• Różnice indywidualne
• Zmienność stanów osób badanych
• Efekty środowiska
• Różnice w traktowaniu przez badacza
• Błąd pomiaru

Jak minimalizować źródła artefaktów w

eksperymencie

?

• Dobierać do badania homogeniczne grupy
• Traktować uczestników badani dokładnie

w ten sam sposób

• Starać się zachować identyczne warunki

badania dla wszystkich

• Wystandaryzować procedury badawcze
• Posługiwać się tylko rzetelnymi

narzędziami badawczymi.