Strategie nauczycieli

Co to jest strategia?



Strategia – to sposób realizacji zadań
z wykorzystaniem różnych zasobów
i ograniczeniem czynników zakłócających.
Strategia łączy poszczególne elementy
systemu.



Peter Woods definiuje strategię po prostu
jako „sposoby osiągania celu”.

Problemy ze strategiami



Różnorodność stawianych celów

Mogą być cele wewnątrz celów, cele ukryte,

istotniejsze cele. Cele wychowania i nauczania są
ogromnie złożone i dlatego strategie celów
krótkoterminowych mogą kolidować ze strategiami
wiodącymi do celów długoterminowych.



Różnorodność zadań i funkcji nauczyciela

Ph. Jackson wyróżnia cztery funkcję, które nauczyciel

powinien łączyć w sobie:

- nauczyciel jest osobą dyrygującą przepływem

porozumiewania się w klasie

- kwatermistrzem (osobą pilnującą jak są użytkowane

pomoce naukowe)

- osobą rozdającą przywileje w klasie
- strażnikiem czasu ( osobą narzucającą rytm i tempo

działań)

„Strategie przetrwania” Woodsa

Przetrwanie wymaga panowania czy kontroli nad sytuacją. U

niektórych nauczycieli troska o to, jak przetrwać, dominuje nad

ich działalnością, nie mają oni wtedy ani czasu, ani energii na

zainteresowanie się nauczaniem. Inni nauczyciele stosują

strategie przetrwania po to, by dopiero stworzyć własne

warunki do nauczania. A oto lista strategii przetrwania:

1. Socjalizacja

Zabieg zmierzający do tego, żeby uczniowie
zaakceptowali wzorce lansowane przez szkołę. Szkoła
premiuje usłużność, grzeczność, posłuszeństwo i
konformizm. Socjalizacji służą tzw. techniki uśmiercania-
nie zwracanie uwagi na te aspekty osobowości młodego
człowieka, które nie są zgodne z rolą dobrego ucznia. Ma
to na celu innych cech, pasujących do roli dobrego
ucznia.
Do technik uśmiercania należy zaliczyć:
a) wzorce tak zwanego grzecznego zachowania
b) podkreślanie zespołu
c)łamanie woli
d) nagradzanie za grzeczność
e) nacisk na właściwy wygląd

2. Dominacja

Jedną z technik w ramach tej strategii może być tzw.

wyeksponowanie ucznia ze złośliwym komentarzem tak, by

specjalnie doprowadzić go do zmieszania. Nauczyciel czyni tak

czasami dla podkreślenia swej władzy, czasem z przekonania, że

zawstydzenie oddziała wychowująco, zwiększy motywację do

pracy. Czasem zaś po prostu ze względu na chęć wzięcia odwetu

na uczniu. Nauczyciel w tej strategii korzysta ze swojej władzy.

3. Negocjacje

U podstaw tej strategii leży idea wymiany. Używa się tu apeli i

próśb, ale też obietnic, pochlebstw, przekupstw i gróźb. W

zamian za dobre sprawowanie i wykonanie pracy nauczyciel

oferuje zwykle przerwanie kontaktu ( np. „wcześniej pójdziecie

do domu”). Przy apelowaniu do uczniów nauczyciel może

powoływać się na rodziców („Twój ojciec chciałby, żebyś....”).

Często negocjacje oznaczają rzeczywiste umówienie się z grupą

uczniów co do pewnych norm postępowania i potem uczniowie

czują się w pewnym stopniu zobligowani przez te wcześniejsze

ustalenia. Często negocjacje mają charakter przetargu.

4. Fraternizacja

Jeden ze sposobów uniknięcia kłopotów, jakie niesie z sobą

kontakt z dziećmi, to stać się mniej dorosłym i starać się w

pewnym sensie wejść w świat dzieci. Starać się zaprzyjaźnić z

dziećmi. Tego rodzaju postępowanie często przynosi

nauczycielowi dużą popularność. Wyrazem fraternizacji jest

m.in. pobłażanie w sytuacjach, które inni traktują surowo. Na

zajęciach uczniowie i nauczyciele często odwołują się do

wspólnych doświadczeń przy omawianiu spraw lekcyjnych.

Charakterystyczne tu jest rozmawianie z uczniami tzw na luzie.

5. Nieobecność i wycofywanie się



Strategia ta polega na usuwaniu się nauczyciela
z pola konfliktu, jednak to wycofywanie się jest
tylko cząstkowe, może polegać na tym, że:

- nauczyciel rozpoczyna lekcje później lub kończy

ją wcześniej,

- nauczyciel prezentuje postawę tupu „jestem

nauczycielem od tej godziny do tej, a reszta mnie
nie obchodzi”

- nauczyciel może być nieobecny duchem

6. Rytuał i rutyna



„Rytuał ma zwiększać posłuch wobec idei
porządku.”

W szkołach brytyjskich są stosowane takie

rytuały jak: modlitwa, hymn, „kazanie”
wygłaszane przez dyrektora rozpoczynające
każdy dzień w szkole.



Rutynowy jest rozkład godzin, sprawdzanie listy,
semestry, oceny, budowa lekcji.



Dyktowanie notatek jest przykładem połączenia
rutyny i „zabijania czasu”. Nauczyciel wykonuje
swą pracę,
a uczniowie notują w ciszy, wierząc, że
nauczyciel przez to zmniejsza ich własną pracę.

7. Terapia zajęciowa



Idea terapii zajęciowej- „robić coś, ciągle robić,
bez względu na to, czy to ma sens.”

Terapia zajęciowa polega na zapełnianiu uczniom

czasu wykonywaniem niepotrzebnej pracy, np.
sprzątanie, czyszczenie, porządkowanie sprzętu
itp. Terapia zajęciowa może także polegać na
tym, że uwagę przywiązuje się mniej ważnym
czynnościom (takim jak: rysowanie map,
obrazków, różne gry, przeprowadzanie
eksperymentów, roboty ręczne) niż realizowanie
kolejnych części materiału.



Strategia ta może być nazwana wychowaniem
przez pracę.

8. Moralizowanie



Moralizowanie wobec klasy podejmuje się
głównie w celu zwiększenia zaangażowania
członków grupy
i wzmocnienia spójności.

Ta strategia zdaniem Woodsa najlepiej nadaje się

do uzasadnienia czynów nauczyciela.

Strategia zamiany pracy na grę



Strategia, której nie podaje Woods.



Polega na tym, że nauczyciel wiele zadań,
czynności potrafi przedstawić
w formie gry, może to być min. rysowanie, roboty
ręczne. Dla uczniów jest to bardziej atrakcyjne,
gdyż nauczyciel zamienia „ciężką pracę” na
przyjemność.

Motywy pierwotnego interesu nauczyciela



Adrew Polard twierdzi, że poczucie własnego interesu
jest ważniejsze niż motywy skłaniające nauczyciela do
utrzymania porządku w klasie
i nauczania.



Motywów pierwotnego interesu dotyczą następujące
czynniki:

- zachowanie pozytywnego obrazu samego siebie

(chęć zachowania dobrej samooceny skłania do
pracy)

- utrzymanie zdrowia w sytuacji napięcia (unikanie

stresu)

- znalezienie przyjemności i zadowolenia

w kontaktach z uczniami

- utrzymanie własnej niezależności, co jest

równoważne z autonomią w klasie.

Szczegółowe problemy strategii

nauczycieli- wybrane przykłady



Rola humoru



Może być traktowany jak strategia lub wyraz
autoekspresji.



Jeśli chodzi o strategiczne wykorzystanie humoru
wyróżnia się cztery jego rodzaje:

- humor jako broń w konflikcie jest wyrazem agresji
- humor kontroli (satyra) ma charakter

zapobiegawczy, powstrzymanie osoby przed jakimś
działaniem

- humor wzajemnie akceptowany- wyraz solidarności,

przyjaźni

- humor przynoszący odreagowanie- chwilowe

oderwanie się od koncentracji, realizacji zadania,
ułatwia kontynuację zadań umysłowych,
przeciwdziałając zmęczeniu

Indywidualizowanie i wyrównywanie



Nauczyciel powinien traktować wszystkich
uczniów jednakowo, na równi, ma być
sprawiedliwy, jednak z drugiej strony powinien
on zwrócić uwagę na każdego ucznia z osobna,
dostrzec jego problemy, powinien
indywidualizować.

Nauczyciel nie może więc wyróżniać, ale na rzecz

uczniów z trudnościami musi zapomnieć o
postulacie bycia sprawiedliwym. Niektórzy
uczniowie wymagają wzmożonej uwagi i należy
im to zapewnić.

Hałas w klasie a strategia nauczyciela



Hałas dobiegający z klasy jest traktowany jako
wskaźnik czy nauczyciel potrafi dać sobie radę z
klasą.

Powszechnie przyjęta interpretacja- hałas= brak

panowania nad klasą= brak kompetencji
nauczyciela

Ta interpretacja powoduje, że każdy nauczyciel

będzie starał się utrzymać ciszę
i spokój w klasie, czasem nawet zaniedbując
ważniejsze rzeczy.

Nauczyciel w pełni kompetentny posiada

umiejętność utrzymania spokoju w klasie.

Strategia a podejmowanie decyzji



Podejmowanie decyzji zakłada dwa procesy
umysłowe.

1. Związany z problemem, który się zauważyło.

W ramach tego procesu można wyróżnić trzy stadia:

- zdefiniowanie problemu
- przewidywanie przyszłego biegu zdarzeń
- przewidywanie efektów możliwego działania
2. Związany ze sposobem postępowania:
- analizę i wybór działania
- sprawdzenie rezultatów działania
Nauczyciel podejmując decyzje powinien mieć na

uwadze możliwe warianty zachowań swoich jak
i ucznia, którego dotyczy ta sytuacja, ale również
innych uczniów. Istotne w podejmowaniu decyzji są
wartości uznawane przez nauczyciela.

Granie samym sobą

Wśród strategii możliwych do stosowania przez nauczycieli

szczególną rolę ma „granie samym sobą”, czyli jakby włożenie

w sytuację szkolną całej swojej osobowości. Nauczyciele mają

tendencję do całkowitego „zanurzania się” w życie i sprawy

szkoły. Charakterystyczna w tej strategii jest koleżeńska relacja

między nauczycielami i uczniami, duża tolerancja. Nauczyciele

„wolnych szkół” uważają za właściwe przedstawiać uczniom

wszystkie strony swej osobowości- tak miłe jak i śmieszne.

Nauczyciele zapraszają uczniów do domów i są przez nich

zapraszani. Można zauważyć, że w takich szkołach uczniowie

mają nad nauczycielami znaczną władzę. Nauczyciele wolnych

szkół uważają, że istotą ich zawodu jest pozostawanie w

przyjacielskich stosunkach z uczniami, nawet kosztem

nauczania. Życie prywatne nauczycieli staje się materiałem do

uatrakcyjnienia zajęć i przyciągnięcia uczniów. Normalne jest

mówienie uczniom o własnych sprawach uczuciowych. Jest to

praca angażująca i pochłaniająca ich całe życie.

Styl kierowania



Styl kierowania nie jest strategią, ale również jest
stosowany przez nauczyciela i jest sposobem
uzyskiwania celów.



Podział na demokratyczne i autokratyczne
zachowania nauczycieli wprowadzony przez
D. Ryansa.

1. Zachowania autokratyczne:
- stopniowo informuje uczniów o każdym kroku, jaki

mają uczynić

- nie toleruje projektów i pomysłów zgłaszanych przez

uczniów

- wydaje polecenia, wymagając natychmiastowego

wykonania i całkowitego posłuszeństwa

- przecina dyskusje uczniowskie
- dyryguje uczniami , nie uczestnicząc w ich pracach

Styl kierowania

2. Zachowania demokratyczne:

- wskazuje uczniom sposób postępowania, nie

wymagając tego, aby koniecznie tak czynili
- wymienia poglądy z uczniami
- ośmiela uczniów do wyrażania własnych opinii
- zachęca uczniów do podejmowania decyzji
- włącza się do działań podejmowanych przez
zespół nie dominując

Styl kierowania

A. Morrison i D. McIntyre uznali, że
charakterystyczne dla demokratycznego stylu

kierowania rozproszenie władzy powoduje:
- przyjaźniejszy klimat społeczno-emocjonalny

klasy, mniej konfliktów
- częstsze interakcje między uczniami, więcej

inicjatywy i więcej osobistej odpowiedzialności za

podejmowane działania

Styl kierowania

N. Bennett pokazał, co sugerują rezultaty stylów

kierowania u uczniów:
- niedyrektywne, czyli demokratyczne
zachowania nauczyciela lepiej wpływają na rozwój

ucznia i jego osiągnięcia
- możliwe, że zależność ta zmienia się

w zależności od złożoności zadania, poziomu wieku i

poziomu zdolności u uczniów
- relacje te mogą być modyfikowane przez

poziom niepokoju u uczniów
- niedyrektywne zachowanie nauczyciela
wywołuje pozytywną postawę do szkoły i nauki

Styl kierowania

N. Bennett wprowadził rozróżnienie na:
- styl formalny (konserwatywny, autokratyczny,

ścisły)- przynosi lepsze rezultaty w sferze
dydaktycznych osiągnięć ucznia, np. nauka

czytania, pisania, liczenia. Dzieci częściej angażują

się

w pracę, są zorganizowane, przejawiają więcej

aktywności.
- styl nieformalny (liberalny, permisywny,
demokratyczny)- daje pozytywne rezultaty w

społecznym i emocjonalnym rozwoju uczniów.

Styl kierowania

M. Galton wyodrębnia cztery grupy nauczycieli w

zależności od stosowanego stylu oddziaływań:
1. nauczyciele- „nadzorcy indywidualnej pracy”
(mało zadają pytań, kontrolują samodzielną pracę

uczniów)
2. nauczyciele jako „badacze zjawisk wspólnie z

klasą” (zadają wiele pytań, mówią o ideach

i problemach, uczenie się uczniów jest bardzo

nadzorowane)
3. nauczyciele- „instruktorzy pracy grupowej”
(praca grupowa, dużo pytań, zdań oznajmujących i

informacji zwrotnych, pytania są głównie otwarte

przez, co uczniowie mogą formułować alternatywne

odpowiedzi)
4. nauczyciele o znamiennym stylu

Władza nad mową

Sprawować władzę nad ludźmi, to sprawować władzę nad

porozumiewaniem się ludzi między sobą. Wyrazem władzy

nauczyciela nad uczniami jest fakt, że on i tylko on ma w klasie

prawo do wypowiadania komunikatów na temat komunikatów.

Nauczyciel musi starać się, by uczniowie cały czas pozostawali z

nim w stałym kontakcie. Utrzymanie uczniów w kontakcie osiąga

się za pomocą specjalnego użycia języka. Mówienie ma różne

funkcje. Inaczej się wykłada, a inaczej mówi się do ucznia, że

będzie ukarany. Nauczyciel komunikuje coś klasie nie tylko przez

podanie treści, ale także przez styl mówienia, rozłożenie

akcentów, intonację, gest, wyraz twarzy.

Metakomunikacja- porozumiewanie się na temat samego

porozumienia. Jest ona głównie zadaniem nauczyciela.

Nauczyciel panuje nad kolejnością wypowiedzi. On wybiera

siebie lub ucznia na następnego wypowiadającego się albo

pozwala uczniowi zgłosić się samemu. Nauczyciel ma prawo

przerywać odpowiedzi. Nauczyciel daje także wskazówki

ułatwiające znalezienie właściwej odpowiedzi. Nauczyciel

ocenia to, co zostało powiedziane, stwierdza, gdzie nastąpiło

nieporozumienie i błąd.

Nauczyciel określa to, co chciałby, by uczniowie robili,

selektywnie słucha, ocenia i podsumowuje. Zwraca uwagę na

to czy uczniowie odpowiadają w sposób właściwy, po

podniesieniu ręki, z zachowaniem wyznaczonego porządku.

Koniec

Wykonały:

1. Magda Mądzelewska

2. Marlena Palinkiewicz