Klasyfikacje

alfabetyczno –

przedmiotowe.

Karolina Wądołowska

Małgorzata Kiedrowska

• Klasyfikacją alfabetyczno – przedmiotową

nazywamy system klas, przeznaczony do
wyszukiwania dokumentów, obiektów lub opisów
faktów (wiadomości) w dowolnej dziedzinie
wiedzy. Cechą charakterystyczną tej klasyfikacji
jest ułożenie w porządku alfabetycznym nazw
każdej klasy, odpowiadającej tylko jednemu
rodzajowi obiektów. Klasyfikacja alfabetyczno-
przedmiotowa należy do klasyfikacji
wyliczających.

W klasyfikacjach alfabetyczno –

przedmiotowych zazwyczaj stosuje się dla
ułatwienia grupowanie pokrewnych nazw
przedmiotów w jednej kolumnie, w układzie
alfabetycznym.

Podstawowe elementy

strukturalne:

• Hasło przedmiotowe (tematowe)- słowo,

związek wyrazowy lub wyrażenie języka
naturalnego przyjęte na oznaczenie
przedmiotu.

• Opis pomocniczy (h. przedmiotowego)- słowo,

związek wyrazowy lub wyrażenie j. naturalnego,
które wyraża aspekt rozpatrywanego
przedmiotu, może oznaczać również podklasę
przedmiotów (które wchodzą do szerszej klasy).
W ramach hasła przedmiotowego, opisy są
szeregowane alfabetycznie i wchodzą razem z
hasłem do słownika haseł przedmiotowych.

Podstawowe elementy

strukturalne (c.d.):

• Określnik tematyczny- słowo, związek

wyrazowy lub wyrażenie języka
naturalnego, uściślające znaczenie hasła
przedmiotowego. Może oznaczać
podklasę trzecią według hierarchii,
czasem wykorzystuje się tytuły
dokumentów lub ich opisy bibliograficzne.
Kolejność w ramach opisu jest dowolna,
nie umieszcza się określników w
słowniku.

• Rubryka przedmiotowa- jest to

wyliczenie w określonym porządku
powyższych elementów wraz z opisem
i kodem adresowym co najmniej
jednego dokumentu lub ze wskazaniem
tych miejsc w tekście dokumentu.

• Słownik haseł przedmiotowych

(tematycznych)- alfabetyczny wykaz
haseł przedmiotowych i opisów
pomocniczych używanych przy
klasyfikacji.

W słowniku występują

następujące relacje:

• Relacje synonimii- wyrażone za pomocą

odsyłacza „zob.”, warianty strukturalne tego

samego hasła, Np. Przekład maszynowy zob.

Przekład automatyczny

• Relacje rodzajowo- gatunkowe- odsyłacze

„zob.” i „zob. też”, relacje rodzajowe pomiędzy h.

przedm. i wchodzącymi w nie opisami

pomocniczymi o dwa znaki w lewo od początku

hasła, Np. diamikarty zob. też mikrokarty.

• Relacje asocjacyjne typu część-całość, proces-

narzędzie, proces-materiał, materiał-wyrób/produkt,

proces –obiekt. – wyrażone za pomocą odsyłacza

„zob. też”. Np. Absolutna prawda – patrz Prawda.

Zastosowanie:

• Używane są głównie do indeksowania wydawnictw

zwartych i czasopism, włącznie z przeglądami
dokumentacyjnymi, a także do sporządzania
niewielkich katalogów i kartotek o specjalnym
przeznaczeniu.

• Wykorzystywane są również do tworzenia katalogów

dla zbiorów bibliotecznych oraz indeksów do
katalogów systematycznych

• Przeznaczone są do wyszukiwania ścisłych informacji

z danego tematu. W takich spisach umieszcza się
dane bibliograficzne w miarę możliwości o
wszystkich dokumentach, których główny temat lub
przedmiot wyrażony jest przez dane hasło.

Zalety:

• uniwersalny porządek alfabetyczny jest

powszechnie znany i rozumiany,

• klasyfikacja alfabetyczno-przedmiotowa

może być stosowana na dowolnym nośniku,

• nie potrzeba do niej specjalnych środków i

urządzeń (chociaż może być
zmechanizowana KWIC, KWOC, KWAC),

• efektywne wyszukiwanie,
• łatwo wprowadzić nowe terminy,
• może być stosowana do nieograniczonej

liczby dokumentów.

Wady:

• nie umożliwiają wyszukiwania informacji

według dowolnej kombinacji cech,
wyrażonych przez hasła przedmiotowe,

• Stosowanie języka naturalnego wymaga

znajomości tego języka przez
użytkowników, inaczej niż w klasyfikacjach
hierarchicznych gdzie mamy do czynienia
z rozpowszechnionymi symbolami,

• Włączanie synonimów i quasisynonimów

wymaga stosowania licznych odsyłaczy
krzyżowych, które nie są tak przejrzyste.

Wady (c.d.):

• Słowniki haseł przedmiotowych

wymagają większej kontroli leksykalnej

niż tablice klasyfikacji hierarchicznych,

• Słownik klasyfikacji alf. przedm.

zazwyczaj nie wyjaśnia wszelkich reguł

budowy takiej klasyfikacji, co utrudnia

efektywne wykorzystywanie indeksu

czy tez katalogu,

• Tworzenie indeksów i katalogów w

oparciu o ta klasyfikację jest procesem

pracochłonnym, wymagającym

nakładów pracy i wysiłku specjalistów.

Bibliografia:

• Teoria wyszukiwania informacji /

Czerny Andriej. – Warszawa 1981, s.
51- 60.