Podejście strategiczne

Podejście strategiczne

w terapii rodzin

w terapii rodzin

Żaneta Malinowska

Żaneta Malinowska

Beata Deja

Beata Deja

Agnieszka Kamińska

Agnieszka Kamińska

Charakterystyka podejścia

Charakterystyka podejścia

strategicznego

strategicznego

•

Lata 80 – te

Lata 80 – te

•

Opracowanie przez terapeutę strategii

Opracowanie przez terapeutę strategii

rozwiązania problemu przedstawionego

rozwiązania problemu przedstawionego

przez klienta, by znaleźć sposób

przez klienta, by znaleźć sposób

przerwania ciągu zachodzących interakcji

przerwania ciągu zachodzących interakcji

pomiędzy członkami rodziny, tworzących i

pomiędzy członkami rodziny, tworzących i

podtrzymujących ich wspólny problem, z

podtrzymujących ich wspólny problem, z

jakim zgłosili się na terapię.

jakim zgłosili się na terapię.

•

Terapeuta nosi miano strategicznego

Terapeuta nosi miano strategicznego

Zadania terapeuty

Zadania terapeuty

strategicznego:

strategicznego:

•

Określenie problemu – zdefiniowanie

Określenie problemu – zdefiniowanie

•

Wytyczenie celów do realizacji

Wytyczenie celów do realizacji

•

Podzielenie terapii na etapy

Podzielenie terapii na etapy

•

Zbadanie struktur rodziny (koalicji i hierarchii)

Zbadanie struktur rodziny (koalicji i hierarchii)

•

Dokonywanie pozytywnych zmian w

Dokonywanie pozytywnych zmian w

zachowaniu poszczególnych członków rodziny

zachowaniu poszczególnych członków rodziny

względem siebie, nie poprzez wgląd i

względem siebie, nie poprzez wgląd i

okazywane zrozumienie, ale przez wcielenie w

okazywane zrozumienie, ale przez wcielenie w

życie rodziny wskazówek terapeuty

życie rodziny wskazówek terapeuty

Czołowe postaci nurtu

Czołowe postaci nurtu

strategicznego:

strategicznego:

•

Jay Haley – przyczynił się do powstania pojęcia

Jay Haley – przyczynił się do powstania pojęcia

podwójnego wiązania –

podwójnego wiązania –

wyznawał

wyznawał

pogląd, iż w każdej transakcji interpersonalnej

istnieje niejawna walka o kontrolę nad

definiowaniem relacji. Uważał zachowanie

objawowe któregoś z partnerów za nie adaptacyjną

strategię kontroli. Nakazywał terapeutom

panowanie nad relacją terapeutyczną, aby nie

uczynił tego klient, podtrzymując swoje problemy

i,, rządząc metodami objawowymi’’.

•

John Weakland i Haley zainteresowali się hipnozą

Główni przedstawiciele:

Główni przedstawiciele:

•

Haley stwierdził, iż objaw nie stanowi

Haley stwierdził, iż objaw nie stanowi

niekontrolowanego zachowania, ale strategię

niekontrolowanego zachowania, ale strategię

dopasowaną do bieżącej sytuacji społecznej i mającej

dopasowaną do bieżącej sytuacji społecznej i mającej

kontrolować sytuację po porażce innych środków.

kontrolować sytuację po porażce innych środków.

•

Wg Haleya władza i kontrola to główne pojęcia

Wg Haleya władza i kontrola to główne pojęcia

funkcjonowania rodziny.

funkcjonowania rodziny.

•

Wg Haleya, objawy występują u ludzi stosujących

Wg Haleya, objawy występują u ludzi stosujących

pośrednie, delikatne sposoby. Uważa on, iż nie można

pośrednie, delikatne sposoby. Uważa on, iż nie można

uniknąć w relacji walki o kontrolę, a za patologiczną

uniknąć w relacji walki o kontrolę, a za patologiczną

sytuację , gdy jeden z uczestników( lub obydwoje)

sytuację , gdy jeden z uczestników( lub obydwoje)

zaprzeczają chęci kontroli zachowania drugiej strony.

zaprzeczają chęci kontroli zachowania drugiej strony.

Erikson

Erikson

•

Dla każdego przypadku tworzył inne podejście, odnajdując

Dla każdego przypadku tworzył inne podejście, odnajdując

mocne strony klienta i powodując ich uruchomienie

mocne strony klienta i powodując ich uruchomienie

•

Używał technik hipnotycznych, skupionych na usuwaniu

Używał technik hipnotycznych, skupionych na usuwaniu

objawu

objawu

•

Stosowanie wskazówek pośrednich i delikatnych

Stosowanie wskazówek pośrednich i delikatnych

•

Wiara we wrodzoną mądrość ludzką i możliwość poradzenia

Wiara we wrodzoną mądrość ludzką i możliwość poradzenia

sobie ze swoimi problemami przy wskazaniu drogi i sposobu

sobie ze swoimi problemami przy wskazaniu drogi i sposobu

ich eliminacji

ich eliminacji

•

Zdobywanie zaufania klienta

Zdobywanie zaufania klienta

•

Obserwacja

Obserwacja

•

Opracowywanie planu terapii indywidualnie do potrzeb i

Opracowywanie planu terapii indywidualnie do potrzeb i

problemów konkretnego klienta

problemów konkretnego klienta

•

Wydawanie paradoksalnych poleceń - umiejętność omijania

Wydawanie paradoksalnych poleceń - umiejętność omijania

,,oporów klienta”-

,,oporów klienta”-

Charakterystyka modelu

Charakterystyka modelu

strategicznego

strategicznego

•

W modelu strategicznym objawy to wydarzenia

W modelu strategicznym objawy to wydarzenia

interpersonalne, taktyki używane przez jedną osobę

interpersonalne, taktyki używane przez jedną osobę

w stosunkach z inną.

w stosunkach z inną.

•

Celem terapeuty strategicznego jest doprowadzenie

Celem terapeuty strategicznego jest doprowadzenie

klienta do innych sposobów określania relacji i

klienta do innych sposobów określania relacji i

porzucenia metod odpowiedzialnych za wystąpienie

porzucenia metod odpowiedzialnych za wystąpienie

objawu.

objawu.

•

W modelu strategicznym najważniejsza jest liczba

W modelu strategicznym najważniejsza jest liczba

jednostek, które należy wziąć pod uwagę w opisie

jednostek, które należy wziąć pod uwagę w opisie

problemu. W konflikcie małżeńskim terapeuta nie

problemu. W konflikcie małżeńskim terapeuta nie

postrzega problemu jako kwestii wyłącznej dla męża

postrzega problemu jako kwestii wyłącznej dla męża

i żony, ale sprawdza też wpływ, jaki mogą mieć na

i żony, ale sprawdza też wpływ, jaki mogą mieć na

parę inne osoby ( dzieci, krewni, koledzy z pracy).

parę inne osoby ( dzieci, krewni, koledzy z pracy).

Sekwencje

Sekwencje

•

Terapeuci strategiczni śledzą

Terapeuci strategiczni śledzą

interakcyjne sekwencje zdarzeń

interakcyjne sekwencje zdarzeń

•

Przedstawiciele kierunku strategicznego

Przedstawiciele kierunku strategicznego

nie skupiają się na pojedynczym

nie skupiają się na pojedynczym

wykroczeniu, lecz próbują zmienić sekwencję

wykroczeniu, lecz próbują zmienić sekwencję

interakcji za nie odpowiadającą.

interakcji za nie odpowiadającą.

Ich zadaniem jest

Ich zadaniem jest

pomoc rodzinie w zastąpieniu

pomoc rodzinie w zastąpieniu

bolesnych i potęgujących problem wzorów zachowań

bolesnych i potęgujących problem wzorów zachowań

spokojniejszymi i bardziej ugodowymi.

spokojniejszymi i bardziej ugodowymi.

Hierarchia

Hierarchia

•

Dla terapeuty strategicznego ważne jest poznanie roli

Dla terapeuty strategicznego ważne jest poznanie roli

pojedynczego członka rodziny i czy problemy rodzinne

pojedynczego członka rodziny i czy problemy rodzinne

nie biorą się z braku satysfakcji z pełnionych w niej ról.

nie biorą się z braku satysfakcji z pełnionych w niej ról.

•

Zachowania buntownicze, powstające w momencie

Zachowania buntownicze, powstające w momencie

przypisania członkom rodziny ról nie adekwatnych do

przypisania członkom rodziny ról nie adekwatnych do

stanu ich możliwości, np. dziecko funkcjonujące w

stanu ich możliwości, np. dziecko funkcjonujące w

rodzinie jako dorosły, nie stanowią problemu same w

rodzinie jako dorosły, nie stanowią problemu same w

sobie , lecz mogą zacząć nim być, jeśli spowodują

sobie , lecz mogą zacząć nim być, jeśli spowodują

brak zadowolenia w rodzinie, a rola przypisana będzie

brak zadowolenia w rodzinie, a rola przypisana będzie

niewygodna lub niedopasowana, co skutkuje

niewygodna lub niedopasowana, co skutkuje

konfliktową komunikacją i patologicznymi

konfliktową komunikacją i patologicznymi

zachowaniami.

zachowaniami.

•

Interwencje

Interwencje

w terapii strategicznej są nastawione

w terapii strategicznej są nastawione

na aktualny

na aktualny

problem i sposoby jego podtrzymywania

problem i sposoby jego podtrzymywania

Używanie strategii bezpośrednich lub

Używanie strategii bezpośrednich lub

pośrednich do zmiany

pośrednich do zmiany

sekwencji interaktywnych związanych z

sekwencji interaktywnych związanych z

problemem

problemem

Terapeuta strategiczny nie dąży do

Terapeuta strategiczny nie dąży do

reorganizacji całego

reorganizacji całego

systemu rodziny( która zwykle rozwiązuje

systemu rodziny( która zwykle rozwiązuje

problem sama),

problem sama),

lecz próbuje z szacunkiem przekształcić tylko

lecz próbuje z szacunkiem przekształcić tylko

te aspekty systemu ,

te aspekty systemu ,

które odpowiadają za podtrzymanie

które odpowiadają za podtrzymanie

zachowania problematycznego

zachowania problematycznego

lub objawowego.

lub objawowego.

•

Sporządzanie odrębnej strategii dla

Sporządzanie odrębnej strategii dla

każdego

każdego

problemu, a nie jednej terapii dla wszystkich

problemu, a nie jednej terapii dla wszystkich

przypadków

przypadków

• Należy się skupić na eliminacji problemu, a nie na
badaniu jego korzeni czy ukrytych znaczeń

• terapia strategiczna jest krótkoterminowa i
ogranicza się do konkretnych problemów oraz jest
dopasowana do rozwiązań

•

Haley wskazuje, że podczas procesu terapeutycznego

Haley wskazuje, że podczas procesu terapeutycznego

terapeuta i klient nieustannie podchodzą się nawzajem.

terapeuta i klient nieustannie podchodzą się nawzajem.

Prowadzący terapię zajmuje autorytatywne stanowisko, jako

Prowadzący terapię zajmuje autorytatywne stanowisko, jako

odpowiedzialny za zmianę organizacji rodziny i rozwiązanie

odpowiedzialny za zmianę organizacji rodziny i rozwiązanie

problemu, z jakim się do niego zwrócono.

problemu, z jakim się do niego zwrócono.

•

Terapeuta jest wysoce dyrektywny, udzielając

Terapeuta jest wysoce dyrektywny, udzielając

poszczególnym członkom rodziny jasnych instrukcji

poszczególnym członkom rodziny jasnych instrukcji

czy wskazówek i nalegając na ich

czy wskazówek i nalegając na ich

wykonanie( charakter manipulacji).

wykonanie( charakter manipulacji).

•

Haley jest zwolennikiem stosowania interwencji

Haley jest zwolennikiem stosowania interwencji

tyko wtedy, gdy terapeuta zauważy taką potrzebę

tyko wtedy, gdy terapeuta zauważy taką potrzebę

( a nie kiedy domaga się jej rodzina)

( a nie kiedy domaga się jej rodzina)

•

Terapeuci strategiczni unikają używania koalicji w

Terapeuci strategiczni unikają używania koalicji w

obrębie rodziny

obrębie rodziny

Używanie taktyki podkreślania

Używanie taktyki podkreślania

mocnych stron poprzez zmianę

mocnych stron poprzez zmianę

etykietki zachowania uważanego wcześniej za dysfunkcjonalne

etykietki zachowania uważanego wcześniej za dysfunkcjonalne

•

Haley uważa, że

Haley uważa, że

podzcas rozmowy wstępnej

podzcas rozmowy wstępnej

powinni uczestniczyć wszyscy czonkowie rodziny

powinni uczestniczyć wszyscy czonkowie rodziny

•

Zaznaczenie problemu wymagającego

Zaznaczenie problemu wymagającego

szczególnej uwagi

szczególnej uwagi

•

Tworzenie planu działania w celu zmiany

Tworzenie planu działania w celu zmiany

niewłaściwej hierarchii

niewłaściwej hierarchii

•

Budowanie atmosfery współpracy i zrozumienia ,

Budowanie atmosfery współpracy i zrozumienia ,

obserwując jednocześnie interakcje rodzinne,

obserwując jednocześnie interakcje rodzinne,

starając się angażować wszystkich członków-

starając się angażować wszystkich członków-

wszyscy biorą udział w problemie i każdy

wszyscy biorą udział w problemie i każdy

powinien zabrać głos w terapii

powinien zabrać głos w terapii

Podział terapii na etapy

Podział terapii na etapy

1.

1.

Rozmowa wstępna/ krótki etap zawarcia znajomości

Rozmowa wstępna/ krótki etap zawarcia znajomości

2.

2.

Etap problemu określający powód zgłoszenia się na

Etap problemu określający powód zgłoszenia się na

terapię

terapię

3.

3.

Etap interakcyjny – członkowie rodziny dyskutują nad

Etap interakcyjny – członkowie rodziny dyskutują nad

problemem w obecności terapeuty

problemem w obecności terapeuty

4.

4.

Etap wytyczania celów – dokładne określenie

Etap wytyczania celów – dokładne określenie

problemu/ zawarcie kontraktu wyraźnie formułującego

problemu/ zawarcie kontraktu wyraźnie formułującego

cele – pozwala na określenie zachodzących zmian

cele – pozwala na określenie zachodzących zmian

5.

5.

Etap wyznaczania zadań /finalizacja wstępnego

Etap wyznaczania zadań /finalizacja wstępnego

wywiadu i wyznaczenie I-go zestawu zadań w celu

wywiadu i wyznaczenie I-go zestawu zadań w celu

zmiany problemu

zmiany problemu

Stosowanie poleceń

Stosowanie poleceń

•

Zadanie lub polecenie – to podstawowe

Zadanie lub polecenie – to podstawowe

narzędzie modelu strategicznego

narzędzie modelu strategicznego

( rady, wprost podane sugestie,

( rady, wprost podane sugestie,

uczenie, zadania domowe, motywacja)

uczenie, zadania domowe, motywacja)

•

Formułowanie zadań w formie

Formułowanie zadań w formie

paradoksalnej( dwie postaci :

paradoksalnej( dwie postaci :

przepisania lub opisu)

przepisania lub opisu)

•

Interwencje paradoksalne

Interwencje paradoksalne

Paradoksy strategiczne

Paradoksy strategiczne

FAZY:

FAZY:

•

TERAPEUTA ZAWIĄZUJE RELACJĘ Z RODZINĄ

TERAPEUTA ZAWIĄZUJE RELACJĘ Z RODZINĄ

•

OKREŚLENIE PROBLEMU

OKREŚLENIE PROBLEMU

•

USTALENIE CELÓW

USTALENIE CELÓW

•

PRZEDSTAWIENIE KONKRETNEGO PLANU/

PRZEDSTAWIENIE KONKRETNEGO PLANU/

UZASADNIENIE

UZASADNIENIE

•

ODRZUCENIE DOTYCHCZASOWYCH

ODRZUCENIE DOTYCHCZASOWYCH

AUTORYTETÓW

AUTORYTETÓW

•

WYZNACZENIE ZADAŃ PRZEZ TERAPEUTĘ

WYZNACZENIE ZADAŃ PRZEZ TERAPEUTĘ

•

OBSERWACJA REAKCJI PRZEZ TERAPEUTĘ

OBSERWACJA REAKCJI PRZEZ TERAPEUTĘ

WATZLAWICK i HALEY

WATZLAWICK i HALEY

Nadawca doprowadza odbiorcę do

Nadawca doprowadza odbiorcę do

sytuacji, gdy podporządkowanie się

sytuacji, gdy podporządkowanie się

nakazowi oznacza jego złamanie, np.

nakazowi oznacza jego złamanie, np.

Terapeuta nakazuje rodzinie, by go nie słuchała i

Terapeuta nakazuje rodzinie, by go nie słuchała i

dalej robiła jak chciała, bo nie wierzy w jej

dalej robiła jak chciała, bo nie wierzy w jej

odmianę zachowania – następuje sprzeciw,

odmianę zachowania – następuje sprzeciw,

przełamanie się i udowodnienie, że można

przełamanie się i udowodnienie, że można

inaczej( paradoks jako element terapii).

inaczej( paradoks jako element terapii).

Przepisanie zadania – ciężką próbą

Przepisanie zadania – ciężką próbą

•

Terapeuta zaleca dobór nieszkodliwego lecz

Terapeuta zaleca dobór nieszkodliwego lecz

umiarkowanie uciążliwego zadania, które jest

umiarkowanie uciążliwego zadania, które jest

zgodne z pragnieniami danej osoby, np.

zgodne z pragnieniami danej osoby, np.

utrzymanie nieskazitelnie czystego domu, które ma jednak

utrzymanie nieskazitelnie czystego domu, które ma jednak

stanowić dużą uciążliwość przy wcielaniu w czyn. Haley w

stanowić dużą uciążliwość przy wcielaniu w czyn. Haley w

tym przypadku stara się uczynić trudniejszyn utrzymanie

tym przypadku stara się uczynić trudniejszyn utrzymanie

objawu przez klienta niż porzucenie go – np.. Wstawanie w

objawu przez klienta niż porzucenie go – np.. Wstawanie w

środku nocy, by wypastować podłogę w kuchni.

środku nocy, by wypastować podłogę w kuchni.

Trzy główne etapy tworzenia
paradoksu :

Zmiana etykietki
Przepisywanie
powstrzymywanie

Zmiana etykietki

Zmiana etykietki

•

Zmiana postrzegania objawu przez rodzinę

Zmiana postrzegania objawu przez rodzinę

przedefiniowanie, np. gniewu na troskę, cierpienia

przedefiniowanie, np. gniewu na troskę, cierpienia

na samopoświęcenie, utrzymanie dystansu na

na samopoświęcenie, utrzymanie dystansu na

wzmacnianie bliskości

wzmacnianie bliskości

Terapeuta nie próbuje bezpośredniej zmiany

Terapeuta nie próbuje bezpośredniej zmiany

systemu

systemu

ale wręcz go podtrzymuje

ale wręcz go podtrzymuje

Przepisywanie musi być krótkie( ,,Ćwicz bycie

Przepisywanie musi być krótkie( ,,Ćwicz bycie

depresyjnym”, wciąż buntuj się przeciwko rodzicom)

depresyjnym”, wciąż buntuj się przeciwko rodzicom)

Strategie powstrzymujące

Strategie powstrzymujące

,,nie tak szybko”

,,nie tak szybko”

•

Przygotowanie do zmiany

Przygotowanie do zmiany

•

Dostrzeżenie, poszanowanie

Dostrzeżenie, poszanowanie

wątpliwości, co do zmiany

wątpliwości, co do zmiany

•

Utrwalenie rozpoczętego jej procesu

Utrwalenie rozpoczętego jej procesu

•

Zapobieganie nawrotom (

Zapobieganie nawrotom (

zmiana wymaga

zmiana wymaga

czasu

czasu

musi zachodzić stopniowo – jeśli za wiele zdarzy

musi zachodzić stopniowo – jeśli za wiele zdarzy

się zbyt szybko, może wystąpić nawrót)

się zbyt szybko, może wystąpić nawrót)

• Zapobieganie utracie entuzjazmu

czy zniechęcenia się

rodziny

Metafory rodzinne

Metafory rodzinne

•

Objaw lub problem jako metafora

Objaw lub problem jako metafora

konfliktów rodzinnych lub sekwencji

konfliktów rodzinnych lub sekwencji

behawioralnych

behawioralnych

•

Przywrócenie rodzicom kontroli a

Przywrócenie rodzicom kontroli a

innym członkom rodziny radości,

innym członkom rodziny radości,

obudzenie potrzeby wzajemnej troski,

obudzenie potrzeby wzajemnej troski,

bez odwoływania się do objawu, jako

bez odwoływania się do objawu, jako

utrzymania równowagi rodziny

utrzymania równowagi rodziny

Techniki udawania

Techniki udawania

•

Można je stosować podczas

Można je stosować podczas

przełamywania oporu rodziny/ za

przełamywania oporu rodziny/ za

pomocą żartów, poczucia humoru i

pomocą żartów, poczucia humoru i

fantazji/ natura paradoksalna

fantazji/ natura paradoksalna

Podsumowanie

Podsumowanie

•

Podejście strategiczne cechuje się starannie dobrana

Podejście strategiczne cechuje się starannie dobrana

taktyką i używaniem zadań w celu rozwiązania

taktyką i używaniem zadań w celu rozwiązania

problemu

problemu

•

Wdrażanie wskazówek opracowanych przez

Wdrażanie wskazówek opracowanych przez

terapeutę

terapeutę

•

Używanie beapośrednich poleceń lub zadań

Używanie beapośrednich poleceń lub zadań

domowych

domowych

•

Nacisk na kwestię władzy i kontroli w

Nacisk na kwestię władzy i kontroli w

rodzinie/ustalenie hierarchii w rodzinie

rodzinie/ustalenie hierarchii w rodzinie

•

Osiągnięcie zmiany bez wzbudzania oporu rodziny/

Osiągnięcie zmiany bez wzbudzania oporu rodziny/



Dziękujemy

Dziękujemy

za uwagę !!!

za uwagę !!!