Elementy treści

czynności prawnych



tradycyjny podział elementów

treści czynności prawnych na
essentialia, naturalia i
accidentalia negotii



różnice zdań w kwestii

rozróżnienia ostatnich dwóch
elementów

Essentialia negotii (elementy

przedmiotowo istotne)



postanowienia, bez których nie można

dokonać czynności prawnej określonego typu



postanowienia odgrywające decydującą rolę

w procesie kwalifikacji czynności prawnej



essentialia negotii niekiedy nie wystarczają

dla dokonania kwalifikacji czynności prawnej

do określonego w ustawie typu; czasami

istotne znaczenie mają również właściwości

podmiotów
 
kontrowersyjne jest rozgraniczenie naturalia

i accidentalia negotii

Naturalia negotii (elementy nieistotne)



Z. Radwański: „ te postawienia stron, które w

ustalonej przez przepisy prawne strukturze

czynności prawnej należą do jej typowej treści, lecz

w przeciwieństwie do essentialia negotii nie

przysługuje im walor cech konstytutywnych”

np. postanowienia powtarzające treść przepisów
np. postanowienia regulujące określone kwestie

inaczej, niż przepisy dyspozytywne



wg niektórych autorów nie stanowią one części

składowych oświadczenia woli, tylko skutki

czynności prawnej wynikające z mocy prawa
Z. Radwański: nie jest to właściwe, bo zaciera

podział na elementy czynności prawnej i stosunku

prawnego

Accidentalia negotii (podmiotowo

istotne, dodatkowe)



nie należą do essentialia negotii ani do

naturalia negotii



ich zamieszczenie bądź

niezamieszczenie jest obojętne z punktu

widzenia kwalifikacji czynności prawnej

Accidentalia negotii samoistne



nie są powiązane z żadnym z ustawowych

typów czynności prawnych



np. zadatek, warunek, termin, umowne

prawo odstąpienia, odstępne, kara umowna,

wadium



niektóre accidentalia negotii mogą zostać

zatrzeżone w jednostronnych czynnościach

prawnych i umowach (warunek, termin) inne

tylko w umowach (tzw. dodatkowe

zastrzeżenia umowne)



funkcja dodatkowych zastrzeżeń umownych:

1) uelastycznienie więzi obligacyjnej
2) wpływ na trwałość umowy i na

zabezpieczenie jej wykonania

Accidentalia negotii
niesamoistne



mogą zostać zastrzeżone w

określonych typach czynności
prawnych

np. zastrzeżenia dodatkowe w
umowie kontraktacji (art. 615 k.c.)

np. polecenie w umowie darowizny
(art. 893 k.c.)



minimalne (konieczne) elementy

czynności prawnej - takie, które
według obowiązujących przepisów
muszą zostać określone przez strony



elementy subiektywnie konieczne

- postanowienia umowne, które są dla
stron tak istotne, że bez nich nie
dokonałyby określonej czynności
prawnej



mogą to być zarówno essentialia,

naturalia, jak i accidentalia negotii

Warunek:



powstanie lub ustanie skutków czynności

prawnej można uzależnić od zdarzenia
przyszłego i niepewnego (warunek) - art. 89 k.c.



konieczność odróżniania warunku w

rozumieniu art. 89 k.c. od tzw. warunku
prawnego (conditio iuris) i od czynności
prawnych losowych



określone zdarzenie nie może zrealizować się

przed dokonaniem czynności prawnej lub
równocześnie z jej dokonaniem



skutki następują dopiero od momentu

ziszczenia się warunku, tzn. ex nunc, chyba że
strony postanowiły inaczej (art. 90 k.c.)

Warunek zawieszający:



uzależnia powstanie skutków

czynności prawnej od zdarzenia
przyszłego i niepewnego



normy interpretacyjne niekiedy w

razie wątpliwości nakazują przyjąć
zastrzeżenie warunku
zawieszającego, np. art. 589, 592
k.c.

Warunek rozwiązujący:



skutek czynności prawnej ma ustać,

jeżeli ziści się określone w treści
warunku zdarzenie przyszłe i
niepewne (art. 89 k.c.)



skutki te ustają na przyszłość (ex

nunc), a nie z mocą wsteczną (art. 90
k.c.)

Warunek zależny od woli stron

(potestatywny)



zależy od określonego zachowania się

strony czynności prawnej



np. sprzedaż na próbę (art. 592 § 1 k.c.)

pod warunkiem uznania rzeczy za dobrą

– decydują jej cechy, np. przydatność



z reguły zdarzenie wskazane

warunkiem potestatywnym zależy

głównie od innych okoliczności; jeżeli

powstanie lub ustanie skutków czynności

prawnej jest uzależnione wyłącznie od

woli stron, to takie zastrzeżenie nie może

być w ogóle kwalifikowane jako warunek

w rozumieniu art. 89 k.c.

Warunki zależne od przypadku

(conditiones causales)



wiąża skutki czynności prawnej ze

zdarzeniami, na które jej strona nie ma

wpływu
np. jeżeli będzie susza

Warunki mieszane (conditiones

mixtae)



łączą świadome działanie strony z

faktem od niej niezależnym, w tym z

działaniem osoby trzeciej
np. jeżeli zawrzesz małżeństwo z Janem

K

Warunek dodatni



niepewne zdarzenie polega na

jakiejś zmianie określonej sytuacji
np. jeżeli zdasz maturę

Warunek ujemny



niepewne zdarzenie polega na

braku zmiany określonej sytuacji
Np. jeżeli będziesz nadal mieszkał

we Wrocławiu

Warunek niemożliwy lub przeciwny
ustawie lub zasadom współżycia
społecznego:



Art. 94 k.c.: „Warunek niemożliwy, jak

również warunek przeciwny ustawie lub
zasadom współ-życia społecznego
pociąga za sobą nieważność czynności
prawnej, gdy jest zawieszający; uważa
się za niezastrzeżony, gdy jest
rozwiązujący”.

Dopuszczalność zastrzegania warunku:



zasada: dopuszczalność zastrzegania warunków

zawieszających i rozwiązujących (art. 89 k.c.)



wyjątki:

1) wyraźny zakaz
np. art. 157 § 1 k.c., art. 962 k.c., art. 1018 § 1

k.c., art. 32 ust. 3 KWU
2) zakaz wynikający z właściwości czynności

prawnej
np. małżeństwo, uznanie dziecka, określenie

imienia i nazwiska
3) w umowach majątkowo-małżeńskich
4) w jednostronnych czynnościach

prawokształtujących



niekiedy zastrzeżenie warunku jest wymagane

dla ważności czynności prawnej
np. art. 599 § 2 k.c.

„Fikcja” ziszczenia się albo

nieziszczenia się warunku:



art. 93 k.c.:

„§ 1 – Jeżeli strona, której zależy na

nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w

sposób sprzeczny z zasadami współżycia

społecznego ziszczeniu się warunku,

następują skutki takie, jakby warunek się

ziścił.

§ 2 - Jeżeli strona, której zależy na

ziszczeniu się warunku, doprowadzi w

sposób sprzeczny z zasadami współżycia

społecznego do ziszczenia się warunku,

następują skutki takie, jakby warunek się

nie ziścił”.

Sytuacja prawna w okresie
niepewności:



ekspektatywa – tymczasowe prawo

podmiotowe po stronie uprawnionego;
podlega ona ochronie prawnej



art. 91 k.c.: „Warunkowo uprawniony

może wykonywać wszelkie czynności,
które zmierzają do zachowania jego
prawa”.



art. 92 k.c.

Termin:



Jeżeli ustawa, orzeczenie sądu, decyzja

innego organu państwowego lub czynność

prawna oznacza termin nie określając sposobu

jego obliczania, stosuje się przepisy 111-116

k.c. (art. 110 k.c.)



termin oznaczony w dniach kończy się z

upływem (o północy) ostatniego dnia, przy

czym nie wlicza się dnia, w którym nastąpiło

zdarzenie stanowiące początek terminu (art.

111 k.c.)



„Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach

lub latach kończy się z upływem dnia, który

nazwą lub datą odpowiada początkowemu

dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w

ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu

tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wieku

osoby fizycznej termin upływa z początkiem

ostatniego dnia” (art. 112 k.c.)



Art. 113 k.c.:

„§ 1. Jeżeli termin jest oznaczony na początek,

środek lub koniec miesiąca, należy przez to

rozumieć pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień

miesiąca.

Termin półmiesięczny jest równy piętnastu dniom”.



Jeżeli termin jest oznaczony w miesiącach lub

latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana,

miesiąc liczy się za dni trzydzieści, a rok za dni

trzysta sześćdziesiąt pięć” (art. 114 k.c.)



„Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności

przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od

pracy, termin upływa dnia następnego” (art. 115

k.c.)



sobota nie jest dniem ustawowo wolnym od pracy



termin jest to zdarzenie pewne, w odróżnieniu od
warunku



zastrzeżenie terminu może być dokonane tak, że
od razu wiadomo, kiedy nadejdzie (dies certus
an, certus quando), np. data kalendarzowa,
najdłuższy dzień w roku



zwykle jest dopuszczalneokreślenie terminu tak,
że nie wiadomo, kiedy on nadejdzie, choć jest to
pewne (dies certus an, incertus quando), np.
śmierć



termin może być połączony z warunkiem



termin początkowy (dies a quo) – jego nadejście
powoduje powstanie skutku czynności prawnej

termin końcowy (dies ad quem) – ustanie



art. 116 § 1 k.c.: Jeżeli skutki czynności prawnej
mają powstać w oznaczonym terminie, stosuje
się odpowiednio przepisy o warunku
zawieszającym

§ 2 - jeżeli mają ustać – o warunku rozwiązującym



terminowo uprawniony jest chroniony jak
warunkowo uprawniony (art. 91-92 k.c.),
ekspektatywa