Czas wolny dzieci i

młodzieży

.

• K. Czajkowski napisał "czas wolny

dziecka to ten okres dnia, po
uwzględnieniu czasu przeznaczonego
na naukę szkolną, posiłki, sen,
odrabianie lekcji i niezbędne zajęcia
domowe.

:)

• Wolny czas dziecka obejmuje także

dobrowolnie przyjęte obowiązki
społeczne (np. spełnianie jakiś funkcji
w organizacji harcerskiej,
samorządzie szkolnym, świetlicy,
domu kultury itp.

• Czas wolny dzieci to czas, który może

być przeznaczony na jego
odpoczynek, rozrywkę i zaspokojenie
osobistych zainteresowań."

• T. Wujek stwierdza "za czas wolny uczni

należy uważać taki czas, który

pozostaje mu po zaspokojeniu potrzeb

organizmu, wypełnieniu obowiązków

szkolnych i domowych, w którym może

on wykonywać czynności według swego

upodobania, związane z wypoczynkiem

rozrywką i zaspokojeniem własnych

zainteresowań.”

• Czas wolny człowieka dorosłego, to

coś zupełnie innego niż czas wolny
dziecka.

Sytuacja społeczno - ekonomiczna
dziecka jest inna niż dorosłego
człowieka - bardzo się różni.

• Dziecko cechuje brak doświadczeń

życiowych i niedojrzałość psychiczna,
co uzależnia je od dorosłych
(rodziców, wychowawców).

• Dzieci i młodzież nie mogą same

organizować wolnego czasu według

własnej woli, ponieważ za swoje

działanie ponoszą ograniczoną

odpowiedzialność prawną, lub nie

ponoszą jej w ogóle.

• Czas wolny dziecka musi podlegać w

bardzo dużym stopniu pewnym

rygorom i racjom ustalonym przez

dorosłych.

.

• czas ludzi dorosłych różni się od

czasu wolnego dzieci, czas wolny od

nauki nie jest równoznaczny z

czasem wolnym od pracy ludzi

dorosłych.

• Młodzież w czasie wolnym podejmuje

mniej ról społecznych, są mniej

odpowiedzialne, mniej poważnie

traktowane

• Wybór czasu wolnego przez młodzież

podlega wielu restrykcjom co wynika
z zależności materialnej od
dorosłych.

• Dzieci i młodzież są też zależne od rad i

zaleceń starszych.

• Mają większą wolność od ograniczeń

społecznych i nakazów i mniejszą
niezależność w podejmowaniu decyzji.

• Nawet zabawa to odpowiedzialny wybór

formy spędzania czasu wolnego.

• Cz. Skudlik uważa, że czas wolny

dzieci i młodzieży jest związany z
grupą jakościowo inną od dorosłych.

• Organizatorzy czasu wolnego mają dwa

zadania

- stwarzania możliwości wypoczynku

rozrywki, rozwoju;

- ukierunkowanie potrzeb i

ukształtowanie nawyków właściwego

spędzania czasu wolnego.

• Brak własnych doświadczeń warunkuje nie

zawsze prawidłowy wybór między tym co

dobre, a co złe - potrzeby dzieci nie są

często akceptowane przez dorosłych.

• Rytm pracy i odpoczynku są inne.

• Różnicą jest też odmienność tendencji

przyszłościowych, u dorosłych czas wolny

będzie dłuższy - gdy czas pracy krótszy.

• Czas wolny dzieci i młodzieży

występuje w 3 podstawowych
kategoriach:

• czas dyspozycyjny np.:

– czas wolny w pracach społecznych,

samodzielna pomoc w pewnych pracach
w domu rodzinnym;

• 2. czas na wpół wolny np.:

– udział w pracach społecznych,

samodzielna pomoc w pewnych pracach
w domu rodzinnym;

• 3.wczasowanie np.:

– spędzanie czasu wolnego na koloniach,

zimowiskach, w innych placówkach
wczasowych.

• Czas wolny według Czajkowskiego

rozpatrujemy w czterech aspektach,
czyniących go zjawiskiem o
charakterze społecznym, nadając mu
właściwości środka wychowawczego.

Aspekty czasu wolnego:

– socjologiczno-ekonomiczny;
– higieniczno-zdrowotny;
– pedagogiczny i
– psychologiczny.

• Aspekt socjologiczno - ekonomiczny:

czas wolny ułatwia kontakty i

przeżycia społeczne.

– W dziecku budzą się potrzeby

współdziałania z innymi, organizowania

wspólnej zabawy i wypoczynku.

• Dziecko czasu wolnego nie powinno

spędzać w samotności, co
przeciwdziała uspołecznieniu;
uniemożliwiałoby to porównania
własnego postępowania, z
postępowaniem innych.

• Jednostka w czasie współdziałania z

innymi przeżywa osobiste radości

własne szczęście i zadowolenie.

• Rola jaką dziecko odgrywa w zespole

jest przyczyną dodatkowego

zadowolenia i zaspokojenia potrzeby

współdziałania z zespołem.

• W czasie wolnym interes społeczny

dominuje nad osobistym, włącza
jednostkę w zespół, dziecko liczy się
jako grupa.

• Im sprawniej szkoła organizuje

proces nauczania - tym lepiej
wykorzystuje godziny lekcyjne,
pobudzając aktywność umysłową
dziecka, ma ono więcej czasu
wolnego poza lekcjami.

• Ekonomiczny aspekt polega :

– zapewnieniu odpowiedniej ilości czasu

wolnego i

– stworzeniu warunków sprzyjających

należytemu wykorzystaniu tego czasu,

– planowym dostrzeganiu zależności i

różnic ekonomicznych między czasem
wolnym a nauką.

• Teoretycy zajmujący się tym

aspektem czasu wolnego uważają iż

w przyszłości powinien być w szkole

przedmiot, który by uczył jak należy

przedmiot, który by uczył jak należy

planować, realizować i wykorzystywać

planować, realizować i wykorzystywać

czas wolny.

czas wolny.

• 2. Aspekt psychologiczny:

– bogate i bardzo żywe jest życie

psychiczne dzieci.

– poszukują nowych wrażeń;
– odkrywają, rozbudzają i rozwijają swoje

zainteresowania poznanymi zjawiskami i

rzeczami.

• Otoczenie musi zapewnić dzieciom

odpowiednie warunki rozwoju życia
wewnętrznego.

PONIEWAŻ
• Czas wolny to źródło nowych przeżyć

wywołujących żywe reakcje (poczucie
zadowolenia, szczęścia, radości).

• Osobowość dzieci jest przekształcana i

wzbogacana w czasie pozalekcyjnym;

• dziecko ujawnia swoje poglądy, które

urzeczywistniają w zabawie i rozrywce.

• Czas wolny daje do tego więcej okazji.
• Ujawniają się zainteresowania, dziecko

kształtuje je i rozwija.

• Dzieci i młodzież w czasie wolnym

zajmują się tym: co nie jest im

obojętne, co je zaciekawia, czym się

interesują z własnej woli, a nie z

obowiązku.

• Ujawniają się wtedy uzdolnienia i

zdolności dzieci, co ułatwia ciekawsze

zorganizowanie tego czasu.

• 3. Aspekt higieniczno zdrowotny:

– czas wolny jest niezbędny jako

zabezpieczenie młodego organizmu przed

nadmiernym obciążeniem obowiązkami i

zadaniami szkolnymi,

– spełnia profilaktyczną rolę ochrony zdrowia

dzieci i młodzieży.

W obecnych czasach musimy kłaść naciski na

walory higieniczno - zdrowotne czasu wolnego.

• Najważniejsze walory to:

- odprężenie psychofizyczne organizmu, czas pozaszkolny

wolny od wysiłku intelektualnego;

- zasób świeżego powietrza;

- ruch fizyczny, rozwijanie układu mięśniowo - kostnego,

rozwijanie sprawności fizycznej, regulowanie wadliwej

przemiany materii, dodatni wpływ na psychikę dziecka;

- zabawa i radość, korzystny wpływ na samopoczucie

fizyczne i żywotność.

• 4. Aspekt pedagogiczny:

– wartość pedagogiczna czasu wolnego

polega na tym, ze istnieją sytuacje gdzie

inicjatywę przejawiają dzieci.

– Aktywność i umiejętność organizowania

sobie zajęć poza program.

Funkcje czasu wolnego.

• Jeżeli zastanowimy się nad czasem wolnym nie możemy

zapominać i nie możemy nie rozpatrzyć funkcji czasu

wolnego.

A. Kamiński wyróżnia trzy funkcje czasu wolnego:

wypoczynek, rozrywka i rozwój zainteresowań (tzw.

Miłośnictwo)

• Funkcje czasu wolnego dzieci i dorosłych są bardzo

podobne i służą wypoczynkowi, rozrywce oraz rozwojowi

osobowości jednostki.

Z. Dąbrowski wyróżnia cztery funkcje czasu wolnego:

wypoczynek, rozwój zainteresowań i uzdolnień oraz

poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie

Ta czwarta funkcja ma za zadanie wprowadzenie danej

jednostki w życie społeczne

POJĘCIE CZASU WOLEGO W UJĘCIU

HISTORYCZNYM

.

•

Problemem czasu wolnego oraz organizacji

wypoczynku dzieci i młodzieży, zajmowano się przez

wiele wieków.
Troskę o racjonalne organizowanie czasu wolnego i

jego wykorzystania się zauważyć w starożytności.

• Platon i Arystoteles, za podstawę systemu ogólno

wychowawczego uważali gimnastykę.

• Według nich gimnastyka powinna być środkiem

ogólnego wychowania a nie tylko rozwoju fizycznego

młodzieży.

• We wszystkich miastach starożytnej Grecji

urządzano place do ćwiczeń cielesnych.

Ćwiczenia te służyły nie tylko harmonijnemu

rozwojowi sił fizycznych i duchowych, ale

również kształtowały sposoby spędzania czasu

wolnego młodzieży.

Średniowiecze abnegowało potrzeby cielesne.

Duchowieństwo, które było wyrazicielami tego

poglądu nie dbało o zdrowie i sprawność

fizyczną.

• Zasługą Odrodzenia był powrót do ideału kultury

starogreckiej. Uważano, że tylko harmonijny rozwój ducha i
ciała stanowią cel wychowania ogólnego.

Zapoczątkowany w okresie Odrodzenia ruch rozwijał się w
następnych wiekach.

Rozwojem młodzieży zainteresowali się lekarze i
pedagodzy.

• Przedmiotem ich troski stał się już nie tylko dbałość o

zdrowie i zapobieganie chorobom, ale również pielęgnacja
ciała i sprawność fizyczna.

• Wychowanie fizyczne uważano za motor w społecznym

życiu człowieka.

• John Locke uważał rozwój fizyczny i psychiczny

jednostki jako jedność. Jednak praktyka wychowawcza

tkwiła jeszcze w średniowieczu opierając się na

jednostronnym kształceniu.

• Dopiero wiek XIV i XV przyniósł pewne zmiany.

• Reforma organizacji szkoły pozwoliła na wprowadzenie

nowych programów wychowania fizycznego, w których

uwzględniono formy spędzania czasu wolnego przez

młodzież.

• Jedną z pierwszych takich szkół była "szkoła radości" w

Mantni. Vittorino da Feltre propagował w niej ruchowe

formy wypoczynku.

• Organizował urządzenia rekreacyjne w celu

zaspokojenia potrzeb aktywności ruchowej młodzieży.

• Według poglądów Jana Amosa Komeńskiego, szkoła

powszechna to szkoła posiadająca ogród i boisko, jako

miejsce czynnego wypoczynku młodzieży po jej pracy

umysłowej.

• Żądał urządzeń do ćwiczeń cielesnych i zabaw ruchowych

dla młodzieży z wszystkich klas społecznych oraz

propagował turystykę.

• Wiek XIX przyniósł wychowaniu fizycznemu dostęp do

szkoły, stało się ono odrębnym przedmiotem nauczania.

Zagadnienia pracy i wypoczynku znalazły się w centrum

uwagi społeczeństwa.

• Szczególnie ujawniło się to w Niemczech, gdzie powstał

"Komitet Centralny Zabawy Ludu i Młodzieży". propagował

on aktywność ruchową, gry oraz zabawy.

• Powstały również urządzenia dla szkolnych wycieczek, domy

noclegowe stanowiące bazę dla turystyki szkolnej.

• Fryderyk Ludwik Jahn zainicjował ruch turnerski. On

pierwszy zorganizował boisko publiczne oraz

towarzystwo gimnastyczne.

• Upowszechnił ćwiczenia i gry ruchowe dla młodzieży w

Niemczech, był twórcą niemieckiego systemu

gimnastycznego.

• W dalszym rozwoju ruch turnerski przybrał charakter

rekreacyjny i konserwatywny.

Ruch wychowania fizycznego szybko się

rozprzestrzeniał. Dążono do coraz to bardziej

wszechstronnego kształtowania zainteresowań

młodzieży.

• Oprócz boisk i sal gimnastycznych powstały czytelnie,

świetlice oraz kluby młodzieży.

• Taki charakter miał ruch Young Mens Christian

Association (YMCA), zorganizowany w Londynie w

1844 roku przez J.Williamsa;

• Jednym z reformatorów XIX wieku był

Herbert Spencer, który domagał się

swobody w dysponowaniu wolnym

czasem uczniów, włączył także

dziewczęta do uczestnictwa w grach i

zabawach.

• Eksponował gry, zabawy i sport,

twierdząc, że dają one uczniom więcej

zdrowia niż gimnastyka i są chętniej

uprawiane.

• W wieku xx zaczęto podkreślać znaczenie domu

rodzinnego w organizacji czasu wolnego dzieci.

• Ellen Key uczyniła dom rodzicielski głównym

organizatorem tego czasu.

Skrytykowała ruch gimnastyczny, twierdząc, że

ćwiczenia te nie są przeciwwagą dla

przeciążenia umysłowego lecz nowym

wysiłkiem dla mózgu.

• Według Ellen Key wypoczynek powinien być po

prostu wypoczynkiem tj. "swobodą czynienia

tego, co się podoba, lub nic nie robienia.

Na początku xx wieku w Ameryce rozwinął się

"Amerykański Związek Boiskowy."

• Instytucje społeczne wykazały się tu dużą

pomysłowością.

• Wykluczyły stare gry i zabawy twierdząc, że

nie spełniały one celu wychowawczego, na

ich miejscu rozwinęły się gry zespołowe, tj.

piłka siatkowa czy koszykowa.

• Ogromną pomysłowością wykazał się tu

Związek Młodzieży Chrześcijańskiej (YMCA)

zakładając specjalnie wyposażone domy

kultury, przystosowane do zajęć

pozaszkolnych.

• Ruch ten organizował także atrakcyjne

obozy letnie.

• W Polsce również interesowano się organizacją czasu

wolnego. Pierwsze poczynania pojęła Komisja Edukacji

Narodowej.

• Przewidywała w budżecie dnia młodzieży szkolnej czas

na powietrze, słońce, wodę.

• Na szczególną uwagę zasługuje upowszechnianie

wśród młodzieży rekreacji czyli zajęć ruchu

artystycznego, ćwiczeń fizycznych, gier i zabaw.

Piotr Dupont pisał "..., że najważniejszą rzeczą

wychowania stanowi czas wolny, na zabawy

przeznaczony. "

W Polsce w drugiej połowie xix wieku, zaczęto szerzyć

wypoczynek wśród młodzieży miast i wsi.

• Pierwszym z organizatorów kolonii wakacyjnych dla

młodzieży szkolnej był Stanisław Markiewicz.

• Bardzo ważną rolę w organizacji czasu wolnego

młodzieży odegrał dr Henryk Jordan

Zwrócił uwagę na czynny wypoczynek "jako

skuteczną przeciwwagę przeciążenia młodzieży

nauką. "to on pierwszy zorganizował ogrody dla

dzieci i młodzieży.

Był to pierwszy park wypoczynku i rozrywki.

Wśród zieleni zbudowano boiska, place gier i

zabaw, kąpiele natryskowe, ślizgawki, altany.

• Znalazły się tam również popiersia sławnych

Polaków np. Piotra Skargi, Adama Mickiewicza -

dzięki nim młodzież dowiadywała się o kulturze

i historii ojczystej, związanej z tymi postaciami.

• Rozwój przemysłu w wieku XIX i XX

spowodował rozbudowę miast i osiedli.

• Jan Władysław Dawid i Stanisław

Kasprowicz zaproponowali w planach

rozbudowy miast zaprojektowanie

terenów wypoczynku i rozrywki

młodzieży.

• O stworzenie miejsc dla wypoczynku

dzieci postulowała także Iza

Moszczeńska.

• Ukoronowaniem tych postulatów były

plany wykorzystania miejsc położonych

nad Wisłą na tereny zabaw dziecięcych.

•

Bardzo ważnym i znaczącym krokiem dla rozwoju

zajęc pozaszkolnych było powołanie w maju 1899 roku

Komisji Gier i Zabaw dla Dzieci przy Towarzystwie

Higienicznym w Warszawie.

• Już w 1899 roku zostały uruchomione dwa ogrody.

• Pierwsza tego typu placówka powstała na terenie

Agrykoli, druga natomiast w Ogrodzie Saskim.

• W 1904 roku Warszawa posiadała już aż 14 takich

placówek.

Innymi towarzystwami, które zasługują na uwagę były:

Towarzystwo Pracowników Handlowych oraz

Stowarzyszenie Polskich Robotników i Robotnic "Siła"

na Śląsku Cieszyńskim. Organizowały one zajęcia

rekreacyjne.

• Również robotnicze organizacje wniosły

duży wkład w organizację czasu wolnego

młodzieży.

• Były to organizacje rekreacyjne i sportowe.

• Dbały one o zapewnienie jak najlepszych

warunków rozwoju młodzieży proletariackiej.

• Były to między innymi Klub Sportowy przy

hucie "Kara" w Piotrkowie Trybunalskim czy

też Robotnicze Towarzystwo Sportowe

"Widzew" działające w łódzkim środowisku

robotniczym.

• Nie tylko organizacje interesowały się

organizacją czynnego wypoczynku

młodzieży.

• Sprawą tą zajęły się stowarzyszenia

oświatowo - kulturalne.

• Jednym z takich stowarzyszeń był

Uniwersytet Ludowy im. A.Mickiewicza

w Poznaniu. Rozwijał ruch turystyczny i

krajoznawczy wśród dzieci i młodzieży.

• Wśród stowarzyszeń, które prowadziły działalność

turystyczną i krajoznawczą należy wymienić: Polskie

Towarzystwo Krajoznawcze, Junactwo.

W okresie międzywojennym ruch osłabł. Jednak w 1929

roku powstał w Warszawie pierwszy Ogród Jordanowski,

który spełniał funkcje ogniska metodycznego dla placówek

wychowania pozaszkolnego.

• Przy nim zostało zawiązane Towarzystwo Przyjaciół I Ogrodu

Jordanowskiego, które w 1932 roku przyjęło nazwę

Warszawskiego Towarzystwa Ogrodów Jordanowskich.

Działalność tej organizacji zaczęła rozszerzać się również w

środowisku wiejskim.

W środowisku wiejskim działalność podejmowały również

inne organizacje społeczne np. Organizacja Kół Gospodyń

Wiejskich. Organizowały one między innymi letnie dziecińce

sezonowe.

• Bardzo ożywioną działalność w zakresie organizacji

wypoczynku młodzieży szkolnej wykazała Rada Opiek

Szkolnych, Związek Harcerstwa Polskiego czy też

Obywatelski Komitet Pomocy Społecznej.

Ruch robotniczy również doceniał organizację

wypoczynku działając poprzez Robotnicze Towarzystwo

Przyjaciół Dzieci.Organizował świetlice i kolonie letnie.

• Ruch robotniczy prowadził działalność ideowo -

opiekuńczą poprzez nielegalne organizacje

rewolucyjne np. KZMP i "Pionier".

• W wyniku działalności rewolucyjnych ukształtował się

w okresie międzywojennym proletariacki ruch

wychowania pozaszkolnego, który umożliwiał właściwe

wykorzystanie wolnego czasu młodzieży.

• W Polsce Ludowej rola wychowania

pozaszkolnego doceniana była od samego

początku.

• W okresie tym powstały placówki

wychowania pozaszkolnego, które

organizowały dla dzieci i młodzieży

spędzanie czasu wolnego zgodnie z

zainteresowaniami.

• Zaczęto upowszechniać świetlice szkolne,

ogniska niedzielne, kółka zainteresowań

oraz imprezy masowe.

• Ożywioną działalność prowadziły: Związek

Harcerstwa Polskiego i Robotnicze

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. Organizowały

one imprezy masowe oraz wydawały pisma.

• Rola pozaszkolnego wychowania ciągle

wzrastała i wzrasta.

• W konsekwencji dnia 15 lipca 1961 roku

Sejm Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

uchwalił ustawę o rozwoju systemu

oświaty i wychowania, która po raz

pierwszy w naszej historii wychowania

uznała wychowanie pozaszkolne za

ograniczoną część naszego systemu

oświatowego